Þjóðviljinn - 01.05.1958, Blaðsíða 6

6) — ÞJÖÖVÖJINN — Finuatudagur 1. maí 1958 ;
Þióðviuinn
ÚtKcfandl: Samelnlngarflokkur alþýBu — Sóslallstaflokkurlnn. — Rltstlórar
Maenús KJartansson, Slgurður Guðmundsson (fiD.j. — Préttarltstjórl: Jón
Bjarnason. — Blaðamcnn: Ásmundur Slgurjónsson. Guðmundur Vigfússon,
ívar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Slgurjón Jóhannssor- — Auelýs-
lngastjórl: Guðgeir Magnússon. — Rltstjórn, afgrelðsla. auelýsingar, prcnt-
amlðja: Skólavörðustig 19. — Simi: 17-500 (5 lfnur). - Áskriftarverð kr. 25 A
m&n. i Reykjavik og nágrenni; kr. 22 annarsst. - Lausasöluverð kr. 1.50
P-entsmlðja ÞJóðviUans.
^---------- ----------------/
Kröfur í dag, veruleiki á morgun
Markaðir þrengjast. atvinna
þverrar víða um lönd
Versf er komið hag þeirra ríkja sem
háSusf eru viSskipfum v/3 Bandarikin
T dag fylkir alþýðan liði um
allan. heim, sú volduga
verklýðshreyfing sem á örfáum
áratugum hefur gerbreytt
mannkynssögunni. Sú öld sem
nú er hálfnuð hefur verið öld
hins vinnandi manns, hin ómót-
stæðilega sókn hans hefur mót-
að þróunina alla. Þegar litið er
um öxl vekur það mesta at-
hygli hversu' ör þróunin hefur
orðið, hvemig verkalýðsríkin
eru orðin ósigrandi afl, hvemig
auðvaldsstefnan er á stöðugu
undanhaldi. Þeirri þróun verð-
ur ekki snúið við, en allir verk-
lýðssinnar verða að leggja fram
alla getu sína til að greiða
götu hennar og koma í veg fyr-
ir að hrynjandi auðvald grípi
til þess örþrifaráðs að lokum
að kalla tortímingu yfir mann-
kynið. Þess vegna ber barátt-
una fyrir friði hæst um heim
allan á þessum degi.
Úinnig hér á íslandi hefur
þróunin orðið mjög ör, það
hefur orðið gerbreyting á lifn-
aðarháttum íslendinga þá rúma
fjóra áratugi sem liðnir eru
síðan Alþýðusamband íslands
var stofnað. Og þróunin hefur
aevinlega verið boðuð fyrst í
ávörpum og á kröfuspjöldum
verkalýðsins 1. maí. Oft voru
þessar kröfur hæddar í upphafi
af skilningssljóum afturhalds-
mönnum, oft var hamazt gegn
þeim af valdamönnum og mest-
um blaðakosti þjóðarinnar, —
en áður en varði voru þær
orðnar að veruleika og höfðu
breytt íslenzku þjóðlífi, vegna
þess að verkalýðurinn stóð
saman um hagsmunamál sín og
þjóðarinnar og lagði á sig bar-
áttu til að tryggja framgang
þeirra. Það er fróðlegt að fylgj-
ast með því hvernig kröfumar
sem bornar hafa verið á spjöld-
um 1. maí hafa á þennan hátt
breytzt i veruleika; hér nægir
að minna á að fyrir örfáum ár-
um voru kröfur um atvinnu-
leysistryggingar og þriggja
vikna orlof bomar í fyrirrúmi
1. maí — nú hefur þeim á-
föngum báðum verið náð. Og
það sem letrað verður á spjöld
verkalýðsins í dag, verður orð-
inn veruleiki á spjöldum sög-
unnar á morgun.
TT’ina kröfu bert hæst í dag,
kröfuna um að fiskveiði-
landhelgin verði tafarlaust
stækkuð upp í 12 mílur. Það
mál er nú komið á úrslitastig;
við vitum að sterk öfl erlend
beita öllum þeim ráðum sem
tiltæk eru til þess að sveigja
okkur til undanhalds; við vit-
um einnig að til eru íslend-
ingar sem ekki hafa hagsmuni
þjóðar sinnar í fyrirrúmi í því
máli frekar en öðrum. íslenzk
verklýðshreyfing hefur alltaf
tekið einarða og djarfa afstöðu
i iandhelgismálunum, hún hef-
ur samþykkt ályktanir um
stækkun landhelginnar á
hverju einasta alþýðusam-
bandsþingi, hún hefur borið
fram kröfur sínar um sókn 1.
mah Og nú eru allar líkur á
að þetta baráttumál verði að
veruleika á næstunni, að kröf-
ur verklýðshreyfingarinnar í
dag verði íslenzk staðreynd á
morgun, ef fslendingar eru
menn til þess að standa saman
og hvika í engu frá rétti sínum
og lífsnauðsyn. Einhugur fs-
lendinga um stækkun landhelg-
innar þarf að birtast í þrótt-
meiri kröfugöngu í dag en
nokkru sinni fyrr.
T7erklýðshreyfingin hefur
" einnig frá upphafi haft for-
ustu um sjálfstæðisbaráttu
þjóðarinnar á öðrum sviðum og
tekið ríkan þátt í baráttunni
gegn erlendri hersetu. Á síð-
asta Alþýðusambandsþingi var
einróma samþykkt ályktun þar
sem þess var krafizt að hinn
erlendi her hyrfi tafarlaust af
landinu. Sú afstaða stendur ó-
högguð enn, þótt nokkrir mis-
vitrir hægri sinnaðir forsprakk-
ar reyni að búa til ágreining
um það mál. í kröfugöngunni í
dag ber reykvísk alþýða fram
afdráttarlausar kröfur um það
að ríkisstjórnin standi við heit
sín um brottför hersins, og eng-
inn getur komið í veg fyrir þá
óhjákvæmilegu þróun að þær
kröfur verði að veruleika.
17fnahagsmálin hafa alltaf
verið meginverkefni alr
þýðusamtakanna, og á því sviði
eru verklýðssamtökin það afl,
að landinu verður ekki stjóm-
að af neinu Viti gegn vilja
þeirra. Það hefur verið reynt
að stjóma landinu í baráttu við
verkalýðssamtökin og það kann
að verða reynt aftur, en slík
stefna leiðir aðeins til ófamað-
ar fyrir íslenzkt þjóðfélag. Sú
meginregla að hafa verði fulla
samvinnu við verklýðshreyfing-
una var forsenda að myndun
núverandi stjómar, en sam-
starfsflokkar Álþýðubandalags-
ins reynast eiga ákaflega erfitt
með að fylgj.a þeirri megin-
reglu í verki. Með kröfugöngu
sinni í dag mun verkalýðurinn
því enn búa sig undir að gera
þessa staðreynö að óníótstæði-
legum veruleika, sem ekki
verður undan komizt.
að em margar blikur á lofti
í íslenzku þjóðlífi um þess-
ar mundir og í dag býr verka-
lýðshreyfingin sig undir þau á-
tök sem bíða framundan.
Reynslan sýnir að sigur er vís
ef yerkalýðshreyfingin þ.roskar
með sér þá eiginleika, sem úr-
slitum ráða: samheldni, stefnu-
festu og baráttugleði í þágu
góðs málstaðar.
TTm síðustu mánaðamót gengu
Kanadamenn að kjörborði
í annað skipti á níu mánuð-
um. John Diefenbaker, forsæt-
isráðh. og foringi Framsóknar-í-
haldsflokksins, hafði rofið þing í
því skyni að styrkja aðstöðu
stjórnar sinnar. f kosningunum
í fyrra var endi bundinn á 22
ára stjómarferil Frjálslynda
flokksins, en stjórnin sem
Diefenbaker myndaði þá var
minnihlutastjóm, flokkur hans
hafði ekki nema 113 þingsæti
af 265 í neðri deild þingsins í
Ottawa. f kosningunum í apríl-
byrjun varð Diefenbaker að
von sinni og ríflega það. Fram-
sóknar-íhaldsmenn unnu ein-
hvern glæsilegasta kosningasig-
ur sem um getur í stjórnmála-
sögu Kanada. Þingfylgi þeirra
jókst úr 113 sætum í 208 en
þingmönnum írjálslyndra fækk-
aði úr 104 í 49. Jafnframt
þurrkaðist annar af tveim smá-
flokkum út af þinginu og hinn,
sósíaldemókratar, hélt aðeins
átta þingsætum af 25.
ingkosningarnar fóru fram á
erfiðum tímum fyrir Kan-
adamenn. Skrásettir atvinnu-
leysingjar í landinu em 590
þúsund talsins, en það þýðir að
tíundi hver vinnufær og vinnu-
fús maður er atvinnulaus.
Þetta er mesta atvinnuleysi,
sem nú er í nokkru iðnþróuðu
landi. Aukning atvinnuleysis-
ins í Kanada og samdráttur í
bandarísku atvinnulífi hafa
haldizt í hendur, enda eru
Bandaríkin helzta viðskipta-
land Kanada. Atvinnuleysis-
bölið er þó enn umfangsmeira
í Kanada en í Bandaríkjunum.
Ástæðan er að mestallur út-
flutningur Kanadamanna til
Bandaríkjanna er hráefni,
málmgrýti, timbur, olía og því
um líkt. Það er alkunna, að
allar kreppur bitaa harðast á
þeim þjóðum, sem eiga af-
komu sína aðallega undir
framleiðslu hráefna, sem full-
unnin eru.í öðrum löndum,
Þetta hafa Kanadamenn nú
fengið að reyna. Námugröftur
og skógarhögg eru ekki einu
atvinnuvegir Kanadamanna,
sem orðið hafa fyrir barðinu
á hagsveiflunum í Bandaríkj-
unum, landbúnaðurinn, aðal-
atvinnuvegur þjóðarinnar, hef-
ur ekki farið varhluta af þeim.
Óseldar kornbirgðir hafa hlað-
izt upp í Kanada undanfarin
ár, en samtímis hafa Kanada-
menn orðið að horfa uppá að
bandarískum landbúnaðarvör-
um er troðið inn á gamla
markaði þeirra með undirboð-
um. og vægum greiðsluskilmál-
um.
17" osningasigur Diefenbakers
stafar að allra dómi eink-
um af því að honuhi tókst öðr-
um betur að slá á strengi þjóð-
emiskenndar landa sinna og
gremju þeirra í garð Banda-
ríkjamanna. Hann lofaði í
kosrtingabaráttunni opinberum
framkvæmdum til að araga úr
atvinnuleysinu, en meginá-
herzlu lagði hann á framtíðar-
stefnuskrá, sem miðar að því
að gera atvinnulíf Kanada og
utanríkisverzlun óháðari Banda.
rikjunum og kreppum þeirra
en verið hefur um langt skeið.
„Velfarnaður og atvinnulif
Kanada eru alltof háð duttl-
ungum og afturkippum í
Bandaríkjunum“, sagði Dief-
enbaker í einni kosningaræð-
unni. Forsætisráðherrann og
flokkur hans telja brýnasta
vejrkefnið að draga verulega úr
----------—---—----------"N
íuii I' iH-.JBr.odinoant
Erlend
tí&indi
w._______________________/
viðskiptum við Bandaríkin, en
á síðasta ári var viðskipta-
jöfnuður landanna Kanada ó-
hagstæður um 1309 milljónir
dollara. Framsóknar-íhalds-
mertn segjast stefna að því að
færa að minnsta kosti 15% af
John Diefenbaker
utanríkisverzlun Kanada frá
Bandaríkjunum til Bretlands.
Jafnframt er ætlun þeirra að
stemma stigu við yfirdrotta-
un bandarísks fjármagns yfir
kanadiskum atvinnuvegum, en
bandarískir auðmenn hafa und-
anfarið gerzt æ umsvifameiri
í olíuvinnslu, jarðgasvinnslu og
námugrefti í Kanada. Mörg-
um Kanadamönnum stendur
stuggur af þesari innrás banda-
rísks fjármagns, sem er á
góðri leið með að leggja undir
sig arðsömustu auðlindir þeirra.
Talið er víst að ríkisstjórn
Diefenbakers vindi bráðan bug
að því að lögfesta fulla lög-
sögu Kanadamanna yfir dóttur-
félögum bandarískra fyrirtækja
sem í landinu starfa og skylda
þau til að gefa Kanadamönn-
um forgangsrétt tii hlutabréfa-
kaupa. Nýlega hafa tvö mál
aukið verulega ýfingamar. með
Kanada og Bandaríkjunum.
Annað varðar viðskipti við
Kína. Kinverjar buðust fyrir
skömmu til að kaupa 1000 bíla
af útibúi Fordverksmiðjanna í
Kanada. Bandaríska utanríkis-
ráðuneytið grejp í taumana og
lét hina bandarísku eigendur
Fordfyrirtækisins hafna við-
skiptunum. Þessa framkomu
telja Kanadamenn óviðunandi
afskipti Bandaríkjastjómar af
viðskiptamálum Kanada. Einn-
ig eru Kanadamenn sárgramir
tilskipun . Bandaríkjastjómar,
sem skyldar bandaríska olíu-
innflytjendur til að draga 15%
úr olíuinnflutningi frá Kanada,
Þykir Kanadamönnum að von-
um að illa sitji á ríkisstjórn
sem þannig hagar sér, að ’préd-
ika hömlulaus viðskipti og
frjálsa samkeppni fyrir öðrum
þjóðum.
17" anada hefur nánari við-.
**■ skiptatengsl við Bandaríkin
en nokkurt annað land, og eng-
in þjóð hefur fengið að kenna
eins óþyrmilega á afleiðingum
bandarísku kreppunnar og
Kanadamenn, en fleiri hafa
fengið að kynnast olnbogaskot-
um dollaravaldsins á síðustu
mánuðum. Segja má að það sé
algild regla, að því nánari við-
skiptatengsl sem þjóðir hafa
við Bandaríkin, því verr sé
hag þeirra nú komið. Þyki
reynsla nágrannaríkis Banda-
ríkjanna í Norður-Ameríku
ekki næg sönnun, taka dæmin
frá Suður-Ameríku af allan
vafa. Þar eru þrjú ríki þegar
í kröggum, vegna þess að mark-
aður í Bandaríkjunum fyrir
framleiðsluvörur þeirra hefur
brugðizt. Þau eru Brasilía,
Chile og Kólumbia. Helzta út-
flutningsvara Chile er kopar
og mestöll framleiðslan hefur
verið seld til Bandaríkjanna.
Verðsveiflur á kopar eru mikl-
ar og tíðar á heimsmarkaðin-
um og hefur Chile oft fengið
að kenna á þeim en sjaldan ó-
þægilegar en nú. Óseldar kop-
arbirgðir hrúgast upp í land-
inu, gjaldeyrisskortur sverfur
að og ríkisstjórnin veit engin
ráð til bjargar. í Brasilíu og
Kólumbíu er kaffi aðalútfluta-
ingsvaran og Bandaríkin lang-
stærsti kaupandinn. Framleiðsl-
an er orðin mun meiri en eftir-
spurnin, ríkisstjórnirnar hafa
gripið til þess ráðs að kaupa
kaffibirgðir af framleiðendum
til að forða þeim frá gjald-
þroti, en nú er kaffisalan orð-
in svo dræm að til stórra vand-
ræða horfir.
17’yrstu mánuðina sem sam-
drátturinn í bandarísku at-
vinnulífi stóð hafði hann ekki
veruleg áhrif á innfiutning
neyzluvarnings frá Evrópu.
Ríki Vestur-Evrópu hafa því
fram til þessa orðið tiltölulega
lítið vör við afleiðingar krepp-
unnár, en nú óttast margir
stjómmálamenn (og kaupsýslu-
menn að breyting sé að verða.
Síðustu tvo mánuðina sem
skýrslur ná til hefur innfluta-
ingur Bandaríkjanna dregizt
verulega saman og þess- sjást
engin merki að bandarískt at-
vinnulíf, sé að rétta við. At-
vinnuleysið heldur áfram að
Framhald á 11. siðu