Þjóðviljinn - 26.04.1959, Qupperneq 3

Stöönidagur 26. a.príl 1959
ÞJÓÐVILJINM — (3
1 — I»ú ert aö gefa út rimna-
safn frá þessari öld, — hafa
raunverulega verið orktar
rímur. að marki á þessari öld ?
— Já, það hefur verið orkt
mikið af rímum á þessari öld.
Höfundar í Rímnavöku eru
. 31, en rímurnar eru nokkru
• fleirh
— Og um .hvað yrkja mepn
rímur nú til dags?
-— Um Sneglu-Halla, stæl*
gæja og Stapadrauginn — og
, margt og margt.
— Yrkja menn enn rimur
, af fornköppum og herkonung-
um?
— Það er lítið um það. Nú
„ yrkja menn rímur um Sigurð
frá Brún og Krústjoff í stað
Göngu-Hrólf áður.
•— Eru rímur eins vel
kveðnar nú á dögum og fyrr-
um meðan þær voru í tízku?
— Já, þær em það í raun
og veru, — og J>ó er kannski
ekki alveg eins mikið af þeim
kyngikrafti er var i súmum
þeim. gömlu.
— Er mikið um kenningar í
nútímarimum ?
— Það er lítið um kenning-
ar, nema, til gamans þar sem
stíllinn heimtar.
---Eru það þá fornar kenn-
ingar eða í nútímastíl?
— Það er ofurlítið í nú-
tímastíl, t.d. í einum man-
söng í Rósinkransrímum Jóns
Rafnssonar heitir kona m.a.
stoppinála nift og umgangs-
skjóðu liljan fín. — Mest af
þessum rímum er orkt í
fyllstu alvöru, t.d. Hlíðar-
Jónsrímur Steins Steinars, en
nokkuð af þeim er þarna. I
Rimnavöku er öllu meira af
alvöru en gamni.
Frá 19 til 85 ára
— Eru höfundar Rimna-
vöku gamlir eða ungir?
— Þeir eru frá undir tví-
tugu til áttræðs.
— Það er nýtt að fregna
að maður undir tvítugu yrki
1 rímur, — er það merki þess
að rímur lifi enn góðu lífi?
— Já, rímur lifa góðu lífi,
og hljóta að gera það áfram.
— En er ekki sáralitið af
fólki sem les rímur? Ýmsir
safna að visu rímum, en það
er sagt þeir lesi þær fæst-
ir!
— Það er töluvert af fólki
sem' les þær eitthvað. Annars
voru þær ekki fyrst og fremst
ætlaðar til lestrar, heldur átti
1 að kveða- þær, þá fengu þær
allt annan svip.
Rímnastemmur skipta
liundruðum
— Em ekki margar gömlu
ximnastemmurnar týndar?
— Júj það stendur heldur
illa méð þær.
— Veit nokkur um fjö!da
þeirra áður fyrr?
-— Það var óendanlegur
fjöldi til af stemmum; menn
bjuggu þetta til hver eftir
sínu höfði. Mér er kunnugt
um TÍmnastemmur svo skip.t-
ir hundruðum, en yfirleitt
settu menn á þetta sín per-
sónulegu einkeimi.
Stemmur eru meir komnar
undir persónulegri túlkun;
flutningurinn var megingildi
þeirra; sá er kvað túlkaði
anda rímnanna með sínu sér-
kennilega lagi.
Hljóðrita þarf stenunuraar
-— Hafa stemmurnar verið
ritaðar niður eða teknar á
segulbönd ?
— Það er enn til eitthvað
af gömlu fólki sem kann
gamlar rímnastemmur og
eitthvað hefur þegar verið
hljóðritað, en aðeins lítið. Það
er því brýn þörf að hljóðrita
kveðskap eldri kynslóðarinn-
ar. Margir kvæðamenn eru
liorfnir af sjónarsviðinu, og
hinir geta horfið fyrr en varir
og haft þessa forau fjársjóði
með sér í eilífðina. Söfnun
rinuíalaga er jafnnauðsynleg
og söfnun annarra fornra
verðmæta. þjóðarinnar.
Eitthvað er lika til af lög-

3UMM
LIFIR
m
msm
Ríma, — hvað er það? NýstofnwðMverzlun í Reykja-
vík? Ógáfulega spurt. Gamaldags kveðskapur, myndu
líklega flestir svara. Sumir telja að viss hluti nú-
lifandi kynslóðar á Islandi hafi ekki hugmynd um
hvað ríma er. Aðrir fullyrða að verulegur hluti þjóð-
arinnar kuimi góð skil á rímum. Skal hér elild dónt-
ur felldur mn þennau skoðanamun. Sanni nnin nær
að allfiestir hafi verið þeirrar skoðunar að dagar rínm-
anna væni að fullu taldir; að þær myndu aldrei
læknast af banvænu hortittahrúðri og kennin.gakaunum
er ]>iar Ixafa alloft vcrið slegnar. Rírna er þó í sjálfu
sér eitt einfaldast formjx. Þeim sem hafa lialdið að
rímur heyrðu fortíðinni til kemur því skemmtilega á
óvart að Sveinbjörn skáld Beinteinsson liefur nú
gefið út, safn rímna, eftir 31 höfund, sem allar eru
ortar á þessari öld.
lun i straúm nútímaljóðagerðar, sem raunar er á-
stundum svo vanburða 'að hugsun lyftir þar vart
liöfði, hvað þá að hún \aldj höfuðstöfum og rími,
slöng\ar Sveinbjöra rímnasafni þessu. Og þar les mað-
ur að eliki ókmmari höfundar en Steinn Steinarr,
Jóhannes úr Kötlum, Jakob Jóh. Smári, Guðmúnd-
ur Böðvarsson, Jón Sigiu*ðsson frá Italdaðlxriiesi og
Árni Óla, svo nokkrir séu nefndir, hafi ort rímur. 1
höfundahópnum erU 4 ungar konur. — Yngsti höf-
undurinn er 19 ára gamall, — og segi meim svo að
dagar rímnanna séu taldir!
Einn daginn iágu Ieiðir okkar Sveinbjarnar saii'.an,
og þá spurði ég hann um hina nýju I>ók.
um sem hafa verið búin til
út frá rímunum, en það er allt
annars eðlis og ekki nærri þvi
eins merkilegt.
Átta bæknr kornnar út
— Er ekki til eitthvað sem
heitir rímnafélag og gefur
það ekki út rímur?
— Jú, það er til rímnafé-
lag og það hefur gefið út
átta bækur með rímum, þ.á.m.
rímur Hallgríms Péturssonar.
Það mun aðallega gefa sig
að því að gefa íit xímur í
fræðilegum útgáfum.
Mikið til af rímum ? spyr
þú, jú það er geysilegt magn
til af rímum, ef þær væru
allar gefnar ut.
Bragfræði og Stuðlagaldur
—; He|iir þú orkt mikið af
rímum?'" '
— O-jú. Ég orþtr mikið áf
rímum þegar ég vár krakki.
— Á ég að sk'ilja þétta svo
að þú sért hættur?
— Var hættur í bili, en
er aðeins að byrja þetta aft-
ur.
— En hvað hefurðu annars
gefið út margar bækur?
— Þær eru fimm að nafn-
inu til.
■— Og hverjar eru þær?
— Gömlu lögin; rímur sem
ég orkti þegar ég var strák-
ur. Bragfræði . . . Hættirair?
þeir eru 450 — ég varð að
taka mig til að yrkja þetta
allt saman til að koma því í
bókina.
Næst var lítið kver sem
hét Stuðlagaldur, tækifæris-
kveðskapur og dót. I fyrra-
vetur kom út kvæðabókin,
Vandkvæði, þessi einkennilega
bók. 1 henni voru brot sem
höfðu gengið af hjá mér þeg-
ar ég var að yrkja eitthvað
annað. Hún fékk ákaflega
slæma dóma; ég veit ekki
hvorum þótti hún verri, hin-
um hefðbundnu eðá formleys-
ingjunum!
ATdalurinn og borgiu
— Áttu mikinn kveðskap ó-
birtan?
— Ég á dálítið efni í bók,
— sem mýhdi jafrivel verða
talin kveðsRá'þiir ef hún kæmi
út. En svo er ég aftur bjTj-
aður að yrkja rímur — hef
eiginlega tekið mér hvíld frá
því ég orkti háttatalið.
— Einhver hefur kjaftað
því í mig, að þú sért að skrifa
ekáldsögu?
— Já, ég hef aðeins borið
það við, véit ekkert hvenær
hún verður búin.
— Nútímasaga?
— Já.
— Hvert er sögusviðið ?
— Það er bæði afdalurinn
og borgin.
— Þú býrð enn sjálfur uppi
í afdal? Brann ekki ofan af
þér í fyrra?
— Jú, en ég byrjaði að
byggja upp í fyrrahaust svo
að það var hægt að vera þar
í vetur — og ég hef ekki í
hyggju að breyta til.
Stapadraugur og skvísu-
rímur
—: Og hvað um Rímnavöku
— skrifaðirðu þar nokkuð um
rímur ?
— Já, það er inngangur
þar sem ég geri nokkra grein
fyrir sögu rímnanna með hlið-
sjón af annarri ljóðagerð.
— Kannast ég við einhver ja
af nöfnunum?
-- Já, í Rímnavöku er nokk-
uð af Hlíðar-Jónsrímum Steins
Steinars; það er ekki vonlaust
að finnast kunni meira af
þeim en þarna er. Árni Óla
r'tstjóri yrkir rimu - um
Sneghi-Halla, Jón Rafnsson á
mansöng úr Ivars rímu Rós-
inkranssonar, ríma er eftir
Jóhannes úr Kötlum, Jesús-
ríma eftir Tryggvm Magnússon
teiknara, ríma til Þum í
Garði eftir Va.'dimar Benónýs-
son, Svipuríma eftir Kristján
frá Djúpalæk, mansöngur eft-
ir Guðmund Böðvarsson, ríma
um stúlkurnar á Hressingan
skálanum eftir Benedikt frá
Hofteigi, Strákar, mansöngur
úr rímurn tuttugustu aldar
eftir Ara Jósepsson og Hall-
dór Blördal — pilta sem eru
um og innan við tvitugt, Hall-
cíóra og Einar Beinte'nsson
yrkja um manninn sem siglqi
á koppnum til að biðja eér
konu og Drífa Viðar yrkir
um Stapadrauginn, svo eitt-
hvað sé nefnt. Alls eni höf-
undarnir 31 yrkisefnin mörg,
svo þú.sérð að þetta er fríð-
ur hópur — og að ríman lifir
enn góðu lífi á íslandi.
Og svo er rímnaskálöið með
tignasta skcgg lar.-isins far-
inn og hefur lokað á eftir sér,
en ég opna Rímnavöku og les:
Man ég fyrrum ]>,\ t á þökum
þreyta styr við éljaJrög.
Þá á kyrrum kveldavöbum
kveiktu hyrinn ríimuiJög.
(Úr Kveldvökum Jóhann-
esar úr Kötlum).
Saman lauk sér frónið fyrst
foldar baukur lokaðist
mæ.ðx aukin inagnaðist,
moldiii rauk um Jesú Krist.
(Úr Jesúrímu Tryggva).
Sama er mér livað sagt er
hér á Suðuraesjum.
Svört þótt gleymskan söng
niiim hsrði
senn er vor í Breiðafiiði.
(Úr Hlíðar-Jóíííjfiihrum
Steins Steinars).
Ganga dátt ]:ú aldrei á.tt
i ástarmáttug spor.
er óma kátt um kvöidíð bíátt
og kossanátt um vor.
(Úr Tregarímu Jabobs
Jóh. Smára; — fegurstu
rímu bókarinnar).
Krústéff bauð ég bragða á
beztuin frónskum lamla,
í buxnavasa bar ég 'þá
bokku eina að vanda.
(Úr Austurfararrímu
Dags Þorleifssonar).
Stórum lokka fíra og fjoð
tleðuskrokka ltlúbbar.
Er spíraboldian spiimdruS
stóð
spændust í .rokkinn gúbbar.
Úr mansöng eftir tví-
tugu höfundana —
,,skvísurímum“).
i
Ástin fljótt er afarheifc ;
undir flóttans þaki.
Kemur ótta undirleit j
öll er nótt að baki.
(Úr Amorsrímu
Valborgar Bents).
Veizla var góð á Garðínuim,
glataði viti teiti,
iögur glóði í leglunum,
lældr flóðu á borðunuíiiu
(Úr kanálsrímu Jóne fri
Kaldaðarnesi).
Spiluðu bingó, sprútti® rami,
spókuðu bæjarhringinn,
moiuðu björgin, mosinni brann,
m y rtu há hyrningi nn.
(Úr Stapadraugsrimu
Drífu Viðar).
Mútur bjóðast, böðlar tryEast,
lilása í glóðiha.
Ert ]ú þjóð mín ekki a®
víllast
út í móðuna?
(Úr mansöng þeirra
rímna er brenndar von.;,
eftir Guðm. Böðvarsson).
En svo sé ég að „ekbi dugir
þe-ssi skratti“ — og loka bók-
inni; staðráðinn í að opna
rímnavökuna f'ljótlega aftur
— og það munt þú ggra lik,g.!
• V .... •; .