Þjóðviljinn - 16.11.1958, Blaðsíða 7

— Sunnudagur 16. nóvembber 1958 — I>JÖÐVILJINN — (7
Magnús Ásgeirsson: Kvæða-
safn. Frumsamið og þýtt. I.
— 360 blaðsiður. — Tóm-
as Guðmumdsson sá um út-
gáfuna. — Helgafell 1958.
núsar Asgeirssonar
Þú greiðir allri blindri dýrkun
banahögg.
Þú vökvar skilnings-tréð með
þinni
táradögg.
veginn til sannleikans sá:
Allur var hann
enda á milli
illgresi þéttu þakinn.
Franski myndhöggvarinn
Auguste Rodin sagði eitt sinn:
„I listum er ekkert Ijótt, nema
hið karakterlausa eitt“. Mér
er ekki kunn önnur mikilvaeg-
Magnús Ásgeirsson.
ari leiðbeining um fergurð og
ljótleik í listum; og hún á ekki
síður við um skáldskap, þó
Rodin muni ekki hafa haft
hann í huga. Eg hef að undan-
förnu verið að blaða í hinni
nýju útgáfu Helgafells á frum-
kveðnum og þýddum Ijóðum
Magnúsar Ásgeirssonar, og orð
Rodins hafa þrásinnis vitjað
mín við lesturinn. f þessu bindi,
sem flytur æskuljóð og eldri
þýðingar Magnúsar, ber tals-
vert á stirðkveðnum erindum:
hann þröngvir kosti málsins
á ýmsum stöðum, hrynjandin
er brokkgeng með köflum,
merkingar orðanna sæta ofríki
annað veifið. Eru þá kvæðin
ljót? Nei. í bókmenntum er
ekkert ljótt nema hið karakter-
lausa eitt; en hvert erindi
Magnúsar er persónulegt, fullt
af skaphita og mannslund hans
sjálfs, hejtt og djúpt og inni-
legt. Þó -merkilegt kunni að
virðast um höfund, sem nær
einvörðungu fékkst við þýðing-
ar, hefur fáum islenzkum
skáidum tekizt í sama mæli
og Magnúsi að blása persónu-
legum lífsanda í verk sín, láta
þau gagntakast af hug sín sjálfs
og hjartalagi. Þýðingar hans
erú fyrst og síðast ágaetar
vegoa þess, að stórbrotinn
persónuleikur þýðandans kem-
ur til skila í hverju verki
hans. f listum og bókmenntum
ei' ant fagurt, sem hefur kar-
akter til að bera.
JKvæðasafnið hefst á Síð-
kveMum, einu frumsömdu
Ijóðabókinni sem Magnús gaf
út. Það var árið 1923, þegar
hann var 22 ára. Þess er tæp-
lega að . vænta að bókin sé
auötig að dýrmætum hlutum,
"þó kvæði eins og Efinn sýni
fjóslega hvað í höfundi bjó:
- Þú pílagrímur sannleikans
í sá'iu mér,
‘ 4g vik áf - f jöldans fömu braut
og fylgi þér.
Mælti hann svo:
„Hvað sé ég hér?
Finnst mér það furðu gegna:
Enginn hefir
um óratíðir
sannleikans götu gengið.“
i
Sá hann glöggvar,
er gekk hann nær:
Upp sneru oddar hnífa.
Féllu honum orð,
er frá hann hvarf:
„Eflaust eru aðrar leiðir“.
Þetta kvæði hefur vitaskuld
ofurlítinn þjóðfélagslegan
brodd; og pólitísk ádeilu- og
uppreisnarkvæði, í beztu merk-
ingu þeirra orða, voru Magnúsi
löngum ljúft viðfangsefni.
Síðara bindi Kvæðasafns er
væntanlegt næsta ár. Eg hygg
það verði jafnbetra en fyrra
bindið — Magnús var á skáld-
legri þroskabraut fram eftir
öllum aldri. Þar verður mikiil
hluti af þýðingum hans á kvæð-^
um þeirra tveggja skálda sem
hann tók einna mestu ástfóstri
við: Hjalmars Gullbergs og
Nordahls Griegs. I sumum þeim
þýðingum, svo og í Vögguþulu
Lorca og Ferhendum Kajams,
reis íþrótt hans í meðferð máls
og brags einna hæst. Meðal
annarra afbragðsþýðinga í síð-
ara bindinu verður Kvæðið um
fangann eftir Wilde, Morgun-
draumur Frödings, Tólfmenn-
ingamir eftir Blok. En í báðum
bindunum samanlögðum eiga
íslendingar aðgang að þýðing-
armiklum og stórlátum skáld-
skap, sem mætti verða þeim
samferða langa leið.
- B. B.
Létlvæg sagnfræði
Brynleifur Tobíasson: Þjóð- ritaði. Hann var fróðleiksmað-
liátíðin 1874. Með 150 ur á marga lund; en hann var
niyndum. — 258 blaðsíður. eigi að síður lítill sagnfræðing-
Bókaútgáfa Menningarsjóðs ur og linur rithöfundur. Skráin
og Þjóðvinafélagsins 1958. á bls. 90—91, um þá sem hlutu
heiðursmerki af tilefni þjóðhá-
Höfundur getur þess í for- tíðarinnar, er dæmi þess hve
mála að „þrjár miklar þjóðhá- bókin er hégómlega hugsuð;
tíðir‘‘ hafi verið haldnar á annað dæmi er sárindi höfund-
Þingvöllum. Fyrst þeirra var ar út af þvi, að Matthías Joch-
afmælishátíðin 1874, þá Alþing- umsson fékk þá eina „konung-
ishátíðin 1930 og loks lýðveld- lega viðurkenningu“ fyrir kveð-
ishátíðin 1944. Bækur hafa skap sinn 1874 að sitja fyrir
verið prentaðar um báðar hinar ádrykkju Danakóngs í langalofti
síðarnefndu, og þessi bók var Lærðaskólans.
sett saman til að halda minn- Vitaskuld hafa ýms plögg um
ingu hinnar fyrstu á loft — þjóðhátíðina, þau sem birtast
hver hátíð skyldi fá sína bók. í bókinni, nokkurt sögugildi;
Það er vitaskuld sjónarmið út og það var iofsvert framtak af
af fyrir sig. Og það er kannski höfundi að leita fræðslu um
hárrétt sjónarmið; ég veit það viðfangsefni sitt hjá ýmsu því
ekki. fólki, sem sótti hátíðir þéssa
Hinsvegar finnst mér þessi árs í eigin persónu. Slíkar frá-
bók fjarskalega óhugtæk, eins sagnir fylla löngum þá mynd,
og annáð sem höfundur hennar sem opinber skjöl og ópersónu-
Löngu síðar orti Magnús eitt
kvæði, sem á æðilangan aldur
fyrir sér: Lejðarljóð 17. júní
1944. En hann hætti annars að
yrkja af eigin efnum, og verður
víst aldrei ráðið til fullrar hlít-
ar hvað olli. Mér hefur lengi
fundizt hann hafi verið of stór-
látur, of einþykkur, til að bera
sjálfan sig á borð fyrir aðra
menn, flíka tilfinningum sínum
við ókunnuga, segja framandi
fólki hug sinn. Skyldi hann
ekki hafa hætt að yrkja sökum
þess, að hann kunni ekki að
bera hjarta sitt opinskátt á
torg. Honum varð of seint ljóst,
hve þýðingarnar urðu honum
hættulegar — sem betur fór.
Þegar Síðkveldum lýkur, taka
þýddu ljóðin við — fremst
þeirra hið undarlega kvæði
Tennysons: Lótófagar. Þá er
Uppreisnarmaðurinn eftir Snoil-
sky, kvæði eftir Göthe, Kipling,
Lenau, Tegnér, Fröding, Heine,
Levertin, Wildenvey, Rydberg,
Burns, Hesse, Uhland, Karin
Boye, Heidenstam, .Överland,
Drachmann, Lee Masters, Lag-
erkvist, Gullberg, Lundkvist,
Nordahl Grieg, Shelley, Sand-
burg — og ennþá fleiri. Það er
fremur fátt um ljóðræn geð-
hrifakvæði; eftirlæti Magnúsar
eru annarsvegar frásagnar-
kvæði, eins og Frægur sigur og
Fátækur munkur frá Skörum,
en hinsvegar smáljóð sem túlka
eina snjalla hugmynd. Vegurinn
til sannleikans er valdasta
dæmið um þann flokk:
Ferðamaður
furðu lostinn
Kvœði Heiðreks fró Scsndi
Ileiðrekur Guðmundsson:
Vordraumar og vetrarkvídi.
KvæSi. — 119 blaðsíður. —
/ kureyri 1958.
ITeiðrekur frá Sandi er prýði-
lega hagorður maður, svo sem
hann á kyn til; og málfar hans
er að jafnaði fremur gerðarlegt
Alvara hans er einlæg fram í
fingurgóma, og góðvilji hans
orkar ekki tvímælis. Á hinu
leitinu er hugsun hans með öllu
ófrumleg, form hans lóslitin
eftir langa brúkun íslenzkra
ljóðasmiða — kveðskapur hans
er á flesta lund eftirlegukind
liðins tíma.
Höfundur bókarinnar rLstir
hvergi djúpt; en nokkrum sinn-
um kemst hann svo ljóst og
einfaldlega að orði, að vísur
hans verða notalegur lestur, til
dæmis þessi:
Að hjarta mér lagði ljúfan seið
og langþráða birtu og hlýju.
Sú veröld, sem blasti við björt
og hejð,
var böðuð í Ijósi nýju.
Hvert fræ ber vöxtinn í sjálfu
ser.
Og sá er hinn bezti gróður.
Og þrátt fyrir margt, sem
miður fer,
er maðurinn sjálfur góður.
Hitt er þó tiðara að Heiðrek-
ur beri meira í mál sitt og
kveðandi en hugsuninni hæfir
— ljóðið verður hljómandi
málmur og hvellandi bjalla.
En alveg sérstaklega hættir
honum til að mata lesandann á
ýmjskonar sýndarspeki, að
hætti þess skálds sem hann
hyllir sextugan í einu kvæð-
inu. Til dæmis:
Sá einn er skáld, sem lætur
hjartað ráða,
og iðkar sína list af heilum
hug,
og hefur lengi þreytt sitt
úndans fiug.
Eða:
Og allar þrautir er unnt að
leys.a,
ef aðeins vér reynum og þorum.
Davíð ætti framvegis að hafa
einkarétt á vizku af þessu tagi.
Hinn góði vilji og 'h'pra hag-
mælska skáldsins kemur fyrir
lítið í þessari bók. Kvæði henn-
ar eru fiest gamalkunn úr söfn-
um annarra skálda; og Heiðrek-
ur á of marga jafningja sina,
jafnvel í þeim greinum kveð-
skaparins sem honum eru bezt
gefnar. En hann hefur áreið-
anlega ort kvæðin sér til hug-
arhægðar — og hlotið þannig
umbun erfiðis síns um leið og
hann drýgði það. Af þeim sök-
urn má og vera að hann þurfi
síður á hrósi að halda en þau
skáld, sem einkum yrkja sér
til lofs og frægðar.
B. B.
Kvenstúdenfafélag ísfands
þriátíu ára
Stofnfundur félagsins var hald
inn 7. apríl 1928 og hlaut félagið
fyrst nafnið félag íslenzkra há
skólakvenna, en 2 árum síðar var
nafninu breytt í Kvenstúdentafé-
lag íslands.
Frú Björg C. Þorláksson dr
phil. bar upp tillöguna um stofn
un félagsins og var tillagan sam-
þykkt einróma. Fyi-sta stjórn fé
lagsins var aðeins skipuð tveim
konum, þeim frk. Katrínu Thor-
oddsen yfirlækni, sem kosin var
legar blaðafréttir veita um
atburði. En hins er ekki ac
dyljast að ýms þau gögn, sem
bókin flytur, gefa íslendingum
fremur slæman vitnisburð —
einkum embættislýðnum, eins
og vænta mátti. Það er veru-
lega andstyggilegt að lesa allt
það smjaður, sem höfðir.gj-
arnir hafa látið sér sæma að
smyrja á þennan leiðinlega kon-
ung meðan hann dvaldist hér.
Prédikun Péturs biskups styrk-
ir t. d. myndarlega þá fornu
skoðun Jónasar frá Hriflu, að
hann hafi verið lítill karl og
dansklundaður afturhaldsgaur;
og ég vil bæta því við, að hann
hefur verið kristilegur hetjulyg-
ari í fremstu röð.
En það er önnur saga — og
ekki Brynleifs sök. Mergurinn
málsins er þó sá, að þetta er
lítilvæg bók; meginið af sam-
tíningi hennar á ekki erindi
við pappír og prentsvertu. En
hún er augnafró á að sjá; verð-
mætasti hlutj hennar er
mjmdasafnið.
B. B.
formaður, og frú Önnu Bjarna-
ióttur B.A. í Reykholti, sem kos-
in var ritari og gjaldkeri. Frk.
Laufey Valdemarsdóttir cand.
phil. starfaði af lífi og sál í félag-
inu meðan hennar naut við og sat
lengst af í stjórn þess.
í lögum félagsins segir um til-
gang þess, að hann sé tvíþættur.
í fyrsta lagi að efla kynningu
og samvinnu íslenzkra kvenstúd-
enta og vinna að hagsmuna- og
áhugamálum þeirra, og í öðru lagi
að taka þátt í starfsemi Alþjóða-
sambands háskólakvenna og þann
ig vinna að samúð og samvinnu
háskólakvenna um heim allan.
í anda þessara laga hefúr félag-
ið reynt að haga starfsemi sinni
á undnförnum þremur áratugum.
Félagið hefur haldið umræðu-
og skemmtifundi, oftast mánaðar-
lega. Á þessum fundum hafa ver-
ið rædd hagsmunamáL félags-
kvenna og ýmis þau njál, sem efst
eru á baugi hverju sinni í þjóðfé-
laginu. Félagið hyggst í fram-
tíðinni, eftir því sem ástæður
leyfa, styrkja efnilega íslenzka
kvenstúdenta til háskölanáms
bæði hérlendis og erlendis. Á
þessum merku tímamótum er það
félaginu fagnaðarefni að geta
skýrt frá því, að fyrsta slíkan
styrk mun félagið veita á næsta
ári, sennilega að upphæð 13—14
þúsund krónur, og er ákveðið að
hann verði veittur kvenstúdent
við nám við erlendan háskóla.
Styrkur þessi verður innán
skamms auglýstur til umsóknar
með nánari ákvæðum.
Framhald á 11. síðu.