Þjóðviljinn - 01.02.1959, Qupperneq 10

10) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 1. febrúar 1959
„AMagömoI vinnubrögð ...“
Framhald af 7. síðu.
,.eins og loftbóla upp með sleif
guðs: ,,Salka Vallca er listrœnt
framhald af Alþýðubókinni, en
óftast nær gætt hófs. Salka er
hetja vélaaldarinnar, umkomu-
laus og án þeirrar aðhlynning-
ar, sem fullkomið samfélag og
sterk heimili geta veitt“? — og
saga hennar þannig í og með
kennslubók í uppeldisfræðum
og meðmælabréf með heimilis-
menningunni. Á blaðsíðu 224
segir: „í Sölku Völku skín birta
ög fjör aldamótatímans gegnum
alla bókina" — og brestur það
eítt á, að höfundur tileinkaði
hana Ungmennafélági íslands.
Kvæðakver er til umræðu á
blaðsíðu 216; þar segir: „Hins
vegar birtir Halldór oft í skáid-
■,y,erkum sínum vísur og kvæði
eftir sögupersónur sínar. Má
Ííta svo á þá ijóðagerð, sem
þeirra verk fremur en Halldórs
Laxness". Um Snæfriði íslands-
sól og Árna Magnússon (höf-
undur á við Arnas Arnæus) í
íslandsklukkunni segir á blað-
síðu 237, að þau séu yfirstéttar-
fólk, „stælt við þroskandi áhrif
íslenzkrar náttúru“. Þrjátíu
siðum fyrr lýstur þejrri hug-
mynd niður í Jónas að Halldór
ýrafi á unga aldri „ef til vill“
„þekkt aðaldrætti í sögu Frið-
þjófs Nansens og tekið hana til
fyrirmyndar" sjálfum sér.
Nansen hafði nefnilega orðið
„ritfær .... og snjall heims-
maður, sem kunni yel að túlka
áhugamál sín með framandi
þjóðum“. Eg læt þessar tilvitn-
anir nægja til dæmis um þær
forkostulegu hugmyndir, sem
,yaða uppi í ritgerðinni. En það
má ljúka málsgreininni með
sýnishorni þess, hve fagurlega
Jónas gerir grein fyrir efninu
í skáldsögum Kiljans — það
er saga Ólafs Ljósvíkings og
Beru sem er á dagskrá, einhver
fegursti kaflinn í öllum ísienzk-
um bókmenntum: „Eftir að
fangavistinni er lokið, fer Ólaf-
ur stutta ferð með strandferða-
skipi og verður þar betur til
kvenna, heldur en við mátti
búast eítir efnum og ástæðum“.
Greindur lesandi finnur óðar,
hvernig túlkanir Jónasar á
skáldskap Kiljans ber einhvern-
veginn skakkt að — það er
hver afturfótafæðingin af ann-
arri. Honum kynni að reynast
torvelt að átta sig á staðreynda-
rugli ritgerðarinnar, og vil ég
taka mönnum alveg sérstakan
vara á því. Jónas Jónsson hefur
að sönnu veður af mörgum efn-
um, sem varða Laxness og rit-
verk hans; en hann veit harla
fátt upp á sína tíu fingur, hann
fer alrangt með fjölmörg at-
riði. Hann veit til dæmis að
Kiljan hefur ritað um kaþólska
trú; hann veit líka að það rit
var svar við ádeilu Þórbergs
Þórðarsonar á kaþólsku kirkj-
una, en hann segir frá mála-
vöxtum á þessa leið: „Einn af
samvistarmönnum hans (þ. e.
Kiljans) í Unuhúsi, Þórbergur
Þórðarson, ritaði harða ádeilu-
grein um kaþólsku kirkjuna og
áleit hana mikið spillingarbæli
.... Halldór tók nú upp hanzk-
ann fyrir þá stofnun, sem hafði
sýnt honum gestrisni. Grein
Halldórs, Kaþólsk viðhorf, er
ekki aðeins vörn, heldur sókn
frá hálfu íslendings um gildi
kaþólsku kirkjunnar“. Jónas
hyggur bersýnilega að deila
þeirra Þórbergs og Kiljans hafi
verið háð í blöðum; hann kall-
ar framlög þeirra „greinar".
En ádeila Þórbergs var hluti
eins kaflans í Bréfi til Láru, og
svar Kiljans var bæklingur upp
á 75 blaðsíður. Á blaðsíðu 208
segir Jónas: „Halldór lagði
brátt af stað í fyrstu utanlands-
förina..... Hann var þá svo
misserum skipti 5 ferðalagi um
Danmörku, Svíþjóð, Þýzkaland
og Austurríki". Fyrsta utan-
landsferð hans varaði þó að-
eins eitt ár, og í þeirri ferð fór
hann hvorki til Þýzkalands né
Austurríkis. Af þessari missögn
sprettur síðan sá misskilningur
(bls. 209) að Kiljan hafi byrj-
að aðra utanlandsferðina „full-
ráðinn að taka kaþólska trú'*
— þótt hann kæmist ekki í færi
við hana fyrr en einmitt í þeirri
ferð. Þá hefur Jónas bersýni-
lega ekki hugmynd um, að Kilj-
an gekk undir stúdentspróf í
menntaskólanum haustið 1924
og las fast undir það um sum-
arið. Hann fer rangt með nafn-
ið á konu hans; hann gerir
Bjart í sumarhúsum að verka-
manni á mölinni; hann veit ekki
hvað bók Kiljans í austurvegi
heitir; ■ hann kveður Gerplu
„viðamestu" skáldsögu Lax-
ness, þótt Ljósvíkingurinn sé
um það bil 200 síðum lengri;
hann kveður Kiljan hafa „full-
lokið við skáldsöguna Sjálf-
stætt fólk“ árið 1934 — og
þannig utan enda.
Jónasi Jónssyni hefur vissu-
lega mistekjzt að móta frum-
drætti að nýju viðhorfi við
Halldóri Laxness; tilraun hans
til að heiðra aldagömul vinnu-
brögð við sagnaritun hefur
runnið út í sandinn. Það er
raunar ekki nýmæli, að sínum
augum líti hver á silfur skáld-
skaparins; og jafnvel fræknustu
fræðimönnum reynist allajafna
ofraun að sneiða hjá nokkrum
staðreyndavillum í verkum
sínum. En hugmyndir Jónasar
lýsa hreinum barnaskap, og
hann lætur sér staðreyndir í
léttu rúmi liggja. Þessi ritgerð
afhjúpar umkomuleysi hans
gagnvart stórum skáldskap;
hann trúir hvorki á forna né
nýja söguritun, heldur á kákið
og hundavaðsháttinn. B. B.
Vv* ■ -
ÚTSALA
I fyrramálið
sSérfdld verðlæklmn
Seljum meðal annars:
Kvenkjóla
Drengjanærföt
Drengjaskyrtur
Vinnubuxur á börn og
unglinga
Karlmannaskyrtur
Regnfatnaður á börn og
unglinga
Auk þess margskonar
fatnaður annar.
Samfímis hefst BÚTASALA
VEFNAÐARVÖRUBÚÐ
Skólavörðustíg 12
Skáldaþóttur
Framhald af 6. síðu.
ull. Efnið hefur gefið ástæðu
til ýmiskonar nýunga í máli
og stíl, en rímnaeniðið ræður
ferðinni. I mansöng 1. rímu
er þessi vísa sem margir
kunna:
Minn þó kæmist hugurinn
• heim
að hreyfa mærðarformi,
fer mér líkast fugli þeim
sem flýgur á móti stormi.
Það er nokkuð rómantísk-
ur blær á sumum vísunum
í Ambalesrimum.
Unga fékk hann auðarná,
afbragð var sú fljóða,
Kóngaættum fornum frá
af Frakklandinu góða.
Ari síðar yndishrein,
ástum kóngs ei sleppti,
lífs ávaxtár gæfugrein
gullhlaðs eikin hreppti.
Þar í landi þengils var,
þó ei komin taf fiögðum,
yölvan ein sém visdóm bar,
vond í mörgum brögðum.
Hitti drottning heiftum skipt
hún með þungu bragði
hvílubúin var hringanift,
við liana nornin sagði:
Þú skalt vita, völvan kvað,
veraldar makt og sóma
muntu hljóta og missa það
mætan heiður og blóma.
Völvan formælti drottningu
og syni hennar og yrkir skáld-
ið vel um þá atburði.
Síðan í burtu völvan veik
vikin úr styggðar skugga;
þá sat eftir brúðurin bleik
barninu sínu að rugga.
Eg tek hér upp nokkrar
vísur úr rímunum hér og þar:
6. r. 1G. v.
Spjót og stengur spilltu hlíf,
spruttu upp unda lækir;
dauðans strengur lýða líf
litaður dreyra flækir.
G. r. 64. v;
Þá Ijómi sólar löndum á
lét sinn fögnuð byggja,
heiðnir sjólar höfðu þá
í hlífunum gjört að liggja.
10. r 88.-89. v.
Lækir skrikuðu lútir fjalls af
hæðum
fossanna hvössu hljóði með;
hafa menn þetta löngum séð.
Greinir að einum gengi hringa
br jótur;
hlustir reisti hann hljóðið við,
þá heyrði hann stríðan vatns-
ins nið.
Skáldið hefur fundið
skemmtilega kenningu á Hél-
víti:
Dauðans þrá mun kóngunum
klá og keyra báða
ríkjum frá í neyð án náða.
So neðri fái þeir Skytía ráða.
Sérkennileg er þessi vísa
22. r. 72. v. Skyldi hún vera
í ætt við vísuna: Austankald-
inn á oss blés o. s. frv. ?
Við eyna Kýpur haukur hlés
hafði nokkra daga vés,
þar til hægum byr á blés,
bar hann þá fyrir eitt siglu-
25. r. 15. v.:
Sj’ndir bjóða honum heim að
• hreysi sínu,
sem holdið er fullt af illu einu
og ei hefur lyst á góðu neinu.
Ambalesrímur eru fullar af
einkennilegum orðum og orð-
tökum, sumt er þetta úr al-
þýðumáli, annað gripið í
bragnauð dýrra hátta.
Það voru fleiri en Páll Bjarna-
son sem sneru útlendum
sögum í r.’mur: Pontusrimur
eru ortar út af þýzkri sögu,
sama er að segja um Jóhönnu-
raunir Snorra á Húsafelli;
Sigurður Breiðfjörð orti
Númarímur eftir franskri
skáldsögu, sem hann hefur
átt í danskri þýðingu. Þannig
mætti lengi telja.
Ýmsir ortu síðar rámur af
Ambalessögu og síðastur
Magnús Hj. Magnússon,
„Skáldið á Þröm“.
Eg vil svo enda þáttinn
með vísu úr Ambalesrúmum
Páls:
Hússins ákart er skemmtun
góð,
skikkun mæt og vizkan ifróð;
fyrir þá sök hin forna þjóð
færði margt í sögur og Ijóð.
Piímnafélagið gaf Ambales-
rimur út 1952. Hermann
Pálsson sá um útgáfuna.
Lögreglustjóri
Framhald af 4. síðu.
ist vita að slíkt væri á móti
vilja lögreglustjóra. Kæri les-
andi, að þessu athuguðu, hef
ég ekki ráðizt á réttan aðila?
Að lokum vil ég minna á
grein „Iðnaðarmanns“, sem
gleymzt hefur að tala um, en
hún er þess eðlis að gaumur
sé gefinn. í henni er sagt frá
því þegar lögreglustjóri braut
iðnlöggjöfina og bolaði manni
úr starfi. — Hvað segir Morg-
unblaðið um þá grein?
Með fyrirfram þökk fyrir
birtinguna. — Borgari.
i.s. Arkansas
fer frá Reykjarvik til New York
cá. 5. febrúar •
RLs. Florida
fer frá Kaupmannahöfn ca. 12.
febrúar til Reykjavíkur.
Skipaafgreiðsla JES ZIMSEN
Til
Trúlofunarhringir, Steinhringir,
Hálsmen, 14 og 18 kt. gull.
nes.