Þjóðviljinn - 09.09.1960, Blaðsíða 6

6) — ÞJÓÐVILJINN — Föst.idagur 9. septem-ber 1960

Utr:
þlDÐVILIINN
Útgefandl: Samelnlngarflokkur alÞÝBu — Sóstallstaflokkurtnn. —
RltstJóJ-ar: Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfl Ólafsson. SiB-
nrffur Guðmundsson. — Fréttaritstiórar: ívar H. Jónsson, Jón
BJainasor.. -Auglýsingastjórl: Guðgelr Magnússon. — Ritstjórn,
afgrelðsia auglýsingar, prentsmiðja: Skólavör5ustlg 19. — Bíml
17-500 (6 llnur). - Áskriftarverö kr. 45 á mán. - Lausasöluv. kr. 3.00.
PrentsmiBJa ÞJóÖvilJaaa.
ísland frjálst
IJjart hefur verið yfir íslandi í sumar, sólar-
** dýrð um mestan hluta landsins. mánuð eftir
mánuð, svo birtan hefur seitlað inn í brjóstið
og styrkt hverja taug, stælt viljann og þor til
átaka og starfs, vakið mönnum bjar^ýni og
þrek. Og hver sem átt hefur varðstöðu sína og
vinnu við íslenzkt dagblað allt þetta sumar hef-
ur fundið til þess, að einnig að öðru' leýti’ er
það ólíkt flestum öðrum sumrum þegár þjóð-
málabaráttan tekur sér ríflegt orlof og blöð-
in verða guggin af átakaleysi. Sumarið hefur
borið um landið gust af baráttu og lífi nær
hverja viku og hreinsað loftið.
Pn líkist það ekki öfugmæli að segja bjart yfir
íslenzku sumri 1960? Getur nokkrum- gleymzt
að blýþung og dauðaleg ikrumla áfturhalds-
stjórnar liggur á þjóðinni og er að smeygja á
íslendinga ófrelsisfjötri til að teyma þá inn í
fátækt og atvinnuleysi og ósjálfstæði? Getur
nokkur gleymt því þessa haustdaga að ríkis-
stjórnin og flokkar hennar eru að lyppast nið-
ur í landhelgismálinu, guggna fyrir ofbeldi
Breta, einmitt þegar íslenzk dirfska og mann-
lund hafa sigrað, og hin fámenna íslenzka þjóð
stendur óbuguð og upprétt andspænis gínandi
fallbyssukjöftum stór\’eldis sem eitt sinn ægði
öllum heimi. Getur nokkur íslendingur gefið sig
sóldýrlcun á vald og látið birtuna fylla hug sinn
meðan ríkisstjórn landsins er að brugga þjóðinni
vélráð og tortímingarhættu, og gæti einmitt í
dag eða á morgun þegið í auðmýkt fyrirskip-
un um bækistöðvar bandarískra kafbáta, sem
búnir væru kjarnorkueldflaugum, 1 íslenzkum
höfnum?

mt
UtJ
tiil
2tlí
a
8
3IK
S
É
vp
zit\
Dirtan táknar von þjóðarinnar um sigur yfir
öflum afturhalds, herstöðva og svartnætt-
is. Og einmitt í sumar hefur sú von glæðzt vegna
sóknarinnar í sjálfstæðismálinu, vegna Kefla-
víkurgöngunnar, vegna ávarpsins um ný sam-
tök gegn hersetunni og um hlutleysi íslands,
vegna hinnar einstæðu fundavakningar um land
allt og myndunar héraðsnefnda með ó annað
þusund þátttakendum, — allt á einu hraðfleygu
sumri. Baráttan gegn erlendu hernámi og her-
stöðvum á íslenzkri jörð hófst vorið 1940 þeg-
ar brezkur her réðist inn í landið. Sú barátta
hefur verið með ýmsum hætti og hún hefur allt-
af verið örðug. En í þrautseigju þeirrar baráttu
hefur verið og er fólgin von íslenzku þjóðarinn-
ar um sigur og sjálfstæði og farsæla framtíð.
Á þessu bjarta sumri, 1960, hefur baráttan gegn
herstöðvunum og um hlutleysi íslands í hern-
aðarátökum fundið dýpri h-ljómgrunn og opn-
ari huga fólksins en nokkru sinni fyrr. Menn úr
öllum flokkum og utan flokka hafa á þessu
sumri fundizt og bundizt heitum að vinna sam-
eiginlega íslenzka málstaðnum. Þeir hafa bund-
izt þeim heitum að láta ekkert sundra fylking-
um hernámsandstæðinga fyrr en sigur er unn-
inn, og ísland er ekki lengur hersetið land, held-
ur frjálst og sjálfstætt.

u]í fjess vegna mun sumarsins 1960 minnzt sem
ír ' hins bjarta surnars nýrrar vonar, göfugra
=5 hugsjóna og hins stælta vilja sem einkennir
kt miklar þjóðlífshræringar. Þess vegna ber sólar-
bjarma yfir Þingvallafundinn og það skin mun
aukast í íslandssögu að unnum nýjum heitum og
afrekum. — s.
Skúli ÞórSarson sagnfrœSingur:
.. . Látum nú eSns og á dögum Jéns Sigurðssonar rödd þjóðarinn-
ar hljéma frá hinum gamla þingsfað og veifa forysfumönnum
Ésienzkrar sjáifsfæðisharáffu sfyrk fil að sfanda fyrir málsfað þjóð-
arinnar með fullri einurð við hvern sem er að skipfa . . .
Þingvellir um 1860, prestssetrið o.g kirkjan með Almannagjá í baksýn. Mynd
ferðamanninn J. Ross Browne.
bandaríska
ÞINGVALLAFUND
Febrúarbyltingin 1848 breidd-
ist eins og eldur í sinu um
mikinn hluta Norðurálfu og
gjörbreytti á svipstundu öll-
um stjórnmálaviðhorfum. í
Danaveldi var einveldið af-
numið, og reis þá spurningin
um stöðu íslands í ríkinu. ís-
lendingar voru yfirleitt alls-
endis óundirbúnir að taka af-
stöðu til þessa vandamáls.
Landið haíði búið við einveldi
hátt á aðra öld, og flestir töldu
það sjálfsagðan hlut. Allt í
einu var einveldið úr sögunni
án nokkurs tilverknaðar ís-
lendinga. Hver var nú staða Is-
lands í ríkinu?
Jón Sigurðsson. og ef til vill
fáeinir aðrir íslendingar, höfðu
hugleitt þetta vandamál. Hann'
taldi, að ísland setti rétt til
þess að verða sjálfstætt r.'ki
í konungssambandi við Dan-
mörku, en efaðist ekki um
að þjóðin yrði að heyja bar-
áttu fyrir því að fá þann rétt
viðurkenndan. Strax með vor-
skipunum sendi hann frá Kaup-
mannahöfn „Hugvekju til ís-
lendinga“ — stefnuskrá sjálf-
stæðishreyfingarinnar. Jafn-
framt lagði hann hina þyngstu
áherzlu á, að íslendingar efldu
með sér sem allra víðtækust
samtök, héldu íjöldaíundi um
málið um land allt og sam-
þvkktu þar ályktanir og bæna-
skrár um það. Takmarkið var
að fylkja allri þjóðinni um
sj álf stæðiskröf un a.
í Reyk.javík. þar sem áhrif
æðstu embættismannanna voru
mest, var málinu tekið fremur
dauflega í fyrstu. Gagnslítið
ávárp til konungs var þó sam-
þ.vkkt á fundi þar 11. júlí, en
í Borgarfirði og Árnessýslu
voru bænaskrár samþykktar
og undirritaðar af fjölda
nianna. Víða um land voru
fundir haldnir. og ályktanir og
bænarskrár samþykktar. En
þar sem hér var einungis um
takmörkuð svæði að ræða gat
ekki talizt, að þátttakendur
þessara funda kæmu fram fyr-
ir hönd allra íslendinga.
Þá fékk öruggasti fylgismað-
ur Jóns Sigurðssonar, Jón Guð-
mundsson, þá hugmynd að
boða til íundar á Þingvöllum.
Var ætlunin sú, að sá fundur
yrði sóttur hvaðanæva aí
landinu. Þar áttu að koma
saman fulltrúar íyrir alla þjóð-
ina. -
Það var sannarlega engin
tilviljun að Jón Guðmundsson
valdi Þingvelli til þessa fund-
ar. Alla tíð meðan ísland var
sjálfsætt var þar aðalmiðstöð
allrar • stjórnmálastarfsemi í
landinu, og síðar, er konungs-
valdið bar ægishjálm yíir allt
annað, var sá snefill af inn-
lendu valdi, sem eftir var, að
mestu bundinn við Þingvelli
þar til um aldamótin 1800 er
alþingi var lagt niður. Það
skipti þó kannski mestu máli.
að alþingi hið forna haíði líka
verið þjóðarsamkunda. snar
þáttur í lífi fjölda fólks i cjll-
um landsfjórðungum, einkum
þess hluta þjóðarinnar sem bezt
var menntur. Þar hafði marg-
ur lifað beztu, — og stund-
um verstu -— stundir æfinnar.
Sjálí þingreiðin í sólmánuði
var dýrðlegt ævintýri. Þingvell-
ir stóðu um langan aldur í
dýrðarljóma í hugum allrar
þjóðarinnar, ekki síður þeirra
er aldrei litu "þarm stað, en
heyrðu aðeins sögur hinna, er
til þings riðu. Fornaldardýrk-
un og rómantík juku enn helgi
staðarins; hin stórkos'tlega
náttúrufegurð spillti ekki. Sam-
þykktir gerðar á Þingvöllum,
höfðu því allt annað gildi í
augum almennings á íslandi en
aðrar samþykktir. Að þeim stóð
öll þjóðin.
Fullseint var gripið til þess
ráðs að boða fúnd þennan, hinn
fyrsta hinna frægu Þingvaíía-
funda um sjálfstæðismálið.
Hann var boðaður i skyndi
norður og vestur um landið. en
engin tök voru á að nú til