Þjóðviljinn - 26.08.1958, Blaðsíða 6

o) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 26. ágúst 1958
v--------------------------------------------------------------------------------------------
Útsrefandi: ÐameinlnBrarflottnr alt>ýðu — Sósiallstaflokkurlnn. — Ritstjórar:
MaKnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson. — Fréttarltstjórl: Jón
BJarnason. — Hiaöamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Guðmundur Vigíússon,
ívar H Jónsson. Magnús Torfi Ólafsson, SigurJón Jóhannsson, Sigurður V
Frisbjófsson. — Auglý8ingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, af-
greiðsla, auglýslngar, prentsmiðJa: Skóla.örðustíg 19. — Sími: 17-500 (5
línur). — Askrlltarverð kr. 30 á mán. 1 Reykjavík og nágrenni; kr. 27 ann-
arsstaðai. — LausasÖluverð kr. 2.00. — Prentsmiðja ÞJóðvilJana.
Vanhugsuð yfirlýsing
Guðmundur I. Guðmundssan
utani-íkisráðherra hefur
<em kunnugt er ekki ofreynt
sig í afskiptum af landhelgis-
málinu. Hann hefur ekki komið
því í verk að svara einni einustu
orðsendingu sem okkur hefur
borizt um málið frá erlendum
ríkisstjórnum Hann hefur
gengið að því verkefni sínu, að
kynna málstað íslendinga fyrir
óðrum þjóðum, af þvílíku ró-
lyndi, að smágrein um land-
aelgismálið er loks dreift á
hans vegum einum tíu dögum
áður en stæklcunin kemur til
:ramkvæmda' Og hann hefur
:annarlega ekki orðið uppnæm-
ur út af því þótt endalausar
missagnir hafi slæðzt inn í er-
'endar frásagnir um landhelgis-
málið, jafnt um afstöðu hans
;em annarra. Er sízt ástæða til
að harma þessa þögn ráðherrans
ag afskiptaleysi; hann ætti að
gera slíka framkomu að fastri
reglu.
Eftir þessa reynslu kom það
mjög á óvart að hinn þöguli
utanríkisráðherra skyldi allt í
einu hoppa upp eins og stung-
:nn af nöðru, þegar fréttir
hermdu að sendiherra íslands í
Lundúnum hefði gefið í skyn að
íslendingar kynnu að segja skil-
:ð við Atlanzhafsbandalagið, ef
það bandalag léki okkur grátt
landhelgismálinu. Ráðherr-
ann, sem fylgzt hafði þögull
:rieð því að hverskonar ósann-
indi væru sögð um íslendinga
og afstöðu þeirra mánuðum
saman, reyndist nú svo einstak-
lega viðkvæmur fyrir hönd At-
lanzhafsbandolagsins að hann
lét umsvifalaust lýsa yfir því
innan lands og utan að ekki
hefði komið til tals og ekki
kæmi til mála að íslendingar
segðu skilið við Atlanzhafs-
bandalagið á hverju sem gengi!
Hvað eiga slíkar yfirlýsingar
að þýða? Okkur hefur allt-
af verið tjáð að við værum í
Atlanzhafsbandalaginu vegna
hagsmuna íslendinga, það
bandalag ætti að vernda okkur
og gæta hagsmuna okkar í hví-
vetna. Reynisf þessar forsendur
ekki sannar, iilýtur aðild okkar
að þessu bandalagi að verða
tekin til endurskoðunar, sér-
staklega af þeim mönnum sem
trúað hafa á gagnsemi þess. Ef
reynt verður að beita Atlanz-
hafsbandalaginu til þess að
neyða íslendinga til að hvika
frá rétti sínum og lífsnauðsyn,
ef bandalagið lætur það við-
gangast að eitt forusturíki þess
hóti því að beita okkur vopna-
valdi til þess að geta haldið á-
fram að ræna okkur — með
hvaða rétti er þá hægt að ætlast
til þess að íslendingar vilji una
innan slíkra samtaka? Atlanz-
hafsbandalagið er ekki frekar
en annað hafið yfir rök reynsl-
unnar.
Yfirlýsing Guðmundar í. Guð-
mundssonar var skammsýn
og fávísleg. Hann hefði átt að
þegja sem fastast eins og hann
er vanur.
Tímabær áminning
l/'akið hefur heimsathygli að
’ ríkisstjórn lands, sem er í
Atlanzhafsbandalaginu, hefur
afþakkað kurteisisheimboð
bandaríska kjarnorkukafbáts-
ins „Skate“. Ríkisstjórn Dan-
merkur tók þá ákvörðun að
“andlega athuguðu máli, eftir
hina alvarlegustu aðvörun frá
k jamf ræðavísindamönnum Dana
•;-n í þeirra hópi er einn fræg-
asti kjarnfræðingur heimsins,
Hiels Bohr.
að vantaði ekki, að raddir
heyrðust í Danmörku sem
töldu þetta óþarfa varasemi og
jafnvel óviðeigandi framkomu
i garð Bandaríkjanna. Þær
raddir munu flestar hafa þagn-
að er forsætisráðherra H. C.
Hansen hafði birt blaðamönn-
um nokkrar þeirra staðreynda,
sem vísindamennirnir lögðu
fr,am. Þar kom m. a. fram, að
ieystist fjórðipartur kjarnorku
í vél af sömu stærð og kaf-
báturinn ,,Skate“ er með, gæti
það við viss veðurskilyrði þýtt
lífshættu í allt að 25 km fjar-
iægð, nauðsyn 5 ára brottflutn-
ings á svæði er næði allt að
65 km frá slysstað, bráða-
birgðabrottflutning af svæði er
r.æði ,allt að 200 km frá staðn-
svæði er næði allt að 500 km
frá slysstað.
eð þetta i huga kvaðst
danski forsætisráðherrann
hafa orðið að taka til endur-
skoðunar samþykki sitt við
komu ,,Skate“ til Kaupmanna-
hafnar og eftir viðræðufundi
fulltrúa úr hermálaráðuneyt-
inu, heilbíigðismálasitjónninni,
kjarnfræðanefndinni og utan-
ríkisráðuneytinu, var ákveðið
að afþakka „kurteisisheimsókn“
þessa.
F|anska rikisstjórnin og hinir
dönsku vísindamenn eiga
þakkir skilið.fyrir það, að hafa
með einbeittri framkomu í
þessu máli vakið athygli heims-
ins á þeirri gífurlegu hættu
sem koma eða dvöl kjarnorku-
kafbáta í höfnum getur þýtt.
Alveg sérstaklega á þessi á-
minning erindi til íslands. Eng-
in trygging er fyrir því að svo
sé um búið í k.jarnorkukafbát-
um að slys á þeim gæti ekki
valdið þeim ægilegu slysför-
um sem hinir dönsku vísinda-
menn minntu á. Sú timabæra
áminning og einbeitt ákvörðun
dönsku stjórnarinnar ætti einn-
ig að nægja til þess að ís-
lendingar Ijái aldrei máls á því
að kjamorkukafbátur komi í
um og eyðilegging uppskeru á islenzka höfn.
«’ — s>
aVWV SfiÁKÞÁTTVR vv
AW b m m js Ritstjóri: I
ð R B E «v«v Sveinn Knstinsson X—A
4> — ■ - -
Frá Portoros
Fyrstu skákimar frá
Portoros eru nú teknar að
berast hingað. Til heiðurs
hinum nýkrýnda stórmeistara
okkar birti ég hér hina glæsi-
legu vinningsskák hans úr
1. umferð, þar sem hann
leggur hinn heimsfræga ung-
verska stórmeistara Lazzlo
Szabo að velli;
Hvilt: FriSrik Ólafsson
Svart: Lazzlo Szabo
Tarrasch-vörn
1. e4
Þessi leikur er nefndur
enski leikurinn, en skákin
beinist þó brátt inn á aðrar
brautir en þær sent tíðastar
í enskum leik.
1. — e5
2. Re3 e6
3. Rf3 d5
4. cxda exd5
5. d4
Þar með er fram komin
Tarraschvörn gegn drottning-
arbragði, kennd við þýzílca
skákmeistarann Tarrasch,
sem var meðal fremstu meist-
ara heims á fyrstu tugum
þessarar aldar.
5. — Rc6
6. g3
Þessi leikur er kenndur við
austurríska meistarann Schle-
chter, og er talinn bezta leið
hvíts gegn Tarraschvörn.
6. — c4
■Svo maður haldi áfram
kynningarstarfseminni, þá
nefnist þessi leikur og með-
fylgjandi leikur svarts,
sænska afbrigði Tarrasch-
vamarinnar.
Sænskir meistarar beittu
honum fyrst á skákmótum í
kringum 1930, oft með góð-
um árangri.
7. Bg2 Bb4
Danir virða ekki
samþykkt Fær-
eyinga
Framhald af 1. síðu
arinnar hefur að sjálfsögðu vak-
ið mikla reiði í Færeyjum, þar
sem allir flokkar nema Sam-
bandsflokkurinn höfðu lýst yfir
eindregnum stuðningi við kröf-
una um stækkun landhelginnar
frá 1. september.
Þjóðveldisflokkurinn hefur lagt
M1 að allir stjó.þunálaflokkar
eyjanna, nema Sambandsflokk-
urinn, lýsi því yfir sameiginlega
að Danir hafi briigðist þeirri
skyldu sinni að fiilkynna staekk-
un landhelgimiar frá 1. septem-
ber.
Blað flokksins, ,14. sep ieniber1,
hefur ráðizt á H. C. Hansen, for-
sætis- og utanríkisráðherra, sem
það kallar „pólitíska búðarlcku“
sem það sakar um að „vega aft-
aii að Færeyingum". Blaðið segir
að Hansen hafi gert samning við
Selwyn Lloyd, utanrikisráðherra
Breta, um „dýrustu hagsmuni
Færeyinga og hafi fengið það
vel borgað“.
8. 0—0 Rg—e7
Verra er 8. — Rf6 vegna
9. Re5!).
9. e4 0—0
Raunar er það Szabo, sem
bregður út af hinni algeng-
ustu teoríu, sem er 9. —
dxe4. Ludek Pachmann minn-
ist ekki á leið Szabos í byrj-
anabók sinni. 1 bandarsku
byrjanabókinni „Modern Chess
Openings er leiðin talin s^sem,
en dr. Max Euwe telur hana
hinsvegar nothæfa í sinni
byrjanabók, en gefur hemii
þó hvorki meðmæli né velur
hana sesm aðalleið.
10. exd5 Exd5
Svart: Szabo
í þessari stöðu telur ,,Mod-
em Chess Openings" að hvít-
ur nái mun betra tafli með
11. Rxd5, Dxd5 12. a3, Ba5
13. Re5 o.s.frv. Dr. Euwe
bendir liinsvegar á, að svart-
ur eigi þá vömina 13. — Db5
og eftir 14. Rxc6, bxc6, eigi
hann möguleikann Bc8 — e6
— d5 og standi þá eigi illa.
Þannig sýnist sitt hverjum,
eins og oft vill verða.
11. Rg5!
Þessi leikur er ekki upp-
finning Friðriks, eins og stað-
hæft var í fréttaskeytum frá
Portoros. Dr. Euwe bendir á
leikinn í byrjanabók sinni,
sem út kom í fyrra og segir
að Keres hafi sérstaklega
mælt með þessum leik. Fram-
hald þeirrar leiðar ‘getur dr.
Euwe þó ekki. En leikurinn
er jafngóður fyrir því þótt
annar hafi uppgötvað hann
áður.
11. — RfG
Svartur gat að sjálfsögðu
ekki teflt til peðsvinnings á
c3, þar sem hvítur ynni þá
mann með því að leika
drottningu til e2 með mát-
hótun. 11. — Rc;—e7 gengur
heldur ékki vegna 12. Rxd5,
Rxd5 13. Rxh7, Kxh7 14.
Dh5t og síðan Dxd5. Hinn
gerði leikur Szabos sýnist því
náttúrlegasti leikurinn.
12. d5
Þetta volduga frípeð á eft-
ir að reynast Szabo þungt l
skauti.
12. — Ra5
Eftir 12. — Re5 kæmi 13.
Dd4 o.s.frv. Hinsvegar er því
ekki að neita, að riddarinn
stendur heldur afkáralega á
a5.
13. Rg—e4 Rxe4
14. Kxe4 Bf5
15. Bg5 f6
16. Bd2 Bxd2
17. Dxd2 Db6
18. Hf—el Hf—e8
19. d6 KhS
20. Rc3 He—d8
21. Rd5 Dcó
22. Df4 Bg6
Szabo átti úr nokkuð vöndu
að ráða. 22. — Bd7 eða Bc8
gekk ekki vegna 23. Rxf6, og
sama máli gegnir með 23. —
Bd3 24. Rxf6, Dxd6. 25. He8f
o.s.frv. Nú hyggst Szabo
hinsvegar svara 23. Rrf6 með
23. — Dxd8, þar eð biskup-
inn valdar e8. 23. — gxf6 er
að sjálfsögðu ófært vegna 24.
Dxf6 j Kg8 25. He7 og mátar.
Friðrik á nú kost á að vinna
skiptamun, sem hann þó ekki
þiggur strax.
23. Rc7 IIc8
24. Ha—dl
Friðrik tímir ekki að láta
frípeðið fyrir skiptamuninn.
24. — Bb6
25. Bh3 Hb8
26. d7 Rc6
27. Re6 Dxb2
Szabo sér ekkí annað ráð
vænna en láta skiptamuninn
með góðu, ef Friðrik vildi
láta svo iitið! Eftir 27. —
Hg8 gæti t.d. komið 28. d8D,
Rxd8 29. Rxg7, Rf7 30. Re6
o.s.frv. með auðveldum vinn-
ingi á hvítt.
28. Rxd8 Hd8
29. Bc7
Hótar máti í þriðja leik
með Dxd8f o.s.frv. Szabo sér
þvi ekki annað ráð vænna en
bjóða drottningakaup.
29. — DbG
30. Dxb6 axb6
31. Hbl Re5
Svarti riddarinn er nú all-
ógnandi og hótar svartur nú
að vinna skiptamun á bl eða
el.
32. Hxe5
Friðrik telur þv rað öxin
og jörðin geymi riddarann
bezt.
32. — fxe5
Að sjálfsögðu ekki 32. —
(Bxbl nú né áðan, vegna 33.
He8j).
33. Hxl>6 Be4
34. Hc6 Bc6
35 Hxe5 Kg8
* 36. Hc5 Kf7
37. !Lxc4
Friðrik á nú tvö peð yfir,
þar a.f valdað frípeð á 7'.
línu. Szabo má ekki drepa frí-
peðið því eftir uppskipti á
hrókum og biskupum ætti
hann vonlaust tafl, peði
minna í kóngsendatafli, með
peð á báðum örmum.
37. — Ke7
38. f4 IIa8
39. Hd4 Iíd8
40. BeS Ha3
41. fá He3
42. Hg4 ,g6
Og með þessum leik leilcn-
um gaf Szabo taflið, og er
það ekki ótímabært. Eftir 43.
fxg6, hxg6 44. Hxg6, Bxd7.
45. Bxd7, Kxd7 46. Hg7f,
Kc6. 47. h4 o.s.frv., ynni
Friðrik auðveldlega með hin-
um samstæðu fdpeðum.
Tilþrifamikil skák og
skemmtileg.