Þjóðviljinn - 06.12.1955, Síða 7

Þriðjudagur 5. desember 1955 — ÞJÖÐVILJINN — (7
Ljóð úr austri og vestri
llelg-i Hálfdanarsoii: Á
HKOTSKÓGI. Ljóðaþýð-
ingar. — 4. bókal'lokkur
Máls og menningar, 3.
bók.
------------ ★
Það hefur verið mikill vandi
að yrkja upp óháttbundnar
þýðingar kínverskra kvæða
undir íslenzkum bragreglum.
Helgi megnar að leysa hann
Ef dæma má eftir viðtökun-
um sem þýðingasöfn Helga
Hálfdanarsonar hafa fengið,
er það ekki vanþakklátt verk
að þýða ljóð handa íslending-
um. Handan uni höf hlaut
mikið lof þegar hún kom út
fyrir tveim árum og seldist
upp á skömmum tíma. Nú er
komið nýtt safn þýðinga frá
Helga, og í dómi um það hef-
ur verið slegið föstu að hann
sé verðugur arftaki Magnúsar
heitins Ásgeirssonar.
Víst er margt gott um bæk-
; ur þeasar að segja, en hvorki
höfundi né lesendum er greiði
gerður með oflofi. Helga vant-
ar enn mikið á að jafnast við
Magnús, enda má fyrr gera
vel en fara í föt slíks snill-
ings.
Það sem nýstárlegast er i
Á hnotskúgi eru þýðingamar
á kínverskum og japönskum
ljóðum. Þetta er í fyrsta
skipti sem ljóð þessara þjóða
eru þýdd á íslenzku svo
nokkru nemur, og mun mörg-
um leika forvitni á að k>Titi-
ast þeim. Bragregíur þessara
þjóða eru gerólíkar þeim sem
víð þekkjum. Hin foma ljóð-
list Kínverja skírskotar til
dæmis ekki sizt til augans,
■i áferð rittáknanna á pappím-
iim er þar eitt aðalatriðið.
Slíkt fer auðvitað forgörðum
við þýðingu, og sama máli
gegnir um samsvömn hluta
og hugtaka í byggingu ljóðs-
ins, sem Kínverjar hafa lagt
niikla áherzlu á. Hrynjandi
ldnverskra ljóða er gerólík
þeirri sem við emm vanir, og
í- japönskum ljóðum þekkist
hvorki rím né hrynjandi.
Helgi hefur valið þann kost
í þýðingunum úr japönsku að
láta form japönsku tönkunn-
ar halda sér. Flest kínversku
ljóðin færir hann hinsvegar í
búning íslenzks ríms og
stuðla. Þó lætur hann nokkur
halda hinu óháttbundna ljóð-
formi, sem anjöllustu þýðend-
ur kínverskra Ijóða á evrópsk
mál hafa valið þýðingum sin-
um.. Álit þeirra er að þetta
frjálsa ljóðform nái bezt hug-
blæ fyrirmyndanna, ógerlegt
sé að reyna að líkja eftir ytra
búningi þelrra.
; Tankan, hið fáorða, hnit-
miðaða ljóð Japana, sem mið-
ar fyrst og fremst að því að
vekja sem dýpst og fjölþætt-
ust hugrenningatengsl, býr
yfír miklum þokka í íslenzk-
uni búningi Helga Hálfdan-
arsonar:
Einungis nafn þitt
tom mér til að gripa þtg-,
meyjarblóm, og þú
' mátt engum segja frá því
að ég hafi drýgt þá synd.
Svo kvað Henjó munkur.
Helgi Hálfdanarson
eins glæsilega og Ijóðið Á
heimleið etir Lí Pin vitnar:
Eg þráði bréf að beíman lengi
og heitt
hve.rt haust og vor;
nú á óg þamgað; éftir fáein spor.
en engan þori ég áð spyrja um
. . neitt.
Helgi ræðst ekki á garð
vestrænnar ljóðagerðar þar
sem hann er lægstur. Hann
þýðir ljóð eftir ýmis höfuð-
skáld enskra,.franskra, þýzkra
og bandarískra bókmennta,
einkiun frá .síðustu hundrað
árum. Auk þess eru í bók
hans 1 jóð éftir nokkur skáld
frá Nórðurlöndum og eitt
rússneskt. Rétt er að vara
viðkvæma lésendur við því, að
hann hefur látið slæðast með
i bókina nokkrar hrollvekj-
andi lausavísur eftir ófétið
hann Anonymus (þann
enska).
Þess er ekki að dyljast að
Helgi sleppur misjafnlega úr
fangbrögðunum við Ijóðkapp-
ana sem hann hefur haslað
völl. Undirrituðum finnst tals-
vert 4 skorta að sumar þýð-
tngamar séu fyrirmj’ndumim
eamboðhar. Skal nú reynt að
fínna þeim orðum stað.
Það sem einkum er útá
sumar þýðingamar að eetja,
er að þeim hættir til að verða
lausum í reipunum, hugsun og
Ijóðmyndir eru ekki nógu
samfeildar. í Afterwards eftir
Thomas .Hardy, sem Helgi
hefnir Eftirmál, er skáldið að
'nugleiða, hvaða eftirmæli hann
muni fá hjá nágrönnum sín-
um. Það fullyrðir ekkert, ger-
ir aðeins ráð fyrir möguleik-
um. Þetta viðhorf er ekki
nógu vandlega varðveitt í
þýðíngunni. Þar sem Hardy
segir
.... a gazer may think .....
þýðir Helgi
.. þá hugsar hver ®esm það sér..
Sömuleiðis verður
.... One may say ....
að
.... þá mun sagt ....
I frumkvæðinu er gefið í
skyn, í þýðingunni er sum-
staðar staðhæft. Við það rofn-
ar hugblærinn. Lokaljóðlínan
í fyrsta erindinu birtist aftur
lítt breytt í því síðasta og
hljóðar í fyrra skiptið
„He was a man who used to
notice such things“
„Þetta sá hann oft og dáðist
iöngum að þvi“
er of hástemmd þýðing. Yfir-
lætisleysið, sem er styrkur
þessa ljóðs Hardys; hefur far-
ið forgörðum, og hugsunin
er ekki lengur sjálfri sér sam-
kvæm ljóðið á enda.
Helgi ræður ekki heldur
fyllilega við hið fræga sveita-
sæluljóð Yeats um hólmann
Innisfree. Hér skal aðeins til-
greint fyrsta erindið.
I ’wiH arise and go now, and go
to Innisfpee,
And a small cabin build there
of clay and wattlos made:
Nine bean-rows ivill I hla\-e there,
a hive for the honoy-bee,
ahd live alonc in the bee-loud
glade.
Helgi þýðir
Nú vil ég halda á braut, ég fér
beint til Innisfree
og byggi lítiinn kofa úr mold og
tágagreinum;
ég rækta garð og hunang og
búl minu bý
með blómunum í giaenum
skógarneinum.
Þetta er útvatnaður Yeats.
Baunagrasraðimar níu, sem
gera myndina lifandi og
skýra, hverfa í þýðingunni, og
fyrir bragðið skortir hana
reisn. Ekki loðir mold við tág-
ar, rétta þýðingin á clay er
leir, og það hlýtur að vera
hægt að koma því orði þama
fyrir án þese að úr verði
aukastuðull.
(Annars má Helgi vara sig
á tilhneigingunni til að of-
stuðla. Hér skulu aðeins nefnd
þrjú dæmi:
filg fer hringinn um G-uð, um
hinn háforna tum,
" hringinn hnlta ég árþúsund löng.
(32. blá)
• • • • • • • •
það sem eilífð yflr svífur
oílð er i lífis mins kenndir.
(37. bVs.)
aðeins elnn hefur elskafi þína
sál,
það eirð&rleysl er skugiga á
hvarminn sló. 448. bls.)
Illa kann ég við það að
sleppa grískum og latneskum
einkunnarorðum, sem Eliot
hefur valið ljóðtun sínum,
þyki þau tilgerðarleg er við
höfundinn einan að sakaat. Og
því er örðið ajieneck f kvæð-
inu um Sweeney ekki þýtt?
; Af þýðingiínum á ljóðum Eli-
ots er háðkvíeðið um kirkjuna
bezt heppnað.
Enginn skilji þessar að-
finnslur svo að ljóðaþýðingar
Helga Hálfdanarsonar séu í
heild misheppnaðar. Þvert á
móti. Mér er ekki kunnugt um
að aðrir þýði nú betur ljóð á
íslenzku. Þess vegna hljóta
að vera gerðar til hans mikl-
ar kröfur. Helga tekst oft
sérstaklega vel að þýða tær
smáljóð og sonnettur. Þýðing
hans á Antoníusi og Kleó-
pötru eftir Hérédia finnst mér
taka fyrirmyndinni fram.
Þau sáu bæði af hárri hallar-
stétt
hvar hjagsæiit landið mókti í
rekju drunga
og gljáum flaumi framum
óslönd slétt
frjómögnuð seildist Níl sem
klofin tunga.
Rómverja*ns hjarta bakvið
biynju þunga
barðist af sigurstotti, cn
fjaðúriéfct
í lostamjúkum. leik hún vaifct
sinn ungá
líkama, sem hann hélt í faðmi
þétt,
Hann eggjun fann við ilminn
vímusvalan
er ásýnd föl og skyggð af
lokkum svörtum
að honum rétti ra.uðan munn og
þvalan;
hann laut áð henni í svimasæld
og þótta
og sá í djúpum augum
stjörnubjörtum
grænmyrkvað haf nieð galeiðum
á flótta.
Islenzkir ljóðalesendur fá
seint fullþakkað Helga Hálf-
danarsyni, ef honum auðnast
að færa þeim mikið af slíkurrr
skáldskap. — M. T.-Ó. -
Góð bók
; ir ' t
7'
Fyrir skömmu barst mér í
hendur J,itil þók;', Söngvar frá
Suðureyjum, eftir Hermann
Pálsson lektor við Edinborgar-
háskóla. Las ég hana í einni
lotu og hafði af hið mesta
yndi. Hermann er lærður mað-
ur á keltnesk fræði, senni-
lega einn allra ísleridiiiga. Var
það ékki vansalaust, að íslend-
ingar hofðu vanrækt kellncsk
mál þár' ::til þessi maður tók
sér fyrir, hendur að nema þau.
Ekki vitúm vér hve stór hundr-
aðshluti landnámsmanna og
annarfa. forfeðra vorra mælti
á keltneskar tungur, írar, Suð-
ureyingar og Skotar, en hann
Hermann PáLsson
mun þó hafa verið allmikill.
Höfum vér enn mýmörg kelt-
nesk orð í íslenzku, örnefni,
mannanöfn og önnur. Án
fræðimanna í keltneskum mál-
um, fomum og nýjum, getur
Háskóli íslands aldrei orðið
höfuðból rannsókna á norræn-
; um bókmenntum. Þykir mér
sennilegt að þessum lærða
manni verði brátt boðin kenn-
arastaða við Háskólann. Væri
það illt ef hann neyddist til
þess að ílendast úti í heimi.
íslendingar hafa heyrt þennan
ágæta fræðimann í útvarpi og
flestfr haft ánægju af. -r- Nú
hefur hann, eins og fyrr getur,
ritað bók um söngva alþýð-
unnar á Suðureyjum, þjóðsög-
ur og annan góðan fróðleik.
Birtir hann þýðingar á nokkr-
um gaeliskum: ljóðum og þjóð-
sögum, en lýsir um leið í
stuttu máli lifnaðarháttum
irænda vorra, er eyjamar
byggja, og baráttu þeirra,
fyrst við víkinfiana, hina siðlaus-
ustu allra sjóræningja, síðar
við stóreignamenn eyjanna og
nú við brezku stjómina, sgm
vill gera eyjamar að herstöð
fyrir stórtækar vígvélar. -Jiá
lýsir höíundur spjöllum þeisn,
sem „mótmælendakirþjan"
hefur unnið á fornri menningu.
Minnir þar margt' á anflloga
spillingu, sem óþuritarmenn,
pietistarnir, unnu að á íslandi
um og eftir aldamótin 1700.—:
Bók Hermanns Páissonar er
hin fegursta, bæði að efni og
máli. Hún er aðeins of -stafc't.
Vona ég að höfuridúr ■ láti' ekki
sitja við hana eina, heídur
geri stærri og nákvæmárí hók
um Suðureyinga, land þéir'ra,
siði og sögu. Þessi ér áðéins
fyrsti bitinn af mikiíli’ ' kfás,
sem vér ættum að fá aðmjóta
sem allra fyrst. -
3. 12. 1955.
Ilcndrik Ottósson
Skákeinvígið
Framhald af 3 síðu, ,...,
12. h3xg3 f7—f5
13. Rf3—el d6^—d5
14. c4xd5 c6xð5
15. Ddl—«4 Ke8—f7
16. Rc3xd5 Rd7—c5
11. Dfti"’ cG na8—-c8
18. Rd5xe7 RjÉf8xe7
19. Dc6—b5
20. Db5—b2 Rfc5—d4
21. Db2x«5 Re7—g6
22. De5—e3 15—f 4
23. De3—d2 Be8—h3
24. Rel—f3 Bh3xg2
25. Kglxg2 Dd8—d5
26. e2 el f4xe3 a.-p.
27. Í2xe3 Kf7—gíl
28. e3—e4 DÖ5^é6-
29. Hfl—hl Hh8xhl
30. Halxhl DdfÞ—gi
31. Dd2xg5 Hc8—o2ý
32. Kg2—gl Dg4xg5
33. Rf3xg5 Ra4—-cS
34. Hhl—h6 Rg6—e5
35. Hh6 ■ ■ 06 Rc3—é2ý
36. Kgl—fl Re2xg3f
37. Kfl—el Re5xd3t
38. Kel—dl Hc2xa2
39. He6—g6f Kg8—h8
40. Rg5—f7t Kh8—h7
41. Hg6xg3 IIa2xa3
42. Kdl—d2 jafntefti.