Þjóðviljinn - 13.06.1957, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 13, júní 1957 ■— ÞJÓÐVILJINN —
Magnús Kjartansson ritar fréttabréf frá Englandi II
r ^ r
Eg sksl það trijög vel að Islendingar
vilja losrsa við bandarsskt hernám
— segir Barbara Castle, einn aðalforinei Verkamannaflokksins
Dennis Healey er um fer-
tugt, hávaxinn maður og þétt-
hoida, útitekinn og rjóður í
kinnum, Hkari sjómanni eða
toónda en innisetumanni, Ég
Siitti hann í þínghúsinu og
tolustaði um leið á spurninga-
tíma í neðri deild þingsins.
Þar sat Churchill á fremsta
'toekk, fölur, skvapholda og
ellimóður; hann var með
heyrnartæki en virtist lítt
ffylgjast með því sem gerðist
umhverfis -— hann sat svip-
torigðalaus þótt aðrir þing-
menn hlægju eða bauluðu, en
toanr.ig láta menn óspart af-
sstöðu sína í ljós í brezka þing-
inu. í sömu röð og hann sátu
arftakarnir í íhaldsflokknum,
Macmillan, fríður sýnum en
ákaflega „brezkur“ í klæða-
tourði og fasi, líkari týpu en
manni, og Butler, dálítið
toúralegur og útsmoginn til
augnanna en öllu mennskari
að sjá en forsætisráðherrann.
Andspænis ráðherrunum sátu
forustumenn Verkamanna-
flokksins, þeir Gaitskell og
Bevan fyrír miðju, Bevan lrár
og feitlaginn, mjög heilsu-
hraustur að sjá, eins og erf-
iðisvinnumaður í sumarfríi,
Gaitskell, öllu minni fyrir
mann að sjá, innisetufölur —
þeir virðast einnig líkamlega
vera fulltrúar þeirra tveggja
arma sem Kingsley Mart.in
lýsti. Sátu, sagði ég, en þeir
iágu öllu heldur, hölluðu sér
langt aftur á bak í stólunum
með hælana uppi á borðinu
fyrir framan sig. Neðri deild
þingsins hefur fyrir skömmu
verið endurbyggð, en áfram
er haldið þeim forna hætti
að ekki eru sæti fyrir nærri
alia þingmenn, engir hafa á-
kveðin sæti nema ráðherrar
og forustumenn stjórnarand-
stöðunnar, ekki má hafa
prentuð gögn með sér inn í
þmgsalinn. og óheimilt er að
flytja skrifaða i-æðu — í
toæéta lagi er heimilt að nota
minnisblöð, sem munu þó
stundum vera næsta ýtarieg.
Þegar menn biðja um orðið
xisa þeir þegjandi úr sætum
einum, og þegar margir
spretta upp er nokkuð undir
toæiinn lagt hvern deildarfor-
seti velur, og munu stundum
Ihafa orðið deilur um glögg-
skyggni hans.
Dennis Healey var nýkom-
inn frá ítalíu þegar ég hitti
toann, en þangað hafði hann
verið sendur til að reyna að
miðla málum milli Sósialista-
flokks Nennis og Saragat-
flokksins. Hefur Verkamanna-
flokkurinn haft mjög mikil
afskipti af málefnum þessara
tveggja flokka og reynt að
eameina þá, en Healey virtist
vondaufur um árangur:
* „Sannleikurinn er sá að Sara-
gat vill ekki sameiningu, hvað
svo sem hann segir.“ Annars
sagði Healey mér einkum frá
þvi sem hann nefndi „Gait-
ekell-áætlunina,“ áformin um
tolutlaust belti í Evrópu sem
m. a. voru mótuð í ræðu sem
Gaítskell hélt í Beriin fyrir
nokkrum mánuðum. Eins og
kunnugt er hafa Sovétríkin
margsinnis boðið að kalla
toeim heri sína úr Austur-
evrópu-ríkjunum, ef Banda-
ríkin kalli heim heri sína úr
, Vesturevrópu, að leysa upp
Varsjárbandalagið ef Vestur-
veldin leysi upp Atlanzliafs-
bandalagið, en þessum tillög-
um hefur verið fá.lega tekið.
Nit hefur breski Verkamanna-
flokkurinn beitt sér fyrir
gagntillögum á þá lund að
Sovétríkin kalli heim heri
sína frá Austurevrópu gegn
þvi að Bandaríkin og Vestur-
veldin kalli heim heri sína
Castle og það hnussaði í
henni. „Það eru ekki nema
fáein ár síðan nærii lá að
við vinstri mennirnir værum
reknir úr flokknum fyrir að
beita. okkur fyrir hlutlausu
Þýzkalandi. Ég var kölluð
kommúnisti eða nytsamur sak-
leysingi fyrir að mæla með
samningum við Sovétríkin um
öryggismál Evrópu. Nú er

Ég spurði Barböru Castle
um það hvernig hún teldi
kosningahorfurnar í Þýzka-
landi í haust og hún svaraði:
„Mér skilst líkur vera á því
að Sósíaldemókratar vinni
góðan kosningasigur, þótt
Adenauer reyni að nota at-
burðina í Ungverjalandi sér
til framdráttar, og ef til vill
fá Sósíaldemókratar forustu í
samsteypustjórn að kosning-
um loknum. Öllum Þjóðverj-
um er ljóst að ef til styrj-
aldar kemur verður Þýzka-
land fyrst allra ríkja tortím-
ingunni að bráð, og því vex
þeirri stefnu stöðugt fylgi að
Þýzkaland eigi að vera hlut-
laust, ekki að þola neinar
lierstöðvar og beita sér fyrir
friðsamlegri sambúð. Það er
einnig augljós staðreynd að
því aðeins verður Þýzkaland
sameinað að tekin verði upp
hlutleysisstefna; Sovétríkin
munu aldrei fallast á samein-
að Þýzkaland sem taki þátt í
hernaðarblökk Vesturveld-
anna, né heldur munu Vest-
urveldin fallast á að samein-
að Þýzkaland sé í hernaðar-
bandalagi við Austui’veldin."
Ég minntist á það við Bar-
böni Castle að röksemdirnar
um Þýzkaland og hlutlaust
belti í Evrópu ættu nákvæm-
lega eins við um hernám ís-
lands og hún svaraði: „Já, ég
skil það mjög vel að Isleud-
ingar vilji losna við banda-
rískt hernám. Þeir einir gcta
stntt bandarískt hernám sennl
eru reiðubúnir til að fórna
landi sínu og þjóð í þágut
Bandaríkjanna í nýrri styrj-
öíd.“
*•------------ -—— ________x.
„Ja, satt er það.“
Barbara Castle var nýkom-
in frá Danmörku, þegar ég
talaði við hana, og hún lét þá
skoðun í ljós að mjög væru nút
kulnaðar hugsjónir sósíalism..
ans hjá ýmsum ráðamönnumi
Sósíaldemókrata þar í landi„
Mér varð þá hugsað til sumra
leiðtoga Alþýðuflokksins á Is-
landi, hver myndi verða dóm-
urinn um afstöðu þeirra efi
brezkir Verkamannaflokks-
leiðtogar þekktu hana? Eink-
anlega varð mér hugsað li'Í
Guðmundar í. Guðmundsson-
ar utanrikisráðherra, en ræð-
ur hans um alþjóðamál hafa.
verið býsna ólíkar afstöðu
þeirra brezku Verkamanna-
flokksleiðtoga sem ég ræddt
við og stefnu þeirra sem túlk-
uð er i málgögnum Verka-
mannaflokksins og rauoap
einnig í frjálslyndum borg: 'a»
blöðum.
iö
ra
'Vi
ir
★
Þegar samtalinu lauk
Kingsley Martin, ritst
New Statesman and Na'
sagði hann með þeirri hr
gamansemi sem einke
skeið vetnissprengjunnar:
„Ég spái því að þrátt í .: ir
allt verði kjarnorkusty :• ci
og öll heimsbyggðin tortí : >tj
—- nema ísland.“
„En þá verðum við að l.c.sá
okkur við handarísku ’.uiV
stöðvarnar fyrst,“ sagði éj.
„Já, satt er það,“ svr,...ð3
Kingsley Martin.
M. K
Frú Barbara Castte og Clement Attlee, fyrrv. foringi Verka-
maiuiaflokksins, koma hlið við lillð af mlðstjórnarfundinum
sögulega, þar sem tilraun hægri mannanna í miðstjórninni til að
reka Aneurin Bevam úr flokknum strandaði á andstöðu Attlees.
frá VeSturþýzkalandi, sem
jafnframt viðurkenni pólsku
landamærin. Með þessu móti
væri komið hlutlaust belti
eftir Evrópu endilangri.
Ekki hefur þessi tillaga
hlotið byr hjá ráðamönn-
um Vesturveldanna, og ekki
er vitað um afstöðu Sov-
étríkjanna til hennar, en með
henni hefur brezki Verka-
mannaflokkurinn lýst yfir
þeirri skoðun sinni að hlut-
leysisstefnan sé þess megn-
ug að draga úr átökum í
heiminum og tryggja frið,
að stefna valdbeitingar og
hérstöðva sé komin út í
hreinar ógöngur. Þetta er
mikilvæg stefnuyfirlýsing,
hvernig svo sem raunveruleg-
ir samningar kunna að ganga
þegar þar að kemur, og ekki
er hitt síður mikilvægt að
með þessari nýju afstöðu hef-
ur brezki Verkamannaflokk-
urinn samræmt skoðanir sín-
ar stefnu þýzka Sósíaldemó-
krataflokksins, sem vill að
Þýzkaland sé hlutlaust. Allar
horfur eru á að þessir tveir
flokkar taki senn við stjóm-
artaumum í löndum sínum,
og þá kann að vera tíðinda
að vænta í alþjóðamálum.
„Þeir einir geta stutt banda-
rískt hernám . . . “
„Gaitskell-áætlunin, ekki
nema það þó,“ sagði Bartoara
Borgfirðingar í Reykjavíf: 1
sýna héraði sínu rœktarsei :i
Efna til happdrættis til þess að kaupa kirkju-
klukkur að Saurbæ og styðja fleiri
menningarmál í héraðinu \
stefna okkar orðin stefna
flokksins, en það er nokkuð
langt gengið að kenna hana
við Gaitskell, manninn sem
mest hamaðist á móti okkur.“
Ég ræddi einnig við Barböm
Castle í þinghúsinu milli þess
að hún flutti ræður um vetn-
issprengjur í neðri deildinni.
Hún er milli fertugs og fimm-
tugs, frekar lágvaxin og
grönn, með rauðleitt hár og
fölt litarapt, gagntekin af
Hfsfjöri og skemmtilega
hreinskilin. Af ummælum
hennar kom í ljós að grunnt
myndi enn vera á því góða
milli hægri og vinstri manna
i flokknum, þrátt fyrir sættir
á yfirborðinu: „Gaitskell hef-
ur verið einstaklega Banda-
ríkjasinnaður," sagði hún,
„það var eins og hann þyrði
ekki að taka afstöðu til nokk-
urs máls án þess að eiga vísa
velþóknun bandariskra ráða-
manna. Ég hugsa að aðalá-
stæðan til þess að hann reis
svo einarðlega gegn stjórn-
inni í Súezmálinu hafi verið
sú, að Bandaríkjastjórn tók
einnig afstöðu gegn árásinni.
En það er eins og hann hafi
losnað úr læðingi við þetta;
nú notar hann hvert tækifæri
til að gagnrýna stefnu stjórn-
arinnar í alþjóðamálum, og
þá hlýtur hann óhjákvæmi-
lega að túlka þá stefnu sem
við vorum búin að móta áð-
ur.“
Hinn 24. júní n.k. verður
dregið í happdrætti Borgfirð-
ingafélagsins í Reykjavík. Eru
þar ýmsir góðir vinningar í
boði, m.a. bíll og flugferð til
Norðurlanda.
Ástæðan til þess að ég
sting niður penna um þetta
happdrætti er sú, að mér
virðist hér vera um að ræða
lofsverða ræktarsemi Borg-
firðinga í Reykjavík við hérað
sitt. Á sama hátt og hverjum
manni fellur þungt að sjá
æskusböðvar sínar niðurnídd-
ar, eins hlýtur öll sæmd og
prýði átthaganna að ylja
manni um hjartarætur. Ágóð-
ann af þessu happdrætti á
sem sagt að nota til þess að
auka sæmd og prýði Borgar-
fjarðarhéraðs.
Fyrsta verkefnið er að
kaupa kirkjuklukkur að Saur-
bæ á Hvalfjarðarströnd. Mér
er ekki kunnugt um, hvernig
búið var að kirkjunni í Saur-
bæ, þegar Hallgrímur Péturs-
son þjónaði þar. En svo mik-
ið er víst, að þá höfðu þreng-
ingar miklar sótt að íslend-
ingum, og skömmu áður hafði
Bjarni Borgfirðingaskáld, eitt
hið andheitasta skáld þeirrar
aldar, ljíst harmi þjóðarinnar
yfir því, að:
„Afft skrif og ornament
er nú rifið og brennt,
bílæti Kristí brotin
blöð og líkneski rotin.
Klukkur kólflausar
standa ... “
I skáldverki Laxness, fst
landsklukkunni, er það áhv'fa*
mikill viðburður þegar kii . ;a*
klukkan á Þingvöllum brestur
undan höggum kóngsins
boðsmanna, en því þung’: - r-
ari hafa slíkir atburðir v ið
á 17. öld, að þeir gerðust e. ki
á leiksviði. Það er því se ú-
legt, að Hallgrími Péturss;,ni
og sóknarhörnum hans hefðl
fáar gjafir þótt vænna um em
klukkur í kirkjuna sína. Minn-
ingu þeirra er því góður sómi
sýndur á þennan hátt.
Annað verkefni er að styrkja
gerð íþróttavallar í Reykholti,
Það liefur jafnan verið metn-
aðannál okkar Islendinga að
vera vel íþróttum húnir, sá
andi kemur til dæmis glögg-
lega fram í Aldarhætti H;ill-
gríms Péturssonar. Og hvað
sem sagt er um íþróttirnar,
þá geta þær verið ein bezta
dægradvöl ungu og hraustu
fólki, sem býr við góðan hag
og þarf ekki að veita allrl
orku sinni útrás með brauð-
striti.
Þriðja verkefnið er að reisa
veglegt hlið að skrúðgr.rði
Borgnesinga. Verður að því
staðarprýði og mikill sómi.
Mér svnist, að Borgfirðiuga-
félagið hafi verið farsælt i
vali þessara verkefna, og að
allir Borgfirðingar, heima og
heiman, ættu að meta þetta
við félagið með þvi að kaupa
happdrættismiða þess.
Og svo má minna á b’ess-
aða vinningsvonina.
Páll Bergþórsson.