Þjóðviljinn - 19.03.1960, Blaðsíða 7

Laugardagur 19. marz 1960 — ÞJÓÐVILJINN

umji var a’lmikið af vélum.
Langmerkust var þó bílastof-
-an- 1 stóiu herbergi var safn-
áð.sanaán öllu þvi. sem hjarta
u'ngs bí’.avinar girnist. Hér
voru - margir gírkassar með
skipt:stöng. Hér voru margar
bilvélar og léku þær á ási,
svo að snúa mátti t.eim á alla
vegu o;g skoða frá öllum hlið-
um. Þár stóð bílgrind með vél
og ö’ u tilheyrancli til rann-
sók'ia og viðgerða. En út i
horni'Stóð Pobéda í heilu lagi
Hénni geta .stákarnir ekið að
vi’.d, nema hvað hjólin snúast
í lausu loft’. svo að bíllinn
stendur að yísu á sama stað.
Púströrið liggur út í vegg.
Margt var þarna fleira t:l
ökufræðsHi. Auðséð var, að
þessi stofa var stolt skólans.
Við ætlum að gera a.m.k. alla
strákana að bí’stjórum, sagði
skólastjórinn hróðugur-
Við litum irm í sjötta bekk:
þar var verið að hlýða yfir
ikóli
kvæði Púsjkíns um Olég liinn
vísa, en það kvæði er byggt
á gömlum sögum, hliðstæðum
Örvar-Odds sögu, Það gekk
allt sæmilega, þó að krakk-
arnir væru að vísu mjög
feimnir. En þar næst var
geng'ð inn í tungumáiastofu
og.Vp.ru þar nokkrir, styákar
að taka til, Kom þá á daginn,
að í þéssum skólá' læra nem-
endur ekki ensku eða frönsku,
líe’dur kínversku. Strákarnir,
sem voru þarna inni rausuðu
heilmikið á kínversku, öld-
ungis ófeimnir. Þessi stofa
var ágætlega útbúin, þar v:,ru
sex segulbandstæki og lieyrn-
artól við hvert borð, enda
ve'tir ekki af, því að kín-
v.erska væri víst bráðauðvelt
mál ef ekki væri hljóðfræðin.
Það var haldið áfram, og
fjórðubekkingar gáfu gestum
rauða klúta um hálsinn og
rauðar stjörnur í jakkahorn-
in. All:r létu sér þetta vel
líka, einr.ig fulltrúar Life cg
Time, sem þarna voru séadd-
ir.
Það var líka far:ð niður i ■
eldhúsið og kíkt oni poftana
hjá kokkunum. Til lv'degis-
verðar átti að hafa ká’oúpu
og steikta pylsur með kart-
öflum og epli í eftirmat. Og
okkur var lofað því, að um
kvöldið yrði borðuö síld og
kartöflur.
Sitthvað fleira
Ekki má gleyma blessaðri
músíkinni. Áður var tónlistar-
fræðsla bundin við ofan-
greinda. frístundaflokka, en á
þessu ári hefur skólinn komið
sér upp eigin tónskóla- Tutt-
ugu og sex nemendur læra
píanóleik en þrjátíu og tveir
á harmoni.ku. Um hundrað
nemendur læra á fiðlu og
ön.nur strengjahljóðfæri.
Og fleira hefur þessi skóli
í pokahorninu. Það kemur á
daginn að hann á eigin bú-
garð 27 kílómetra frá
Moskiui. Þar eru liestar, kan-
ínur, svin og önnur fróðleg
húsdýr, og þar vinna börnin
að garðyrkju og gróðursetja
tré. Þangað fara á sumrin
þau börn, sem annars fara
ekki á flakk með foreldrum
sínum. I>arna leika þau sér
og hjálpa til við vinnuna og
c.kvamoa í bæiarlæknum. Síð-
an nýtur mötuneyti skólans
góðs af afurðum búsins.
Við sáum ljósmyndir frá
búnu. Þar tvímenna tveir
strákar á gríðarmiklum hesti,
en stelpurnar horfa á. Þetta
var ekki litmynd, en það er
öruggt má), að þessi böm
voru ágætlega sólbrún og
blátt áfram hlaðin af bæti-
efnum.
O • P Þe'ba sérkennilega samgöngutæki
OVHVa&n — er aimenningsvagn af nýrri gerð
semi tekinn liefur verið í notkun á hálfs annars kíló-
metra leið í borginni Orleans í Frakklandi. Vagninn
svífur hátt yfir jörðu eftir spori sem grípur í þakið. í
hverjum vagni er rúm fyrir 123 farþega og liraðinn er
100 kílómerar á klukkustund. Margir umferðafræðingar
eru Piórhrifnir af þessari nýjung og telja hana tilvalda
til að draga úr umferðarvandræðum á jörðu niðri.
^iiiiiiiiiiiiimiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimt'iiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimimiiiiiiiiiimi
| Ófriður kringum öigerSinu
Fluglíkanasmíði í skóla í Sovétríkjunum.
= Ef við lítum í sögu undan-
= farandi ára, þá sjáum við,
= að stutt er síðan að rætt
= var um það á Alþingi, hvort
E leyft skyldi að brugga sterk-
E an bjór, til sölu hér innan-
E lands, en því var hafnað, En
= Ölgerðin Egill Skallagríms-
= son býr hann til handa setu-
= liðinu og sendiráðum, þeim til
= svölunar
E En af því að íslenzk fram-
E leiðsla fæst ekki, kaupa þeir,
E sem til þess hafa aðstöðu,
E bæði danskan, þýzkan og
E enskan bjór, og það þykir
E ek'ki tiltökumál, þótt ölgerð-
E in þurfi ekki að flytja inn
E tómar flöskur, í stað þeirra
E sem brotna, eða tapast á ann-
= an hátt á ferð sinni meðal
= nevtenda. Hún fær nóg af
= flöskum til viðhalds stofnin-
= nm, undan hinum erlenda
= bjór, svo að það sér hver
= maður, að talsvert magn hlýt-
= nr að berast til landsins eft-
= ir ýmsum leiðum, af hinum
= forboðna drykk. En það mál
ætla ég ekki að ræða nánar,
enda þótt ærin ástæða væri
til.
Það er heldur ekki langt
síðan, að húsið við Njálsgötu
19 var notað sem íbúðarhús,
en er nú brugghús. Þá var
bærinn minni en nú, en var
þó, þegar húsinu var breytt,
í ömm vexti, og fólkinu að
fjölga, svo að það þurfti
meira að drekka. Það þurfti
því að framleiða meira af
bjór og öðrum drykk, og
Tómas sá um það, sá karl
fylgdist með tímanum, hvað
það snerti.
En við það, að framleiðslan
óx, óx að sama skapi um-
ferðin í kringum ölgerðina, og
fer vaxandi ár frá ári. Það
er lögmál. þar sem afleiðing
fylgir orsök
Það hefur verið svo mörg
undanfarin ár, að íbúum við
Frakkastíg, við Njálsgötu og
Grettisgötu, á svæðinu næst
ölgerðinni, hefur verið misboð-
ið á hinn herfilegasta hátt,
með allri starfsemi hennar,
bæði með kolareyk, vélaskrölti
og farartækjum.
Allskonar truflanir, bæði á
nótt og degi, hafa valdið og
valda oft stórvandræðum. i
allri umferð, bæði ökutækja
og annarra vegfarenda, og
nærri legið við slysurn.
Það má þakka það sérstakri
lipurð og árvekni starfsmanna
ölgerðarinnar, að ekki hafa
orðið stórslys hér um sióðir.
Þó þurfa þeir, af nauðsyn,
r.ð leggia bílum sínum báðu-
meæin Frakkastígs, á milli
Niálsgötu og Grettisyötu,
hvorum á móti öðrum. svo að
eftir af götunni verður að-
■eins mió renna á henni miðri,
handa öðrum farartækium, og
ganp-andi fólk verður að
smiúga fram hiá beim bílum,
sem staudq, að hálfu levti á
gcnvst.éttinni. Oa: svo að auki
verða h<=>ir að aka út ov inn.
ura portið, þvert af götunni
og á.
Við þetta bætirf svo, að við
hliðina á porfi ölgerðarinnar,
er bæði bókabúð og sioypa.
Um þá fyrrnefndu er bað að
Framhald á 10 síðu.
111111111111111)111ntki!n1111 nHiinHmmiiimmiiiiHiimiiiiiiimimimimimiiimiMiii.’iiiiiimiiiiiiiiimimiiimiiiimmimiimiiiiiimimimimiimimmmmiiiinmmmimimiiiiinHiiiiiiiniiiiiiiiimmmii
um aldur þess. Rithátturinn
skjaWan i stað ,,sjaldan“ var
algengur á 17. öld, segir dr-
Björn ICarel Þórólfsson í riti
sínu, Um ÍHlenzkar orðmynd-
ir á 14. og 15. öld. — Önnur
atriði í bréfum þeirra Þor-
steins og Jóhannesar látum
við bíða að sinni.
,,Máni“ hefur sent mér bréf
og . segist ekki vera ánægður
með afgreiðsluna á sögnunum
að mjala og mjata hér i þætt-
inum. Hann segir m.a. r- ,,Ég
get ekki hrundið því úr huga
mér, að ég hafi heyrt
sagt um hluti, að þeir væru
mjalandi í feiti, þ.e. gljáandi
eða löðrandi af feiti, og ég er
alveg viss um að hafa heyrt
sagt um hlut, að hann væri
„allur útmjataður í lýsi“.
Hygg ég því. að hvorug þess-
ara sagna sé draugorð". Þetta
mun rétt vera- Eins og athug-
ul'r lesendur þáttarins minn-
ast, var hér um daginn minnzt
á sögnina að mjala sem í
orðabók Sigfúsar er rituð
■mjata, ,en. sú. mynd talin
draugorð. Rétt um sömu
mundir frétti ég að sögnin
að mjata væfi til í daglegu
máli, og nú staðfestir ,,Máni“
það. Mér þætti því mjög vænt
um ef hann vildi láta mig
vita hvaðan hann hefur þetta
oi-ð eða hvar hann hefur
heyrt það, og einnig vildi ég
gjarnan vita nafn hans. Hins
vegar verður það að sjálf-
sögðu ekki birt opinberlegá,
ef hann óskar þess að því
sé haldið leyndu. — Menn
geta haft ýmsar ástæður til
þess að óska slíks, finnst það
ef til vill hégómlegt eða aðr-
ar ástæður geta valdið. En
hins vegar er málvísinda-
mönnurn full þörf að vita
hverjir heimildarmenn þeirra
eru. Al’oft kemur fyrir að
þe:r óska þess að þagað sé
um nafn sitt, cg er jafnan
farið eftir þeirri bón, enda
sjálfsagður hlutur.
Þetta var nú útúrdúr, og
skal nú vikið að öðru.
Um daginn minntist ég í
-eimim þættinum á sögnina að ;
misminna, sem á Suðurlandi
er algeng í samböndum eins
og „það misminnir hvort
þetta kostar 10 krónur eða
100 krónur“, og er þá átt við
að hvort tveggja séu öfgar.
Um þetta hef ég litlar heim-
ildir fengið. Þó þekkir Ivar
Bjömsson cand. mag- það úr
uppsveitum Borgarfjarðar
syðra og hefur það einkum
eftir , móður sinni, sem er
uppalin á Kjalarnesi. Væri
fróðlegt að fregna nánar um
það, ef menn skyldu þekkja
það úr öðrum landshlutum.
í 94. þætti var minnzt á
nafnorðið skurra i Kvenna-
mun Jóns Mýrdals, en þar
kemur það fyrir í samband-
inu: „Þó Vigdís gjörði smá-
skurrur heima, lét hann það
eklci á sér festa“. Um þetta
orð munu ekki vera mik^ar
heimi ?\ir, og það er t.d. ekki
í orðabók Sigfúsar Blöndals.
Sæmundur Dúason þekkir það
úr Fljótum í Skagafirði og
segir það merki þar stutta
dembu með stormi og sé einn-
ig notað um krapaskúrir:
„Það rigndi ekkj mikið en um
kvöldið gerði dálitla skurru“.
Einnig þekkir hann sögnina
að skurra (= láta eitthvað
ganga fljótt) í samböndum
eins og „skurra saman fisk-
inum, skurra einhverju af.“
Ekki véit ég hvort Jón Mýr-
dal hefur lært þetta orð.norð-
ur í Fljótum, en hann dvald-
ist þar um tíma — eins og
raunar víðar um land, og er
því ekki víst að sérkennileg
orð í ritum hans séu öll
skaftfellsk. Undir það þurfa
að minnsta kosti að renna
fieiri stoðir áður en það telst
fullsannað.
Halldór Pétursson sendir
þcrttinum orð:ð pissukragi og
segir um það smásögu sem
vel lýsir merkingu þess-
Hann segist hafa spurt bón.da
á Jökuldal hvort á bæ hans
hefði verið svona stórt tún
er hann byggði. '„Nei, bless-
aður; þetta var bara pissu-
kragi“. Auðsjáanlega er þetta
orð látið . merkja lítið tún
kringum bæ, með það i huga
að blettur sá er menn geta
borið á með þvaginu úr sjálf-
um sér getur ekki verið nema
lítill kragi, a.m.k. meðan allri
næturkeytunni var safnað
saman til þvotta.
Einhver var um dagimy að
spyrja m;g um orðið spán-
húsanýr, hvört ég kannaðist
við það. Ég þekki það ekki
úr mínu máli sunnanlands og
gat ekki í svipinn fundið
heimild um það aðra en orða-
bók Sigfúsar. Nú sé ég að í
fyrra hef ég skrfað það npp
eftir frú Sólveigu Hjöryar,
en liún ber Hreppamenn og
Skeiðamenn í Árnessýslu -fyr-
ir því að það sé algengl þar,
og dæmið henn! sérlega minn-
isstætt var: „Hann er nú
kominn úr Reykjavík, a’yeg
spónhúsanýr af fötum“, þ.e.
i nýjum fðtuin frá hvirfli til
ilja. — Um þotta orð eru fá-
tæklegar heimildir að öðru
leyti og vær' því fengur að
heyra um það frá þeim m&þn-
um er það kunna að jxikkja.