Þjóðviljinn - 13.08.1960, Qupperneq 10

3.0) — ÞJÓÐVILJINN —7 Laugardagur 13. ágúst 1960
Framhald af 7. siðu.
má geta þsss, að Bandarík-
in eiga um þriðjung hluta-
fjár, en bandarískir auðhring-
ar fá upp undir helming
þeirra vörupantana, sem
gerðar eru fyrir lánsfé bank-
ans.
I febrúar sl. árs varð Ex-
port-Import bankinn í New
York 25 ára. Hann er ríkis-
banki og var í upphafi stofn-
aður til að hafa milbgöngu
um lánveitingar til Sovétríkj-
anna. Sú áætlun fór síðar út
um þúfur, er bankastjórn
gerði að skilyrði allra lána,
að Sovétríkin viðurkenndu
ábyrgð sína á lánum, er keis-
arastjórnin hafði tékið. Allt
um það lifði 'bankinn og dafn-
aði og veitti gullinu ailt ann-
að en til Rússaveldis. Á 25
ára starfsafmæli sínu lánaði
hann út 10 milljarða dollara,
fékk inn í vöxtu einn millj-
arð og tapaði þrem milljón-
um Þessi fáu atriði úr sögu
{ressa eina banka eru líka
lærdómsrík.
Auðvaldsríkin eru ekki
lengur ein um það að geta
boðið vanþróuðum löndum
ofnaliagsaðstoð og lán. Nú
eru ríki sósíalismans farin að
gera slíkt hið sama, bara
með allt öðru inntaki. Sósíal-
ísku löndin flytja ekki út starf
andi fjármagn af þeirri ein-
földu ástæðu, að verkalýður-
inn í einu Jandi kúgar ekki
verkalýðinn í öðru. Sósíal-
isminn er ekki þrunginn þeim
innri mótsögnum, sem gera
fjármagnsútflutning óhjá-
’kvæmilegan fylgifisk þróun-
arinnar. Þvert á móti getur
íhann fullnýtt auðlir'Iir og
afkastagetu þjóðarbúskapar-
ins, enda framleiðir hann ekki
vegna gróðans heldur til full-
nægingar mannlegum þörfum.
Ástæðan fyrir lánveitingum
Sovétríkjanna og annarra
sósíalískra ríkja er sú, að
þau vilja lyfta vanþróuðum
löndum úr skítnum og koma
þeim á rekspöl þróunarinnar.
Þetta eyðir tortryggni milli
þjóða og linnir spennu kalda
jstríðsins. Þau setja engin póli-
tísk skilyrði fyrir lánveiting-
unum og krefjast engra sér-
réttinda eins og t.d. Banda-
ríkin eru svo alræmd fyrir.
Lán auðvaldsríkjanna eru með
háum vöxtum, 5-7% (6%
núna hjá Alþjóðabankanum),
en lán Sovétríkjanna eru sem
kunnugt er yfirleitt með
2i/2% vöxtum. Enn einn reg-
ínmunur er sé, að Sovétríkj-
unum getur lánþegi endur-
greitt lánið í eigin útflutn-
ingsvörum, en auðvaldsríkin
og alþjóðlegar peningastofn-
anir krefjast dollara eða ann-
ars „harðs“ gjaldeyris.
Lán Sovétríkjanna til al-
þýðuríkja Austurevrópu
námu 28 milljörðum rúblna,
(= 7 mrð. $), í árslok 1957
Þetta voru ekki eyðslulán né
óhófslán, heMur fóru þau til
að byggja ýmis konar verk-
smiðjur og iðjuver (um 4-500
að tölu), og því tii langs
tíma.
D. .Berliner getur þess í
bók sinni „The Soviet Econ-
omcic Aid“ (New York
1955), að fimm ára tímabil
(1938-57) hafi lönd sósíalism-
ans veitt sextán tilteknum
arðran
löndum í Afríku, Asíu og
Suðurameríku efnahagslán að
upphæð samtals 1600 milljón-
ir dollara. Hins vegar veittu
Bandaríkin þessum sömu
löndum á þrettán ára tíma-
bili (1945-57) 800 milljón
doilara lán eða helmingi
minna.
Ef bornar eru saman lán-
veitingar Bandaríkjastjórnar
og Sovétríkjastjórnar til 14
eftirtalinna landa: Afganist-
ans, Birmu, Ceylons, Eþiópíu,
Gineu, Indlands, Indónesíu,
írans, Iraks, Kambodsju,
Kúbu, Nepals, Sameinaða ar-
abalýðve’disins, Jemens, kem-
ur í ljós, að um miðjan fe-
brúar si. voru bandarísku lán-
in orðin samtals 2209 millj-
ónir dollara, en sovézku lánin
2193 milljónir dollara.
Þegar þessar tölur eru
skoðaðar í ljósi þess, að þær
eru frá upphafi hins örlaga-
þrungna tímabils, er sósíal-
isminn og kapitalisminn
keppa í friðsamlegri efna-
hagssamkeppni um að sanna
yfirburði sína, er auðsætt
hvaða álit hinar mannmörgu
þjóðir vanþróaðra landa fá á
gróðahyggju, mismunarpóli-
tík og hernaðarsjónarmiðum
bandaríkjanna.
Á sl. ári beittu forráða-
menn Alþjóðabankans sér fyr-
ir stofnun „Idu“ (Internation-
al Develoment Association)
eða Aiþjóðaþróunarsamtak-
anna. Yfirlýstur tilgangur
ídu er að stuðla að þróun
vanyrtra landa með Jánveit-
ingum til langs tíma og með
lágum vöxtum. Ætlazt er til
að þeim löndum, sem njóta
góðs af dollaralánum Idu,
verði gert kleyft að endur-
greiða lánin í eigin mynt eða
öðrum „linum“ gjaldeyri.
Engin vafi leikur á því, að
hinar hagstæðu lánveitingar
Sovtéríkjanna hafa valdið
þessari skyndilegu breytingu
á afstöðu vestrænna þjóða til
alþjóðlegrar lánastarfsemi.
Það er einkennandi, að marg-
ar raddir í Bandarikjunum,
ekki sízt hinir sprenglærðu
hagfræðingar, efast mjög um
ágæti þessara ráðstafana.
Þeir halda því t.d. fram, að
Indlandi sé að því hinn mesti
bagi að fá lán í dollurum
og þurfa að endurgreiða það
í indverskum rúpíum (en ekki
bandarískum dölum!); enn
fremur er það álitið hinum
alþjóðlega lánamarkaði hinn
mesti ódráttur að fram komi
svona cdýr lán, því að það
þýði, að önnur lán (þau
„frjálsu") verði enn dýrari
en nú er. Þó að svona að-
finnslur komi fram, megum
við vera þess fullviss, að
Bandaríkin uppskera sín laun
fyrir þessa lánastarfsemi.
Ekki aðeins með tilliti til
hins mögulega pólitíska
ávinnings, heldur og efna-
hagslega. Bandarískur
greiðslujöfnuður varð nefni-
lega óhagstæður í fyrra í
fyrsta skipti frá stríðskk-
um. Það er því full þörf á
að auka bandarískan útflutn-
ing e’nu sinni enn, og þetta
mun stuðla að því, ef úr
framkvæmdum verður.
Helztu drættir alþjóðlegra
auðmagnsflutninga eru þess-
ir:
Á tímum einokunarkapi-
talismans flýtur út úr kötl-
um auðmagnsins í þróuðustu
löndum hans. Auðmagnsút-
flutningur minnkar um
stundarsakir spennuna í efna-
hagslífinu. Því til sönnunar
að hann gerir það ekki til
langframa. má benda á, að
1945-54 fluttu Bandaríkja-
menn út 11 mrð. $ til beinn-
ar fjárfestingar, en á sama
tíma veitti bein bandarisk
fjárfesting erlendis 16 mrð. $
í arð. Þann;g jókst auðmagn-
ið í Bandaríkjunum um 5
mrð. $ á tímabiilinu fyrir
áhrif þessa auðmagnsútflutn-
ings.
Auðmagnsútflutningur trygg-
ir auðhringunum aukaarð
(extraprofit) — því aðeins er
auðmagnið flutt út — og
hann er grurdvöllur heims-
yfirráða þeirra og alþjóð-.
legra tengsla. Auðmagnsút-
flutningur skerpir andstæð-
urnar milli auðvaldsins inn-
byrðis, því að öll leitazt þau
við að arðræna verkalýðs-
stétt og þjóðarbúskap fram-
andi landa, líka hvers annars.
Auðmagnsútflutningur hef-
ur ævinlega aukinn arð og
efnahagslega og pólitíska
þennslu í för með sér. Gild-
ir einu, hvort form hans er
bein fjárfesting, lán eða svo-
nefnd óafturkræf framlög.
1958 varu lán og „gjafir“
Bandaríkjanna 2,6 mrð $ og
nettó einkafjárfesting 2,5
mrð. $. Heildarútflutningur
auðmagns var því yfir 5 mrð.
$.
Erlent auðmagn gerir inn-
fiutningslandið háð sér —
einkum ef það er vanmáttugt
fyrir —- leggur undir sig
hráefnalindir þess, aflar sér
einkaleyfa hjá því og fær
völd á mörkuðum þess. Þeg-
ar svo er komið, eru afskipti
af pólitísku lífi engum sér-
stökum erfiðleikum bundin.
Á efnahagslega þróun inn-
flutningslandsins hefur erlent
auðmagn bæði jákvæð áhrif
og neikvæð. Þau neikvæðu
eru fólgin í því að þróa fram-
leiðsluöflin á einhliða hátt, úti-
loka þá fjölbreytni, sem nátt-
úruskilyrði landsins og þjóð-
arbúskapur heimtar. I van-
yrktum löndum vanrækir er-
lent auðmagn alveg sérstak-
lega að þróa iðnað og vél-
tækni, en afskræmir innri
hlutföll atvinnuvegana með
því að gefa einum þeirra allt
of stórann sess. Þessi ein-
hliða þróun veldur svo því,
að afkcma lar.dsbúa er kom-
in undir heimsmarkaðsverði
og sölumöguleikum einnar
vörutegundar. Einmitt þess
vegna ljcsta heimskreppur
auðvaldssk-'pulagsins svona
lönd verr en í meðaUagi.
Jákvæðu áhrifin eru fólgin
í því, að framleiðsluöflin
þróast þrátt fyrir allt. Það
koma upp stórir vinnustað-
ir (samþjöppun auðmagnsins
' er ti’tölulega mikil) og stétt-
vís verkalýður. Þegar hann
þroskast. til samstöðu og
átaka, verður hann fær um
að taka að sér forustuhlut-
verk í stjórnmálum' landsins
og gerast helzti frumkvöðull
um fekipulagða baráttu fyrir
þjóðfrelsi og gegn hinum er-
lendu auðjöfrum. Þess vegna
og í þessari merkingu flýtir
auðmagnsinnflutningur fyrir
almennri þróun þjóðfélags-:
ins.
Það er e;n af innri mót-
sögnum auðvaldsskipulagsins,
að alþjóðlegir auðmagnsflutn-
ingar gefa, gegn vilja og
ætlan, vopn í hendur og hug-
rekki í hjörtu snauðra og
píndra þjóða til að rísa gegn
kúgurum sínum og verða vit-
andi um mátt sinn og hlut-
verk.
(Við samningu þessarar
greinar studdist ég við rit'
eins og A jelenkori kapital-
izmus néhány gazhasági dro-
blémája eftir Erik Molnár
og hardbókina Nemzetközi
Almanach, en helztar heim-
ildir voru þó blöð og tímarit
eins og Neue Ziireher Zeit-
ung, Frankfurter Allgemeine,
Die Wirtechaft, The Guardi-
an„ N.Y. Times, N.Y. Herald
Tribune, Political Afferis o.s.
frv.)
>----------------———-------—
Látið okkur
mynda barnið.
iíVfrtyh^
Laugavegi 2. Sími 11-980
Heimasími 34-890.
Iþrottir
Karlmannafatnaður
aUskonar
LrvaliB mest
Verðið b**t
Cltíma
Kiorgarður
Laugavegi 59
Aðalsafnið, Þingholtsstræti 29A:
Tjtlánsdeild: Opið alla virka
daga klukkan 14—22, nema
laugardaga kl. 13—16.
I.estrarsalur fyrir fullorðna:
Opið alla virka daga kl.10—12
og 13—22, nema laugardaga kl
13—16.
Ctibúið Hólmgarði 34:
Ctlánsdeild fyrir fullorðna:
Opið mánudaga kl. 17—21, aðra
virka daga, nema laugardaga
kl. 17—19.
I.esstofa og útlánsdeild fyrii
börn: Opið alla virka daga
nema laugardaga, kl. 17—19.
Ctibúið Ilofsvallagötu 16:
Útlánsdeild fyrir börn og fuil-
orðna: Opið alla virka daga
nema laugardaga, kl. 17.30—
19.30.
Ctibúið Efstasundi 26:
Útlánsdeild fyrir börn og full-
orðna: Opið mánudaga, mið-
vikudaga cg föstudaga kl. 17-19
lYIinningarspjöId Blindra-
vinafélags íslands fást á þessum
stöðum:
Listasafn Einars Jónssonar opið
daglega frá kiukkan 1.30 til 3.30
Framhald af 9. síðu.
son v. útherji skaut þrumuskoti
upp undir samskeyti stangarinn-
al og þverslárinnar o. fl. o. fl.
Er á leikinn leið gerðist hann
heldur ruddalegri og grófari. og
var auðséð að hvorugur vildi
verða af sigri. Einum leikmanni
Fram var vísað af leikvelli fyr-
i.r síendurtekin mótmæli við dóm-
ara.
Stórbrotinn leikur Fram
Leikur Framara var allur mun
verri en KR-inganna, var stór-
brotnari og g.rófari, en færði þó
sigur. Vörnin átti góðan leik og
má þakka henni mikið hvernig
fór. Einkum vakti Ingólfur Ósk-
arsson mikla athygli í miðvarð-
arstöðunni. Framlínan var yfir-
leitt ekki góð, beztur var þó
Hörður Einarsson. Haukur
Bjarnason vakti og athygli á v.
kanti.
KR-ingar óheppnir
Það má með sanni segja að
,,KR-heppnin“ fræga fylgdi ekki
liðinu þetta kvöldið. Óheppni liðs-
ins var mikil. Vörnin átti slæman
leik nema einna helzt Þorsteinn
leik og réðu miðjuspilinu að
Kristjánsson, miðvörður, þó
reyndi ekki oft á vörnina. Fram-
verðirni.r, Gunnar Felixson og
Ólafur Gíslason, (í landsliðinu
1956 og 1957) áttu báðir góðan
leik og réðu miðjuspilnu að
mestu leyti. I framlínunni er
margt efnilegra ungra manna,
t.d. Jón Sigurðsson, Þór Jónsson
og Úlfar Guðmundssori. Dómari
var Baldur Þórðarson og dæmdi
ver en hann þarf.
I
Of seint að byrja kl. 8,30
Leikurinn hófst kl. 8.30, en
það er greinilega allt of seint
um þetta leyti sumars, þegar
daginn er tekið að 'stytta á ný.
Kl. 8 er í það síðasta að hefja
keppni. Hefði leik þessum lokið
með jafntefli sem vel gat kom-
ið til mála, þá hefði varla verið
hægt að í'ramlengja vegna rökk-
urs. — bip —
Olympíudagurinn
á þriðjudag —
fjölbreytt keppni
Olympíudagurinn 1960 verð-
iir haldinn n.k. þriðjudaf>s-
kvöld á Laugardalsvelli og
verður þar keppt í. frjálsum
íþróttum, handknattlcik og
knattspyrnu með þá.btöku OL-
fara og annarra beztu íþrótta-
manna. Öll keppnin fer fram á
rúmum tveim tímum og verður
því alltaf ei1 hvað að gerast
{.inn tíma. N.ánar á íþróttasíðu
á morgun.
Tilboð
óskast. í nokkra íbúðarskála við Efra-Sog. Skálarn-
ir eru til sýnis næstu daga. Einnig um helgina.
Tilboðum sé skilað á skrifstofu vora Túngötu 7,
Reykjávík eða að Efra-Sogi eigi síðar en á mið-
vikudagskvöld 17. þ.m.
EFRAFALL \