Þjóðviljinn - 04.05.1958, Blaðsíða 7

-*r^-
Sunnudagur 4. maí 1958 — ÞJÓÐVILJINN .— ••(•7
Að ríta vonda bók aí góBnm ksg
Stefán Júlíusson: Kaup-
angur. Skáldsaga. — 325
blaðsíður. — Menningar-
og fræðslusaniband alþýðu,
Víkingsprent, 1957.
Möndull sögunnar er ung-
ur maður, Áki Geirsson að
nafni, fæddur í Hellisvík á
Islandi, staddur í New York
imi þessar mundir. Hann er
alinn upp á hörðuan árum,
þroskast með verklýðsfélagi
þoi-psins — hugsjónir alþýðu-
stéttanna um hærra menn-
ingarlíf og betri hag hafa
markað viðhorf hans. En það
er komið stríð í veröldinni
og herlið 1 landið, andi kaup-
mennsku og gróðahyggju
heldur innreið sína, menning-
arbarátta fólksins hverfur í
skuggann af auðhyggju
kaupahéðnanna. Ákl Geirs-
son finnur lífsgrundvöllinn
skríða undir fótum sér —
hann hverfur til Ameríku,
ætlar að dveljast þar um
stund og skrifa um það líf
sem hann ólst til: hið tor-
velda líf alþýðunnar, það
ísland sem var.
Meginsjónarmið höfundar
eiga alla samúð skilið. Her-
gróðinn og sú spilling í hug-
arfari og viðskiptaháttum,
sem fylgir þétt í spor hans,
er sífellt átumein í íslenzku
þjóðlífi. En það er eins og
fyrri daginn: góð meining ein
gerir litla stoð í skáldskapn-
um. Kaupangur Stefáns Júl-
íussonar er misheppnað verk.
Tökum til dæmis niðurlag
sögunnar. Áki Geirsson hætt-
ir við heimförina, en leitar
aftur til stúlkunnar sinnar
góðu — og þá fyrst rofar
ögn til. Þetta er afbragðs
stúlka, og íslendingurinn get-
ur vist orðið lukkulegur á
borgaralega vísu . við hlið
hennar. En hann vinnur
hvorki rithöfundarsigur í Am.^
eríku né verður fólki sínu
að liði með öðrum hætti.
Hann guggnar hreinlega að
leikslokum. Hann kom ekki
til Bandaríkjanna til að
krækja í notalegan kvenmann,
heldur vill hann vinna sér
frið til að lyfta fomum
sjónarmiðum til nýrrar veg-
semdar í skáldskap. Hann
hlýtur að bíða höfuðósigur
í örmum Helenar Mosslands;
hið nýja „upphaf" sögulok-
anna er i mótsögn við allan
anda verksins.
En lesandinn hefur misst
áhuga á Áka Geirssyni, löngu
áður en hér er komið sögu.
Persónan er, í stuttu máli,
þrautleiðinleg. Og meginá-
stæðan líggur í augum uppi:
þetta er rígmontinn skratti.
Hann er uppfullur öf yfir-
burðatilfinningu gagnvart um-
hverfi sínu og öðru , fólki.;
hann má varla opna munninn
svo áheyrendur fari ekki að
vegsama gáfur lmns. Hann
er - „bráðgáfaður maður“;
„stálkjafturíf, silkikjaftur“
og „snilldarkjaftur“ jafnt á
dslenzku og ensku;, „meástari
orðsins“; frábær smekkmað-
ur á mat, námshestur og
sundgarpur; kvenhollur með
afbrigðum og „góður elsk-
hugi“; „svo skémmtilegur",
Stefán Júlíusson
þegar hann vill það við hafa;
„alltaf með nefið niðri í bók-
um“; „þú hefur aldrei auli
verið“. Og þetta er sjálf
persónan, sem söguna segir:
ég, ég. Áki Geirsson er mál-
pípa höfundar, og það fer
ekki hjá þvi að lesandinn
spyrji: er skáldið að lýrsa
skoðun sinni á sjálfum sér?
Það er aðeins spuming, en
hún er býsna áleitin. En hvað
sem því líður, þá fellur Áki
Geirsson snemma í augum
lesandans og á sér ekki upp-
reisnar von.
Heildsalar eru þarflausasta
stétt á Islandi; hinir nýríku
gróðamenn eru langflestir af
lágum andlegum stigum.
Stefáni Júlíussyni er mjög í
mun að hlaða þeim. Það er
virðingarvert, en aðferð hans
er of einföld, of gróf. Tveir
fulltrúar þessa fólks koma
mjög við sögu: heildsali og
strákur einn, sem hefur auga-«>
stað á amerískri gróðatækni. I
Höfundur saumar talsvert að
þessum náungum, en nær ekki
tilætluðum árangri. Hann ger-
ir þær sjálfar auðvirðilegar,
en sjónarmiðum þeirra er
ekki hnekkt — þeim kump-
ánum vegnar vel í sögunni,
þrátt fyrir grunnhyggni sína,
siðblindu og kvennafar. Það
er enginn vandi að gera per-
sónur að fíflum, en takmark
skálds er annað. Er það ekki
einmitt trúverðugri skáld-
skapur að láta sæmilega.
menn bera uppi fánýt sjónar-
mið ? Þetta er alvarleg saga
og þolir ekki aðra eins skrum-
skælingu og mynd Þorláks
Hákonarsonar.
Stíllinn á sögunni er harla
brokkgengur — snauður að
skáldlegri fegurð, tilgerðar-
legur; samtölin eru ómarfk-
vís, lýsingar of margorðar.
Heimspeki höfundar er ákaf-
lega ófrumleg, smekkvísi hans
brigðul. Þessi setning lýsir
þeim báðum: ,,Þá aðeins er
Iífið samræmt, lífsnautnin
frjó, þegar ferð og farandi
eru ein heild, hvort sem
skarni er ekið á hól, fiskur
dreginn úr sjó, párað á blöð“.
Þess verður þá helzt vart í
eintölum Áka Geirssonar, að
höfundurinn lrafi fengið,
skáldlega aðkenningu; honum
er ekki varnað þess að
. skyggnast undir skelina á
manninum.
Eftirfarandi dæmi gefa
hugmynd um orðsnilld höf-
undar, þegar hann vill mikið
við hafa: hin snöggu kynni
höfðu „orsakað sérstakan
umgengnismáta"; mynda-
spjöldin „höfðu í sér fólgna
seiðfulla togandi"; „Fyrir lá
að heyja okkur andrúmsloft“;
„Þú ert sem áður, utan við
orðlýsingu mina“; „uppruna-
flúið hálfmenni“; „þrátt fynr
ivinnandi framkomu“; „Eg sá
hann fyrir mér . . . mennt-
úðgan“; „vonarbrot“. Merki-
leg er einnig andúð skáldsins
á ákveðnum greini: „eins og
ég hefði hitt nagla á höfuð“;
„fljótt losnar um málbein";
„máttur sveik mig“ — og
þannig áfram endalaust.
Það hefði verið gleðilegt
-------------#-------------
ef Stefán Júlíussyni hefði
lánazt vel að rita þessa sögu.
Efnið er athyglisvert í sjálfú
sér, viðhorf höfundar eru
þekkileg. En ,„þessu var aldrei
um Álftanes spáð, /. að ætt-
jörðin frelsaðist þar“ — og
líklega ekki í Hafriarfirði
heldur. B.B.
Efnt verður til veiðiferða, ferðalaga
og ýmiss konar námskeiða
Vetrarstarfsemi Æskulýðsráös Reykiavíkur, sem verið
hefur margs konar, er nú að ijúka og sumarstarfiö að
hefjast.
Starf Æskulýðsráðsins í vet-
ur hefur gefið mjög góða raun.
Hafa um fimm hundruð ung-
lingar tekið þátt í tómstunda-
vinnunni, sem það hefur efnt
til. Eru það unglingar á aldr-
inum 12 til 18 ára, en flest-
ir um fermingu. Unnið hefur
verið að föndri, útsaumi, mód-
elsmiði, leikbrúðugerð, bók-
bandi, útsögun og útskurði,
smíðum, radíóvinnu, hjólhesta-
viðgerðum, sjóvinnu og ljós-
myndagerð. Einnig hefur ver-
ið efnt til skemmti- og fræðslu-
funda að Lindargötu 50. Hefur
tómstundaheimilið að Lindar-
götu 50 verið fullsetið í vet-
ur og einnig starfað víðs veg-
ar um bæinn í skólum. Er nú
unnið að því að fá Golfskál-
ann til þessarar starfsemi
næsta vetur.
Auk tómstundaiðjunnar hef-
ur Æskulýðsráðið beitt sér fyr-
ir ýmsu öðru. Átt hlut að
tveimur æskulýðstónleikum Sin-
fóníuhljðmsveitarinnar, ‘ ptarf-
rækt fimm taflklúbba, fimm
kvikmyndaklúbba, haldið dans-
samkomur og skémmtan-
ir fyrir unglingana o.m.fl.
Hefur öll þessi starfsemi gefið
góða raun og verið vel sótt.
Við þessa starfsemi sína alla
hefur Æskulýðsráðið notið
samstarfs ýmissa aðila, s.s.
Félags áhugaljósmyndara, Far-
fugla, skáta, kennara, skóla-
stjóra, presta og Iþróttabanda-
lags Reykjavikur.
Af tómstundaiðjunni hefur
ljósmyndagerðin verið einna
fjölsóttust, en sjóvinnan hefur
einnig verið mjög vinsæl. Hafa
fimm piltanna, er hana stund-
uðu þegar ráðið sig á tog-
a.ra og nokkrir fleiri ætla að
feta í fótspor þeirra.
Sumarstarfið er nú í þann
veginn að hefjast og verður
það í aðalatriðum þannig:
Ljósmyndaklúbburinn tekur
til starfa 5. maí, og verður
unnið fjóra daga í viku. Far-
ið verður í sérstakt ljósmynda-
tökuferðalag 1. júní, þar sem '
veitt verður tilsögn í töku
ljósmynda og meðferð mynda-
véla.
Sjóvinna og sjóróðrar hafa
verið mjög vinsæl grein. í lok
mai verður efnt til 2ja til
3ja veiðiferða á v/b Víking, og
í samvinnu við Vinnuskóla
Reykjavikur verður Víkingur
gerður út á lúðuveiðar síðar
í sumar. Verða ráðnir 14—16
niltar í mánaðar veiðiferð.
Ættu þeir, sem áhuga hafa fyr-
ir þessu að tilkynriá þátttökU''
sína sem fyrst að Lindargötu
Ákveðið hefur verið að ve;ta
tilsögn í stangarveiði. Herst
námsgeiðið 12. mai. Félaaar
úr Kastklúbbi Revkjavík ur
munu veita leiðbeiningar og
sýna kvikmyndir. Þátttöku ber
að tilkynna að Lindargötu 50
föstudaginn 9. maí.
Hjólhestaviðgerðir munu fara
fram á tveim stöðum í maí
og júní í vinnustofu Gagn-
fræðaskóla Verknámsins og að
Grenimel 9, sUa ménudaga.
þriðjudaga og fimmtudaga frá
Framhald á 11. síðu
HEEÐARRÍMA
Minnisforðan fagurblóma
finn ég norðurheiðum á,
þinna orða ilm og hljóma
inni skorða ég stuðlum hjá.
Nóttin lengi yfir alla
óttastrenginn herti fast;
þótt hún gengi fram til f jalla
flótti í engar varnir brast.
Emjar stríður húmsins hlátur
hemjast síðan ekki vili,
semja kvíðans grimmu gátur
gremjuhríðar dægrin ill.
Myrkurstundin stóð við hurðu
styrkja mundi fornan beig;
virkri undir ógn o,g furðu
yrkja bundin skáld við geig.
Skáldaþáttur
Ritstjóri: Sveinbjörn Beinteinsson.
Þrátt við aklar ólifsforða
áttu þeir kaldan vistarheim
máttargaldur grimmra orða.
grátt hefur valdið fært að
þeim,
★----
Rökkurhjúpur sveipar síðan
sökkvidjúpin þjóðarlags;
dökkar krjúpa um klettinn
víðan
klökkar stjúpur okkar brags,
Skammvinnt gjald þess heill-
mn horfna
hranunur kaldur frá þeim dró;
rammur galdur fólks til forna
fram í aldir lifði þó,
Förguðust hljóðar helgistundir
hörgur ljóða auður stóð;
björguðu þjóðar móðurmimdir
'mörgum óði a'f timans glóð.
Gleymist, seridur sriknum
vonum,
seimur brenndur glaums og
táls;
heima kenndur hraustum
sonum
hreimur endist fagurmáls.
Háðir aldrei heimskra skorð-
um,
hrjáðu þá kaldrar tíðar mein;
náðu valdi á æðri orðum
áður en skvaldrið við þeim
gein.
Margir bundu ástír allar
arg og stmularglamur við,
þvarg til fundar fólkið kallar,
farga mundi ljóðaklið.
BetUr navit hann ljóðsins
löngum,
lét ei þrautír marka skeið;
vetrarbraut úr sólarsöngvum
setja hlaut á þeirri Ieið.
Hlaðinn mátti að iiljómum
falla
liraður þáttur óskabrags;
kvað í sátt við allt og alla
aðalháttur frelsisdags.
. J? ■'r«i
Héðan rekin hvarf af tungu
hreðan brekótt margan dag,
meðan lék við orðin ungu
eða vék þehn, til í brag.
Annar dagur engum líkur
annaðist hagur stefjatök;
sannur bra.gur birturíkur
brann mn fagurhugsuð rök.
Nii skal brátt til betri daga
Búast sáttaveginn á;
snúin úr þátturii bjartra braga
brúin hátt þar ris að sjá,
Streymir mn heiðar hljóma-
lestin,
hreunurinn seiðir máttug
völd:
dreymir heiðinn hríðargestinn
heim á leið til þín í kvöld.