Þjóðviljinn - 01.12.1959, Blaðsíða 6

r

IOÐVIUINN
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu - Sósíalistaflokkurinn. - Ritstjórar:
Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður Guðmunds-
son. - Fréttaritstjórar: ívar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Auglýsinga-
stjóri: Guðgeir Magnússon. - Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prent-
smiðja: Skólavörðustíg 19. - Sími 17-500 (5 línur). - Áskriftarverð kr. 30
á mánuði. — Lausasöluverð kr. 2.00.
Prentsmiðja Þjóðviljans.

1.
desember
¥ dag minnist þjóðin sjálfstæðisbaráttu sinnar, hinn-
A ar langvinnu, þrautseigu og erfiðu sóknar til full-
veldis, og þakkar forfeðrunum sem leiddu þessa bar-
áttu til sigurs. Þeir menn áttu sér hugsjónir og
drauma um ísland framtíðarinnar; þær vonir eru
nú í okkar hcndum; verkefni þeirra sem nú lifa er
að láta hugsjónirnar birtast í veruleika. Og skyldu
þá forfeðurnir telja myndina sem þeir sáu í hill-
ingum samrímast Islandi í dag, ef þeir gætu borið
saman? Ætli það hafi verið liður í hugsjón þeirra
að ísland værj hersetið land? Skyldi þá hafa dreymt
um að siá þjóð sína í hernaðarbandalagi við ríki sem
beitti hana freklegasta ofbeldi?
íjað kann oft að vera erfitt að samríma draum og
veruleika, en engum var það mikilvægara en ís-
lendingum að missa aldrei sjónar á þeirri hugsjón
um alfrjálst ísland, hlutlaust og vopnlaust, sem gaf
forfeðrum okkar þrótt til að standast harðar raun-
ir. Engum var og er það nauðsynlegra en Islend-
ingum að varðveita sjálfstæðisvitund sína, gegn-
sýrða tilfinningum og viðkvæmni, þótt öðrum þjóð-
um kunni að þykja slíkt þarflaus og hlálegur eigin-
leiki. Eigi örlítil þjóð eins og Islendingar að stand-
ast þurfa þeir að eiga vilja til sjálfstæðis, við-
kvæman og stoltan, og láta hann aldrei slævast
í önn hins rúmhelga dags. En það er einmitt þessi
tilfinning, innst í hugskotinu, sem áhrifaríkir menn
hafa reynt að deyfa á undanförnum árum, og þeim
hefur orðið mikið ágengt. Þeir hafa leitt yfir okk-
ur eina smánina annarri verri og reynt að láta
sífelld hneykslismál sarga tilfinningar út taugum
manna, þar til niðurlægingin var orðin hversdagsleg.
17in aðferðin birtist glöggt á minningadögum
sjálfstæðisbaráttunnar. Það er nú mikill siður
að lýsa sókninni til fullveldis aðeins sem sögu, for-
tíð sem ekki hafi nein tengsl við vandamál okk-
ar í dag. Reynt er að gefa hugsjónum og draumum
forfeðra okkar takmarkað og tímabundið gildi,
stefna þeirra hafi aðeins átt við meðan háð var
sjálfstæðisbarátta við Dani, en hún feli ekki í sér
nein jákvæð markmið fyrir athafnir okkar sem nú
liíum. Því er það oft svo að þeir sem liggja flatast-
ir fyrir könum eru manna harðastir gegn dönum
í hátíðaræðum 1. desember og 17. júní. Og nú er svo
komið, 41 ári eftir fullveldisyfirlýsinguna, að stúd-
entum þykir tímabært að taka sjálfstæðisbaráttuna
út af dagskrá og láta einn af sérfræðingum ríkis-
stjórnarinnar f staðinn flytja kenningar sínar um
efnahagsmál.
infernámssinnar þykjast vera vissir í sinni sök og
þeir telja sér flestar leiðir færar. En þeir gleyma
því að það voru ekki æðstu embættismenn íslend--
inga og valdamenn, sem tryggðu okkur fullveldi og
sjálfstæði í baráttunni við Dani; heldur var það
alþýðan sjálf og embættislausir menntamenn sem
leiddu sóknina til sigurs þrátt fyrir leynda og ljósa
andstöðu hinna voldugu. Þjóðin hefur að vísu látið
það viðgangast um skeið að traðkað væri á hugsjón-
um þeim sem henni eru lífsnauðsyn ef hún á að
standast, en enginn sem trúir á framtíð íslendinga
efar að þær hugsjónir munu rísa á ný, bjartari en
nokkru sinni fyrr. — m
NIÐURLÆGING ÞINGVALLA
Ejtir JÓN LEIFS
Allir íslendingar munu
vera á einu máli um að frá
hendi Guðs hljóti Þingvellir
að teljast mikið listaverk og
meistaraverk, en rnenn átta
sig ekki eins almennt á því,
að gæta þarf mjög vel allra
listaverka, ef þau eiga að fá
að njóta sín og forðast alls-
konar spillingu.
Nú er listgildi Þingvalla í
augum fslendinga einmitt
ekki eingöngu fólgið í ham-
förum þeim, er skópu stað-
inn, heldur einnig í þeim sál-
rænu atburðum, sem þar hafa
skeð og skilið eftir minjar.
Augljóst er að minjum þess-
um þarf að halda við hrein-
um og óbreyttum frá hinni
upphaflegu sköpun, og hreins-
unin á að vera í því fólgin
að láta staðinn endurfæðast í
sína upphaflegu og sögu-
frægu mynd. Til þess þarf
aðstoð sérfræðinga fornleifa-
fræðinga t:d. Þjóðminjavarð-
ar, — eins og eingöngu sér-
fræðingum er treystandi til
að halda við listaverkum ó-
skemmdum og hreinsa þau.
Takmarkið hlýtur að verða
að ákveða hve langt skuli
farið í endurreisn þessari og
hvaða reglur skuli settar þar
um. Eðlilegt virðist að af-
marka og afgirða sérstakt
svæði hinnar fornu þmghelgi
frá Þingvallavatni og norð-
ur fyrir Öxarárfoss og frá
vesturbrún A’mannagjár
austur fyrir Nikulásargjá.
Lítt sæmandi helgi staðar-
ins virðist að nota vellina
sem kúabeit eða slægjur eins
og nú er gert. Þarna vrr t'I
forna íþróttasvæði, en síðar
gáfu hér mjög fagrar og
miklar reiðgötur til kynna
hvernig menn komu áður
fylktu liði ríðandi til Þing-
valla. Hér mætti enn iðka í-
þróttir án þess að vellirnir
spilltust, en áhorfendur gætu
staðið eða setið vestur í
brekkunum.
Augljóst er að hlynna þarf
að minjum innan þinghe’g-
innar. Ella er hætta á að þær
sökkvi í jörð og hverfi með
tímanum. Þingvallanefnd ræð-
ur öllu varðandi slíkar lag-
færingar og endurbætur.
Gæta þarf hér hinnar mestu
ur og aðsókn og kröfur auk-
ast. Þjóðgarðsvarðarstaðan
mundi þá minna á ' embætti
lögreglustjóra eða bæjar-
stjóra, en mjög eðli’egt væri
að lögfesta þá venju að a^tíð
skuli þjcðgarðsvörður vera
þjóðlegur menntamaður, t.d.
fornle:facræðingúr, sögufræð-
ingur, skáld, myndlistarmað-
ur eða tónskáld, sem teldi
það hlutverk sitt að lofsyngia
staðinn og landið og þjóð-
menningu þess í verkum sín-
um og fengi um le:ð að nota
til þess vetrarnæðið og fengi
einnig fullan stuðning skiln-
ingsgóðra manna ekki ein-
göngu að vetrbtil heldur all-
an ársins hring. Þingvalla-
bærinn er ennþá eini staður-
inn á þessu larih,. þar- sem
andlega skapandi manni eru
búin skilyrði til að láta verða
til mikil verk. Bær þessi aétti
að verða þjóðmenntasetur.
Menn spyrja, eftir allt sem
fyrir hefur kom:ð á seinustu
tyeim og þrem áratugum,
hvert vér í.slendingar stefn-
um sem þjóð, til hvers vér
höfum barizt fyrir frelsi
viðhald Þingvalla sem líkast
því, er þeir voru til forna,
en einmitt sá frumkraftur,
sem streymir frá staðnum í
brjóst hvers íslendings, er
um leið þjóðlegt sameining-
artákn þeirra.
En þar sem hér munu hrær-
ast lifardi veru.r vorra tíma,
stundum í mjög stórum lióp-
um, þá er óhjákvæmilegt að
skipuleggja staðinn og um-
liverfi hans.
ííin forna þinghelgi
Samkvæmt ályktun Alþing-
is er nú tekið að breyta vega-
kerfinu við Almannagjá, og
er svo ráð fyrir gert að öll
umferð bifreiða um gjána
hætti.
Þannig mun stigið fyrsta
skrefið til að endurreisa hina
fornu þinghelgi, er setti regl-
ur um hegðun manna innan
landsvæðis búðanna, Lög-
bergs og Lögréttu. Það verð-
ur hlutverk þingvallanefndar
varúðar. Vísindamenn og
smekkmenn þurfa að vera til
aðstoðar.
Um leið og vegakerfið á
Þingvöllum breytist skapast
éhjákvæmilega ný athafna-
svæði, sem ættu að vera ut-
an við þinghelgina. Innan
þinghelginnar mundu menn
eingöngu ferðast gangandi
eða ríðandi eða ef til vill ein-
hverjir í litlum hestkerrum.
Gæzlustörfin
Þcgar fram líða stundir
hljóta gæzlustöríin á Þing-
völlum að a'ukast, einkum á
Súmrin. Óhjákvæmilegt vérð-
ur sennilega þá' að fá aðstoð
bæði tækni!egrar götuhreins-
tmar frá Reykjavík. og sér-
fróðra jarðræktarmanna sem
og annarra sérfræðinga. Rík-
islögreglan hefur að jafnaði
verið til aðstoðar við löggæzl-
una þar og mun vafalaust
verða það meir er tíminn líð-
voru, til hvers vér tölum ís-
lenzku og til hvers vér erum
að halda við frelsinu, — ef
vér viljum ekki einhverju of-
urlitlu fórna til að varðveita
þann sköpunarmátt, sem ger-
ir oss að sjálfstæðri þjóð,
auka þessa listsköpun að
gæðum og vöxtum og reisa
sem hæst það hugtákn, sem
oss er helgast og hjart.fólgn-
ast sem sérstök þjóð, tákn,
sem á að minna oss á að
gleyma ekki uppruna vorum
og takmarki sem frjálsri
þjóð
Menn eru stundum dæmdlr
til dauða fyrir líkamlegt
morð, en til þess virðist ætl-
ast að mótmælalaust þolist
þau sálarmorð, sem daglega
eru farmin á þeim skapend-
um andlegra verðmæta, sem
-— eins og til forna — tryggja
tilverurétt þjóðar vorrar.
Verst fer þó er stjórnmála-
menn taka sér vald í þessum
Framhald á 11. síðu.