Þjóðviljinn - 08.01.1957, Blaðsíða 6

Þjóðviljinn - 08.01.1957, Blaðsíða 6
fl) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 8. janúar 1957 ÞlÓÐVlLllNN Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýöu — SósíaMstaflokkurinn Verðlagsmálin TJin af þeim ráðstöfunum sem Sjálfstæðisflokkurinn hafði forustu um á sínum tíma til hagsmuna fyrir braskara og milliliði var að afnema allt raunverulegt eftirlit með verð- lagningu í landinu. Ákvörðun um álagningu á vörur og um hverskonar þjónustugjöld var afhent þeim aðilum sjálfum sem þar höfðu mestra hags- muna að gæta gagnvart al- menningi. Afleiðingarnar létu ekki á sér standa. Allt verð- lag fór stórlega hækkandi. Milliliðirnir hækkuðu álagn- ingu sína að eigin vild og framkvæmdu hina stórfelld- ustu féfléttingu á almenn- Ingi. Sjálfstæðisflokkurinn og blöð hans sungu þessari starf- semi lof og dýrð og hélt því stöðugt fram að þetta væri til mikilla hagsbóta fyrir neyt- endur! flJú liggur það í augum uppi að innflutningur vara til iandsins og dreifing þeirra meðal neytenda á að vera þjónu.-.tustarf en ekki upp- spretta ótakmarkaðs gróða fyrir þá sem þessi störf stunda. En þetta sjónarmið verður ekki tryggt í reynd nema með beinum afskiptum þjóðfélagsins. Milliliðirnir hafa sterka tilhneigingu til að ætla sér ríflegri skerf en nokkur sanngirni mælir með. Og þeir hafa óspart notað sér það fre'si sem Sjálfstæðisflokkur- irsn lofsyngur til þess að tryggja aðstöðu sína og auk- in:i gróða. Samkeppnin er að- eins að nafninu til. I reynd- inni hafa milliliðirnir sam- tök sin á milli um verðlagn- inguna eins og þekkt er úr starfsemi olíufélaganna og •fleiri aðila. Gróðafrelsi Sjálf- stæoisflokksins er því mikið ■hagsmunamál fyrir milliliðina dýrt og óheppilegt fyrír- komulag fyrir allan almenn- ing sem er ofurseldur vilja þeirra og dutlungum. T>að hlaut að verða ein af *• meginkröfum verkalýðs- samtakanna í sambandi við lausnina á vandamálum fram- „ leiðslunnar eftir að ríkisstjórn vinstri flokkanna tók við völd- um að gerð yrði gangskör að því að draga úr álagningu og gróða milliliðanna. Sú varð líka raunin á. Ein af þeim hliðarráðstöfunum er um samdist við ríkisstjórnina þeg- ar gengið var frá aðgerðunum til stuðnings sjávarútveginum og fiskiðnaðinum var að tekið yrði upp aukið og eflt verð- lagseftirlit. Áður hafði ríkis- .stjórn’n. lagt bann við öllum verðhækkunum fram til ára- jnóta í sambandi við samning- ana í sumar við verkamenn og þændur um óbreytta vísitölu og verðlag búnaðarvara. Með því hafði tekizt að hindra fyr- irhugaðar verðhækkanir á _ýmsum sviðum sem voru yfir- vofandi og íhaldið ýtti undir af öllum mætti. Gilti sú fest- ing verðlagsins raunverulega aðeins til áramóta. m.„ f samræmi við kröfur verka- lýðssamtakanna hefur nú verið ákveðið að banna allar verðhækkanir nema til komi sérstakt samþykki verðlags- yfirvaldanna í hverju einstöku tilfelli. Hafa fram að þessu engar hækkanir verið leyfðar nema lítilsháttar á öli og gos- drykkjum í verzlunum. Fram- leiðendur og fyrirtæki verða nú að færa órækar sannanir fyrir því að ekki sé hægt að anna starfseminni að óbreyttu verðlagi eigi kvartanir þeirra að verða teknar til greina. Nú þegar hefur álagning í heild- sölu á ýmsum stórum inn- fluttum vöruflokkum verið skorin verulega niður. Birtu verðlagsyfirvöldin um þetta tilkynningu skömmu fyrir ára- mótin sem mæltist mjög vel fyrir meðal almennings. f^að er krafa og vilji neyt- * enda í landinu að verð- lagsmálin verði öll tekin föst- um og öruggum tökum og þess gætt að fyrirmælum hins opinbera íverði hlýtt út í æsar. Álagningu alla í heildsölu og smásölu verður að miða við það eitt að þessi þjónustu- störf verði sómasamlega rækt en færi ekki þeim sem annast þau stórfelldan og óeðlilegan gróða. Sú nýskipan sem nú er verið að gera í verðlagsmálum og yfirstjórn þeirra gefur góð- ar vonir um að þessi regla verði höfð í heiðri. En öll átök í þessum efnum munu kosta baráttu við gróðasjónarmiðin ogeinkahagsmunina sem íhald' ið er fulltrúi fyrir. Og menn mega eiga á ýmsu von í á róðri íhaldsins. Það mun hvorki skirrast við að hvetja milliliði og aðra aðila sem telja sig þurfa á hækkunum að halda til sem mestrar kröfuhörku og ósvífni né held- ur mun það hika við að hrópa upp um hverja verðbreytingu í því skyni að æsa upp gegn stjórnarvöldunum. A llur almenningur þarf að **• vera vakandi á verðinum í þessum efnum og gera sér sem bezt far um að fylgjast með verðlaginu og ákvörðun- um verðlagsyfirvaldanna. Neytendurnir þurfa sjálfir að líta á sig sem virka aðila og þátttakendur í að halda verð- laginu í skefjum og að sjá um að fyrirmælum stjómarvald- anna sé hlýtt. Þeim ber tafar- laust að gera verðlagseftirlit- inu aðvart verði þeir varir við óleyfilegar verðhækkanir eða að ákvarðanir um verðmerk- ingar séu sniðgengnar. Árang- urinn veltur á því að sem bezt samvinna takizt milli verðlags- yfirvaldanna og þess mikla fjölda neytenda í landinu sem á afkomu sína undir því að verðlaginu sé haldið í skefj- um og gróði milliliðanna tak- markaður sem mest. HÖFTJNDUR þessa opna bréfs, Skúli Magnússon, tók stúd- entspróf frá menntaskólan- um á Akureyri á s.L vori og er nú kennari við gagn- fræðaskólann í Vestmanna- eyjum. Þórarinn Bjömsson, skóla- meistari, hélt aðalræðuna 1. desembér. Kom hann viða við, en ræddi aðeins losaralega um hvert atriði. Ræða hans hlaut að vekja mig til nokk- urrar umþenkingar, og vil ég nú beina til hans nokkram orðum. Þú telur tvennt standa ís- lenzkri æsku mest fyrir þrif- um. „Þetta tvennt eru pening- ar og skoðanir". Svo segir þú: „En því óháðari (þ. e. skoðunum, eins og sést af samhenginu) sem vér eram því færari verðum vér um að sjá hlutina eins og þeir eru, og því réttari verða dómar vorir og niðurstöður". Hvað era skoðanir annað en „dóm- ar og niðurstöður?" Sem sagt: eem sagt „óheilbrigðir og öfgafullir í skoðunum" vegna þess, að þeir eru rökhyggju- menn. Réttastar niðurstöður hljóta grautarhausamir þá að fá. Nýstárleg og kynleg skoð- un, enda áreiðanlega, sam- kvæmt þinni eigin línu, á eng- um forsendum reist. Ennþá kynlegri virðist hún, þegar það er haft í huga, að gáfað- ur menntamaður talar. Eg veit, að þú hefur liðið píslir og sálarkvalir af að vita nokkra nemendur þína hafa marxistískar skoðanir. Eg veit lika, að þú hefur staðið rök- þrota gegnt þeim nemendum þínum, sem „intellectuellir eða rökhyggjumenn“ vora. Þú hefur gefizt upp við að brjóta niður rök þessara manna og í angist þinni grípur þú til þess, að afneita rökhyggjunni, afneita sannleikanum. „Mann- legt en ekki stórmannlegt." 1 rökþrotum þínum var vöm þín þessi: Mannleg skyn- semi getur mælt óravíddir himingeimsins og smæð at- OPIÐ BRÉF til Þórarins Bjömssonar skólameistara írá Skúla Magnússyni því skoðanalausari sem við erum því réttari era skoðanir okkar. Fullkomnasta skoðun hefur skoðanaleysinginn. Og hví eigum við að höggva eft- ir réttum „dómum og niður- stöðum“ fyrst skoðanaleysið er aðal hins sanna manns? Skilji þeir, sem skilninginn hafa, ég skil þetta ekki. Þekking okkar er hús, sem stöðugt er reist ofan á. Á grandvelli skoðana fellum við nýja dóma. Nú kennir þú, að undirstaðan skuli aldrei lögð, steinunum ætíð raðað í laus- an sandinn. Hvert væru vís- indin komin, ef þau hefðu fylgt þessari kenningu þinni? í ræðu haldinni í Stúdentafé- lagi Reykjavíkur 1. desember árið 1954 (birt í 276. tbl. Morgunblaðsins) játar þú samt: „Öll fræði eiga sitt samfellda kerfi, stærðfræði, náttúrufræði, málfræði, án þess verður ekki komizt .... þeim (þ. e. stúdentum) er kennt að vitna í reglur máli sínu til skýringar og sönnun- ar. En þetta er ekki með öllu áhættulaust". Þú varst að tala um þann höfuðlöst ís- lenzkra stúdenta, að þeir væru „óheilbrigðir og öfgafullir í skoðunum" og áttir þar við að þeir væra kommúnistar margir hverjir. Höfuðhættan stafaði af því, að þeir væra „intellectuellir eða rökhyggju- menn,“ því þá hætti þeim við að verða „óheilbrigðir og cfgafullir í skoðunum“ (þ. e. kommúnistar). Menn verða ómsins, en mannlegt samfélag getur enginn skilið, til þess er maðurinn of flókinn, of óút- reiknanlegur, rökhyggjumað- urinn er verst settur, fær röngustu niðurstöðurnar, grautarhausinn þá beztu, fær réttustu niðurstöðurnar. Þessi skoðun þín kom fram í ræð- unni ’54 og margoft við nem- endur þína. Flókið fyrirbæri er ekki sama og óskýranlegt fyrirbæri, því aðeins að það lúti ekki lögmáli hugsunar- innar, orsakalögmálinu, er það óskýranlegt. Sé það óskýran- legt gildir orsakalögmálið ekki í því tilfelli. Fyrst það gildir ekki alltaf getum við ekki vit- að hvenær það gildir og hve- nær ekki. Þú getur ekki verið viss um það í þessari „rök- fæi'slu" þinni. En allar rök- færslur verða að byggja á or- sakalögmálinu, því, að ákveð- in forsenda eða forsendur krefst einnar og aðeins einnar ákveðinnar niðurstöðu. „Rök- færsla“ þín er því fölsk, þú hnýtur um þín eigin orð. Á grandvelli hennar getur þú í hæsta lagi varað við fljót- færni í ályktunum. Afneitir þú marxismanum verður þú að gera það með rökum, gef- ist þú upp á því, sem þú hef- ur gert, verður þú að viður- kenna hann. 1 stað þess hefur þú nú afneitað skynseminni eða rökhyggjunni með aðferð- um hennar. Þú ert ósamþykk- ur sjálfum þér, ert við- undur í „logic“ þinni. Játir þú t.d. að sami hluturinn get- ur ekki verið í senn hvítur og ekki-hvítur. (A er ekki ekki-A í rökfræðinni), verður þú að játa að mannlegt sam- félag hefur vissa ákveðna eig- inleika á vissum ákveðnum tímapunkti, það er ekki í senn svona og ekki-svona. Sam- kvæmt orsakalögmálinu hljóta vissar forsendur að hafa eina og aðeins eina ákveðna nið- urstöðu í för með sér, í sam- félaginu býr alltaf óhjá- kvæmileg nauðsyn. Þetta er í heimspeki kallaður determin- ismus, sem einhver hefur þýtt (villandi) nauðhyggju á is- lenzku. Þetta er skilyrði alls mannlegs starfs, það sjálfsagt að ekki er tekið eftir því. Væri þetta rangt væri allt starf unnið fyrir gýg. Orsaka- leysið myndi gera verk mannsins að engu. 1 Rökfræði eftir Símon Jóh. Ágústsson, kennslubók við Háskóla ís- lands, stendur á bls. 137. „Öll vísindi gera ráð fyrir nauð- hyggju“. Með þessari „rök- færslu“ þinni afneitar þú ekki aðeins grandvelli vísindanna heldur einnig grandvelli mann- legrar viðleitni og mannlegr- ar tilvera. Margir hafa verið ánægðir með að færast minna í fang. Mannlegt samfélag lýt- ur nauðhyggju og er því skýr- anlegt. Annað kemur hér til. 1 vísindunum er heildin rann- sökuð án þess gengið sé út frá einstökum pörtum hennar, meira að segja áður en menn þekkja samsetningu heildar- innar. Eiginleikar efnanna og lögmál eðlisfræðinnar voru fundin áður en menn vissu að heimurinn var settur saman úr atómum. Lögmál samfé- lagsins verða eins fundin, þótt vilji einstaklinganna sé ekki hafður í huga. Þessu vilt þú neita, hinir flóknu óút- reiknanlegu einstaklingar breyta hér öllu um, staðhæfir þú. Þetta hefði það þó ekki í för með sér að samfélagið væri óskýranlegt, við yrðum aðeins að byrja á manninum sjálfum. Maðurinn hefur þá sérstöðu að hann er gæddur vilja. Hann er einnig gerandi, framkvæmir innan félags- heildarinnar, skapar söguna. Hvemig er vilji hans tilorð- inn? Við fæðingu hefur hann engan vilja og engar skoðanir. Vilja sinn öðíast hann við að alast upp í félagslegu um- hverfi, auk þess vilja, sem honum er eiginlegur og öllum mönnum og dýrum sameigin- legur, þ. e. hann leitast við að viðhalda sjálfum sér sem einstaklingi og tegund. Án fé- lagsheildar verður enginn maður, aðeins dýr. Hann öðl- ast skoðanir og vilja fyrir verkanir félagsheildarinnar á hann. Þjóðfélagið skapar manninn eða réttara sagt víxlverkanir þess og erfða- eiginleika hans. Erfðaeigin- leikarnir eru „konstant“ eig- indir, félagsheildin er síkvik og breytileg, sífelld ■ verðandi. Margtönnlazt er á því, að „svo sé margt sinnið sem skinnið". Þetta er aðeins hálf- ur sannleikur. Öllum fjölda manna er miklu meira sam- eiginlegt en ósameiginlegt. Mismunurinn er aðeins til- brigði við sama stef. Því sam- eiginlega, sem langmestu varðar, tökum við ekki eftir, það er of sjálfsagt og athygli mannsins snýst ætíð um mis- Framhald á 10. síðu

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.