Þjóðviljinn - 04.12.1960, Qupperneq 6

<S) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 4. desember 1960

xt
tí;
I
(MODVILJINN
Utgeíandi: 0am«lnlnitAr21ok:Jnir HÍDt'ð* •• Bóol&iistakílpkknzlnn. —
SltetjArar: Magnús KJartar.ason (4b.;, Magnúa Torfi OlafBaon, Wi«»
CIl ttrður GuðmundBson. — FréttarltBtiórar: fver H. Jónason.
SJavnasor. — AuglýBlngaatJórl: Guðgeir MagnúBson. — EUtaiJóm.
JJf algielðBla auglýslngar, prentsmlðja: Skólavörðustig 10. —
MM llnar, Aakrtftan>erB kr 48 4 mla. - Letuaeðlv.r. kr. S.«5£.
Prentsmlðla ÞióðvilJanB,
Nýlendukúgarar
lll'orgunblaðið birti í fyrradag forustugrein um
* nýlendumál, talaði þar af miklum fjálgleik
um undirokaðar þjóðir sem hefðu vöðlazt“, frelsi
og fór miklum lofsorðum um þjóðakúgara eins
og Breta og Frakka sem að undanförnu hefðu
^55 „verið að veita sínum gömlu nýlendum frelsi“.
p: Var einna helzt á blaðinu að skilja að þau tvö
Jr^j ríki væru einskonar velgerðastofnanir sem út-
hlutuðu „frelsi“ af örlæti hjarta síns líkt og
jólasveinar í barnahópi. Fráleitari sögufalsanir
hafa ekki sézt í Morgunblaðinu, og verður þá
ekki lengra jafnað. Nýlendukúgararnir hafa
aldrei sleppt nokkurri bráð af frjálsum vilja.
jpc Sögu þeirra er auðveldast að rekja eftir blóðferl-
■P? inum, og enn halda nýlgndustyrjaldirnar áfram
|f3j eins og þær hafa gert linnulaust síðan heims-
Ivaldastefnan hófst. Sívaxandi frelsi nýlendu-
þjóðanna er að vísu aðaleinkenni okkar tíma, en
það frelsi hefur unnizt með baráttu, sem einatt
y—-í var mannskæð, harðvítug, örvæntingarfull og
avirtist oft vonlítil, en hafði þó í sér fólginn sig-
urinn, vegna þess að siðræn verðmæti verða að
ÍÍÍ lokum yfirsterkari hverju morðtóli. Bretar og
J§e Frakkar hafa aldrei ,veitt“ nokkurri þjóð frelsi;
i*!2 þeir hafa aðeins neyðzt til að sleppa þrælatök-
—Éri um sínum þegar komið var í algert óefni. Þeg-
■í"5 ar þeir reyna síðan að hæla sér af ósigri sínum
•j*2~ kóróna þeir siðlausan feril með hræsni.
trtf
tJ7Í
A tferli nýlendukúgaranna hefur birzt öllum
m heimi að undanförnu í atburðum þeim sem
IHn gerzt hafa í Kongó. Þar þóttust Belgíumenn vera
að „veita“ undirokaðri þjóð frelsi, og um það
veglyndi voru skrifaðar miklar greinar í aftur-
haldsblöð víðsvegar um heim, þar á meðal Morg-
{^3 unblaðið. Ekki var þó „frelsið11 fyrr fengið er
£j| Belgar hófu sína fyrri iðju á nýjan leik. Þeir
hagnýttu sér hversu frumstæðir íbúarnir voru,
vegna þess að þeim hafði verið neitað um alla
jj;jj menntun og egndu þjóðflokka hvern gegn öðr-
cjil um. Þeir hagnýttu auðfyrirtæki sem þeir áttu
í landinu til stjórnmálaáhrifa og efldu hvern
leppinn af öðrum til valda- Þeir skipulögðu upp-
reisn óaldalýðs í hernum, létu hann koma í veg
fvrir að fyrsta lýðkjörna þing landsins gæti
starfað, reka löglega ríkisstjórn landsins frá
völdum og banna forsætisráðherra að gegna
skvldustörfum sínum. Nú síðast hefur forsætis-
ráðherrann verið handtekinn og spáir Morgun-
blaðið því í gær að hann verði myrtur einhvern
næstu daga.
IjS
m
lirr:

juí
Jítí
Jiti
m
P
&

ð
k

/Nmurlegast er þó að öll þessi iðja hefur verið
framkvæmd í skjóli Sameinuðu þjóðanna.
Unphaflega sendu Sameinuðu þjóðirnar lið til
laiS Kongó til þess að reka belgíska herinn úr land-
inu og tryggja löglegri stjórn landsins starfsfrið.
En í framkvæmd hafa Sameinuðu þjóðirnar
'ijSj tryggt erindrekum Belga og leppum þeirra að-
TTý stöðu til valdaráns, ofbeldis og lögbrota, og er
Sr það einhver ömurlegasti þátturinn í sögu þeirra
samtaka. Þar hafa komið til fyrirmæli nýlendu-
XZ kúgaranna gömlu, sem nú lúta forustu Banda-
.;|3f ríkjanna, og talar sú afstaða skýru máli um
:■ viðhorf þeirra rikja til raunverulegs frelsis og
sjálfstæðis nýlenduþjóðanna. L- m.

Breiðfirzkur bóneíi frá Amager segir frá
hott hott!’’
til að byrja með. Eftir eitt ár
breyttist þetta og ég fór að
kunna betur við mig. Kérna
er örlítill vottur af skógi. Ég
sé aldrei eftir því að hafa
flutzt til fslands.
— Fannst þér málið mjög
erfitt?
— Það kom furðanlega. Það
var eitt orð sem ég skildi
Króksfjarðarness, svo ég hafði
séð svolítið af landinu frá sjó
þegar við komum hingað. Ég
var óvanur svona landslagi —
og öllu hér.
Tengdafaðir minn var kom-
inn með vagn og tvo reið-
hesta þegar við komum á land
í Króksfjarðarnesi. Tengda-
pabbi setti mig uop á annan
Fyrstu vikurnar gat ég sama
og ekkert écio; gac meó engu
móti fellt mig við ,’slenzka mat-
inn. Maginn vildi ekki. Ég
grúthoraðist. Allir á heimilinu
: voru mjög áhyggjufullir og
héldu ég myndi deyja úr sulti!
Tengdapabbi mátti ekki finna
lykt af hrossakjöti — en því
var ég vanur frá Danmörku,
Hann leit dagsins ljós á Amager, þar sem vart finnst steinvala til leiks
og maður væntir þess á hverri stundu að vatnið flæði inn yfir þá iðgrænu
flöt. Svo sá hann sveitastúlku í blómabúð — og það var örlagaríkt tillit
því fáum árum síðar lenti hann við klappir á klettóttri strönd. „0g svo
sagði tengdapabbi hott hott! og við hottuðum af stað".
Nú telur hann Island bezt allra landa í heimi — og margur á ljúfar
endurminningar frá landareign hans, þótt til séu þeir (og bær) sem fátt
muna þaðan utan bjarkarilm á föstudagskvcldi og að einhver ýtti þeim
inní áætlunarbíl að áliðnum sunnudegi.
Ketill ilbreiður, sonur Þor-
bjarnar tálkna nam Beru-
fjörð. Dóttur eignaðist Ketill,
Þórörnu að nafni og var hún ■
gefin Hergils hnapprassi syni
Þrándar mjóbeins.
Eigi er vitað hvar Ketill sá
ilbreiður reisti bæ sinn, en
vafalítið má telja að það hafi
verið á svipuðum slóðum og
enn stendur bær fast við þjóð-
veginn út á Reykjanesið. Neð-
an bæjarins hallandi tún að
bogadregnum fjarðarbotninum.
I hallanum austan vogsins bær-
inn Skáldstaðir. En hvert
skyldi það skáld hafa verið?
Og skyldi bæjarheitið vera hið
eina til minningar um hérvist
þess? Utar með íirðinum, vest-
an hans, Barmahlíðin með
„blágresið blíða, berjalautu
væna“. Ofan Beruíjarðarbæj-
arins kjarrvaxinn ás, að baki
hans Berufjarðarvatn, handan
þess Bjarkarlundur.
Þótt sumarsólin skíni er vart
stætt veður þegar okkur ber
að garði í Berufirði, en samt
er maður að bjástra við ein-
hverja vél úti við veginn. Sá
hættir þegar og býður í bæ-
inn. Þetta er skeggjaður mað-
ur, höíðinglegur og gæti því
sem bezt verið beinn afkom-
andi Ketils ilbreiðs eða Gils
skeiðarnefs, samkvæmt því er
margir hugsa sér víkinga. Af
máli hans heyrist þó þegar að
þar fer danskur víkingur, svo
líklega er það bara konan hans
sem er afkomandi þeirra vík-
inga er hér námu land rúm-
um þúsund árum á undan þess-
um.
— Hvenær komstu til ís-
lands?
— Ég kom hingað árið 1939,
— Hvar varstu áður?
— Ég er fæddur á Amager.
Var bílstjóri í Kaupmanna-
höfn þegar ég kynntist kon-
unni minni. Hún vann þar þá
í blómabúð. Við bjuggum fyrst
í Höfn nokkur ár og eignuð-
umst 2 börn þar áður en við
fluttum til íslands.
— Varstu eitthvað við land-
búnað meðan þú varst í Dan-
mörku?
— Nei, ég kom aldrei ná-
lægt búskap í Danmörku.
— Var ekki dálítið erfitt að
setjast hér að við búskap ó-
vanur öllu?
*— Ég var óvanur landinu og
náttúru þess og óvanur mál-
inu. Það var því úálítið eriiU
Milcael Hassing bóndi í Berufirði og Guðbjörg Jcnsdóttir kona hans.
ekki lengi, það var andskoti.
Þess vegna þrástagaðist ég á
því og sagði andskoti við öll
tækifæri. Nú bölva ég á dönsku
hér — en á íslenzku úti í
Danmörku!
— Hvernig leizt þér á þegar
þú komst hingað fyrst til ís-
lands?
— Við komum auðvitað með
skipi frá Kaupmannahöfn og
síðan með strandferðaskipi til
reiðhestinn. Það var í fyrsta
skipti að ég kom á hestbak
hér. Og svo sagði tengdapabbi
hott hott! — og við hottuðum
af stað, og einhvernveginn
komst ég að Kambi, heim til
hans.
Ég var voðasoltinn orðinn og
þegar við komum að Kambi
stóð stórt fat hlaðið hangi-
kjöti á borðinu. Og það kbm
vatn í munninn á mér við ; þá
og það mun konan mín hafa
sagt honum, því einn daginn
kom hann og spurði: Étur þú
hrossakjöt? Ég hélt það nú. Þá
i'ór hann og slátraði hesti,
kallaði á mig og sagði: Gerðu
svo vel! Ég lét ekki segja mér
það tvisvar heldur skar mér
þá bita er mér þóttu beztir,
hljóp með þá inn í eldhús til
konunnar og bað hana mat-
sýn. Tengdapabbi rétti mc'r
þrjá stóra bita, og ég skar mér
stóran bita og stakk upp í
mig, en þá vissi ég ekki hvað
hangiket var — og hrækti hon-
um út úr mér! Ég gat með
engu móti étið neitt af þessu
stóra kjötfati.
Tengdamamma var eyðilögð;
hún hafði tekið fram það bezta
í búrinu til að fagna komu
okkar.
reiða. Og nú ■ át ég mig sann-
arlega saddan.
Tengdapabbi gat ekki hugsað
sér að leggja sér hrossakjöt
til munns, en einhvem daginn
nartaði hann af rælni í kjöt-
bollur með krökkunum mín-
um. Þær voru úr hrossaketi —
en hann vissi það ekki. Honum
þótti þær góðar og fékk víst
að vita úr hverju þær voru
og komst að raun um að
hrossakjöt væri bezti matur,
því einn daginn seinna þegar
við vorum niðri ‘í eldhúsi íór
hann að éta hrossakjöt. Ég
hrópaði til hans að þetta væri
hrossakjöt. Það er bara betra
sagði hann og hió.
Og ég komst brátt upp á
að meta islenzka matinn — og
nú þykir mér sauðakjöt, eink-
um hangikjöt, allra mata bezt.
— Já, hestar eru til margra
h’uta nytsamlegir. Þú hefur
ekki verið vanur því í Höfn
að ferðast á hestum, —1 hvern-
ig féll þér það?
— Já, ég kynntist hestunum
fljótt meira en þegar tengda-
pabbi sagði hott hott á leiðinni
frá Króksfjarðarnesi. Fór fljót-
lega með honum ríðandi norð-
ur yfir Tröliatunguheiði. Hann
átti kunningja þar og það var
mjög vel tekið á móti okkur
í Strandasýslunni. Það var
drukkið eitthvað af brenni-
víni. Þá var ég enn óvanur
hestum. Lærin á mér loguðu.
Ég lá heilan dag í rasssæri á
eftir!
— Og svo hefurðu farið að
búa?
-—• Já, eftir eitt ár á Kambi
fluttum við hingað, og hér
höfum við búið í 20 ár. Hér
er fallegt — og gott að vera.
— Þú ert með sauðfjárbú-
skap?
— Já. í ár á ég þó enga
kind; það gerir niðurskurður-
inn í fyrra, en ég á að fá þær
með haustinu. Annars væri ég
reiðubúinn að vera fjárlaus
eitt ár enn. Það væri betra en
eiga á hættu að þurfa að skera
niður aftur. En þá yrði ríkið
að hlaupa undir bagga með
bændunum hér í sveitinni, því
þeir standast það ékki áð vera
bústofnslausir tvö ár i röð.
— Og hvernig hefur þér fall-
ið við þjóðina
— Mér hefur fallið vel við
fólkið hér •— og íslendinga
yfirleitt. Og fyrst þú ert allt-
af að skrifa og heimtar að
birta þetta, þá blessaður skil-
aðu beztu kveðjum frá mér til
félaganna á Þorkeli mána og
Bjarna riddara.
— Þekkir þú einhverja á
þeim skipum.
— Já, veturinn 1959 gerðist
ég togarasjómaður — til að
afla heimilinu einhverra tekna.
En ég er víst orðinn of gamall
til að gerast togarasjómaður —
auk þess veiktist ég. Það voru
miklir ágætismenn flestir sem
ég var með þá.
— En hver sá um búið heima
á meðan?
—- Heima, dóttir mín 17 ára
hirti skepnurnar — og hún
gerði það ve].
— Segðu mér annars, finnst
þér sem kemur frá hinni gróð-
ursælu Danmörku ekki hálf-
heimskulegt að vera að basla
við landbúnað hér norður á
Framhald o lti íiöi
Sunnudagur 4. desember 1960 — ÞJÓÐVILJINN — (7
VINATTUHÁSKÓLINN
'r
I MOSKVU
Sautjánda nóvember var
Vináttuháskólinn hátíðlega
stofnaður í Moskvu.
Hinn gríðarstóri Súlnasal-
ur í Dom Sojúzof var þétt-
skipaður þennan dag. Þarna
voru kennarar háskólans og
ailskonar menningarfulltrúar
og blaðamenn og sjálfir stúd-
entarnir: fimm liundruð stúd-
entar frá fimmtíu og níu
löndum Asíu, Afríku og Suð-
ur-Ameríku. Þetta var marg-
litur hópur: hér má sjá
skrautlega arabíska höfuð-
dúka, svartar kollhúfur indó-
nssanna, hvítar skikkjur
svertingjanna, tinnudökk
augu kreólastúlknanna. Þess-
ir stúdentar komu til Moskvu
fyrir nokkrum vikum og læra
nú rússnesku sex tíma á
dag. Margir kunna furðu mik-
ið nú þegar, enda veitir ekki
af því mikið liggfir á: það
vantar lækna, kennara. verk-
fræðinga í ættlönd þessara
æskumanna, — sem flesta og
sem fyrst. Vináttuháskólinn
fékk yfir þrjátíu þúsund um-
sckrir, en það var aðeins
hægt að sinna 500 í ár. En
á næsta ári verður hægt að
taka við tveim til þrem þús-
undum.
Þegar Krústjoff heimsótti
Indónesíu fyrr á þessu ári
minntist hann fyrst á það á-
form sovétstjórnarinnar að
stofna sérstakan háskóla í
Moskvu fyrir stúdenta frá
vanþróuðum löndum. Þetta
reyndist ágæt hugmynd og
vinsæl, enda er rausnarlega
boðio: Sovétríkin taka að sér
allan kostnað við nám og
dvöl þessara ungu manna,
sem eftir nokkur ár munu
kenna efnafræði í Venezúelu,
berjast við farsóttir í Kam-
erún og leggja vegi á Súm-
ötru. Og því hafa háskólan-
um borizt heillaóskir frá
Nehru, Súkarno og frú Band-
araraike. Og því heyrast hér
í Súlnasalnum raddir rektora
háskclanna í Bombey og Dja-
'karta: þeir og fulltrúi stúd-
enta, Osunde frá Nígeríu,
þakka sovétstjórninnj fyrir
,þann s’kilning sem hún hefur'
sýnt á þörfum hinna vanþró-
aðri þjóða heims með opnun
þessarar merku menntastofn-
unar.
Ræðumenn voru margir:
Petrovsk'í, rektor Moskvuhá-
skóla, flutti kveðjur elzta há-
skóla landsins til hins yngsta,
Maria de la Costa flutti
kveðjur frá Brazilíu, Popova
flutti ávarp frá Sambandi vin-
áttufélaga.
Krústjoff hélt einnig ræðu.
Hann talaði um hin miklu
verkefr.i sem biðu þjóða Afr-
íku, Asíu og Suður-Ameríku
og um hinn tilfinnanlega
skort á sérfræðingum í ýms-
um greinum, sem tefði alvar-
lega fyrir þessum löndum á
þróunarbraut þeirra. Hann
sagði, að Sovétþjóðirnar, sem
hefðu á stuttum tíma breytt
landi sínu í mikið iðnaðar-
veldi, skildu vel vandamál
hinna ungu þjóða, og þv!í
vildi Sovétstjórnin fyrir sitt
leyti veita þeim aðstoð við að
styrkja efnahagslíf og bæta
lífskjör þeirra; einn þát'tur
slíkrar aðstoðar væri stofnun
þessa Vináttuháskóla. Að
vísu, bætti Krústjoff við, hef-
ur því verið haldið fram á
Vesturlöndum, að stofnun
Vináttuháskólans væri aðeins
ný bellibrögð sovézkra (þ.e.
á.s. að háskólinn skyldi verða
klakstöð kommúnismans). En
við munum ekki troða hug-
myndum okkar unp á neinn.
Ef einhver ykkar yrði komm-
únísti hér, þá eætum við auð-
vitað ekki álitið bað móðsrun
við okkur. Og ekki mun okkur
heldur sárna, þótt bið gerist
ekki kommúnistar; bað skint'
ir höcuðmáli, að bið beitið
þekkinau vkkar af eliu og
fórnfýsi þióðnm vkkrr til
heilla. -— S’ða n las Krúst-
joff orð«endirFn tíl básitólans
frá iflokki og ríkisstiórn.
Það var mikið klappað.
Stúdentarnir voru í hát'lð-
arskapi. Allt húsið var fullt
af músík. Tveir arnbar döns-
uðu mústafa út á gangi. Þar
gekk indversk stúlka, fork-
■unnarfögur, ásamt vinj sínum
frá Venezúela. Hún er dóttir
rithöfurdarins Gurbaksh
Singh. Áður lét hún sig
dreyma um læknisfræði, en nú
er hún viss um, að bókmennt-
ir eru henni miklu hjart-
fólgnari. Hún hefur bæði sáð
Svanavatnið og úkraínskan
þjóðdansaflokk. það var dá-
samlegt. Og fólkið. það er
bara alveg eins og Indverjar.
— En vinurinn frá Venezú-
ela? Hann verður eðlisfræð-
ingur Georges Ashi frá Líb-
anon vill verða læknir. Faðir
hans er matsveinn, og sökum
fátæktar gat Georges ekki
stundað nám. Hann vann
snemmp, fyrir sér, var lengi
sendill i verzlun og átti vissu-
lega í útistöðum víð húsbónd-
ann. .Tuan ATonc-. e>n tvitug-
ur Kúbumaður. 1858 var hann
sett.ur inn fvrir að safna fé
handa félaga ‘i fangelsí. Þgg-
ar hann kom út, gekk harin.
rakleitt í lið Fidels Castro,
og lauk skclanámi eftir býlt
ingu. Það þarf að iðnvæða
Kúbu, segir hann, þessvegna,
hlýt ég að gerast verkfræð-
ingur
Og svo var konsert og þar
komu svertingjar og dönsuðu
nýsaminn dans sinn um stór
borgina Moskvu, og stúdént
frá Perú söng þjóðlag mjögi
hjartanlega.
Þannig hófst fyrsta starfs-
ár þessa ævintýralega há-
skóla. Árni.
Birgir Kjaran
Safn fsrSapístla
eftir iirgi Kjaran
Komið er út safn ferðapistja
og frásöguþátta eftir Birgi Kjar-
an og nefnist bókin Fagra land.
í bókinni eru ferðasögur írá
ýmsum landshlutum og þættir
um fugla- og dýralíf Aðalkaflar
bókarinnar heita: Hellisgangan,
Myndir frá liðnu sumri, Úr
dagatali heiðarvatns, Svipazt uni
á Suðurnesjum, Ferðapistlar al1
Snæfellsnesi, Veiðimannalíf og
Öræfaslóðir.
1 bókinni er fjöldi mynda a£
landslagi, fuglum, fólki og at-
vinnutækjum, auk þess sem
teikningar eftir Atla Má eru
við hver kaflaskil. Fagra land
er 288 blaðsíður, útgefandi Bók-
fellsútgáfan.
■ HBEBnBBBEEBaanHBaHHaHHBBaHBEHBBBIBBIHnBN,
Hraín úr Vogi:
Ur Gvendarþulu
Að hugsa svona mikið um möguleikana,
er margfalt áíag á hæfileikana
og hreint má það vera óskapleg elja,
alltaf að vera að selja — og telja
þjóðinni trú um að blessaður Bretinn,
bíði þess eins, að góövilji hans sé metinn
að verðleikum af þessum voluöu sálum,
sem verka fisk, hérna nyrst í Atlanzhafsálum
og nauðsyn þess ráðs, sem hafa í heiöri ber,
aö hyliá skálkinn og biðja hann aö klajTpa sér
a
'■■■' .'>J
AÖ Gvendur þenki, þykir víst engum mikið, g
því bráömn er uppuriö allt, 5
sem ekki er selt
— eða svikiö. L. J
M
H
B
H
H
H
W
H
H
H
n
w
H
w:
w:
w:
M
Wt
»t:
w;
H!
H:
w;
w:
: w