Þjóðviljinn - 30.10.1958, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 30. október 1958 — ÞJÖÐVILJINN — (3
Sap Hraunshverffis á Eyrarbakka
Saga byggðar írá landnámstíð, efiir Guðna Jónsson prófessor
Saga Hraunhverfis á Eyrarbakka nefnist ny bók eftir
Guðna Jónsson prófessor. Er það saga byggðar á suöur-
ströndinn, þar sem um 150 manns áttu heimili um síð-
ustu aldamót, en eru nú aðeins 2 bæir.
Sagan er rakin allt frá upphafi byggðar á íslandi —
eftir því sem föng eru á.
Hraunhverfi er á ströndinni
rnilli Stokkseyrar og Eyrarbakka,
Það má muna fífil sinn fegri,
nú eru þar aðeins 2 báeir; þetta
er því saga um eydda byggð.
Þessi nýja bók dr. Guðna er
óblandin „íslenzk fræði“, saga
alþýðufólks og sagnir af því. Er
sagt frá því sem vitað er um
þessa bæi frá landnámsöld og
síðan frá 17. öld og áfram, —
um Stóra-IIraun er vitað frá
miðju 17. aldar. Þetta er eldri
byggð en Stokkseyri og Eyrar-
bakki, sem tóku ekki að mynd-
ast sem þorp fyrr en um miðja
síðustu öld, og þó aðallega fyrir
síðusfu aldamót íbúafjöldi
þeirra hefur staðið í stað í tvo
áratugi — samtímis því að Sel-
foss hefur þotið upp.
Hraunahverfi
Bókinni er skipt í þrjá. kaflav
Fyrs'ti kaflinn: Hraunahverfi,
segir frá búnaði .og býlum. Sagt
frá búendum og þurrabúðar-
mönnum sem vitað er um allt
irá upphafi byggðar. í mörgum
tilfellum hefur verið hægt að ár-
setja hvenær sumir bæjanna
voru byggðir. Er þarna stutt
æviágrip bænda og búenda og
sagnir um þá, ef til eru. Þarna
er því saman komin mikil ætt-
fræði og mannfræði. Hefur höf-
undi tekizt að finna og rekja
ýmsar œttir er áður voru taldar
tíndar.
Lifðu á fjörunni
í bókinni er rakið allt það
gagn sem fólkið hafði af fjör-
unni — róið var frá hverfi
þessu haust og vor, en aldrei á
vetrum — og var það margvís-
legt: hr&gnkelsaveiði, silungs-
veiði, selveiði, beitutekja, sölva-
tekja, þang og önnur fjörugrös
og loks fjörubeit og reki. Það
er lygilegt, en samt liggur við
að fólkið lifði á fjörunni, sagði
höfundur við blaðamenn í gær,
en nú hefur ekki verið litið við
fjörunni í nokkra áratugi.
Örnefnaskrá er í bókinni með
280—290 örnefnum, og er um
helmingur þeirra úr fjörunni, og
sýnir það bezt hve mikill vett-
40 myndir, mannamyndir eða af
bæjum í Hraunshverfinu.
Þá eru í bókinni rithandar-
sýnishorn bænda og alþýðu-
manna. Segir Guðni furðuiegt
hve margir hafi kunnað að
skrifa fyrr á öldum, og hve marg
ir bændur hafa skrifað sjálfir
úndir þingbækur.
Fyrirmyndar-útgáfa
Bók þessi er 470 bls. Iiöfund-
ur gefur hana sjálfur út, aðal-
lega fyrir áskrifendur, en nokk-
uð mun þó selt í búðum, og upp-
lag er því nokkuð takmarkað.
Bókin er prentuð, í Hólum og
hefur Hafsteinn Guðmundsson
prentsmiðjustjóri ráðið ytra út-
liti bókarinnar og skreytt.. hana
með því að teikna upphafsstaf-
ina í þrem aðalköflum bókar-
innar og eru þeir prentaðir í lit.
Frágangur bókarinnar er til fyr-
irmyndar. — Bókin kostar ó-
bundin 225 kr. en í bandi 275,—
en slíkt er, og þaðan af hærra,
verð stórra bóka á þessu liausti.
Lög og saga, nýtt ritgerða-
safn eftir Ólaf Lórusson
Lóg og saga nefnist tafn ritgerða og erinda eftir dr
Ólat Lárusson prófesscr sem nýlega hefur veriö gefið’
út af Lögfræöingafélagi íslands á forlagi Hlaðbúðar.
Nýtt hefti af Ár-
hok landhúnað-
aríns
Árbók Iandbúnaðarins 3.
befti 1958 liefur borizt blað-
inu. Af efni má nefna yfirlit
um verðlagsgrundvöllinn 1956
og afurðavei’ð til framleiðenda,
skýrslu um ostaframleiðsluna á
fyrra árshelmingi, 11. skýrslu
Framleiðsluráðs landbúnaðar-
ins og skýrslu um framleiðslu
smjörs og sölu fyrstu 6 mán-
nði ársins. Pálmi Einarsson
ritar um staðsetningu nýbýla,
Sigurður frá Brún á greinina
Um hross, þá er birt yfirlits-
skýrsla um stafsemi Ghænmet-
isverzlunar landbúnaðarins,
grein um verðlagsgrundvöll
landbúnaðarafurða 1958, efna-
Hagsmál og sitthvað fleira. Rit-
stjóri Árbókar landbúnaðarins
er Amór Sigursjónsson.
b4ó-sc
Guðni Jónsson prófessor
við skrifborð sitt.
vangur s'tarfs og lífs fjaran hef-
ur verið.
Gamla-Hraunsmenn
Annar kafli bókarinnar: Gamla-
Hraunsmenn er saga einnar ætt-
ar, þ.e. forfeðra Guðna Jónsson-
ar (bók þessa tileinkar hann for-
eldrum sínum). Aftan við þeiin-
an kafla er niðjatal og ættar-
skrár, þar sem settar eru upp
18 töflur.
Mun ýmsum, er eigi vissu það
áður, þykja gaman að þejm
fróðleik, í töflu Reykjakotsætt-
arinnar, að sjá þar lilið við hlið
sem jafnt fram komna af Guðna
bónda Jónssyni í Reykjakoti
(1766—1820) þá Val Gíslason
leikara, Guðna Jónsson prófess-
or, Halldór Kiljan Laxness og
Sigríði Eiríksdóttur hjúkrunar-
konu.
Sögur úr Hraunshverfi
Þriðji og síðasti kaflinn: Sögur
úr Ilraunshverfi, hefur inni að
halda sögur um einstaka menn
og þjóðsögur úr hverfinu. Dr.
Guðni hefur skráð • þær flestar
sjálfur eftir heimildarmönnum
sínum, en langt er síðan hann
hóf skráningu þessa og margir
heimildarmannanna fyrir löngu
komnir undir græna torfu. —
Þarna niun og vera ein ýtarleg-
ust saga eins draugs sem skrif-
uð hefur verið, merkisdraugs-
ins Skerflóðs-Móra eða Selsmóra,
sem nú kvað hafa tekið sér
kjallara til íbúðar á Stokkseyri,
og hrakið þaðan alla aðra íbúa!
2300 mannanöfn
Aftast í bokinni er nafnaskrá.
Opinber sam-
úð með einni
þjóð
Bjarni Benediktsson flutti í
gær á fundi sameinaðs þings
langhund í Morgunblaðsstíl um
„Ungverjalandsskýrslu“ sam-
einuðu þjóðanna, sem hann vill
iað rílkisstjórnin gefi út.
Flutti hann ræðuna yfir
hálftómum þingbekkjum og
reyndist í lok hennar ekki
nægilega margir við til að af-
greiða málið til nefndar.
Eins og kunnugt er hefur
Bjarni (og Pétur bróðir hans)
opinbera samúð með einni
þjóð, Ungverjum, og e.r reynt
tað koma því sem oftast að.
,,Skýrsla“ sú, sem hér um
ræðir, er plagg sem sameinuðu
þjóðirnar hafa verið í stökustu
vandræðum með, og a.m.k. einn
starfsmaður samtakanna hefur
verið rekinn úr starfi fyrir at-
riði varðandi „skýrslugerð"
þessa.
Enn geta nemend-
nr gerzt stofn-
endur
Eins og skýrt hefur verið frá
í fréttum var nýlega stofnað
„Nemendasamband Samvinnu-
skólans", og er þegar orðinn
allf jölmennur hópur þeirra, sem
gerzt hafa stofnendur. Nú vill
stjórn nemendasambandsins
gefa öllum þeim nemendum, er
stundað hafa nám í Samvinnu-
skólanum og ekki gátu mætt á
stofnfundinum, kost á að ger-
ast stofnendur. Má senda inn-
tökubeiðni til formanns sam-
bandsins, Sigurvins Einarsson-
ar, alþm., Mjóuhlíð 2, Reykja-
vík, eða. gjaldkera þess, Krist
Eru þar 2300 mannanöfn. Enn- j ins Guðnasonar, Linnetstíg 8,
fremur eru í bókinni rúmlega! Hafnarfirði.
Bók þessi er um 315 blaðsíð-
ur að stærð og birtast í henni
18 greinar og erindi Ólafs, auk
formála af hálfu Lögfræðinga-
félags Islands eftir Ármann
Snævarr prófessor og formáls-
orða höfundar.
Lögfræði og' réttarsaga
Ritgerðrnar hafa allar birzt
áður á prenti, á árabilinu 1926
til 1957. fjalla þær flestar um
efnj er snerta fjármunarétt og
réttarsögu: Straumhvörf í fjár-
munaréttinum, Afnám skattfrels-
is, Stjórnarskráin og lög lýðveld-
isins íslenzka, Hof og þing, Grá-
gás, Þróun ísienzks réttar eftir
1262, Refsivist á íslandi, svo
greint sé frá nokkrunr ritgerðar-
heitum í bókinni.
í formála sínum segir Ármann
Snævarr prófessor m.a.: „Þetta
ritgerðasafn (er) fyrsta ritið,
sem Lögfræðingafélag íslands
gefur út. Það er ekki ófyrirsynju
að rit eftir dr. Ólaf Lárusson
verður hér fyrir valinu. Prófess-
or Ólafur gr kennari að kalla
alli'a félagsmanna í lögfræðinga-
félaginu. Hann hefur kennt lög-
fræði lengur en nokkur annar
maður á íslandi og hefur mótað
íslenzka lögfræðinga öðrum
mönnum fremur. Jafnframt er
10 milEgónir
hann einn merkasli fræðimaður
um lögfræði, lagasögu og sagn-
fræði, sem þetta land hefur alið.
. . .“ Og ennfremur: ..Ritgerða-
safn þetta nefnist Lög og saga.
Það heiti er táknrænt fyrir ævi-
starf höfundar, því að iíf sitt
hefur hann heigað þessum.
tveimur fræðigreinum og unnið
þcim af einstæðri elju, vísinda-
legri vandvirkni og hugkvæmni.
En bókarheitið er einnig tákn-
rænt að öðru leyti og bendir aft-
ur í tímann. Hið fyrsta, sem rit-
að var á íslenzku máli, varðaði
mjög lög og sögu, svo sem grein-
ir hjá höfundi fyrstu má!fræði-
ritgerðarinnar, og æ síðan 'nafa
þau viðfangsefni verið íslending-
um hugfólgin“.
íyrir vavahluti í land-
búnaðarvéiar
Allmiklai’ umræður urðu á
Alþingi um tillögu Framsóknar-
mianna um innflutning vara-
hluta í vélar, verkfæra og á-
halda til landbúnaðar og sjáv-
arútvegs.
Kepptust þingmenn Fram-
sóknar og Sjálfstæðisflokksins
um að lýsa yfi,r vilj.a sínum
til að slíkir varalilutir væru
alltaf nægir til í landinu, en
kom ekki alveg eins vel saman
um hverjum það væri að kennla
að svo væri ekki. Upplýsti for-
sætisráðherra Hermann Jónas-
son að talið væri af fróðustu
mönnum að nú þyrfti árlega
10 milljónir króna til innflutn-
ings á vailahlutum í landbún-
aðarvélarnar einar.
Gunnar Thoroddsen minnti
á að líka þyrfti næga vara-
hluti í altar vélar iðnaðarins
í landinu og mæltist til að því
yrði bætt við.
Umræðunni var frestað og
tillögunni vísað til allsherjar-
nefndar.
Rikisútgáfa námsbóka hefur
nýlega gefið út s'inglagahefti,
er nefnist „Söngbók barn-
anna“. Um útgáfuna sáu Frið-
rik Bjarnason, tónskáld og Páll
Halldórsson, söngkennari.
1 heftinu eru 19 tví- og þrí-
rcidduð lög, einkum ætiuð til
notkunar í barna- og unglinga-
bókum. Þarna eru m.a., söng-
lög eftir Árna Thorsteinsson,
Áskel Snorrason, Bjarna Þor-
steinsson, Friðrik Bjarnason,
Helga Helgason, Jónas Helga-
son, Pál Halldórsson, Pái ís-
ólfsson, Sigfús Einarsson og
Sigvalda S. Kaldalóns. Einnig
eru í heftinu nokkur er’end
lög.
£1 ára afmæléshá-
Stckks-
Ný frímerki
Þriðjudaginn 9. desember
1958 mun póst- og símamála-
stjórnin gefa út tvö ný frímerki
með mynd af stjórnarráðinu.
Verðgildi frímerkjanna verður
2 kr. grænt og 4 kr. rauðbrúnt.
Frímerkin eru prentuð hjá fyr-
irtækinu Hélio Courvoisier S. A
La Chaux-de-Fonds, Sviss.
Stokkseyri. Frá frétta-
ritara Þjcðviijans.
Ungmennafélag Stókkseyrar
ininntist 50 ára afmæiis síns
með samkomu si. laugardag.
Félagið var stofnað 15. inarz
1908.
Á afmælishátíðinni mættu
bæði eldri og jngri félagar.
Fóru þar fram ræðuhöld o.fl.
Margir gamlir félagar sem
fluttir eru burtu voru þarna
viðstaddir og ýmsir þeirra
fluttu félíaginu kveðjur og árn-
aðaróskir. Kór söng á sam-
komunni og sýnt var leikrit.
Var samkoman vel sótt og fór
hið bezta fram.
I tilefni afmælisins kom út
afmælisrit félagsins: ' Ung-
mennafélag Stokkseynar 50
ára. Birtir það einkum endur-
minningar ýmissa félaga frá
fyrri árum starfseminnar.
Stjórn U.M.F. Stokkseyrar
skipa nú: Baldur Teitsson, for-
maður, Frímaim Sigurðsson,
ritari, Hjörtur Sæmundsson,
gjaldkeri, Kristín Jónsdóttir og
Eyjólfur Ó. Eyjólfsson, með-
sjórnendur.
Gerið skil fyrir selda miða - Happdrætti Þjóðviljans