Þjóðviljinn - 13.06.1957, Blaðsíða 4

1)] — ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 13. júní 1957
Útgefandi: Sameiningarflokkur alÞýðu — Sósíalistaflokkurinn. — Rltstjórar:
Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmuntísson (áb.). — Fréttarítstjóri: Jón
Bjarnason. — Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Guðmundur Vigfússon,
ívar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurjón Jóhannsson. — Auglýs-
Ingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prent-
smiðja: Skólavörðustíg 19. - Sími 7500 (3 línur). - Askriftarverð kr. 25 á
mán. i Reykjavík og nágrenni; kr. 22 annarsstaðar. — Lausasöluverð kr. 1.50.
Prentsmiðja ÞJóðvilJans.
Sjötugur
Ásgeir H. P. Hraundal

1955 _ 1957
forgunblaðið er í gær að
■ burðast við að gera þá af-
stöðu verkalýðshreyíingarinn-
ar og 'verkalýðsflokkanna tor-
tryggilega að ekki sé rétt að
efna nú til almennra samnings-
tippsagna og kauphækkana,
meðan ekki er fengin full
reynsla af aðgerðum ríkis-
stjómarinnar í efnahagsmálun-
um.
Blaðið bendir á að 1955, þeg-
ar íhaldsstjórn Ólafs Thors
sat að völdum, hafi verkalýðs-
fareyfingin með fulltingi beggja
Verkalýðsflokkanna beitt sér
fyrir uppsögn samninga og
liækkun kaupgjalds. Síðan
dregur blaðið þá ályktun af
þessum hugleiðingum sínum að
kaupgjaldsbaráttan 1955 hafi
einungis verið háð til að gera
ríkisstjórn Ólafs Thors sem
mesta bölvun, hafi verið ,,póli-
tísk heræfing“ o. s. frv. Afstað-
an nú á hins vegar einvörð-
ungu að byggjast á því að
verkalýðsflokkarnir eiga aðild
að ríkisstjóm landsins.
¥jað sem Morgunblaðinu sézt
yfir, annað hvort óviljandi
eða vitandi vits, er sá grund-
vallarmunur. sem er á stjómar-
Stefnunni nú og 1955. Verka-
lýðshreyfingin er nú sjálf raun-
verulega aðili að ríkisstjórn og
stjómarstefnan er mótuð í
samráði við hana. Á undan-
fömum árum, og þar með
einnig á árinu 1955 þegar síð-
asta stórverkfall var háð, var
ekki aðeins stjórnað án nokk-
urs samráðs við samtök hins
vinnandi fólks heldur beinlínis
seilzt til þess að sýna alþýðu-
stéttunum og samtökum þeirra
sem mestan fjandskap.
¥ stað þess að núverandi ríkis-
stjórn leggur á það höfuð-
áherzlu að aðhafast ekkert það
í efnahagsmálunum sem verka-
lýðshreyfingin er andvíg, lagði
fyrrverandi ríkisstjórn á það
alla áherzlu að ,,leysa“ hnúta
efnahagslífsins fyrst og fremst
á kostnað vinnandi stéttanna
en hlífa auðmannastéttinni við
byrðunum.
ll¥eð þessum hætti var hvað
eftir annað ráðist á kjör
verkalýðsins og þau rýrð svo
að engin von var til þess að
slíkt gæti átt sér stað til lengd-
ar án gagnráðstafana. Verka-
lýðshreyfingin var sannarlega
alltaf inni á stöðvunarleiðinni
en hin afturhaldssömu stjórn-
arvöld gáfu engan kost á slíku.
Þeirra stefna var að allt skyldi
hækka nema kaupgjaldið.
¥jað er því alveg út í hött
þegar Morgunblaðsmenn
eru að tala um „endurfæðingu“
í sambandi við afstöðu verka-
lýðsflokkanna til kaupgjalds-
málanna. Gjörbreytt stjórnar-
stefna og aðild sjálfrar verka-
lýðshreyfingarinnar að mótun
hennar og framkvæmd er það
sem úrslitunum ræður.
Ný viðhorf
i
Á f veikum mætti reynir Vísir
að sperra sig í stjórnar-
andstö/iunni, og tekst stund-
tim að hrúga saman álíka
miklum skemmtilegheitum og
ritstjórahrauknum í Morgun-
bíaðshúsinu, þar sem aðalrit-
stjórum er klesst ofan á
venjulega ritstjóra og þeim
aftur á heilan her af undir-
foringjum. Og Vísir, sem ver-
ið hefur málgagn íhalds-
stjórna, sem voru ekki ein-
ungis duglausar til góðra
verka heldur unnu líka hin
skemmilegustu verk á valda-
líma sínum, tönnlast sí og æ
á stefnuleysi og starfsleysi
núverandi ríkisstjómar.
Iútvarpsræðu, sem hús-
bændur Vísis og ritstjóra-
Jirauk Morgunblaðsins sveið
sárlega undan, minnti Lúð-
vík Jósepsson nýlega á
nokkra meginþætti í stefnu
etjórnarinnar í atvinnumálum
og fjármálum á þessa leið:
..Stjórnin vinnur markvíst að
öflun nýrra framleiðslutækja.
Hún viðurkennir sérstaka
þörf þeirra landshluta, sem
dregizt hafa aftur úr í at-
vinnulegum efnum á undan-
fömum áram. Hún leggur á-
herzlu á gjörnýtingu fram-
Je-íðslutækjanna og vill sam-
Btarf við framleiðendur. Hún
leggur óhikað byrðamar af
nauðsynlegri aðstoð við fram-
leiðsluna á herðar heildsala,
milliliða og stóreignamanna.
Stjórnin krefst þess að
bankapólitík landsins sé í
samræmi við uppbyggingar-
og atvinnumálastefnu stjórn-
arinnar. Hún krefst þess að
afurðasalan sé rekin með
þjóðarhag fyrir augum og að
aflétt sé allri einokun. Hún
telur rétt og nauðsynlegt að
bæta kjör fiskimanna og lyfta
þannig undir aukna fram-
leiðslu. Hún berst fyrir stöð-
ugu verðlagi og sanngjarnri
verðlagningu. Og hún hefur
sýnt með tillögum sínum í
húsnæðismálunum, að hún vill
leysa þau mál svo að til fram-
búðar megi verða“.
Ríkisstjómin hefur enn ekki
verið heilt ár við völd.
Samt mun ekki um það deilt
að hún hafi þegar unnið hin
þörfustu verk til framkvæmd-
ar þeim stefnuatriðum í at-
vinnumálum og fjármálum,
sem hér er minnzt á, eða
gert ráðstafanir til þess að
framkvæmd þeirra yrði fær.
Við hvert spor stjórnarinnar
enn sem komið er hefur í-
haldsarfurinn flækzt fyrir, og
mun gera svo enn um skeið,
þó áhrif hans fari dvínandi og
þurfi að eyða þeim með öllu.
Stokkseyri
í dag fyllir ehm af sér-
kennilegustu mönnum þess-
arar þjóðar, Ásgeir H. P.
Hraundal rithöfundur og
skáld í Vinaminni á Stokks-
eyri, sjöunda áratug ævi
sinnar.
Ásgeir H. P. Hraundal hef-
ur um ævina oft siglt krapp-
an sjó, fengið áföll stundum,
en tekizt að stýra lífsknerri
sínum lítt sködduðum úr haf-
róti storms og átaka við-
burðaríkrar starfsævi.
Hraundal hefur alltaf verið
baráttunnar maður, notið þess
vel að eiga á valdi sínu vopn-
fimi og hæfilega hörku til að
bera af sér spjótalög andstæð-
inganna, hvort heldur liefur
verið á málaþingum eða i
harðri samkeppni viðskipta-
lífsins, en Hraundal var í
mörg ár verzlunarmaður og
þótti þar sem annars staðar
dugnaðarforkur og harður í
horn að taka. Var Hraundal
lipur verzlunarmaður, fljótur
að átta sig á hlutunum og
glöggskyggn á þau atriði, er
hver, sem slík störf hefur
með höndum, þarf að kunna
góð skil á.
Hraundal er gáfaður og
fjölhæfur maður. Lífskjör fá-^
tæktarinnar hafa hins vegar
markað honum þröngan bás,
svo að meðfæddir hæfileikar
hafa að of litlu getað notið
sín. En þrátt fyrir fátækt og
ómegð í gegnum allt sitt líf,
hefur hann alltaf látið það
sitja í fyrirrúmi að auðga
anda sinn með lestri góðra
bóka. Hefur hann líka oft
sagt, að sínir beztu og kær-
ustu vinir væru bækurnar. Á
hann stórt safn úrvalsrita,
enda er Hraundal vel heima
í sögu og bókmenntum og
heill sjór fræðilegra upplýs-
inga úr bókmenntaheiminum.
Hraundal hefur ort og skrif-
að mikið um dagana, en fátt
af því hefur birzt. Á hann í
handritum mikið í bundnu
máli og óbundnu, sem vafa-
laust verður einhverntíma
opnað almenningi og mun þá
varpa ljósi á hugsunarhátt
og lífsviðhorf þessa einkenni-
lega en stórbrotna gáfumanns.
Hraundal er maður lífsglað-
ur og skemmtilegur heim að
sækja. Hjá honum er alltaf
að finna hressandi viðmót
hins bjartsýna manns, er
alltaf sér leiðir, úrræði til
bjargar og möguleika út úr
hverjum ógöngum, þó að erf-
iðleikar steðji að og ýmsum
finnist erfitt að sjá færar leið-
ir. Slíkir menn era samtíð
sinni þarfir. Það er oft svo
margt, sem þarf að taka ein-
mitt slíkum tökum, láta hug-
arvíl og vonleysi víkja fyrir
trúnni á sigur hins góða,
hversu svart og dapurt, sem
útlitið kann að sýnast í hin-
um ýmsu viðfangsefnum
mannlífsins.
Ásgeir H. P. Hraundal er
maður ómyrkur í máli, hvass
í tilsvöram og notar ekkert
tæpitungumál í samræðum,
en bak við hörkuna og hin
hvössu tilsvör býr viðkvæm
sál, er í hretviðrum mann-
lífsins hefur brynjað sig hjúpi
kulda og varfæmi í kynningu
við fjöldann, sem ókunnugum
gæti bent til annarra tilfinn-
inga og harðara hjartalags,
en þeir ha.ía af að segja, sem
kynnzt hafa hjálpsemi hans,
næmum skilningi og ríkri
samúð með þeim, sem bágt
eiga og minni máttar eru í
þjóðfélaginu.
Hraundal hirðir lítt um að
fara leiðir fjöldans. Vekja
ýmsar tiltektir hans og uppá-
tæki furðu en þó athygli sam-
ferðafólksins. Lætur hann sig
Ásg-eir H. V. Hraundal
undrun samborgaranna litlu
skipta, en fer sínu fram, þótt
í bága brjóti við ríkjandi sjón-
armið og vanans þrönga ein-
stigi. Slíkir menn verða aldrei
ailra. Þeir eiga simv 'heim útaf
fyrir sig. Áhugamál og verk-
efni, sem þeir aðeins geta rætt
við fáa útvalda. Hafa ekki
skap til að flíka málum huga
og hjarta framan i skilnings-
daufa og áhugalitla samborg-
ara, sem á mælikvarða smá-
mennsku og kotungsháttar
mæla hvert mál og verkefni.
Hefi ég oft orðið ‘vottur að
því, að hugur Hraundals og
skapsmunir hafa komizt úr
jafnvægi, þegar hann hefur
verið búinn að ræða sín stóru
áhugamál við einhvem þtann,
sem skilningslítill var á hug-
sjónir hans og háleita frani-
tíðardrauma.
Hraundal er tvíkvæntur.
Seinni kona hans tr Oddfríð-
ur B. Þorláksdóttir, góð kona
og dugmikil, sem reynzt hef-
ur eiginmanni sínum sérstæð-
ur lífsförunautur Eiga þau
fjögur börn, öll í feemzku, en
Hraundal hefur alls átt þrjá-
tíu börn, og barnabömin eru
nú nokkuð á annað hundrað.
Og nú þegar á ævidaginn
líður og kvölda tekur, vil ég
færa Ásgéú’i H. P. Hraundal
og heimili hans mínar beztu
hamingjuóskir. Ermþá er
Hraundal í fullu starfsfjöri,
andlega frjór og skajaandi,
þótt einstaka gígtarflog geri
honum stundum gramt í geði.
Megi gifta og hamingja fylgja
honum og heimili háhs til
hínztu stundar,
B,. S.
Athiiffasemd
Varðandi stoínun P.EJ. deildarinnar
Vegna yfirlýsingar frá hr.
Agnari Þórðarsyni og hr.
Steíni Steinarr varðandi
stofnun P.E.N. deildar á Is-
landi viljum við undirritaðir
taka fram eftirfarandi sem
meðstjórnendur þessa félags:
Gunnari Gunnarssyni rit-
höfundi, sem er frá fomu fari
heiðursfélagi í hinni ensku
deild P.E.N., var falið af rit-
ara alþjóðafélagsins að gang-
ast fyrir stofnun P.E.N. deild-
ar á íslandi. En sökum þess
að hann var að búast til utan-
ferðar um þessar mundir, var
undinn bráður bugur að
stofnun deildarinnar og þarf
þá engum að koma á óvart,
þó að ekki hafi náðst til allra
þeirra manna, sem þar ættu
að réttu lagi heima. Var sú
ákvörðun tekin að halda
framhaldsstofnfund siðar, og
skyldu allir, sem í félagið
gengju fyrir þann tíma telj-
ast stofnfélagar.
En úr þvi að Agnar Þórðar-
son og Steinn Steinarr minn-
ast á stefnuskrá P.E.N. og
virðast álíta, að ekki hafi ver-
ið höfð nægileg hliðsjón af
henni við stofnun hinnar ís-
lenzku deildar, þykir okkur
rétt að birta hana.
Stefmiskrá P.E.N.
Stefnuskrá P.E.N. er samin
upp úr ályktunum, sem gerð-
ar hafa verið á alþjóðaþdng-
um og hljóðar svo í stuttu
máli:
P.E.N. sambandið lýsir yfir
eftirfarandi:
1. Enda þótt bókmenntir
eru arfleifð mannkymsins alls.
3. Félagar í P.E.N. vilja í
hvlvetna beita álirlfum smum
til að el’Ia gagnkvæman stóln-
ing og virðingu þjóða inilli
og skuldbinda sig tíl að gera
a.llt, sem í þeirra valdi sfend-
ur til að eyða kynþáttalhatri,
stéttahatri og þjóðahatri, en
veíta brautargengi þeirii hug-
sjóm, að liér megá búa við
frið eitt mannkyn I eíiiaum
heimi.
4. P.E.N. lítur svo á, að
hugmyndir skull eiga greiða
og óhindraða leið íneð hverrl
þjóð og eins þjóða jnilli
og félagar skuldbimda rig til
að standa gegn hvers honar
höjffcum á málfreM I landi
sínu og byggðarlagL PJB.N.
týsir stuðningi við prenfcfrelsi
og andstöðu við Kitekoðmu á
friðartímum. Félagar líta svo
á, að frjáls gagnrýiii á sfcjórn-
arvöld og stofnanir sé fyrir
öilu, sökum þelrrar pólíifcísku
og efnaliagslegu þróumar í
heiminum, er stefmir éhjá-
kvæmilega að æ fastmótaðra
skipulagi. Nú felsfc í frelsinu
sjáifsögun, og þess vegna
skuldbinda félagar P.E.N. sig
tíl að vinna gegn rímisbeifciugu
prentfrelsisins, svqi sem lyga-
fregnum, vísvituðum föllsim-
um og afbökun staðreynda
hvort heldiir er í pólitískum
tilgangi eða eiginhagsmuna-
skyni.
Féiagar í P.E.N. geta allir
þeir rithöfundar, ritsfcjórar
Qig þýðendur orðið, sem hæfir
þykja í sinni greim, og fallizt
geta á takmark þessarar
stefnuskráy. Þjóðermi, tyn-
séu þjóðlegs uppruna eru * þáttur, litarfar eða trúarsltoð-
þeim engin landamæri sett og
þær eiga vera samþjóðlegur
gjaldmiðiil livað sem á kann
að dynja í Iandsmálum eða
alþjóðaviðskiptum.
Z. Um íistaverk skal aldrei
fjaliað af þjóðemislegu eða
pólitísku ofstæki, og sízt á
styrjaldarthnum, því að þau
anir koma feir ekM til álita.
Þessi stefnuskrá, sem hér
er birt í heild, kynni a-3 geta
orðið einliverjum til fyllrí
skýringar. Hún Hggur að
sjálfsögðu til grunávallar
stofnun féfegsdeiidar P.E.N.
Tómas Guðmundseon
Kristjáu Karlason, ,