Þjóðviljinn - 19.10.1958, Síða 7

Sunnudagur 19. október 1958 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Önnur útgófa Virkra daga
GuÓinunilur Gíslason Haga-
lín: Virkir dagar. Saga
Sæmundar Sæmundssonar
skipstjóra, skráð eftir sögn
hans sjálfs. — 600 blaíS áð-
ur. — líókaútgáfan Noróri.
fyrir hærra kaupi, meiri þæg-
inium eða stærri íbúð, heldur
orusta um öndina í brjóstinu.
Og í skuggsjá jressarar bókar
birtast manni gjarnan ennþá
fleiri kvnslóðir Islendinga —
Milli vonar og ótta
Jóhann Hjálmarsson: —
Undarlegir fiskar. — 55
. blaðsíður. — Bunólfur EI-
entínusson gerði kápu. —
Heimskrjngla 1958.
□
Þessu litla kveri er skipt í
fjóra kafla. Hinn fyrsti og
lengsti nefnist Milli vonar og
ótta. Það heiti færi bókinni
allri vel: nafn vonarinnar
leikur skáldinu oft á vörum,
en óttinn markar geðblæ ljóð-
anna í rílcum mæii — óskil-
greindur kvíði, höfuðskepnan
ótti.
Jóhann Hjálmarsson
Jóhann Hjálmarsson gaf út
fyrstu ljóðabók sína í hittið-
fyrra, er hann var 17 ára
að aldri. Undirritaður komst
þá svo að orði í ritdómi að
gallar Ijóðanna kæmu ekki á
óvart, heldur kostirnir; og
hlaut bókih ærið hrós af flest-
um. Nú koma kostirnir ekki
lengur á óvart, enda eru þeir
mjög af sama toga og fyrr:
bamsleg einlægni og fals-
laus viðkvæmni, æskubirta í
orðfæri, æðruleysi þess hjarta
sem komizt hefur í hann
krappan. Það er reyndar merki-
legt, hvað þetta skáld er ungt
og fullorðið í senn. Hann hef-
ur séð hnífana blika á lofti
og blóðið fljóta; og ótti lians
er undirniðri ótti hugsandi
manns við voveifleik heimsins.
En á liinu leitinu er lífs-
reynsla hans enn í gagn-
fræðaskóla. í einu ljóðinu sér
hann við hlið sér barn, sem
hreytir nótt í dag á einu and-
artaki. Ljóðið er ónýt list og
næsta marklítið frá sjónar-
miði okkar, sem öðluðumst
sömu reynslu fyrir löngu. En
sannindi ljóðsins eru h-öfund-
inum ný og fersk. Hann
er ungur drengur að uppgötva
yndið sem heimurinn býr þó
yfir.
Það er einkenni þess Ijóð-
stíls, sem Jóhann Hjálmars-
son temur sér, að gefa frem-
ur í skyn en segja fullum fet-
um, hreyfa tilfinningu les-
andans fremur en hugsun
hans. Gildi ljóðanna markast
í ríkum mæli af sefjunar-
mætti þeirra: miðla þau les-
andanum nægilega sterkri
geðshræringu; opna myndir
þeirra og tákn víðari útsýn?
Of sjaldan þegar á heildina
er litið, en yfir allmörgum
ljóðunum er þarflaust að
kvarta. Á 39. bls. er t. d.
dálítil perla, sem ekki verður
um bætt. Einhverjum kynni
að þykja ljóðið á 45. og 46.
bls. létt á reislu rökfræðinn-
ar, en einnig það ber að meta
eftir hinum einlæga trega sem
það andar. Hinsvegar er ljóð-
ið á 30. bls. marklaust; höf-
undi tekst ekki að gefa tákn-
um þess neina dýpri merk-
ingu. Svipað verður sagt um
ljóðið á bls. 24 og 25. Við
sættum okkur ekki við svona
rissmyndir af hörmungum
heimsins; skáldið hefur ekki
fundið þau tákn, sem stund-
um hafa gert lítil ljóð að
lykli veraldarinnar. Ljóðið
lýsir innilegri viðkvæmni
skáldsins, en myndslcöpunin
er of flasfengin og hugsunin
að baki of þróttlítil. Annað-
hvort er að þegja um djöful-
dóm heimsins eða taka svolít-
ið mannlega á honum. Fitlið
og gugtið er verst.
Öll skáldleg sköpun krefst
hugsunar. Jafnvel hreinrækt-
uðustu tilfinningaljóð verða
að grundvallast á hugsun.
Ljóð verður ekki byggt án
rökvísi, skáld hlýtur að meta
af skynsemi hvaða táknum
eða myndum hann geti falið
tilfinningar sínar með sæmi-
legum árangri, hann kýs sér
orð af smekk og yfirvegun.
Litla ljóðið hans Jóhanns á 21.
bls. er ort af þvílíkri skyn-
semi; en hinu er ekki að neita
að honum tekst of sjaldan að
hugsa ljóð sín fullkomlega
vel. Eg nefni 'sem idæmi næst-
fyrsta ljóð bókarinnar. Hugs-
un þess virðist helzt sú, að
manninum sé borgið ef hann
gætir þess aðeins að skynja
„gagnsæ fjöll eða ótrúlega
græna sól“ á för sinni um
auðnina. Lesandinn stendur
uppi eins og þvara í köldum
sultupotti: hvað eru gagnsæ
fjöll? hvað er ótríilega græn
sól ? Táknin missa sem sagt
marks, og ljóðið fellur dautt
til jarðar. Mig grunar reynd-
ar að Jóhann hafi slík og því-
Loftleiðir
Framhald af 3. síðu.
í fyrra, en vöruflutningar juk-
ust um 8 tonn.
Flugvélar félagsins hafa ver-
ið þéttsetnar að undanförnu og
margar farbeiðnir liggja nú
fyrir vegna vetrarferðanna, en
ýmsir stilla svo til að hefja
ekki ferðir sínar til Bandarikj-
anna fyrr en eftir 1. október til
þess að eiga1 þá kost þess að
njóta hinna lágu vetrarfar-
gjaLda, er ganga þá í gildi og
fjölskyldufólk, er fara vill til
eða frá Ameríku, fær einnig
verulegan afslátt vetrarmánuð-
ina og notar þá af þeim sök-
um mjög til kynnisferða.
Vegna alls þessa bíða félags-
ins mikil verkefni á þeirri vetr-
arvertíð, sem nú fer j hönd.
lík tákn eftir einhverju út-
lendu skáldi, sem væntanlega
hefur kunnað með þau að
fara — en hlutur hans verð-
ur að sönnu ekki betri fyrir
það. Dálæti ekáldsins á græn-
um lit er í stuttu máli ekki
einleikið. Talar ekki García
Lorca einhverstaðar um
græna hesta og græna ull?
Mér finnst Jóhann Hjálm-
arsson ekki hafa tekið þeim
skáldlegu framförum, sem
fyrri bók hans sýndist lofa.
Allt um það er hann bersýni-
lega skáld og ekki hnoðnagli;
og hafa fáir 19 ára piltar
ort jafnvel og hann, þegar
honum tekst upp. En ég
þekki dæmi þess að skáldskap-
ur hafi á ýmsum tímum verið
lifandi afl í veröldinni, og ég
veit honum ekkert' veglegra
hlutskipti. Hitt veit ég lílca að
ljóð Jóhanns Hjálmarssonar
eru ekki af því tagi skáldskap-
ar sem eykur mönnum afl —
fremur en meginið af ljóðum
ungra skálda á íslandi nú um
'stundir. Nokkrir ljóðavinir
munu lesa. þau einu sinni eða
tvisvar, og síðan liggja þau í
þagnargildi um eilífa daga. Is-
lenzk skáld nú á dögum —
ætla þau sér ekki löngum of
lítinn hlut?
B.B.
o
Þegar maður giftir s;g nú
á dögum þarf hann að hafa
í höndunum læknisvottorð um
það, að hann sé ekki ha'dinn
neinum smitandi sjúkdómi.
Brúðguminn er frá hálftíma
upp í einn dag að útvega sér
slíkt vottorð. En þegar Sæ-
mundur Sæmundsson » ætlaði
að fara að gifta sig skömmu
eftir 1890, þurfti hann að
sækja læknisvottorðið sitt til
Noregs; og hann var heilan
vetur í ferðinni. Svona hefur
margt breytzt á íslandi síð-
astliðin 60—70 ár. Virkir
dagar eru skilrík frásögn um
þá baráttu sem háð var í
einum hluta landsins á þeirri
tíð, og hún var reyndar söm
við sig í flestum byggðum.
Lesandi bókarinnar verður
þess ekki var að sögumaður
eða skrásetjari hafi tilhneig-
ingu til að blása upp þá at-
burði, sem frá er sagt; en
hér blasa þó við þvílíkar
myndir af harðleikni náttúr-
unnar og erfiði fólksins, að
það veldur nútímamanni sí-
felldri furðu hvernig það lifði
af. Lífsbaráttan var barátta
upp á líf og dauða; hún varð-
aði i rauninni ekkert annað
en hið nakta líf manneskj-
unnar. Það var ekki barátta
Guðmundur G. Hagalín
þær sem öld af "ld háðu
blinda baráttu um líf sitt'við
höfuðskepnurnar og nýlendu-
kúgarana. Þær spurðu ekki
heldur um aukin þægindi eða
hærri menningu; en þær börð-
ust um varmann í blóði sínu,
um merginn í beinum sínum.
Af þeim erum við komin.
Virkir dagar sýna okkur enn
svart á hvítu og minna okkur
á það, hve íslenzkt líf hefur
verið ógurlegt löngum stund-
um.
Virkir dagar er mjög hlut-
læg bók, sneydd heimspeki-
Framhald á 9. síðu.
Mugnaveiéarinii
Bldstmp teiknaði