Þjóðviljinn - 03.04.1959, Blaðsíða 7

--- -- ■ ■ ----- Föstudagnr 3. apríl 1959 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Reykjavík — Kaupinhaín — Vín — Búdapesf — Moskva — Tasjkent — Delhi — Bcmbay — Colombo — Bombay —
Kairó — Prag — Kanpinhafn — Reykjavík.
TIL CEyLON
-O0 heim nftur
í desember sl. sótti Árni Björnsson, shid. mag. fram-
kvœmdanefndarfund Alþjóðasambands lýðræðisslnn-
aðrar œsku, er haldinn í Colombo á Ceylon. Sat
hann fundinn fyrir hönd Alpjóðasamvinnunefndar ís-
lenzkrar œsku. í þessari grein segir Árni frá nokkru
því er fyrir augu hans bar á því langa ferðalagi.
0 Kaupinliafn
Það yrði víst hlegið að
hveiTum íslendingi, sem ætl-
aði að segja löndum sínum frá
ferð til Kaupmannahafnar
eins og einhverju ævintýri,
svo vel telja menn sig
þekkja þann stað ýmist
af afspum eða eigin raun.
Það verð ég og að játa, að
öllu minna þykir mér til
koma borgarinnar við sundið
eftir því sém ég ái þar oft-
ar, glansinn minnkar því meir
sem maður hættir sér út fyrir
Strikið í hvert sinn. Hins veg-
ar skal viðurkennt, að sjaldn-
ast hefur gefizt tími né kost-
ur til að njóta nema lítilla
mola af því rnenningarsmur-
brauði, sem fáanlegt er í
þeirri borg og er jafn ljúf-
fengt og næringargott fyrir
þarviðeigandi parta mann-
eskjunnar og hitt er fyrir
munn og maga. En nú var
líkt og jafnvel glæsileiki
verzlunargatnanna væri öllu
minni en t.d. í janúar og nóv-
ember 1957. Samdráttur í
efnahagslífi Vestur-Evrópu,
kreppuboðar, hugsaði ég og
var marxískur í þankanum.
Ein smekklegasta útstillingin
var án efa hjá Flugfélagi Is-
lánds með íslenzku jólasvein-
ana sem efnivið, enda var
jafnan mikil krakkaþröng fyr-
ir framan og þetta sjálfsagt
mun betri Islandskynning en
sú, sem dönsk böm fá í sögu-
bókunum sínum.
Annars er ævinlega ánægju-
legt að hitta laruia sína í
Höfn. Islenzkir stúdentar í
Kaupinhafn eru stór, sam-
heldinn og harðsnúinn hópur,
og fá ýmsu framgengt, sem
öðrum er fyrirmunað. Hlotn-
ist t.d. einhverjum veitinga-
stað velþóknun þeirra, leggja
þeir hann undir sig og fá þá
inngöngu hvenær sem er, þótt
öðrum sé meinaður aðgangur
sakir offylli. Þeir fá bjór á
næturklúbbum, ef þeir heimta,
þótt hann sé ella ekki á boð-
stólum. Þegar ég fór um í
fyrra, lá einn þekktur íslend-
ingastaður í banni, eakir ó-
sæmilegrar framkomu dyra-
varðar við íslending, sem að-
eins hafði fylgt einu skað-
minnsta fordæmi áa síns Eg-
ils Skallagrímssonar. Síðar
fregnaðist, að banninu hefði
ekld verið aflýst, fyrr en
danskurinn baðst opinberlega
afsökunar í anddyrinu. Ein-
hvemveginn finnst mér þeir
að jafnaði tala betri íslenzku
en aðrir. Hér veLdur án efa
nokkru um hin glæsilega saga
Félags íslenzkra stúdenta í
Kaupmannahöfn, sem frá önd-
verðu .og fram á síðustu ár
hefur verið einkar skeleggt
og vakandi í sjálfstæðismálum
íslenzku bjóðarinnar. Merkir
íslenzkir fræðimenn hafa og
löngum dvalið í Höfn og ó-
sjaldan blandað geði við
stúdenta. Elcki er laust við
að jaðri við nokkum Islend-
ingshroka í þessum hópi, og
er það skemmtileg tilbreyting.
Ég hafði vonazt til að lenda
í fullveldisfagnaði, þar sem
ég kom á laugardagskvöldi
29. nóvember og hélt ekki á-
fram fyrr en á mánudags-
morgun. En formfesta íslend-
ingafélagsins leit ekki stómm
augum á drottinsdaga og
fagnaðurinn fór fram á mánu-
dagskvöldið að mér burtreist-
um. Þetta lengdi líka helgina
fyrir stúdenta og aðra um 1—
2 daga.
0 Vínarborg
Þangað var flogið með við-
komu í Frankfurt í Þýzka-
landi. Á slíkum þveitingi milli
flugstöðva em salemin þeir
staðir, sem hvað tíðast em
heimsóttir og verða oft einna
minnisstæðastir, enda bera
þau einatt nokkurt vitni um
ljósaskiptum: Stefánsdómur,
Óperan, Borgarleikhúsið, Ráð-
húsið, Hofburg, Schönbrann,
þarna á að halda 7. heimsmót
æsku og stúdenta í~ sumar.
Þetta var 1. desember, en eng-
an fékk ég fullveldisfagnaðinn
að heldur, enda virðist tals-
vert ólíkur andi ríkja meðal
stúdenta í Höfn og Vin, og
kýs ég hinn fyrrnefnda. Mikil
dýrð var í Vín að venju, en
ekki þarf langa stund að
ganga til að sjá hryggðar-
myndirnar, betlara og aug-
lýsingabera.
Eg leitaði uppi undirbún-
ingsnefnd heimsmótsins, en
þeir, sem þaðan ætluðu til
Colombó, vom þegar á brott
hlaupnir og aðeins síðskips-
menn eins og ég biðu austur-
farar, Brasilíumaður og Súd-
an-negri. Þama var líka Am-
eríkani, sem átti í stökustu
Þinghúsið í Búdapest.
viðkomandi þjóðfélag. Á flug-
stöðinni í Frankfurt vora fá-
dæma mikilfengleg salemi,
svo að hægt er að ímynda
sér, að Einar Ben. hefði fund-
ið hjá sér hvöt til að yrkja
um þau stórkvæði, en ó sú
dýrtíð. Það var sama hversu
lítið maður vildi aðhafast á
þessum hreinlega og nánast
lokkandi stað, óðara mátti
láta út drjúgan skildin í bein-
harðasta gjaldeyri í heimi.
Ályktun: Brýnustu iífsnauð-
synjar í Sambandslýðveldinu
Þýzkalandi geta verið glæsi-
legar útlite, en kosta þá of
fjár.
Að jöfnu báðu nóns og mið-
aftaiis birtist Vínarborg í
vandræðum. ViÖ hindr þrír
ætluðum til Búdapest og það-
an til Moskvu og áfram aust-
ur, en það gat hann ekki.
I vegabréfinu hans stendur,
að það gildi ekki til landa,
sem Banidaríkin hafa ekki
stjórnmálasamband við, svo
sem Albanía, Kína, N-Vietnam
o.s.frv. Auk þess er í passan-
um sérstakur stimpill svo-
hljóðandi: Þessi passi gildir
ekki til Ungverjaiands.
Hann sagði, að byrjað hefði
verið að setja þennan stimpil
í vegabréf bandarískra ferða-
manna 3 mánuðum áður en
uppreismn í Búdapest hófst í
október 1956, og er það ekki
laust við að vera dálítdð at-
Séð j-fir Vínarbor.g.
hyglisvert. Nú er auðvitað
hægt að fá vegabréfsáritun
til Ungverjalands á lausu
blaði, svo að ekkert sjáist á
passanum, en hann sagði það
ekki skipta máli, því að aust-
urrísku vegabréfaskoðararnir
myndu gefa upplýsingar til
bandaríska sendiráðsins. Hann
ætlaði. því að komast gegninn
Tékkóslóvakíu til Moskvu, en
rakst þá á skrifstofubáknið:
Tékkar sögðu hann fengi
enga gegnumreisuáritun, fyrr
en hann gæti sýnt sovézka á-
ritun, en hún beið víst í Búda-
pest. Svona getur lífið verið
erfitt.
0 Búdapest
Við þremenningamir héld-
um svo síðla 2. desem-
ber í lest til þjóðarmorð-
staðarins, og ég fylltist heit-
um Morgunblaðstilfinningum
og vandlætingu, þegar ég sá,
hvernig tunguskorinn þræla-
lýðurinn gat blaðrað og hleg-
ið á brautarstöðunum og í
lestinni, rétt eins og ekkert
þjóðarmorð hefði verið fram-
ið. Svo eru menn að segja,
að þetta fólk sé tilfinninga-
ríkt og langminnugt, en láta
einhverja Bjarna Benedikts-
syni upp á köldu Islandi
skjóta sér ref fyrir rass. En
sjálfsagt hefur það verið svo
með fréttaflutning af þessu
eins og öðru í þvísa landi, að
aumingja fólkið hefur aldrei
fengið að vita, hversu þjóðar-
morðið var hryllilegt og al-
gert. Annars hefur mér stund-
um dottið í hug tölfræði
í sambandi við þessa uppreisn,
einkum eftir að ég dvaldi
eina viku í sumarleyfi í
Búdapest aðeins 8 mánuðum
eftir þjóðarmorðið. Hæsta tala
sem nefnd hefur verið í sam-
bandi við atburðina era 200
þúsundir á útifundinum fyrsta
daginn. Það eru um 10% í-
búanna í Búdapest og svarar
til þess, að 6000 Reykvíking-
ar kæmu saman á útifund.
Tálið er, að um 50 þúsur.d
manns hafi farið til útvarps-
stöðvarinnar, þar scm átökin
hófust. Það svarar til 1500
Reykvíkinga. Eftir þetta er
ekki getið um annað en til-
tölulega fámenna hópa, sem
svara til nokkurra tuga í
Reykjavík. Öllum, sem ég tal-
aði við, bar saman um, að a.
m. k. 95% íbúanna hefðu set-
ið inni og látið átökin af-
skiptalaus. Þetta afskiptaleysi
er auðvitað nógu hörmulegt
og sýnir öðra betur þá krata-
spillingu, sem grafið hafði um
sig meðal valdhafanna og af-
ekræmt sósíalismann, en því
verður hinsvegar ekki varizt
að álykta, að orðið þ'jóð í
þjóðarmorði þýði eitthvað
svipað og í þjóðarhagsmunum
íhaldsins á Islandi.
Laust fyrir miðnætti kom-
um við til Búdapestar og fór-
um kl. 9 morguninn eftir. Mér
tókst í morgunsárið að ná í
Hjalta Kristgeirsson í síma
og fylgdi hann mér á flug-
völlinn. Ég vildi fræðast um
eitthvað nýlegt í pólitíkinni,
en hann mundi ekkert mark-
vert, nema í sambandi við ný-
útkomna bók með ræðum
Kadars. I hagfræðiskólanum
hans er stöðugt rifrildi milli
þeirra, sem hann kallar þröng-
sýna og iOa gefna og hinna,
sem hann kallar víðsýna og
vel gefna komma. Með útkomu
þessarar bókar hafði heldur
betur hlaupið á snærið hjá
hinum víðsýnu og velgefnu
og gátu þeir óspart vitnað í
hana.
Sovézku vegabréfsáritunina
fékk ég þarna — á lausu
blaði. Þetta gera þeir af til-
litssemi við fólk, halda víst
það langi þessi ósköp til
Bandaríkjanna og vilja ekki
baka því örðugleika við að
hafa þenr.an ósóma í passan-
um. Ég or maður hégóma-
gjarn og vil hafa sem flesta
stimpla í vegabréfinu og pípi
á Ameríku, ef hún setur fyrir
sig sjálfsagða hluti. 1 bæði
skiptin, sem ég hef komið til
Sovétríkjanna, hef ég ámálg-
að að fá áritunma á sinn stað,
en jafnoft orðið fyrir barð-
inu á þessari bannsettri til-
litssemi, þeirra. Þama bættust
í hóp okkar tveir náungar frá
Ecuador og Senegal. Ég hafði
vonazt til að fljúga með TU-
104 til Moskva, en varð að
láta nægja venjulegan ryð-
kláf.
O Moskva
. Komið var við í Lvov og
Kænugarði á leiðinni til stað-
arins, þaðan sem stjóraað er,
Framhald á 10. siðu.