Þjóðviljinn - 23.09.1956, Side 7

Handarísk barnakennsla Bidstrup teiknaði
Alvopnaðir hermenn verða nú að íylgja svertingjabörnum í skóla
I suðurfylkjum Bandaríkranna, eigi þau að halda lífi.
Þau lifa á meðan pau læra
Sveitaball í heimkynnum pilsnersins
Janské Lázne.
j '■ ' 'í'ÍMíí'r' ■ ' ' ■ . ■ ■ .
J"MtÐ leikur á því að erindi
^ sumra íslenzkra ferða-
langa til útlanda sé fyrst og
fremst að eiga þess kost að
dreypa á áfengu öli, þeim eina
drykk sem bannað er að hafa
um hönd á íslandi. Séu ein-
hverjir slíkir í lesendahópi
Þjóðviljans skal þeim hér með
hirt sú þungvæga, þjóðhags-
lega staðreynd, að í Tékkósló-
vakíu er öl bæði áfengara og
cdýrara en í Danmörku, sem
Vera mun hið fyrirheitna land
í augum flestra ölkærra ís-
lendinga.
Danir eru hreinustu byrj-
endur í örbruggun í saman-
hurði við Tékka. Hér í Bæ-
iheimi hefur öl verið þjóðar-
drykkur frá því sögur hófust.
Öitegundin pilsner er kennd
við borgina Pilzen eða Plzen
vestast í Bæheimi.
Úti fyrir sérhverri veit-
íngastofu er vegfarendum
auglýst, að þar geti þeir sval-
að þorsta sínum á kaffi, te
eða öli. Og þegar inn kemur
tmá sjá, að tíu gestir velja öl
fyrir hvem einn sem velur te
eða kaffi.
!
VO sem alkunnugt er hafa
æðstu stofnanir á Islandi,
frá Alþingi allar götur niður
S Áfengisvarnarráð, slegið því
föstu að áfengt öl sé sá skað-
valdur að því megi með engu
móti hleypa inn í landið.
Brenndir drykkir, með áfeng-
isinnihaldi allt að 50%, séu á
allan hátt miklu meinlausari
en öl sem inniheldur fjóra til
atta hundraðshluta vínanda.
En ýmislegt fer aflaga þótt
Blið sé útlægt, það hefur kom-
Ið á daginn að til eru menn
Bém geta drukkið brennivín
I sér til skaða. Um það ber
vitni áfengisbölið, sem öllum
hrýs hugur við.
En úr því að íslendingar,
sem eru lausir við sjálfan
höfuðóvininn, sterka ölið, hafa
ummerki drykkjusýkinnar
fyrir augunum dag hvern á
götum höfuðborgarinnar,
hversu hroðalegt hlýtur þá
ekki ástandið að vera í landi,1
þar sem brenndir drykkir og
þrúguvín em til sölu í hverri
matvömbúð og ölstofur eru
margfalt þéttari en ísbarar í
Reykjavík? Þar skyldi maður
ætla að ofdrykkjan tæki fyrst
1 í hnúkana.
JANSKÉ LAZNE er ein-
hver fjölsóttasti sumar-
dvalarstaður í norðaustan-
verðum Bæheimi. Ferða-
mannahótel, þar sem fólk
dvelur í sumarleyfi sínu,
skipta tugum í bænum og ná-
grenni hans. Að auki koma
hundruð manna með skemmti-
ferðabílum dag hvern til eins
dags dvalar. Hvar skyldi mað-
ur frekar búast við ofnautn
áfengis en á slíkum stað?
Eftir fimm vikna dvöl á und-
irritaður enn eftir að sjá
mann undir áhrifum áfengis
í ferðamannahópnum. Þeir
súiðganga þó ekki ölstofurn-
ar, öðm nær. En þeim virðist,
bara ekki koma til hugar, að
neinh geti átt þangað það er-
indi að drekka sig fullan.
Heimamenn hér virðast með
sama marki brenndir. Margir
hafa það fyrir sið að líta inn
á ölstofu og tæma eina eðá
tvær ölkollur fyrir kvöldmat-
inn. En drukkinn maður sést
ekki að heldur.
Þá rif jast upp fyrir mér, að
hafa einhversstaðar séð eða
heyrt, að áfengt öl væri sér-
stök tálsnara og freisting fyr-
ir ‘ æskulýðinn, sannkallaður
ofdrykkjuskóli. Skýringin á
hófsemi fulltíða Bæheimsbúa,
innan um öll ölföngin, var
auðvitað sú, að öll drykkju-
mannsefni höfðu drukkið sig
í hel á unga aldri í ódýru
öli.
Nokkur
1 miðbænum skáhallt sunn-
an við Hótel Borg stendur
lítið hús. Fáir munu gefa því
gaum, nema ef vera skyldi
fyrir það eitt hversu þversum
það er við nútíma skipulag.
Á síðkvöldum eiga ölvaðir
kavalerar til að bregða sér
bak við það í einkaerindum en
þykir það líklega ekki að öðru
leyti girnilegt til fróðleiks.
Þetta yfirlætislausa hús er
kallað Teitshús og stóð
þarna löngu áður en skipu-
lagsstjórar fóru að spá í bolla
um útlit Reykjavíkur.
Þegar Islendingar áttu sér
ekki annað en torfþak yfir
höfuðið og hugsuðu um álfa
og huldufólk og ímyndunar-
afl þeirra var sízt ófrjórra en
nú gerist, hafa þeir eflaust
átt sér litríkar hugmyndir um
hallir, þeim mun óraun-
verulegri sem þeir þekktu
minna til slíkra húsa.
Svo verða skjótar og óvænt-
ar breytingar á efnahag.
Menn eygja allt í einu mögu-
leika á að gera barnatrú
feðra sinna að áþreifanlegum
veruleika og þá fer heldur að
stirðna í þeim hugmyndaflug-
ið. Þegar til á að taka sam-
lagast draumórakenndar hug-
Sunnudagur 23. september 1956 — ÞJÓÐVILJINN — (7
OJÁLFSAGÐUR staður til
^ að kynnast þessari harka-
legu lausn áfengisvandamáls-
ins var á dansleikjum, sem
haldnir eru öll laugardags-
kvöld og síðdegis á sunnu-
dögum í Súlnahöllinni svo-
nefndu, miklum skemmtiskála
í miðjum bænum.
í Súlnahöllinni voru flest
borð fullsetin skömmu eftir
að fimmtán manna hljómsveit
byrjaði að leika fyrir dansin-
um. Ekki ætluðu menn að
dansa þurrbrjósta, bjór í
merkurkönnum og rauðvín í
pottflöskum glampaði á borð-
um. Þarna var fullt eins milc-
ið af miðaldra fólki og jafnvel
rosknu fólki og unglingum.
Yfir hópinn að sjá, eftir
klæðaburði og andlitsfalli,
mátti vel ímynda sér að kom-
ið væri á íslenzkt sveitaball.
Þárna var lika margt fólk úr
sveitunum í kringum Janské
Lázne.
En þegar líða tók á mann-
fagnaðinn var svipur sam-
komunnar allur annar en
maður á að venjast heima,
hvort heldur er í borg eða
sveit. Engir rámir og þvoglu-
mæltir náungar með starandi
augu og reikulan fótaburð
ráfuðu milli manna faðmandi
þá og kyssandi og -þamb-
andi úr glösum þeirra. Hvergi
örlaði á því að samkomugest-
ir hefðu breytzt í berserki,
sólgna í að berja fólk og
brjóta húsbúnað. Enginn fann
köllun hjá sér til að yfir-
gnæfa hljómsveitina með hjá-
róma söngrokum. Hvergi sáust
unglingar sofnaðir fram á
borðin innan um brotin glös
og oltnar flöskur. Á þessari
fimmhundruð manna sam-
komu mun hver einasti maður
hafa neytt áfengis, en hvergi
örlaði á ölvun. Menn gerðu
ekki einu sinni ráð fyrir þeim
möguleika, því að enginn lög-
gæzlumaður sást á staðnum.
Húsið var opið og menn komu
og fóru jafn lengi og dansað
var. Öll dyravarzlan var smá-
vaxin kona við aldur, sem af-
greiddi aðgöngumiða. Drekki
æskulýðurinn hér um slóðir
sér til dómsáfellis gerir hann
það einhversstaðar annars-
staðar en á veitingastöðum og
dansleikjum.
lyTÝLEGA kynntist ég hér
•*-’ lækni, sein er tékkneskr-
ar ættar en starfar í Slóvaíku.
Hann er því kunnugur bæði í
öllandinu Bæheimi og vín-
landinu Slóvakíu. Hann segir
mér, að drykkjusýki sé ekki
verulegt vandamál í Tékkó-
slóvakíu. Nokkuð beri á henni
í iðnaðarborgunum en í smá-
bæjum og úti á landsbyggð-
inni sé hún fátíð.
Okkur lækninum kom sam-
an um, að það væri mesta,
firra að drykkjuskapur á ein-
um stað færi eftir því einu,
hve greiðan aðgang menn
ættu þar að áfengi. Þar væru
þyngri á metunum hefð og
siðir, sem mótazt hafa um
langan aldur og ein kynslóð
tekur eftir annarri án þess að
gera sér þess Ijósa grein. Það
sæist bezt á því, hver áhrif
það hefði haft á ýmsa þjóð-
flokka, þegar hvítir menn
færðu þeim brennda drykki.
Læknirinn ætlaði ekki að
trúa mér, þegar ég sagði hon-
um, að á íslandi væri áfengt
öl bannað, en allir aðrir á-
fengir drykkir seldir hverjum
sem hafa vildi. Hann er mað-
ur kurteis og ógjarn að áfell-
ast háttu framandi þjóða, en
einhvern veginn fannst mér,
að honum þætti þessi skipan
áfengismála bsra því vott að
íslendingar hefðu beðið tjón
á vitsmunum sínum af langri
búsetu í norðlægu landi.
M. T. Ó.
Kjartan Guðjónsson:
orð nm lítið M$
myndir um álfaborgir, eða
sætabrauðshús þeirra Hans og
Grétu, ekki steinsteyptum,
járnbentum raunveruleika 20.
aldar. ^-^*f**'
Áður voru reist hús, að vísu
af vanefnum ger og fátækleg
að öllum búnaði, en voru samt
sem áður tæki til að búa í.
Nú er farið að smíða leik-
föng, eða skrautlegar geymsl-
ur fyrir skrautlega húsmuni.
Það liggur við að farið sé á
fyllirí í steinsteypu.
Þegar reikað verður um hin-
ar mismunandi ægissíður
þessa bæjar vaknar óneitan-
lega spurn: er ekki bara lygi
að þetta fólk hafi nokkurn
tíma verið í raunverulegum
tengslum við vestræna menn-
ingu? Er þetta ekki frumþjóð
sem hefur komizt óvænt í
snerting við þessa menningu,
rétt eins og fólk sem hengir
Ijósaperur í nef sér vegna
þess að það veit ekki til hvers
þær eru nytsamlegar. Þessi
ríkmannlegi misskilningur á
eðli og notagildi steinsteypu
og vanþekking á þróunarsögu
vestrænnar byggingarlistar
verður varla á annan hátt
skýrður. Þess ber að geta að
ein og ein ljósglæta léynist í
öllu því steinsteypuforaði.
1 öllum þeim hallargalsa er
kannske varla von að neinn
muni eftir litlu húsi, sem
komið er að falli.
Hér er fullt af köllum.
sem láta sér annt um
gamla daga. Þeir eru upp-
fullir af þjóðlegum svaðilför-
um, þjóðlegum stórslysum,
þjóðlegum leiðinlegheitum.
Þeir eru vantrúaðir á samtíð-
ina, einungis, að því er virð-
ist, af því að allt er ekki eins
og var í þeirra ungdæmi.
En hvar eru svo allir þessir
karlar þegar bjarga þarf ein-
hverju af gömlum verómætum
undan samtíðinni? Jú, þeir
fara í kjól og hvítt, láta út-
búa skildi; „hér bjó--------o.
s. frv.,“ halda nokkrar ræður,
og fara síðan heim, ánægðir
með framlag sitt til varðveizlu
sögulegra minja. Þó eru þeir
kannske enn verri þegar þeir
láta til skarar skíða og ætla
að bæta fyrir vanhirðuna,
fara að endurreisa Bessa-
staðakirkju í parketstíl, Skál-
holt í rókokó-funkisstíl' o. s.
frv.
Karlarnir stynja nú undan
þeirri svívirðu, að Skólavarð-
Framhald á 11. síðu