Þjóðviljinn - 08.01.1957, Blaðsíða 10

10) —^ ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 8. janúar 1957

Opið bréf
Framhald af 7. síðu
muninn, fjölbreytileikann.
Samfélagið ákvarðar fjöldann,
verk hans falla saman við
lögmál þess. Afbrigðið megn-
ar engu nema því, sem er fé-
lagsleg nauðsyn. Maðurinn
„hefur frelsi til að velja og
hafna,“ en hann velur aðeins
í samræmi við vilja sinn, sem
félagsheildin skapar. Þarna er
síðasta hálmstrá þitt rifið
upp með rótum. Að segja
skoðanir og rökhyggju mestu
hættuna fyrir íslenzka æsku
er manni, óbrjáluðum á söns-
um, þó að ekki sé mennta-
maður, auðvitað hin mesta
hneisa.
,,Og æskuna vantar hollar
hugsjónir," segir þú. Er hug-
sjón ekki skoðun? Og var
ekki skoðunin mesti bölvaldur
æskunnar? Klókir menn geta
reynt að sameina þessar tvær
fullyrðingar þínar. „Það er
ofur skiljanlegt, að það sé
erfitt fyrir mann, sem af
frómum hug á morgni lífsins
hefur játazt undir skoðun og
eignazt hugsjón," segir þú
og átt þar við kommún-
ista. Þar játaðir þú að komm-
únisminn er hugsjón, en
telur hann óholla hugsjón.
Síðan segir þú: „Nýlega tal-
aði við mig gáfaður piltur,
sem verið hafði trúaður
kommúnisti en samvizkan gert
uppreist eftir atburðina í Ung-
verjalandi. Trúin var glötuð.
„Á hvað á ég nú að trúa?
hálfhljóðaði hann. Eg fann,
að hann langaði til að leita
sér athvarfs hjá kris'tinni
kirkju. Þó var hann hikandi.
Eg ráðlagði honum afdráttar-
laust að gera það, ef hann
gæti.“ Aumingja pilturinn.
Um trúna sagðir þú á öðrum
stað: „Nú höfum vér of
margir tapað sambandinu við
hina æðstu veru (þ.e. guð),
kjarna tilverunnar." Þarna
fórstu með ósannindi. Eg
nota ekki sterkara orðalag,
eingöngu vegna kurteisinnar,
þó að tilefni sé -til. Á ofan-
verðum síðastliðnum vetri
sagðir þú, af dýpstu einlægni
hjarta þíns við nemendur
þína, að þú vissir ekki hvort
■þessi guð væri til, en varðst
að viðurkenna að nokkuð væri
það þunnt, varst í algjörum
vafa. Nú er hann ekki aðeins
til, heldur er „kjarni tilver-
unnar“ og ber okkur að hafa
við hann „samband". Ýmis-
legt má nú hafa að hræsnis-
máli fyrr en guð. Þegar pilt-
urinn hjartasjúki hrópaði eft-
ir hugsjón eftir skipsstrand
kommúnismans í Ungverja-
landi ráðlagðir þú honum að
snúa sér til þess guðs, sem
þú veizt ekki hvort til er.
Hugsjón áttir þú enga til fyr-
ir hann nema þá sem á táli
er reist. Strengurinn, sem
átti að draga piltinn á land,
var slitinn og feyskinn að þín-
um eigin dómi. Þú vélaðir
hina voluðu sál. „Að vanda
hvert það verk, sem honum
væri trúað fyrir, og reyna að
láta gott af sér leiða“ (hvern-
ig?), er gott út af fyrir sig
og sjálfsagt að áminna ungan
mann um, en það er sjálfs-
rækt, ófullnægjandi sál, sem
kallar eftir ,,trú“ og út í
hött í þessu sambandi. Þú átt
enga hugsjón til að tefla fram
í stað (og á móti) kommún-
ismans sem manninum sé verð.
Þú hefur óbeint en afdráttar-
Iaust játað að mannkynið á
enga hugsjón slíka sem
kommúnismann. Borgaraleg
hyggja á enga hugsjón til að
keppa um hjörtu „gáfaðra
pilta“ við hugsjón kommún-
ismans. „Kristna kirkju“ skul-
um við athuga nánar. Þegar
þú hafðir lýst vonzku Rússa
í Ungverjalandi, taldir þú
kommúnismann afhjúpaðan
og fallinn og skoraðir eldleg-
um móði á unga menn að
snúa við honum baki. Rök-
færsla þín var í fáum orðum
þessi: Rússar frömdu glæp,
ergó kommúnisminn er fall-
inn. Slíkri rökfærslu er hægt
að beita við krakka í barna-
skóla í blekkingarskyni, en
ekki fullorðið fólk. Kaþólsk
kirkja brenndi saklaust fólk
hópum saman, ofsótti „trúvill-
inga“ miskunnarlaust, undir
hennar merkjum og í hennar
anda eyddu evrópskir menn
algjörlega menningu Ameríku-
Indíána, að ekki sé talað um
hversu þeir brytjuðu íbúana
niður. Lúther var svo elsku-
legur að lýsa innræti sínu
þessum orðum: „Það er kom-
inn tími til þess, að þeir verði
drepnir sem óðir hundar. Hér
eiga menn að berja, drepa,
stinga leynt og ljóst, hver
sem betur getur. Svo furðu-
legir tímar eru nú, að fursti
getur þjónað himninum betur
með að úthella blóði en með
bænum“. Þeir, sem drepa á
„sem óða hunda," eru alls-
lausir bændaöreigar Þýzka-
lands, kvaldir og plagaðir af
drottnum sínum og kúgurum.
En þeir, sem drepa eiga, eru
þýzkir landsaðalsmenn, kúg-
arar þeirra tíma. Kalvín var
eins og allir vita grimmari
miklu og ofstækisfyllri. Fleiri
styrjaldir hafa verið háðar í
nafni trúarinnar og fleiri
menn drepnir en í nafni nokk-
urs annars. Þínir vítt flökt-
andi þankar og efahyggja
gátu ekki slysazt hjá að sjá
hliðstæðuna. Trúin hefur
framið glæpi, ergó hún er
fallin. En þú „ráðlagðir hon-
um afdráttarlaust að gera
það,“ (þ.e. „leita sér athvarfs
hjá kristinni kirkju"). Hvað
er ósamræmi, ef það er ekki
þetta? En hugsjón fellur ekki
um sjálfa sig við það, að
glæpir eru framdir i nafni
hennar. Hún stendur eða fell-
ur vegna gildis sjálfrar sín.
Hugsjón kaþólskrar kirkju
var hugsjón lifsafneitunarinn-
ar og þessa óvissa guðs, en hug
sjón kommúnismans eer hug-
sjón lífsins og mannsins. Hug-
sjón hafa mótmælendur enga
átt, ef frá eru skilin nokkur
augnablik heilagrar vandlæt-
ingar á spillingu hinnar ka-
þólsku, aðra en að gera eign-
ir klaustra og kirkju að ráns-
feng ríkisins, færa magakeis-
inn ofurlítið um set. Þar fell-
ur hugsjón kirkjunnar, en
hugsjón kommúnismans stend-
ur.
Vildi maður reyna að færa
orð þín til betri vegar, gæti
maður vonað að í stað þess
að segja, að skoðanir séu
versti löstur íslenzkrar æsku,
hefðir þú ætlað að segja, að,
„óheilbrigðar og öfgafullar'1
skoðanir væru versti löstur ís-
lenzkrar æsku, eins og þú tal-
aðir um fyrir 2 árum, hefðir
viljað vara menn við að á-
kvarða skoðanir sínar í eitt
skipti fyrir öll og breyta þar
engu um, hvaða röksemdir
sem kæmu fram og á hverju
sem gengi. Ekki batnar hagur
kirkjunnar við það. Skoðanir
hennar eru ákvarðaðar í eitt
skipti fyrir öll, opinberaður
himneskur sannleikur, dag-
sannur. Marxisminn er eina
stefnan, sem gerir ráð fyrir
takmörkunum sínum, gerir sér
ljóst að skoðanir geta aðeins
orðið spegilmynd veruleikans,
ekki alsamar honum, hann
gerir ráð fyrir þróun sinni og
sífelldu endurmati kenninga
sinna. Frá þessu sjónarmiði
gazt þú ráðlagt piltinum sund-
urkramda að snúa sér að
marxisma en ekki kristinni
kirkju.
Þetta mál hefur aðra hlið.
Mér er kunnugt hver hinn
„gáfaði piltur" er. Mér er
einnig kunnugt, af hans eigin
vörum, að alrangt er farið
með samtal ykkar. Þar sem
þú lætur hann afneita komm-
únismanum, deildi hann ein-
göngu á framferði ,,Rússa“
og kvaðst ekki geta litið þá
sömu augum framvegis og
hann hefði gert. Þvert á móti
.’eyndi hann að gera þér ljóst,
að ,,Rússar“ og sósíalismi
væri sitt hvað og að hann
væri sami sósíalistinn eftir
sem áður. Þar sem þú taldir
hann vilja snúa sér að
„kristinni kirkju", var hann
að skýra fyrir þér hliðstæðu
milli hennar (réttara frum-
kristni) og kommúnisma.
Þegar þú komst svo fram fyr-
ir alþjóð 1. desember vildir
þú skiljanlega sýna dæmi
þess, að flótti væri brostinn
í hið marxistiska lið. Þá var
það, að þú greipst til fals-
ana í trausti þess, að ekki
yrði upp um þig komið. Mér
er ljóst að þér eru hæg
heimatökin að, þræta, ef þú
vildir. • Það skiptir mig þó
engu. Þú getur ekki þrætt
gegn þinni samvizku. Tilgang-
urinn hefur helgað meðalið.
Neitandi tilvist lögmálsbund-
innar félagslegrar heildar, en
lítandi á mannfélagið ein-
göngu sem hrærigraut eða
kaos fríviljaðra einstaklinga,
félagslegar hugsjónir virðast
þá vera út í hött, það eitt tel-
urðu gilda að hver bæti sig.
Og talandi þessi orð byrj-
arðu á sjálfum þér á þennan
miður sannfærandi hátt. Þeg-
ar hæstu öldur ofsa þíns eru
brotnar gæturðu reynt að
glíma við þessa spumingu:
Hver er siðferðilegur styrkur
þeirrar lífsskoðunar, sem
þannig gerir hina heiðvirðustu
sál að lítilmenni?
„Og æskuna vantar hollar
hugsjónir“. En hvers vegna
þarfnast hún hugsjóna til að
lifa fyrir? Einfaldlega vegna
þess, að einstaklingurinn er
ekki sjálfum sér nógur. Að
öðrum þræði er maðurinn ein-
staklingur, þarfnast persónu-
legs frelsis og persónulegrar
lífshamingju, hann skynjar
sig sem einstakling. Að hin-
um þræðinum er hann félags-
vera, óhugsanleg án félagslegs
umhverfis, öðlast fyrst ham-
ingju í félagslegri nautn, í
sjálfgleymi innan félagsheild-
ar, og finnur fyrst sjálf-
an sig i hugsjón sinni, það er
þegar hann gleymir sjálfum
sér vegna félagsheildarinnar.
Maður, sem stöðugt bindur
hugann við sjálfan sig, er sí-
fellt óánægður. Maður, sem
gleymir sér í starfi sínu, finn-
ur ekki til lífsleiða. Þekkja
þetta allir úr persónulegri
reynslu. I listum öðlumst við
fullkomnustu nautnina, þegar
aðrir menn njóta með okkur.
Glaðastir verðum við í sam-
huga félagsheild. Einstak-
lingshyggjan neitar félags-
legu eðli mannsins. Maðurinn
á að lifa fyrir sjálfan sig, fara
eigin leiðir. „Sjeníinu“ eða
„ofurmenninu" er allt kleift,
hinum félagslegu forsendum
er neitað. Og einstakling-
urinn skal leita hamingj-
unnar einn og óstuddur. í
fimm aldir, allt frá dögum í-
tölsku húmanistanna, hafa
hugsuðir upphafið einstak-
linginn, boðað einstaklings-
hyg&ju. Bókmenntir þessara
alda og óperulist frá Verdi til
Wagners, hafa tilbeðið hetj-
una og lýst ofsa og mikilfengi
ofþandra mannlegra ástríðna,
neitað hinum félagslegu eig-
indum mannsins, villt honum
sýn. Afleiðingarnar eru komn-
ar í ljós. Vesturlandabúinn er
sjálfbirgingslegur, óeirinn, ríf-
andi niður sín eigin verk og
óhamingjusamur í einstæð-
ingsskap sínum. 1 fjrrndinni
var maðurinn rifinn úr tengsl-
um við ættina. Síðar var hann
rifinn úr tengslum við fjöl-
skylduna. Ekki hefur hinn
borgaralegi heimur bætt úr
skák. Einstaklingurinn er
rekald í hafsjó alheimsmergð-
arinnar. Yfirstéttin, sem þarf
ekki að hugsa um annað en
þægindi og skemmtanir, allri
hugsun hennar er beint að
sjálfri sér, er jafnóhamingju-
söm eða óhamingjusamari en
öreiginn, sem húsnæðislaus
sveltur. I þessa tvo hópa leit-
ast kanitalisminn við að
skipta öllu mannkyni. Og
miðstéttin, sem hefur komið
sér sæmilega fyrir, lifir fyrir
lifsþægindi sín, hrædd við að
verða hrundið niður í öreiga-
stéttina, er hugsjónasnauðust
allra og síóánægð. Lífsþreytt-
ar og offylltar auðvaldskerl-
ingar leita í elli sinni á náðir
kirkju og ,,mannúðarfélaga“,
sér til dundurs og til að gefa
fyrir sálum sínum. Kaþólsk
kirkja, sem varðveitt hefur
félagshyggju sína, getur full-
nægt manninum og er því ó-
klofin. En hið lútherska við-
undur er margklofið í sértrú-
arhópa, sem fólk leitar til í
óhamingju sinni. Eins og hinir
háu og myrku múrar klaustr-
anna höfðu undramikið að-
dráttarafl, dregur félags-
hyggja kommúnismans „gáf-
aða pilta“ að sér, eins og seg-
ull dregur að sér stál. Hellen-
ar voru einstaklingshyggju-
menn, þeir hættu að vilja lifa.
Lífsleiðinn er að verða nokk-
uð útbreiddur á Vesturlönd-
um. Eitt verður þó að játa.
Einstaklingshyggjan getur
(og hefur) lyft einstakliugun-
um til mikilla afreka. Hún
hafði sögulegu hlutverki að
gegna, en stendur nú Vestur-
löndum fyrir þrifum. Afburða-
maðurinn er óvenju þroska-
mikil urt, sem aðeins getur
vaxið upp úr vel yrktum
akri. Þann skilning þarf fé-
lagshyggja framtíðarinnar að
hafa, þá mun hún Iyfta bæði
einstaklingnum og heildinni,
hvoru tveggja til heilla. Öfga-
full einstaklingshyggja er ein
af þverstæðum borgaraiegrar
hyggju. Sonur smiðsins frá
Nasaret mun hafa sagt eitt-
hvað á þann veg, að sá er yf-
irgæfi lífið myndi finna það.
Þar er falinn lykillinn að
mannlegri hamingju. Ham-
ingjan er fólgin í þvi að
gleyma sjálfum sér fyrir fé-
lagsheildina. Maðurinn er
skapaður fyrir meðbræður
sína, en ekki eingöngu fyrir
sig sjálfan. Þess vegna finn-
ur enginn hamingju, sem
hennar leitar. Þetta er orðinn
nokkur útúrdúr, en ég gat
ekki setið á mér að fara hann.
(Meiira)
Laugavegi 36 — Sími 82209
Fjölbreytt úrval af
steinhringum. — Póstsendum
þ/óSv/7/onn
ÚfbreiSiS
Nauðiuigaruppboð
I
sem auglýst var í 20., 21., og 22 .tbl. Lögbirtingablaðsins
1956 á eigninni nr. 38 við Efstasund, hér í bæ, talin *
eign Ingibjargar Guðmundsdóttur, fer fram eftir kröfu :
bæjargjaldkerans í Reykjavík og tollstjórans í Reykja- |
vík, á eigninni sjálfri föstudaginn 11. janúar 1957
kl. 3 síðdegis.
Borgarfógeíinn í Reykjavík

»■■■■■■■■■■■•■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■ ■■■■■UIIBII
XX X =
NPNKIN =
V 0 \R

KHRKI

■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■uMr