Þjóðviljinn - 27.03.1958, Qupperneq 6

6)
fóíXujU V L'-.L -• ■ :.C (X& ’^ífíp*&rJECE£fp*^?
— t>JÓÐVILJINN — Fimmtudagur 27. marz Í95S
Þióðviuinn]
ÓtKeíandi: Samelningarflokkur alÞýðu - Sósíallstaflokkurinn. — Ritstjórar
Magnús Kjartansson. Sigurður Guðmundsson íáb.). - PréttaritatJórl* Jón
Bjarnason. - Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson. Guðmundur Vigffjsson,
ívar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Slgurjón Jóhannsson. - Auglýs-
tngastjóri: Guðgeir Magnússon. - Ritstjórn. afgrelðsla. auglýsingar, prent-
smiðja: Skólavörðustíg 19. - Siml: 17-500 <5 linur). - Áskriítarverð kr. 25 6
mán i Reykjavík og nágrennl: kr. 22 annarsst - Lausasöluverð kr. 1.50.
Prentsmlðja ÞJóðvlljana
_____________________________y
Eiga fátækir að vera réttlausir
/^ildandi lagaákvæði um sam-
^ vinnu rikis- og bæjarfélaga
um útrýmingu heilsuspillandi
húsnæðis eru til komin sem
sérstakar félagslegar ráð-
stafanir til að leysa vanda
þess fólks sem af einhverjum
ástæðum hefur lent í óhæfu
húsnæði. Ástæðumar til þess
em að sjálfsögðu margvísleg-
ar en hinn almenni húsnæðis-
skortur sem hér hefur ríkt
á undanförnum árum er þó
án efa höfuðorsökin. Fólk, og
þá einkum tekjulágar bama-
fjölskyldur, sem ekki hefur
haft fjárhagálegt bolmagn til
að byggja íbúðir af eigin
rammleik eða greiða þá háu
húsaleigu sem yfirleitt er
krafizt, hefur beinlínis neyðzt
til að koma sér fyrir í her-
skálum, skúmm, kjöllumm og
háaloftum enda þótt ,,ibúðin“
fullnægi á engan hátt nútíma-
kröfum um hollustuhætti eða
þægindi.
Þegar hið opinbera, rikið og
bæjarfélagið, leggja sam-
eiginlega fé af mörkum til út-
rýmingar slíku húsnæði, ligg-
ur það í augum uppi að það
er ástand húsnæðisins, fjöl-
skyldustærð og heilsufar við-
komandi fólks sem fyrst og
fremst verður að taka tillit til
þegar ákvörðun er tekin um
ráðsf'fun þeirra íbúða sem
reistar em í stað þess hús-
næðis sem á að útrýma. Hér
er um að ræða opinberar fé-
lagsiegar ráðstafanir í hús-
næðismálum, sem ætlað er að
ná þeim tilgangi að bæta að-
stöðu þeirra sem verst em
settir. Það er þvi fráleitt að
fylgja þeirri reglu sem meiri-
liluti íhaldsins í bæjarráði
Reykjavíkur hefur mótað, að
láta fjárhagsviðskipti um-
sækjendanna og bæjarsjóðs
takmarka skilyrðislaust rétt
þeirra til þess að verða slíkra
íhúða aðnjótandi.
Qkuldir við bæjarsjóð verða
^ að sjálfsögðu til með
margvíslegum hætti og ekk-
ert réttlæti í því að setja
alla í sanfa flokk. Tökum t.d.
það dæmi, að maður verði
fyrir veikindum um árabil og
verði að dveljast. á sjúkra-
húsi eða heilsuhæli og neyð-
ist af þeim sökum til að leita
til bæjarins um framfærslu-
eyri fyrir fjölskvldu sína. Sé
um bammarga fiölskvldu að
ræða er aðstoð bæjarins ekki
Isngi að ná allhárri upphæð
sem erðugt getur verið að
greiða niður á skömmum
tíma. þótt tek’zt hafi að end-
urheimta starfsorkuna. Sam-
kvæmt reglu íhaldsins missir
þessi maður réttinn til að
koma til greina við úthlutun
íbúða sem reistar eru af bæj-
arfélaginu með aðstoð rikis-
ins, enda þótt húsnæði hans
sé óhæft með öllu og stefni
heilsu f jölskyldunnar í aug-
Jjósa hættu.
Þessi útlegð sem íhaldið
heimtar yfir fátækt fólk
sem misst hefur heilsuna á
einhverju skeiði ævinnar verð-
ur óhjákvæmilega til þess að
það er áfram dæmt til að búa
í húsnæði sem er óhæft og
heilsuspiHandi. Fái það ekki
aðstöðu til að komast 1 mann-
sæmandi húsakvnni eftir þe;m
leiðum sem varðaðar eru með
ákvæðum húsnæðislöggjafar-
innar um sérstakar ráðstafan-
ir til útrýmingar óhæfu hús-
næði eru flest eða öll sund
lokuð. Enginn býr með fi"l-
skvldu sinni í þægindasnauðri
og heilsuspíllandi ibúð sér til
skemmtunar heldur er það
nevðin sem rekur menn til
slíks. Eigi menn því ekki kost
á umskiptum í gegn um sam-
eigiuleg langtímalán. ríkis og
bæjarfélags, sem veitt eru í
þessum sérstaka tilgangi, eru
þeir dæmdir til að sitja að
óbreýttum kostum.
Þaá er furðulegt að opinberir
trúnaðárméPn1: skuli fyrir-
finnast á síðari hluta tutt-
ugustu aldar sem vilja gerast
talsmenn þggs að skammta
fólki mannréttindi eftir efna-
legri aðstöðu. Eigi að síður
er þetta sta.ðrevnd um það í-
hald sem stiórnar bæjarmál-
um höfuðstaðarins. Þannig
virðast þær „hugsjónir" ekki
útdauðar enn í dag, sem í-
haidið yarð frægast fvrir
forðum þega.r baráttan stóð
sem hæst um að titvggia öll-
um almennan kosningarétt án
tillits tii efnahags. Það var
hugsión íhaldsins að þeir sem
þesáð hefðu oninberan stvrk
skvldu ekkí búa við full mann-
réttindi. ekki njóta kosninga-
réttar. Ög bað þúrfti langa
og harða bg^áttu við nátt-
tröll ih n i<I srnennskunnar til
þess að burrka bennan smán-
arblett út úr sHjÓrnárskrá og
kosningalögum.
Vafalaust viidu ýmsir íhalds-
menn helzt af öllu að
flokkur þeirra bæri ekki þá
erfðasýnd á herðunum að
hafa barizt gegn almennum
kosningarétti. En þá þarf
þeiin sjálfum og forkólfum
flokksins að vera ljóst að sú
rfegla er af sama toga spunn-
in sem ihaldið í bæjarráði
notaði til að útiloka þá skjl-
yrðislaust frá bæjarhúsunum
við Gnoðarvog er kómizt höfðu
í ákyeðna skuldarupphæð við *
bæjarsjóð. f raun og veru
stepdur spurningin eins og
fyrr um það, hvort þeir sem
fátækir eru eiga að vera rétt-
laúsir eða njóta sömu mann-
réttinda og þeir sem ekki hafa
orðið fyrir sérstökum áföll-
um. Væntánlega verða þeir
fáír sem að athuguðu máli
fallast á þau mannúðarlausu
sjónarmið sem jhaldið tileink-
ar sér.
Suntarvegur milli Suður- og
Norðurlands um Sprengisand
Allrækilegar athuganir hafa þegar farið fram
ÖIl líldndi eru tíl að á,
næstu árum verfti gerður
bflfær sumarvegur frá Galta-
læk í Landsveit um Sprengi-
sand aft Mýri f Bárðar-
dal. Tillögu um athug-
un á þessu máli lagði alls-
herjamefnd neðri deildar ein-
róma til að vísað yrði tíl rík-
isstjóraarinnar „í traustí þess,
að gengið verði endanlega frá
umræddum athugunum og til-
lögur hinna sérfróðu manna
samræmdar", en sljkar athug-
anir liafa þegar verið gerðar
allrækile.ga samkvæmt fyrri
samþykktum Alþingis.
Hinir „sérfróðu menn“ eru
m.a. vegamáiastjóri og raf-
orkumálastjóri. Fylgja ýtar-
legar umsagnir þeirra nefnd-
aráliti allsherjamefndar.
í umsögn Sigurðar Jóhanns-
sonar vegamálastjóra segir
m.a.:
Álit vegamálastjóra
„Hinn 22. marz 1956 var
síðan samþykkt á Alþingi
þingsályktun um rannsókn
vegarstæða milli landsfjórð-
unga, og með bréfi samgöngu-
málaráðuneytisins, dags. 16.
apríl 1956, var mér falið að
koma téðri rannsókn í fram-
kvæmd.
Síðan hafa í samvinnu við
raforkumálastjómina verið
mæld þrjú brúarstæði á
Tungnaá og eitt á Köldukvísl,
Gerð hefur verið kostnaðar-
áætlun um 83 m hengibrú
á Tungnaá hjá Búðarhálsi, en
þar er eitt hinna mældú brú-
arstæða. Hin brúarstæðin á
Tungnaá, sem mæld háfa ver-
ið, eru bæði í Þóristungum,
skammt ofan ármóta Tungna-
ár og Köldukvislar. Kostn-
aðaráætlanir hafa ekki enn
verið gerðar um brýr á þess-
um stöðum, en unnið er að
undirbúningi þeirra.
Frekari athugun á vegar-
stæði um Sprengisand en fyr-
ir hendi var, þegar umsögn
var gefin um svipaða tillögu
hinn 16. janúar 1956, hefur
ekki verið gerð. Er það eink-
um tvennt, sem veldur þar
mestu um. 1 fyrsta lagi skipt-
ir það verulegu máli, hvort
Tungnaá verður brúuð hjá
Búðarhálsi eða í Þóristung-
um varðandi vegagerð á
nokkrum hluta leiðarinnar,
en unnið er nú að því að gera
sa.manburðaráætlanir um
þessi brúarstæði, eins og að
framan greinir. 1 öðru lagi
hefur orðið að beina tak-
mörkuðu starfsliði fyrst og
fremst að þeim verkefnum.
sem fjárveitingar liafa verið
veittar til á hverju ári, en
láta frekar rannsóknir sém
þessar sitja á hakanum.
Raforkumálastjórnin heftír
undanfarin ár látið gera um-
fangsmiklar mælingar og
rannsóknir á vatnasvæðum
Þjórsár, Köldukvíslar og
Tungnaár og ráðgérir að
lialda áfram þessum rann-
sóknum í vaxándi mæli næsta
áratug, eins og nánar er gérð
grein fyrir í bréfi raforku-
málastjóra til mín, dags. 25.
f.m., varðandi brúargerð á
Tungnaá, sem fylgir hér méð
í afriti.
Af greinargerð raforku-
málastjóra er ljóst, a-ð það
yrði mjög aukið hagræði að
því við rannsóknir og mæl-
ingar við Þórisvatn og víðar,
að Tungnaá yrði brúuð í
Þóristungum frekar en við
Búðarháls. Brú hjá Búðar-
hálsi kæmi að litlum notum
fyrir þessar rannsóknir, nema
jafnframt yrði bj’ggð brú á
Köldukvísl, sem auðveldast
væri að byggja vestan við ós
Þórisvatns. Við rannsóknir
nærri Þóristungum yrði þessi
leið þó um 50 km lengri en
ef Tungnaá yrði brúuð þar.
Við rannsóknir og mælingar
má segja, að þetta skipti ekki
miklu máli, en ef horfið yrði
að virkjunarframkvæmdum í
Þóristungum, yrði þessi krók-
ur mjög tilfinnanJegur.
Brú sú, sem gerð hefur ver-
ið áætlun um hjá Búðarhálsi,
er áætluð að kosta 2,6 mil'j.
kr., og er brúin ætluð fyrir
venjulegan vagnþunga á af-
skekktari leiðum, sem er 14
tonn. Ef. brúin yrði byggð í
Þóristungum teldi ég sjálf-
sagt að byggja hana fyrir
þann þunga, sem nauðsynleg-
ur gæti talizt vegna virkjun-
arfrantkvæmda við Þórisvatn,
en það. yrði væntanlega 30—
4Q tonna, ypgnþungi, þar sem
annars yrði e.t.v. að byggja
nýja brú vegna virkjunar að
10 árum .liðnum. Slík brú
myndi að sjálfsögðu kosta
eitthvað nieira en brú fyrir
venjulegan vagnþunga, en sá
aukakostnaður yrði þó aldrei
nema lítill hluti af verði nýrr-
ar brúar.
Ef miðað er eingöngu við
að fá sem greiðasta og auð-
veldasta leið frá Galtalæk. á
Landi að Mýri i Bárðardal,
þá er lítill vafi á því, að leið-
in um Búðarháls er sú auð-
veldasta og ódýrast yrði að
gera hana bílfæra að sumar-
lagi. í greinargerðinni frá 16.
janúar 1956 voru vegabætur
fyrir ruðningsveg á þessari
leið áætlaðar á 500 þús. kr.
auk brúa á Tungnaá og
Fjórðungskvísl, sem áætlaðar
voru lauslega á 2.35 millj. kr.
Kostnað við þessar vegabæt-
ur má nú áætla á 600 þús.
kr., en brýmar á Tungnaá
og Fjórðungskvísl á 3.0 millj.
kr.
Engar kostnaðartölur em
enn fyrir hendi um brúargerð
á Tungnaá bjá Þóristungu
eða vegagerð þaðan á
Sprengisandsleið um brú á
Köldukvísl vestan Þórisvatns.
Kostnaðartölur um þetta ættu
að geta legið fyrir á hausti
komanda, en ekki fyrr. Þegar
þær áætlanir verða fyrir
hendi, verður hægt að bera
saman þessar tvær Ieiðir hvað
kostnað snertir.
Það skal þó tekið fram,
að ruddur sumarfær vegur
um Sprengisand getur aldrei
komið að neinum hagkvæm-
um notum til flutninga xnilli
landsfjórðunga. Til þess
þyrfti sasmilegan uppbyggðan
malarveg og fyrst og fremst
brýr á allar ámar, þar sem
leið þessi er elcki snjólaus
nema tvo mánuði ársins, þeg-
ar bezt lætur., Hins vegar
mundi brúargerð á Tungnaá
opna þessi víðáttumiklu öi>
æfi fyrir skemmtiferðafólk.
1 þvi sambandi kæmi brú á
Tungnaá hjá Þóristungum og
Köldukvísl að meira gagni,
þar sem þá mundi o^nast leiS
að Þórisvatni, Veiðivötnum,
og sunnanverðum Vatnajökli
auk þess hagræðis, sem að
því yrði við rannsóknir rai»
orkumálastjómarinnar. i
Þar sem .unnið er að athug«
unum á þessum leiðum og
verið er að gera kostnaðar-
áætlanir um brýr á Tungna.á
og Köldukvisl samkvæmt
þingsályktunartillögu frá 22.
marz 1956 og væntanlega
verður hægt að láta niðurstöð-
ur þessara rannsókna liggja
fyrir næstá reglulegú Alþingi,
þá tel ég óþarft . að . sam-
þykkja nýja þingsályktun um
þetta mál.
Virðingarfyllst, . :.i
Sigurður Jóhánnssón.
Til allsherjaméfndar samein-
aðs Alþingis, Reykjavík“.
Um brúargerð
á Tungnaá
I umsögn Jakobs Gíslason-
ar raforkumálastjóra, segir:
„Með vísun til viðtals við
yður, herra vegamáiastjórí,
og í sambandi við tillögu þá,
sem fram hefur komið á Al-
þingi um atihugun á brúar-
gerð á Tungnaá við Búðar-
háls, vildi ég taka fram eftir-
farandi:
Nú fara fram rannsóknír
á virkjunaraðstöðu á vatna-
svæði Þjórsár, Köldukvíslar
og Tungnaár. Rannsóknir
þessar eru enn á byrjunar-
stigi, en þeim verður haldið
áfram um margra ára skeið,
því að þar er um umfangs-
mikið verkefni að ræða. At-
huga þarf rennsli ánna á öll-
um tímum árs. Gera þarf
frekari landmælingar. Leitað
mun verða að byggingarefni.
Borað verður til atbugunar
á jarðlögum. Athúga þarf
jarðfræði svæðanna, og verk-
fræðingar þurfa að athuga
staðhætti fyrir orkuver og
raflínur. Gera, má ráð fyrir,
að athuganir þessar standi yf-
ir hinn næsta áratug eða
lengur, enda er hér ■ um að
ræða orkumestu vatnasvæði
landsins. Benda lauslegar at-
huganir til, að unnt kunm
að vera áð vinna á þessum
svæðum tífállt orkumagn á
við núverandi raforkuvinnslu
á íslandi. Þetta orkumagn er
þó því áðeins hægt að vjnna,
að unnt sé að gera umfangs-
mikil miðlunarmannvirki, en.
til að fá úr því skorið þaií
miklar rannsóknir þessi
miðlunarmahnvirki ráða einn-
ig miklu' um skilyrði- tij.
liagnýtingar á afli Þjórsár
' Vrámh. 6 10. si«u