Þjóðviljinn - 07.08.1960, Blaðsíða 7

Þjóðviljinn - 07.08.1960, Blaðsíða 7
>6) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 7. ágúst 1960 Súnnudágur 7. ágúst 1960 — ÞJÓÐVILJINN — (7 tnt+ntmtumtíTUi CÍ3 »»! ÞlÓÐVlLIINN fjtfrefandl: Ramemlngarflokkur alþýBu — Sóslallstaflokkurlnn. — RltstJA*ar: Magnús KJartansson (áb.), Magnús Torfl Olafsson. Bia- urour Ouðmundsson. - FréttaritstJórar: Ivar H. Jónsson. Jón BJarnasor. - Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. - Ritstjórn. sfgrelðsia auglýslngar, prentsmlðJa: Skólavörðustig 19. — SímJ '7-500 (5 linur). - Áskrlftarverð kr. 45 & mán. - Lausaoöluv. kr. 3.00. PrentsmlðJa ÞJÓðvilJans. § Herstöðvamenn smeykir || |7'kki þarf annað en líta í Morgunblaðið til að sjá, E=3 ^ að íhaldinu er ekki rótt vegna hins djúpa hljómgrunns er ávarp hernámsandstæðinga hefur hlotið um allt land. Fyrstu viðbrögð Moggans við Keflavíkurgöngunni var að reyna að halda sér fsaman, segja sem fæst í þeirri von að -með því ^ móti fréttu færri hvað var að gerast, þegja sem fast- ast. En í þetta sinn komst Morgunblaðið að raun Um að þögnin varð hljóðbær, það þurfti ekki Morg- unblaðið til þess að Islendingar fengju fregnina tim i‘ / nýja sókn gegn eriendum herstöðvum á íslandi. S| Og undanfarna daga vottar Morgunblaðið logandi • hræðslu íhaldsins við að fólkið í landinu muni ekki tpp láta lengur blekkjast af gatslitnum áróðurstilburð- !rir um Morgunblaðsins, að það muni sjá í gegnum •rp: vaðal Ljarna Benediktssonar og Guðmundar I. Guð- ixi mundssonar um ,,vörnina“ og „vemdina" sem Is- m lendingum sé að bandarískum herstöðvum á Islandi. 55 Og þ,)ð sem meira er, láti ekki nægjá að sjá hætt- una og smánma af erlendu herstöðvunum heldur hefiist handa og veki þá öldu í landinu sem ekki Hverður á móti staðið og sópar hurt hinum er- i leudu óþrifabælum. trt: mikil má vera trú Morgunblaðsins á hinar §3 '-^margtuggnu og marghröktu lygasögur og áróð- ursformúlur, að hann skuli halda að þær hafi enn íst* áhrif Borið er fram það bjánalegasta, sem naz- ÍíF. istadeildin hefur diskað app með fyrir kosningar m undanfarið og yfirleitt aldrei þótt brúkunarhæft nemo til þess að lauma þvi í húsin í lygabækling- -í—1 um íhaldsms fyrir kosningadag. I þessar sorptunnur tS na zistaáróðursins er grafið eftir historíum um fSB „rúblukaup" og „Rússagull", rétt eins og Sjálf- £5 stæðisflokkurinn sé ekki nógu oft búinn að verða g§ sér til minnkunnar f-yrir áróður af þessu tagf I píi stað bess að janla á gömlum lyga- og gróusögum H33 væri Morgunblaðinu nær að revna að upplýsa íjjH hvert hafi runnið þeir mörgu milljónatugir í ís- lenzkum krónum sem sendiráð Bandaríkjanna í •~zí Revkjav'ik hefur fengið til ráðstöfunar af Mót- jg[j virðíssióðsfé undanfarinn áratug. Þegar beiðzt hefur 53" verið up-ðlýsinga um það mál á Alþingi hefur ekki feneizt annað svar en skömmustuleg þögn ráðherra sh og þeirra sem sennilega gætu upplýst hvernig jjjli bandaríska sandiráðið j Reykjavík ver tug eftir tug fjjjj milljcna af íslenzkum krónum á fáum árum. H ^orgunblaðinu og öðrum málgögnum bandarsks -,x auðvalds á Islandi mun lítt stoða að birta daglegar teikninear af áróðurslygum sínum eða greinar til að níða þá Islen.dinga sem skipa' sér í rað’r hinnar nýju sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar, baráttunnar gegn erlendum herstöðvum á Islandi. íhaldinu og öðrum umboðsmönnum bandarísks valds hér á landi mun ekki heldur duga a.ð kalla alla þá ko^múnista, sem taka þátt í þeirri baráttu. Eins og landsmönnum er kunnugt eru það menn fylgj- andi öllum stiórcmálaflokkum landsins og utan flokka sp-m tekið hafa höndum saman að hrinda mál’nu áleiðis. Haldi Morgunblaðið og nazistadeild Sjálfstæðisflokksins uppteknum hætti að nefna þá allp kommúnista, sem ekki vilja erlendan her í land- inu. gæti árangurinn orðið sá að einnig þeir sem ekki telja það heiðursheiti nú þegar kæmust á þá skoðun, en ekki mun það þó ætlun nazistanna sem áróðrinum stjórna. En ofboðslæti Morgunblaðsins sýna, að íhaldið, að Bandaríkjalepparnir við Morg- unblaðið eru smeykir. Og þeir hafa fyllstu ástæðu til að óttast um framtíð erlendra herstöðva á ís- landi / 1 f mt aa Ólafur Friðriksson á Jjeim tíma er safnað var hvítliðum gegn honum. Við slitum síðast viðræð- unum þar sem Markús hugð- ist hætta flakkinu um heims- höfin og vera á togurunum íslenzku, en einmitt þegar hann ætlaði að fara að halda sig við heimalandið voru móttökurnar þær að hann var bannfærður og settur á svartan l;sta. — Segðu mér frá Blönd- ahlsslagnum, Markús. -— Þeir Magnús og Sig- fús Blöndahl áttu tegarana Glað og Gu’ltopp. Þegar Blöndahlsslagurinn gerðist var sjómannaverkfall og tog- ararnir voru burdnir yið bryggju. Togarae;gendur æt|- uðu að lækka launin, en sjó- menn neituðu að ganga að því. Það var Blöndahl sem ætlaði að ríða á vaðið og láta togara sína brjóta verk- fallið. — Hvernig ætlaði hann að framkvæma það? — Hann réði menn á tog- arana vestur á Snæfellsnesi, þangað átti að sigla togur- unum/ taka áhöfn á þá og fara svo á síldveiðar fyrir norðan. — Og hvernig gekk þessi fyrirætlun ? — Sjómenn ákváðu að hindra framkvæmd þessarar ráðagerðar. Flestir háseta voru að vinna um borð í tog- urunum við hreinsun og málningu, því það var látið afskiptalaust að togararnir væi’u gerðir klárir til sigling- ar. Það hafði verið gerð ketilhreinsun i tcgurunum og þurftu þeir þvi að fá vatn. Ákveðið var að um leið og þeir sem voru að vinna í togurunum við bryggjurnar yi’ðu varir við að láta ætti vatn í togarana skyldu f’.agg- að með bláu flaggi niðri á hafnarhaus — nei, þeir þorðu vist ekki að hafa það rautt. Það féll í minn hlut að sjá um fánann úti á garðin- um. Þar var þá krani (allt annar og léiegri cn nú er). 1 þá daga var vatn ð flutt í togarana í sérstökum báti, og þegar til þess kom að flytja átti vatnið í togarana hljóp ég með fánann upp í kranann. Lögreglustjóri, sem þá var Jón Hermannsson, skipaði Páli pól að taka fán- ann af mér. Ég lét lappirnar ganga á Páli svo hann komst ekki upp í kranann. Þegar ég sá að karlarnir voru komnir í báta á höfninni og hröðuðu sér á vettvang sagði ég við Pál: Jæja Páll minn, nú geturðu fengið fánann ef þig langar til. — O, það er nú víst sama úr þessu, svar- aði Páll, -og nú sneri hann við blaðinu og reyndi að verja mér niðurgöngu úr krananum, en mér tókst að styðja höndum á axlir hars fyrir neðan mig og sveifla mér yfir hann niður á bryggjuna. Milli togarans og bryggj- unnar var nótabátur, og þar voru hvitliðar og lögregla fyrir. Ég stökk niðurí bát-ii inn og var Erlingur þar fyr-; ir með gúmíkylfu og hring- aðist hún nokkrum sinnum um hálsinn á mér, en upp í togarann komst ég samt. Raunar var ég með bris á hnakkanum í nokkur ár eftir. Nokkrir verkfa’lsmevm voru þegar komnir um borð í tog- arann. Vatnsbátnum hafði ver'ð lagt við togarann og þeir komu slöngunni um borð og hófust þá strax stymp- ingar milli sjcmannanna ann- arsvegar og lögrcg’u og hvítliða hinsvegar. Ég man að við tókum Ágúst bak- ara og lögðum hann á þilfarið og einn togaði í kylf- una sem hann var með, Frá átökuniun milli sjómanna, hvítliða og lögreglu. en hún var rammlega fest við úlnliðinn svo ég skar á ólina sem hélt kylf- unni fastri. Um leið æpti Gústi í logandi ske'fingu: Ætlarðu að skera af mér handlegginn! I sama bili kom vatnsflóð eftir þJfarinu. Ungur vel þekktur félagi, Jafet Ottósson, hafðl þá skorið vatnsslönguna sundur. Síðan stukku einir 7 sjó- Þriðji hiufi vlSfds Jáns Bjarnasonar við Markús í Svartagili menn niður í vatnsbátinn, ýttu lionum frá og fóru með hann í land. Sigurinn var- unninn. Á meðan sjómennirnir voru að slást við hvitliða og lög- reglu spásseraði Sigurjón Ól- afsson sjómannafélagsformað- ur uppi á bryggju með Jóni Hermannssyni lögreglustjóra og var að semja við hann, enda þótt Sigurjcn gæti eng- ar ákvarðanir tek:ð um verk- fallið nema samkvæmt fund- arsamþykkt. — Það unnu víst ýmsir sér nafn við þetta t^kifæri með því að gerast hvítliðar? — Já, ég man eftir nokkr- um. Ég man að Ágúst bak- ari og Sæmundur Runólfsson flýðu upp hjá verkamanna- skýli, en þar tóku einhverj- ir þá og fleygðu þeim í di’ullupoll, sem þar var nóg af. Þegar þeir félagar risu úr drullunni flýðu þeir í of- boði inn til Guðjóns úrsmiðs í Ingólfshvoli, en hann rak þá samstundis út. Já, þeir voru voðahræddir við að vera flengdir, hvítliðagreyin; höfðu slæma samvizku. — Hvað gerðist næst? —- Um kvöldið var sjó- mannafundur í Bárunni. Hey- brækurnar og úrtölumennirn- ir höfðu fengið Hallgrím Jónsson kennara til að tala þar og blása s;g út með að búið væri að fá dátana af Fyllu til að brjóta verkfallr ið með hervaldi. Viljið þið, fé’agar, taka ábyrgð á því að horfa á félaga ykkar liggjandi á götunni með sund- urskotnar hendur og fæt- ur, emjandi af kvölum ? hrópaði hann. Þeim hafði tekizt að telja Hallgrími, sem annars var róttækur, trú um að danska sjóhernum yrði beitt gegn sjómönnunum. (Halligrímúr Jónsson var einn þeirra fjögurra sem töluðu þegar fyrsta kröfugangan var farin í Reykjavík). -— Hvernig var þessu tek- ið? — Það urðu mikil framí- köll. Ég man að ég kallaði að þá fyrst væri öruggt að við myndum sigra ef þeir beíttu dönskum dátum gegn okkur. Hallgrímur fékk ekki hljóð, óg fundurinn sam- þykkti að halda verkfallinu áfram. Það voru ekki gerðar fleiri tilraunir til að brjóta verkfallið. Skömmu síðar var sam'ð. Eftir verkfali'ð voru nokkrir menn settir í verk- bann, — þeirra á meðal var ég. -— Gerði Sjómannafélagið, eða foi’maður þess ekkert til þess að koma í veg fyrir slíkar aðgerðir? — Nei, Sigurjón var nú ekki mik;ð að hugsa um slíkt og gerði heldur engar ráðstafanir til þess að koma okkur á svarta listanum í vinnu — nema Jóni Bjarna- syni, föður Bjarna Jæknis, en Bjami sá var ákafur fylg- ismaður Sigurjóns. — Var Sigurjón lélegur formaður? — Ég he'd að hann hafi viljað vel, en hann var svo kjarklaus að hann sló allt- af urdan. I verkfallinu var hann t.d. sannfærður um að hann yrði tekinn fastur og bað okkur sjómennina að hafa vörð um sig og húsið. -— Þú hefur nú verið orð- inn rauður fyrr en í þessu verkfa’li, Markús? — Já, ég var. orðinn rauð- ur löngu áður. Ég hafði lært það í s;glingunum að standa með stéttarfélagi mínu. Ann- ars varð ég á unga aldri áskrifandi að Alþýðublaðinu gamla, og það mun hafa haft fyrstu áhrifin á mig. Ég geymdi það alltaf þang- að til það fórst í brunanum hérna árið 1957. — Og svo lentir þú í Ólafs Friðrikssonar-slagnum ? — Það voru 2 slagir út af dreng Ólafs Friðrikssonar, og ég var ekki nema i öðrum þeirra. Þeir gerðust fyrr en hið síðast sagða. Ég var þá á Hauki er lá hér einmitt þá. Fyrri slagurinn byrjaði með því að Ólafur neitaði vitanlega að afhenda lögrcgl- unni dreginn, en þeir höfðit þá fengið læknana í lið meö sér til að segja að stórhætítu- legt væri að hafa drenginn í landinu vegna augnveiki. Þá varð aðalslagurinn. Ég var einn af sjómönnunum er söfnuðust lieim til Ólafss og vörnuðu lögreglunni aö komast inn í hús'ð. Þaö var slegist og fékk lögregl- an ekki að gert og varð aö höi’fa frá í það skipti. „Viltu ekki Sæmundur vaða fyrstur inn ? vasklegastan tel ég þ'g og sönginn þinn“. „Hér stoðar lítið söngl:stin” tárvotur tjer, „en til er ég í slarkið, ef einhver fylgir mér“. Svo kvað Jón Arason um Framhald á 10 siðu. Rússneski dren.gurinn sem Ólafur tók til fósturs, em borgararnir fluttu úr lanúi með lögregluvaldi. iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniimiiiiiiiiKiiiiiiiiiiiD Morguninn læðist fram úr skugga næturinnar, líkastur guggnum aumingja, sem lengi hefur hýrzt í muggu og sagga. Hægt, hægt djarfar á hélu- storknum glugganum og bleik. fölur ljósfleigur vafrar um gráihrufótta veggi. Frá kojunum berast sog- kenndar hryglur, snöggir nef- blástrar út í grátt tómið eins og stakir tónar frá fölsku hljóðfæri. Uppundan bældum sængum, gægjast fðl, umkomulaus and- lit, slcpp í óminni svefnsins. Aldrei er mannveran jafn heimskuleg og vanmáttug og í svefni. Hún veit ekkert, ekki einu sinni um tilveru s:ina, gapir eins og þors'kur á þurru landi, engist sundur og sam- an í ómegi eins og maðkur undir skchæl. En á borðinu undir glugganum tístir vekj- araklukkan, teljandi eyktirnar hægt, bítandi. Svo verð- ur hún kannski allt í einu kankvís á svipinn, já allt að því hrekkjaleg eins og pöru- piltur sem hefur skemmtileg- an hre’kk í huga. Það kveður við ótótlegur glymjandi, og andlitin frá kojunum gjóta skjálgum aug- um upp í loftið, skilningsvana í drunga svefnsins. Rauðir munnar geiflast' óglaðir og hvítir armar teygjast. Þaggaðu í helvítis klukk- unni, Olga. Kubbsleg hönd með joðgul- um gómum, rauðlökkuðum nöglum, hrifsar klukkuna. Hún hafnar undir sæng. Nokkra stund heyríst hvorki stuna né hósti, aðeins norðangúlpui’inn utan við gluggana síbyljandi dimmri, draugslegri rcddu. Ægilega er ég sybbin, lieyrist úr einni kojunni á- sarnt tannagnístri og löngum óglöðum geispa. Við fá.um víst ekki jobb í dag, segir Olga. Við verðum að mæta, segir Fríða, teygir sig í hitabrús- ann sinn, svolgrar í sig skolp- litað kaffið, grett, dæsandi. Bölvað hland er þetta. Hún sezt upp dogg, dregur náttkjólinn yfir höfuð sér, kuðlar honum hirðuleysislega til fóta. Á fætur letibrækur. Þegiðu grásleppan þin, hvín í Olgu. Fyrstu orð dagsins kastast milli veggjanna eins og saur- ugir leppar. Svo setjumst við allar framá, úrillar í napurleika skammdegismorgunsins. Á kojubríkunum ihanga hosur, nankinsbuxur og peysur, hver hefur sinn buxnalit. Fríða grænar, Dísa rauðar, Olga bleikar, ég bláar. klappar vanga, löðrungar síð- an í sömu mund. Kletturinn er hélugrár og jökullinn í fjarska eins og l'ikkistulok, slegið rauðfölum blæ í upprisu sólar. Hvíthrannað hafið milli klettanna er úfið eins og grá- 'krímótt öldungskegg. Eftir sti’andgötunni, sem liggur til harðfrystihússins, spana snaggaralegar stelpur, rauð- Guð, klukkau er bráðum átta. Herbergið varð eins og grimmdarlegt fuglager. Það var bölvað, jesúað, beðið og 'hótað. Og evo eru allar stand- bæ. Norðan rembingur flangsar um okkur frostkaldri lúku, — eftir Magnús Jóhannsson frá Hafnarnesi nefjaðar í frostinu. Þær eru þegjandalegar eins og undan- stungnar rissur, enda illa sofnar. Það var ball í nótt. Þarna eru líka karlmenn á ferð, rosknir og ungir með glæra dropa í nösum og út- troðna vasa af’höndum. Og þegar komum í sundið þar sem gúanóbrækjunni slær fyrir vitin, blæs stöðin. Við tökum til fótanna, hlaupum. Þá heyrist smellur fyrir aftan okkui\ Þar fór helv’itis brúsinn, hvæsir Dísa. Skítt og lagú með það, fæ mér bjór. Hún sparkar fólskulega í brúsalemstrið og kvikasilfurs- kornin kvárnast um veginn. Vinnusalurinn er heimur út- af fyrir sig, heimur með sitt eigið þjóðskipulag valdhöfum og ibegnum. Vélarnar ymja og ískur færibanda yfirtaka mannsins- mál. Við hlið mér vinnur eömul kona, tannlaus með herða- kistil. Galdra-Tobba er hún köll- uð. enda svipar henni einna helzt til nornarinnar í Hans og Grétu. Stelpurnar forðast hana eins og pestiw d siálfa, enda er hún fremur tannúðg ef því er að skipta. Svo kom kaffihléið. pv pjr stund rann 1 iú flpp’a , nc enorskbranð’ð ner oni'hóttu hreinasta ■]nn/>c!gp,ga,f 5 Menn fóru laumulega með bitana sína, brutu brauðið niðrj í pokunnm og stungu upp í sig svo lítið bar á, likt og um peningameðhöndlun væri að ræða. Aftur á móti voru sumir upplitsdjarfari, einkum inn- fæddir, skoðuðu sneiðarnar í krók og kring, smjölsuðu ein- hver ósköp, enda ekkert slor. Síðan 'hófust samræður, kliður margra munna, ólík- ustu raddbrigða, hrærigraut- ur allskyns málefna, allt frá tíðarfarshugleiðingum upp í heimspeki. Kaffistofan fyllist af s'ígar- ettureyk, neftóbakssogum, pískri og píkuskrækjum. Glettnum augum er skotr- að, hréfkúlum kastað. En meðan æskan ' nýtur hvíldarinnar, stendur ellin við flökunarborðið og mundar sinn hníf gegn hinum gula þorski. Galdra-Tobba er sð boðorðs- böðull, sem einstaklingnum, helzt þeim unga, er þyrnir í auga. Hnútukast, orðhvatra tungna hrín ekki á hennar hrjúfu sál fremur en hland- skvetta á gæs. Hennar átt- ræða kergja stendur á fastari grundvelli en Hornbjarg. Ertu að vinna þig i álit, álftin min? spurði Olga um leið og hún skauzt framhjá henni Hún fékk ekkert svar, að- eins blóðhlaupið augnatillit. Það var hennar svar. Og dagurinn leið, skarkala- blandinn, líkt og byrgður gluggi. Magnús Jóhannsson Hafn- arnesi, Fáskrúðsfirði.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.