Þjóðviljinn - 11.09.1955, Page 3

Sunnudagur 11. september 1955 — ÞJÓÐVILJINN —
Nir spinnn
ull úv grjóti
í íslemkum þjóðsögum og œvintýrum er sagt frá hin-
um furðulegustu hlutum, en það eru aðeins skemmtileg
œvintýri, sem harla fátt eiga skylt við veruleikann. En nú
eru þeir farnir að spinna ull úr grjóti \— og það er hvorki
œvintýri né þjóðsaga heldur blákaldur veruleiki.
Ullin sem þeir spinna úr byrjað að framleiða hér ein-
grjótinu í Hafnarfirði nefnist angrunarefni úr grjóti, og nú
steinull, — og það er ekki hægt erum við fræddir á því að hluta-
að vefa úr henni dúka sambæri-! félagið Steinull hafi verið stofn-
lega værðarvoðum frá Álafossi að árið 1949 og verksmiðja þess
eða áhlæðum frá Gefjuni, held-
ur eru búnar til úr ullinni
tveggja og hálfs þumlungs
þykkar plötur, sem eru bezta
fáanlegt einangrunarefni i hús.
1 okkar kalda og umhleypinga-
sama landi er það sérstaklega
mikiis virði að geta lokað kuid-
ann úti. Og þá er það ekki
síður mikils virði, að við sem
fram að þessu höfum orðið að
flytja inn mikinn hluta alls efn-
is í varanleg hús getum nú
breytt grjótinu í beztu fáanlegu
einangrun. Og grjót mun seint
þrjóta á Islandi.
•Uppi með læknum
Uppi með læknum í Hafnar-
firði, ofan Hverfisgötunnar, er
röð verksmiðjuhúsa til hægri
handar við Lækjargötuna. Það
húsið sem fyrst var reist var á
sínurn tíma byggt sem mjólkur-
bú. Nobkru ofar er Rafha, |
raftækjaverksmiðjan sem löngu j
er orðin landskunn. Síðast lið-
inn föstudag voru blaðamenn
fevaddir í götu þessa. Það fyrsta
er vakti eftirtekt okkar, sem
ekki höfðum komið þarna
lengi (og einhverjir kannski íj
fyrsta sinn þá), var að á kafla j
meðfram verksmiðjuhúsunum |
var mjó en græn grasflöt, og
ungar trjáplöntur meðfram j
götunni, sem væntanlega eiga j
eftir að vaxa upp og verða til
ánægju þeim er þama starfa
eða eiga leið um. Þama er því
a.m.k. hvað forhliðina snertir,
reynt að losna við þann gráa
tilbreytingarlausa hirðuleysis-
svip er svo oft einkeimir verk-
smiðjuhverfi.
• Hóf starfsemi
1951
Við munum flestir hafa vitað
að fyrir nokkrum árum var
tekið til starfa 1951. Fyrst var
steinullin framleidd í lausu
formi og afgreidd í pappírspok-
um. Síðar var farið að framleiða
hana í mottum með virneti á
báðum hliðum, og þannig var
steinullin notuð til einangmnar
á útveggi steinhúsa.
• Tvær hrúgur
grjóts
Fyrir réttri viku hófst nýr
þáttur steinullarframleiðslunn-
ar, og hann skyldum við sjá á
föstudaginn. Á gólfinu í einu
horni verksmiðjunnar eru tvær
hrúgur, önnur ljós, hin dökk.
Bræðslupotturinn til \instri. Bráðinn sandur sc st renna út úr pottinum í mjóum, hvítum fossum
hægra megin \ið miðja myndina, niður að eldblástursrörinu er tvistrar grjótleðjunni og þeyt-
ir henni sem glóandi steinullariignum inn í göngin til hægri. i
um þessum er blandað saman
og færiband tekur siðan blönd-
una og flytur upp á hæðina
fyrir ofan.
• Glóandi eldregn
Þar uppi er meira en nota-
legt. Þar er heljarmikill bræðslu-
pottur, er skilar sandinum í
komið fram óskir um að fá stein-
ullina í hentugra og meðfæri-
legra formi en lausa í pokum,
eða lengjum styrktum með vír-
neti. Það hefur nú tekizt að
leysa þennan vanda svo full-
sæmilegt má telja. Plötur þær
sem hafin var framleiðsla á
fyrir viku eru nokkuð stífar,
þótt ekki séu þær jafnstífar
korkplötum. í þessu formi er
notkun steinullar til einangrun-
ar í íbúðarhús, frj'stihús og
annarrar notkunar miklu auð-
veldari en áður var. Telja þeir
sem að þessu standa að hérmeð
sé fundinn grundvöllur fyrir
stórframleiðslu á einangrunar-
efni úr íslenzkum hráefnmn.
Allt hráefnið er íslenzkt nema
lítið eitt af olíu isem notuð er
sem bindiefni.
• Samkeppinshæf
vara
Við spyrjum um einangrunar-
gildi steinullarinnar, samanbor-
ið við önnur einangrunarefni.
Okkur er svarað að einangran-
arhæfni gosullarinnar sé 0,03.
SteinuHarhaugurinn sem myndast rennur síðan á færiböndum
inn í pressur og kemur loks út sem fullunnin steinullarlengja, Qg þar sem blaðamenn hafa yf-
6 (sm þykk. Maðurinn á myndinni hefur það starf imeð höndum irleitt ekki lagt stund á bygg-
að skera lengjuna niður í ferhyrndar plötur, 45 X 60 sm, ingafræði verðum við að spyrja
(Myndimar tók Edvard Sigurgeirsson). hvað það þýði eiginlega. Okk-
' ur er svarað að þetta þýði að ;máli sínu- Steinullarframleið-
fljótandi formi. Or mjórri pípu einn fermetri steinullar, sem er ;endurmr í Hafnarfirði hafa þvi
þeytist eldur sem tvístrar I naetri á þykkt hleypi í gegnum
hefur aðra mikla hagnýta þýð-
ingu. Á árinu sem leið var
fluttur inn í landið korkur sam-
tals 670 tonn, að c.i.f. verðmæti
kr. 3 millj. og 200 þús. kr. Meg-
inhluti þessa korks mun hafa
verið notaður til einangrunar.
Þessa gjaldeyrisupphæð hefði
mátt spara með því að nota
steinull 1 stað korksins.
• Grjótríka eyþjóð-*
in varð að hjálpa
sér sjálf
Steinullarframleiðsla er mik-
il í Bandaríkjunum. Hafa hinar
bandarísku verksmiðjur selt
nokkrum verksmiðjum í Eng-
landi og á Norðurlöndum lejfi
til að nota framleiðsluaðferð
sína. Steinullarverksmiðjan í
Hafnarfirði hefur hinsvegar
ekki keypt neitt slíkt „patent".
Framkvæmdastjóri verksmiðj-
unnar mun að visu hafa feng-
ið leyfi til að líta inn í slíka
verksmiðju, en þrátt fyrir
,,efnhagssamvinnu“, Atlanzhafs
bandalags og margnefnda „að-
stoð við frumstæðar þjóðir“
hafa Bandaríkjamenn ekki
skýrt hinni grjótríku eyþjóð
frá þessu framleiðsluleyndar-
Ljósa hrúgan er skeljasandur,
sem sagður er kominn úr
Grindavdk, en sem að sjálfsögðu
mætti fá víðar. Dökka hrúgan
er hinsvegar venjulegur malar-
sandur, og ekki ættfærður. Efn-
Efnið í [steinullinna. Ljósa hrúgan til vinstri er skeljasandur úr
Grindavík, dökka hrúgan til hægri er Venjulegur holtasandur.
(Jti við gluggann til hægri sjáið þið færibandið sem flytur sand-
inn upp á efri hæðina, upp í bræðslupottinn.
fljótandi grjótleðjunni og þeyt-
ir henni sem glóandi ögnum inn
í gap á veggnum, eitthvað inn
í myrkrið. Þessar glóandi agn-
ir falla niður inn í myrkrinu
—: og grjótið er orðið að þvi
sem kallað er steinull. Við
steinullarögnunum taka síðan
færibönd og pressur og skila
þeim sem samfelldri 6 sm
þykkri mottu á neðri hæðina í
hinum enda verksmiðjunnar.
Þar stendur maður er sker gos-
ullarlengjuna niður í meðfæri-
legar plötur.
Hvernig þetta fer fram geta
menn nokkurnveginn séð af
meðfylgjandi myndum er sýna
grjótið frá því það bíður
bræðslunnar og þar til það
kemur aftur fram sem fullunn-
in gosullarmotta.
• Plötuframleiðsl-
an nýhafin
Stjórnendur verksmiðjunnar
segja okkur að stöðugt hafi
sig 0,03 hitaeiningum, þegar
hitamunurinn er 1 gráða á
hvora hlið. Þá vita menn það.
Dúnn mun talinn bezta fáan-
lega einangrunarefnið. Sam-
gvarandi tala hans er 0,285, og
á því ætti að sjást að steinullin
er samkeppnishæf vara.
• S.l. ár var flutt-
ur inn korkur
fyrir 3,2 millj.
Oft er spurt þegar nýjar
starfsgreinar taka til starfa,
hve margir menn hafi atvinnu
af framleiðslunni. Þeir eru ekki
ýkjamargir við steinullina. 1
verksmiðjunni vinna 4 menn á
vakt, en unnið ér á þrem vökt-
um, eða allan sólarhringinn.
Verksmiðjan er hinsvegar ekki
starfrækt meðan kaldast er á
vetrum og rafmagnsþörfin
mest (enn ein áminning um
-þörfina á hraðri aukningu raf-
magnsf ramleiðslunnar).
En steinullarframleiðslan
orðið að þreifa sig áfrnm og
finna „sána aðferð“, og virðist
hafa tekizt það vel.
• 3000 fermetrar
á sólarhring
Steinullarverksmiðjan í Hafn—
arfirði getur framleitt 3000 fer-
metra af steinull á sólarhring.
Fyrst um sinn verður steinullin
framleidd í plötum sem eru
45X60 sm að stærð og þykkt-
in er 6 sm. Þó er gert ráð fyrir
fleiri þykktum seinna, ef urn
mikið magn er að ræða er einn-
ig hægt að breyta til um stærð-
ir. Plöturnar eru pakkaðar í
sérstakar umbúðir, 3 fermetr-
ar í pappakassa og kostar fer-
metrinn kr. 45, og er verðið því
hagstæðara en innflutt einangr-
unarefni.
Stjórn hlutafélagsins Stein-
ull skipa: Axel Kristjánsson
formaður, Benedikt Gröndal,
Vilhjálmur Björnsson og fram-
kvæmdastjóri er Jón Magnús-^.,
son.
JJB. j