Þjóðviljinn - 21.12.1958, Blaðsíða 5
Sunnudagur 21. desember 1958 — ÞJÓÐVILJINN (3
viTjar norei
Fra Sidne dagar komin úf í þýBingu Orglands
Stefán frá Hvítadal hefur enn haldið í austurveg; vitj-
að Noregs á ný. Hjá Fonna forlagi í Osló er komið út úr-
val kvaeöa hans: Frá lidne dagar, og hefur Ivar Orgland
sendikennari þýtt ljóöin.
Bók þessi er mjög snoturlega
út gefin. Nafn skáldsins ritað
eigin hendi á forspjaldi bókar-
innar, mynd hans og rithandar-
sýnishorn í bókinni. Þrjátíu
kvæða hans eru í bókinni, 16
úr Söngvum förumannsins, 5 úr
Óði einyrkjans, 4 úr Helsingjum
og loks 4 sem aðeins hafa birzt
i heildarútgáfunni af ljóðum
hans 1945 óg úrvalinu 1952.
Halldór Kiljan Laxness skrif-
ar stuttan formála um skáldið
pg ívar Orgland skrifar einnig
formála um Stefán og Noreg.
Tók ástfóstri við Stefán
Ivar Orgland sendikennari hef
ur raunar þýtt kvæði eftir mörg
önnur íslenzk skáld, m. a. kvæða-
safn eftir Davíð. Stefánsson, sem
kom út 1955 á sextugsafmæli
skáldsins. Sérstöku ástfóstri hef-
ur Orgland tekið við Stefán frá
Hvítadal, og hefur nú skilað til
Háskóla íslands mikilli ritgerð
um ævi Steiáris frá Hvítadal.
Fyrir nokkrum dögum hitti
undirritaður Orgland og spurði:
— Þú hefur ekki einungis les-
ið og þýtt ljóð Stefáns heldur
og kynnt þér ævi hans?
— Já, ég hef kynnt mér ævi
Stefáns frá Hvítadal, og þá ekki
sízt dvöl hans í Noregi og áhrif
þau sem hann hefur orðið fyrir
iþar.
Stefán kom til Noregs í nóv.
1912 og fór aftur til íslands eft-
1912“. Hann var að hlusta a
klukkurnar frá tveim kirkjum.
Hrynjandi klukknahringinganna
hljómar í kvæði hans. Þetta er
Ivar Orgland
ir nákvæmlega 3 ár, í nóv. 1915.
Hann fór frá Akureyri með
Flóru, einu af skipum Berg-
enska gufuskipafélagsins, um
Færeyjar og til Björgvinjar.
Hann settist ekki að þar heldur
hélt áfram til Stafangurs og
dvaldist þar einn vetur. Hann
fékk enga fasta vinnu heldur
vann á bryggjunum, í síld, í verk-
smiðjum og skipasmíðum.
Eitt hið frumlegasta ljóða
Stefáns
— Stefán missti hægri fót ofan
við ökla þegar hann var um
.tvítugt og hafði gengið á slæm-
,um tréfæti, en landar hans í
Stafangri útveguðu honum nýjan
iþýzkan fót úr gúmmíi, og leið
;honum þá betur. En hann lá oft
jyeikur, átti bágt — og þarna
varð til stemmingin að kvæð-
linu „Aðfangadagskvöld jóla
Stefán frá Hvítadal
ákaflega frumlegt ljóð, eitt frum-
legasta ljóð Stefáns,, ljóð sem
hann líklega hefur hvergi haft
neina fvrirrnynd að, — þetta er
eitt af þeim kvæðum sem rnunu
standa.
Dularfullur — róman-
tískur
— í Stafangri kynntist. hann
norska skáldinu Jens Tvedt, sem
var þar bókavörður og lánaði
honum bækur. Einnig er sagt
að hann hafi hitt Thomas Krag.
Stefán var mjög hrifinn af báð-
um þessum mönnum, og voru
þeir þó næsta ólíkir. Stefán dáð-
ist a.ð Thomas Krag af því hann
leit svo spáriannlega út, var mik-
ið snyrtimenni, dularfullur og
vómantískur. Stefán var sjálfur
dularfullur og rómantískur, -
jafnframt því að vera glettinn
og hiklaus sveitamaður. Þannig
var einmitt Tvedt, sem var mikill
raunsæismaður.
Þreyttari á morgnanna
— Ahugamál Stefáns var að
lesa norskar bókmenntir og fór
hann því mjög oft í bókasafnið.
Bókavörðurinn sagði Jóni Sig-
urðssyni frá Alviðru, að hann
skildi ekki sð Stefán hefði tíma
til að gera neitt annað en lesa,
svo mikið fengi hann af bókum.
Jóni fannst Stéfán vera þreytt-
ari þegar hann kom til vinnunn-
ar á morgnanna, eftir að hafa
lesið norskar bækur al’a nótt-
ina, en hann var þegar hann
hætti vinnu undir kvöld.
A Förre-heilsuhæli
—Um vorið 1914 veiktist Stef-
án af lungnaberklum. Þá fiuttist
hann á Förreheilsuhælið skammt
frá Haugasundi; var þar heilt ár.
Þetta hefur verið ákaflega þreyt-
andi dvöl — hann varð alltaf að
liggja. Lyndi Stefáns var ákaf-
lega órólegt. Hann gat eklti legið
í kyrrð, — þaðan mun ef til vill
runnin setningin: ég get ekki
borið hlekki. Fyrsta sumarið
skrifaði hann Erlendi í Unuhúsi
ákaflega einlægt bréf, — og hélt
þá að dag'ar sínir væru taldir.
Lífið hefur verið mér ákaflega
örðugt á köflurn, segir hann, en
kveðst þó vera orðinn sáttur við
að deyja.
Hún kyssti mig
— Á spítalanum hitti hann
unga hjúkrunarkonu, er hafði
ákaflega mikla þýðingu fyrir
hann. Þegar verst leit út gaf ást
hans til þessarar konu honum
kjark og lífsvon aftur, — má
lesa það í kvæðinu: Hún kyssti
mig. 17. maí er einnig um ást
hans til þessarar konu.
1 Sogni
— Stefán hélt ekki út að
dvelja þarna. Um tíma var hann
hjá lækni í Stafangri og síðar
á elliheimili í Haugasundi, með-
an hann beið eftir að komast á
Lusterhælið í Sogni. Það er uppi
í 500 m. hæð við Sognsæ. Það
var nýtt og stóð mjög framarlega
og var erfitt að komast þangað
inn, ekki sizt fyrir útlendinga, en
Rönnevig borgarlæknir, sem var
mikill íslandsvinur, kom Stefáni
þangað inn. — í þessu sambandi
er gaman að geta þess að bæði
þessi berklahæli hafa verið lögð
niður sem slík og Luster breytt
í geðveikrahæli en Förre í annað
sjúkrahús.
Lífið sigraði á Luster
Á Luster leið Stefáni miklu
Fór vestur að Hvítadal
— En hvernig stóð á því a'S
óhugi þinn vaknaði fyrir Stefáni
frá HvítadaJ?
— Ég kom fyrst til íslands
1948 sem námsmaður og var hér
2 mánuði á sumarnámskeiði í
Háslvóla íslands fvrir stúdenta
betur. Þar kynntist hann Arne | frá Norðurlöndum. Ég var eini
Skeie, ágætum, gáfuðum ungum ; Norðmaðurinn og langaði til sð
manni, sem ætlaði að verða verk-1 finna verkefni í íslenzkum bók-
fræðingur. Þeir urðu vinir. Um ; menntum til embættisprófs í
hann er lvvæði Stefáns: Minning. : norsku.
Þarna í Luster var Stefán einnig ; 'Pr(y. Steingrímur Þorsteinsson
alltaf að lesa norskar og aðrar | penti mér þá á Stefán frá Hvíta-
erlendar bækur. i da] 0 fi. og ég kaus Stefán, sem
Stefáni batnaði í Luster. Hann ijóðskáld. B.vrjaði þá strax að
fór heim til íslands með Flóru | rannsaka Stefán, en ekki mikið
í nóv. 1915 Var vestur í Dölum | að gagni Samt fór eg vestur að
þar til hann kom til Reykjavík-; Hvítadal og BessátUngu þetta
ur til að gefa Söngva förumanns-1
ins út. Þeir komu út um miðjan
okt. 1918. Stefán var orðinn þjóð-
frægt skáld.
Jólablað Fálkans er komið út.
sumar. En það var ekld fullt
gagn fyrir mig, því ég var elvki
nógu fær til að geta talað við
fólkið.
Svo Jiélt ég áfram að rannsaka
verk Stefáns eftir að ég kom til
Noregs. Fór að þýða ljóð hans
og þýddi al'a Söngva förumanns-
ins, en uppgötvaði smám saman
Tvær greinar sérstaklega, og I að margt af því þyiTti1 að þrosk-
raunar þrjár, eru þar girnilegur [ asf betur.
Framhald á 7. síðu.
lestur fyrir Reykvíkinga: Gömlu j
íshúsin og ístaka á Reykjavíkur-1
tjörn, með rnörgum myndum, Úr
myndabók Reykjavíkur, eftir
Lárus Sigurbjörnsson, og fylgja {
henni myndir, og Ættfólk Svein-j
bjarnar Sveinbjarnarsonar tón-1 Út er komin bók fyrir telpur
skálds, og fylgja þeirri grein j og nefnist Heiða. Er hún eftir
einnig margar myndir. { Jóhönnu Spyri, vinsælan höfund.
Annað efr.i í blaðinu: Jólaeng-1 Þetta er saga fimm ára mun-
illinn sem rataði ekki heim, Ilvað aðarlausrar stúlku, sem á heima
boða jólin? Örlagaríkt jólalívöld, upp í fjallalandinu Sviss. Segir
Hvað boða jólin eftir sr. Sigur- ; þar frá ævintýrum og ferðum
björn Einarsson, Hringjarinn i: litlu telpunnar hjá geitum og
Glcnn Ursainn, Á slóðum Gösta { fjallablómum o. fl. o. fl. Þetta
Berlings, eftir ritstjórann, Skúla j virðist tilvalin bók fyrir litlar
SkúJason, Astin gegn listinni
(saga), Pianette (saga), Mærin
frá Orleans, Mike Todd, jóla-
myndaopna, myndasaga og fleira
skemmtilegt fyrir börnin, grein
um Tycho Bralre o. fl. o. fl.
telpur. Á hverri blaðsíðu eru
myndir af söguhetjunni og ævin-
týrum hennar. Bókin er 106 bls.
— Jón A. Gissurarson þýddi bók-
ina. Utgefandi er Bókaútgáfaa
Sólrún.
r
Bókfellsútgáfan hefur slarfað 15
' Hefur gefið út fleiri ævisögur en nokkur önnur íslenzk bókaútgáfa
Bókfellsútgáfan hefur um þessar mundir starfaö í 15 {fræði hefur komið út hjá Bók-
ár. Á þessum 15 árum hefur hún gefið út fleiri ævisögur felisútgáfunni. Ber þar fyrst aS
íslenzkra manna en nokkur önnur útgáfa. Munu ævisög- ! te!^a Þ^óðsögur og munmr,:”!' c ■
ur og ævisögubrot vera oröin um 280 talsins.
Sæmdir krossum
„Við liátiðlega athöfn í danska
sendiráðinu þ. 20. þ. m. afhenti
ambassador Eggert Knuth greifi
vígsiubiskupi séra Bjama Jóns-
syni stórkrosginn af Dannebrogs-
orðunni“.
Forseti íslands hefur Jiinn 10.
þ. m. sæmt Þorstein Scheving
Thorsteinsson, lyfsala, heiðurs-
merki Rauðakross ísiands úr
gulli, fyi’ir störf hans í þágu
Rauðakrossins,
Reykjavík, 12. des. 1958.
(Frá skrifsofu forseta íslands)
I ævisagnaflokknum hefur
Bókfellsútgáfan gefið út Minn-
ingar og Skoðanir Einars Jóns-
sonar myndhöggvara, Úti í heimi
eftir dr. Jón Stefánsson, tvær
minningabækur Ingóifs Gíslason-
ar læknis: Læknisævi og Vörður
við veginn, Ævisögu Sigurðar
Ingjaldssonar frá Balaskarði, 5.
bindi af sjálfsævisögu Guðmund-
ar Hagalíns: Séð, heyrt og lifað.
Fyrir nokkru kom út nýjasta
ævisaga Bókfellsútgáfunnar:
Með góðu fólki, fyrsta bindið af
endurminningum Oscars Clau-
sens. í bókmni Brautryðjendur
birtust sjálfsævisögur Páls Mel-
steds, Tryggva Gunnarssonar og
Jóns Olafssonar.
Jafnframt sjálfsævisögunum
hefur útgáfan einnig gefið út
mikinn fjölda ævisagna er aðrir
en sögupersónurnar sjálfar hafa
samið. í þeim hópi er öndvegisrit
útgáfunnar: Merkir íslendingar,
sem dr. Þorkell Jóhannesson sá
um, en það er sex binda verk,
samtals 3000 bls. og eru í því
safni 100 ævisögur.
í þessum flokki er einnig ævi-
saga Thor Jensens í tveim bind-
um, sem Valtýr Stefánsson rit-
stjóri skrifaði, og í þennan flokk
ævisagna, eða ævisagnabrota
munu einnig flokkast viðtala-
bækur Valtýs: Þau gerðu garð-
inn frægan og Myndir úr þjóð-
lífjnu, mikil bók sem kom út á
þessu hausti. — Eins og sjá má
af þessari upptalningú hefur hér
ekki verið talið nema lítið
ævisögum Bókfellsútgáfunnar.
af
Þjóðleg fræði
Allmargt bóka
um þjóðleg
ar
Jólablað Vikunnar er komið út.
Mörgum mun þykja betra en
ekki að lesa þar grein um Jón
Helgason prófessor í Kaup-
mannahöfn. Er þar nokkuð sagt
frá dvöl Jóris í Menntaskólanum
og birt sýnishorn af skáldskap
hans á þeim árum. Síðan eru
Jóns ÞorkeJssonar, ennfremur
Reykjavikurbækur dr. Jóns
Helgasonar og Árna Óla, íþróttir
fornmanna eftir dr. Björn Bjam-
arson frá Viðfirði, Sjö dauða-
syndir dr. Guðbrands Jónsson&r.
Og nú síðast en ekki sízt bóka-
floJrkinn íslenzk sendibrcf, sem
byrjaði að koma út í fyrra með
Skrifaranum frá Stapa, er d'.'.
Finnur Siginundsson hefur tek-
ið saman.
Ferðabækur og landalýsingar
Ferðabækur og landalýsingar
eru allmargar. Þar má nefna út'-
va’sbækur eins og Ferðabólc
Dufferins lávarðar, og ísland við
aldahvörf, ferðabók Gaimards.
Islenzkar ferðabækur útgáfunn-
ar eru Reisubólc Jóns Indíafara
og bækur Árna Óla: Landið er
fagurt og frítt og Blárra tinda
rakin nokkur helztu atriðin í | blessað land. Af erlendum toga
er bókaflokkurinn: Endurmina-
ingar um ólcunn lönd.
ævistarfi Jóns.
Meðal annars efnis í blaðinu
er: Bak, við t.iöldin- (úr Þjóðleik-
húsinu), Ævintýri Loftléiða, sagt
frá blaðamannaför vestur um
haf, Stjörnuspá fyrir þá sem
slíks þarfnast, foreldraþáttur, þar
sem dr. Matthías Jónasson skrif-
ar um Mammon í musterinu.
Ennfremur Dyngjan, tvær mynd-
ir af eftirprentunum Helgafells,
nokkrar sögur o. fl.
SkáJdsögur og ljóff
Að siálfsögðu hefur útgáfaíi
| einnig haft með höndum Jjóð og
skáldsögur innlendra höfunda.
Fyrsta íslenzka slcáldsagan fyrstg
starfsárið var Blítt lætur vep-
öldin eftir Guðmund Hagalirt.
Aðrir höfundar hafa verið Frið-
rik Á. Brekkan, Þórir Berg’sson
og Þorsteina Steiánsson.
Af ljóðabókum eru m. a. ljóS
Bjarna Thorarensen og Kvæði
Framhald á 11. síðu.