Þjóðviljinn - 11.08.1960, Blaðsíða 10

10) — ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 11. ágúst 1960
Alþjéðfe
Fra\nhald af 7. síðu
nokkrum orðum um stefnu
Bandaríkjamanna i utanrikis-
verzlunarmálum Þeir og
dindlar (þeirra tala manna
mest um frjálsa verzlun, af-
nám hafta og niðurskurð
tolla. í samræmi við þetta eru
og igerðir þeirra í GATT,
OEEC og markaðsmálum
'Vestur-Evrópu.
Hins vegar hafa Bandarík-
In ekki lagt nærri því eins
mikla áherzlu á þetta hjá
sjálfum sér. Tollar hafa
löngum verið miklir í landinu
ímilli 1861 og 1890 gerðu
þeir um helming a,f verði inn-
flutts varnings og átti þetta
sinn mikla þátt í að vernda
og efla innlendan iðnað). Að
vísu hafa verið gerðar miklar
tollalækkanir síðan 1930 (þá
námu tollar 44,7% af toll-
akyldum innflutningsverðmæt-
um, '1957 10,8%, en hlutur
tollskylda varningsins í inn-
flutningnum hefur aukizt
mjög (úr 33,2% 'i 53 5% á
umræddu tímabili). Nú eru
innflutningshöft ekki fyrst og
fremst fólgin í tollum, heldur
’beinni takmörkun (þröngum
innflutningskvótum). Innflutn-
ingur er líka torveldaður á
annan hátt, nefnilega með hin-
um svonefnda „administrative
protectionism". Þegar haft er
í huga, að bandarískur iðnað-
ur hefur í langflestum grein-
um mestu framleiðni í lieimi
•og framleiðsla hans er að
magni um helmingur af iðn-
aðarframleiðslu auðvalds-
heimsins, þá er ekki erfitt
að sjá tilganginn með þessari
sérkennilegu „verndarstefnu"
Bandaríkjanna. Ef önnur lönd
eru sem varnarlausust gegn
innflutningi frá Bandaríkjun-
um, geta amerískar vörur
flætt yfir. Ætlunin er, að fá
sífellt sterkari tök á utanrík-
isverzlun heimsins. minnka
svolítið Osfframleiðslubirgðir
innanlands. og tryggja sér
stöðugt hagstæðan verzlunar-
jöfnuð. Þannig eykst veldi og
ríkidæmi Bandaríkjanna, og
önnur lönd neyðast til að
leyfa auðmagnsinnflutning,
þó ekki sé nema vegna chag-
1 stæðs greiðslujafnaðar.
Alkunnur er hinn mikli
dollaraskortur sem p'eisaði
eftir styrjöldina, og átti rót
s'ína að rekia til óhagstæðs
greiðslujafnaðar við Bandarík-
in. Hann var mikið vandamál
í sjálfu sér, en skapaði Banda-
r'íkjamönnum lika illleysanlega
þraut: Hvernig áttu þeir að
hafa not útistandandi skulda
sinna? Fyrst náðu þeir tang-
arhaldi á % hlutum af gull-
forða heimsins, en siðan voru
góð ráð dýr. Útflutningsyfir-
magnið (export surolus) var
1946—’49 um 6 mrð $ á ári,
en komst 1950—’55 niður i
4 milljarða árlegt meðaltal.
Sú hin F:ðarnefnda upphæðin
er svipuð því, sem Bandaríkia-
stjórn evðir í hernaðaraðstoð
og til framfæris setuliði sínu
erlendis. (Bandarísk fjárfest-
íng jókst hins' vegar ekki
nema um h.u.b. einn milHarð
á ári). Einungis með sl'íku
móti, köldu stríði og vip'bún-
aðaræði, var hægt að koma
á nokkurn veginn greiðslu-
auðmagn og arðrán
jöfnuði. Það hefði verið hæg-
ur vandi að skapa hann með
því að flytja út nægilega mik-
ið af starfandi auðmagni. Það
voru pólitískar ástæður sem
hindruðu hann: bandarískum
auðhringum þótti fá lönd
nógu trygg fyrir starfsemi
sína. Það voru pólitískar á-
stæður sem ollu þeirri lausn,
er tekin var: vígbúnaði efna-
hagslífsins, styrjaldarrekstri
þjóðarbúskapsins. Það er á
þennan hátt sem hið ný.ja
bandaríska form auðmagnsút-
flutningsins, hernaðaraðstoð
og önnur óafturkræf framlög,
tengist hinum eldri og hefð-
bundnari formum hans, fjár-
festirgu á lánum. Og kaup-
sýslumennirnir vita líka hvað
þeim kemur með þvi að láta
ríkistjórn sína veita alla bessa
hernaðarlegu efnahagshjálp
til útlanda. 85% hennar er
nefnilega eytt i hergagna- og
herbúnaðarkaup 'i Bandaríkj-
unum. Talið er að 609.900
manns hafi atvinnu af að
svara þessari eftirspurn. Urr
gróða framleiðendanna er eng-
ar tölur að fá, frekar en um
svo margt annað. •
Útflutningur starfandi fjár-
magns frá Bandaríkjunum
fór ekki .fyrst og fremst til
þeirra landa, sem mesta þörf
hæfa fyrir aukningu fram-
leiðslunnar, heldur réði það
mestu, hvað auðvaldsskipulag-
ið var stöðugt í sesi. Fyrst
eftir styrjöldina þótti einka-
framtakinu danurt um að
litast, því að alþýðuhreyfing-
ar gerðu hvert kraftaverkið
á fætur öðru, en er timar
liðu fram skýrðust línurnar,
og það varð auðveldara að
greina á milli feigs og ófeigs.
Á síðari árum hefu því kom-
ið fjörkippur í erlenda fjár-
festingu Bandaríkjanna. og
hún aukizt hraðar, en nemur
vexti bandarísks fjármagns
yfirleitt.
Þó að ekki fari nema um
helmingur útflutts fjármagns
til hinna vanþróuðu landa,
eru þau, að slepptum hinum
pólitísku sjónarmiðum, miklu
girnilegri fyrir hákarla auðs-
ins heldur en þróuð lönd. Því
veldur annars vegar hið lága
kaupgjald og hins vegar hrá-
efnaauðgi.
Á síðastliðnu ári var með-
alkaup bandarísks iðnverka-
manns 2,22 dollarar um tím-
ann. Öll lönd Evrópu standa
í þessu tilliti langt að baki,
en þó kastar fyrst tólfunum,
þegar komið er í vanþróuð
lönd Asíu, Afríku eða róm-
önsku Ameriku. í Mexíkó
er tímakaup iðnverkamanns-
ins 35 cent, í Japan 30
cent, í Indlandi 10 cent. Hví-
líkir möguleikar- Það þarf svo
sem ekki að leggja fram stór-
fúlgur til að kaupa nýtízku
sjálfvirkar vélar til að spara
vinnuaflið. Enda er það vfir-
leitt svo, að þær verksmiðju-
vélar, sem bandarískir auð-
hringir nota í útlöndum, eru
orðnar úr sér gengnar eða
standast á annan hátt ekki
lengur samkeppni heima í
IBandaríkjunum. Þetta sýnir
raunar vel umhyggjuna fyrir
tæknilegri uppbyggingu van-
þróuðu landanna, sem er eitt
af vígorðum þeirra banda-
rís'ku.
Bandaríkin hafa með tilliti
til hráefna miklu meiri þörf
fyrir efnahagssambönd við
vanþróuðu löndin heldur en
gagnkvæmt. Nærri því allt,
sem auðvaldsheimurinn notar^
af tini, krómi, nikkel, mang-
ani, kcbalti, asbesti, tsillam-
efnum, iðnaðardemöntum hrá-
gúmmí kemur frá sl'íkum lönd-
um. Allt þeta er ómissandi
fyrir iðnað auðvaldsheimsins.
Hinn hefðbundna grundvöll
þungaiðnaðarins. kol og járn-
grýti, er víða að finna, þó
að albióðlega auðvaldinu finn-
ist ekki nærri allt.af vert að
skeyta nm þess háttar. Hins
vegnr f-k“via þau mun meira
um báxítið og gle.yma heldur
ekki olíunni, en meiri hluti
þessara geisinvtsömu efna er
upprunninn í vanþróuðum
löndum. Það er því ekki furða,
þó að allt að 80% af erléndu
fjármagni í vanþróuðu lönd-
unum fáist við framleiðslu og
nám á málm- og landbúnað-
arhráefnum, Aftur á móti er
þetta hlutfall um 50% í
þróuðum iðnaðarlöndum.
I nefndri grein Fjármálatíð-
inda er þrí haldið fram, að
það land, sem fær erlent fjár-
magn hagnist meira, heldur
en bað sem veitir það. Þessi
staðhæfiug er vel þess virði,
að það sé staldrað við og
teknar nokkrar staðreyndir
til athugunar.
Survey of Current Busi-
ness skýrir frá því, að árið
1955 hafi arðstig hlutafélaga
í Bandaríkjunum verið 10%,
en arðstig þeirra, sem lögðu
fé sitt í fyrirtæki utan Banda-
ríkjanna, hins vegar 15%.
Það var því að jafnaði þriðj-
ungi gróðavænlegra að flytja
kapítalið út, heldur en nota
það innanlands.
1956 var arðstig erlendrar
fjárfestingar bandarískra olíu-
'hringa 19.4% (fjórtán hundr-
uð milljónir dollara). Þetta
er um helmingur alls gróða
olíuhringanna, enda þótt að-
eins fjárfestingar þeirra
sé erlendis. Tæpur fjórði
hluti hinnar erlendu fjárfest-
ingar er í arabalöndunum og
Ir? n. En um tveir þriðju olíu-
arðsins kemur þaðan, og er
þá búið að greiða öll gjöld
í viðkomardi löndum. Arðrán-
ið er svo ofboðslegt, að helzt
komast íslenzkir sjómenn í
samjöfnuð. Kaup arabískra
ol'iuverkamrnna er líka ekki
nema um 20 dollarar á viku,
en bandariskir starfsbræður
þeirra fá um 100. Kostnaður
við að vinna eitt tonn olíu
í þessum löndum er innan við
tvo dollara. En verðið er á-
kvnrðað það sama og á amer-
ískri olíu í höfn við Mexíkó-
flóa, 15 dollarar á tonn. Þarf-
laust mun að geta þess, að nú
orðið eru 65% austurlenzku
olíur nar í höndum Bandaríkja-
manna. Það hafa gerzt þarna
margir atburðir í sarabandi
við oliu og erlent fjármagn,
og það væri víst svnd að
segia, að yfirleitt hafi verið
um tilraunir að ræða af hálfu
hin’a innfæddu til að „laða
að sér“ fjármagnið. Auðvald-
ið hefur fundið peningalykt-
ina, og ekki svifizt neinna
bragða til að seilast til áhrifa
og valda; staðið gegn fram-
farasinnuðum þjóðfrelsis-
hreyfin.gum og stutt hórkarla
og misyndismenn eins og sol-
dán Arabíu eða sja Persíu
með ráðum og dáð.
Hinn tröllaukni bandaríski
olíuhringur, Standard Oil of
New Jersey, er eitt fjársterk-
asta fyrirtæki 'í heimi (eignir
hans nema nær níu milljörð-
um dollara samkvæmt bók-
haldinu). Um 25% arðsins
fær hann í heimalandinu, en
um 75% í löndum, háðum
Bandarikjunum. Samt hefur
hann miklu meira fé í velt-
unni innanlands. Hvernig
stenzt þetta? þannig að
erlend fjárfesting hans er um
sex sinnum arðbærari en sú
innlenda.
Trúnaðarmál til þjóðarinnar
Framhald af 7. síðu.
hinir blaðamennivnir séu alls
eldd frjálsir, fj’rst ástæða
þykir til að taka slíkt fram
um Indriða. Mikið lán var
það nú fyrir okkur að Indriði
skyldi kynnast Ihaldinu svo
náið að hann gat ekki lengur
átt samleið með þessum sam-
vinnumönnum, þarna við
Tímann, sem enn eru svo
sveitó að skrifa á móti ein-
staklingsframtakinu. Við lás-
um það i Alþýðublaðinu að
Indriði væri skáld og rithöf-
undur, en höfum enga bók
lesið eftir hann. Okkur er þó
augljóst að upp á síðkastið
má vart milli sjá hvor skrifar
spaklegar, Indriði eða Grön-
dal. Hvernig stendur annars
á Því sem ég heyrði á hverf-
isstjórafundi, að það megi
aldrei nefna hemingvei í
sama herbergi og Indriði er
í? Hvað er annars þetta hem-
ingvei? Ég hef spurt eftir
því bæði hjá Silla og Valda
og í Ríkinu, en þeir hrjsta
bara höfuðið og sögðu að það
hlyti að vera hætt að flytj-
ast.
Við erum alveg sammála
Gísla J. Ástþórssyni, þegar
haiui segir að pólitíkin eigi
að minnka I Alþýðublaðinu
og færast nær sínum rétta
stað leiðaranum“. Það voru
sannarlegá orð í tíma töluð!
Kjörorð okkar á að vera:
Minna um kjaramál! Fleiri
bossa! Meira um sjálfsmorð,
kvikmynidaleikara, skilnaði
og tízkuföt! Við erum sann-
arlega þakklátir Alþýðublað-
inu að vera ekki að tönlast
á því, þegar mjólkin, brauð-
ið, fiskurinn, húsaleigan, vext-
irnir, fatnaðurinn, skórnir,
tóbakið og brennivínið hækk-
aði i verði, en sýna okkur í
þess stað þrifleg læri og lag-
legar lendar. Það er þó mun-
ur hve slíkt er ánægjulegra
en eilíft dýrtíðarstagl. Það
er heldur ekki svo lítil um-
hyggja fyrir gömlu mönnun-
um, sem komnir eru á elli-
styrk, að senda þeim í Al-
þýðublaðinu slíkar myndir
svo þeir geti yljað sér síð-
ustu æfistundirnar við að
rifja upp hvernig Það var
þegar þeir voru ungir í Eyj-
um eða Hvanneyrarskál. Og
hvílík nærgætni er þetta ekki
við alla þá óhamingjusömu
karlmenn, sem konur af ein-
hverjum ástæðum neita um
nægilega blíðu, að geta þá
bara farið og notið Alþýðu-
blaðsins í einrúmi. Að ekki
sé talað um hve þetta hlýtur
að örfa kirtlastarfsem'na hjá
ungu piltunum okkar, sem
líða fyrir það að Þeir eru
enn ekki orðnir kvenfærír.
En getið þið ekki fengið
einhverjar tilsvarandi myndir
fyrir stúlkur? Ég sá einu
sinni svo ansi líflegar svo-
leiðis myndir hjá systur
minni, sem þýzkir sjóliðar
gáfu henni fyrir stríðið. Þið
ættuð að vita hve stelpurn-
ar eru glaðar, þegar dóttir
mín, sem vinnur á vellinum,
er að sýna stöllum sínum
einhverjar svoleiðis myndir
úti í horni. Ég er viss um
að ef þið gerðuð þetta kæm-
ist sala Alþýðublaðsins upp
fyrir góða ritið hann Vaffsa
okkar, Sex og svo þetta nýja
með djörfu myndunum frá
París. Þetta myndi heldur
ekki evo lítið bæta andlega
og líkamlega vellíðan beggja
kynja og auka heilbrigði
þjóðarinnar. Ég er orðinn al-
veg sannfærður um að hann
Gísli hefur rétt fyrir sér og
að Það á ekki að vera að
ergja fólkið með stagli um
þjóðfélagsmál, enda er jafn-
aðarstefnan allt önnur nú á
atómöld, en var í gamla
daga, eins og þið útskýrðuð
svo skarplega fyrir okkur í
vetur. Nú eigum við að herða
enn ■ meir baráttu Alþýðu-
flokksins fyrir vellíðan þjóð-
arinnar undir kjörorðinu:
Minna stagl um kjaramál!
Meira um kvikmyndastjörnur,
sjálfsmorð, tízkúfatnaði og
hjónaskilnaði. Fleiri bossa!
Með trúnaðarmannskveðju,
ykkar trúfastur
I r.
DANF0SS
stillitæki fyrir kælikerfi.
DANF0SS !
Hi'tastillitæki.
DANF0SS
Fittings fyrir kælilagnir
og fleira.
DANF0SS
Stillitæki fyrir ol'iukyndi-
tæki.
DANF0SS
Gangsetjarar fyrir raf-
mótora.
= héðinn =
Vélaverzlun
Seljavegi 2, sími 2 42 60
Vélritunar-
námskaið
Aðalheiður Jónsdóttir,
Stórholti 31. Sími 23-925.