Þjóðviljinn - 13.12.1960, Blaðsíða 6

í>) — sÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 13. desember 1960

Hisiiiisííii ffi£3aiS55ii^J5S5fS5iEniEli:
þiomnuiNN
Jí dtsetarxdl: : i«trflokkBr fclbýbi- -Sdcl&lúitaflolckbrlim. ~
Jfj ftlt8tJAr»r: liftgnús Kj»rt»nason (áb.), Mftgnúa Torfl Ólftfaaon. ðlg-
tjl /Bur OiiOmundason. — PréttarltatJórsr: Ivar H. Jónaaon, Jóu
jKJ Xijftvnaaor . — Auglýalng&atjórl: QuBgelr Masnúaaoi. — RttetJóm
Ftf! vígrelBalft ftuglýalngar. prentamlBia: SkólavörBuatlg 10. — Bfaai
'lnHjf áagriftftrverB kr. 45 4 mán. - L&«SASÖlmv. kr. SJM.
^rentsmlBJft ÞióBvtlJftne.
• -»w> >
zæ
\ Viðreisnarskatíar og lífskjör
IT’inn gildasti þáttur ,,viðreisnarinnar“ að sjálfri
•*“* gengisfellingunni slepptri, en sú gerbreyting, sem
stjórnarflokkarnir hafa framkvæmt á útsvars- og^
skattalöggjöfinni um leið og sjálf skattheimtan í heild
hefur verið aukin meira en nokkur dæmi eru til í
stjórnmálasögunni. Þótt aðeins séu reiknaðar hækk-
anir þær sem söluskattarnir vaida, en öllum öðrum
hækkunum óbeinna skatta sleppt kemur í ljós að á
næsta ári munu þeir ásamt því sem eftir stendur af
tekjuskatti nema á sjötta hundrað milljónum króna á
móti 275 millj. króna 1959 og hefur þá verið frádreginn
að fullu sá hluti söluskattanna, sem rennur til sveitar-
félaganna. Þessi hömlulausa skattpíning, sem nemur
í hreinni aukningu 7000 kr. á hverja 5 manna fjöl-
skyldu í landinu ,að meðaltali á sinn ríka þátt í því að
•gera óbreytt lifskjör og laun allrar alþýðu óbærileg.
^n það er ekki aðeins hækkun skattheimtunnar ein.
Éem hér kemur til greina, því samhliða henni hafa
Verið gerðar þær breytingar að láglaunamenn hljóta
þð bera stórfellt meiri hluta byrðanna en áður.
•IVFokkuð má marka eðli þeirrar breytingar sem hér
r ” hefur orðið á því að tæplega tvö þúsund hæstu
jgjaldendur tekjuskatts í Reykjavík hafa fengið lækkun
iá þeim skatti um nærri tíu þúsund krónur að meðal-
tali hver en 2500 lægstu gjaldendurnir fengu heilar 76
jkrónur í lækkun á þeim sama skatti. Hið sama hefur
gerst í útsvarsmálum. Stórum byrðum hefur einnig
þar verið létt af hátekjumönnum og gróðafélögum en
tekjulágum launamönnum veittar litlar lækkanir og
hinum tekjulægstu engar. En svo koma söluskattarnir
i staðinn og leggjast með jöfnum þunga á brýnustu
lifsnauðsynjar almennings sem óhóf og eyðslu. Jafnvel
öryrkjar og gamalmenni, sem hafa lifeyri sinn einan
tekna og sjúkir menn og tekjulausir verða nú að
standa full skil á sínum hluta skattabyrðanna og
gjalda drjúgan hluta af sínum litla framfærslueyri í
hítina miklu.
Hólmgöngusaga Vigfúsar
tzti
nst
CJlíkt er eðli þeirrar byltingar í skattamálunum, sem
^ nú er staðreynd orðin Algert miskunnarleysi gagn-
vart hinum máttarminni i þjóðfélagín.'j eri lifikin.d v/.á
þá sem aflögu eru færir. Meðan öll gróðafélög landsins
greiða heilar 50 millj. kr. í beina skatta til ríkissjóðs
og allir auðmenn og vel megandi borgarar samanlagt
25 millj. eru hundruð milljóna lögð á bök þeirra, sem
af engu haía að taka nema nauðsynjum heimila sinna.
'17'erkalýðshreyfingin hefur sett þá kröfu fram fyrsta
” allra til ríkisstjórnarinnar, að hún láti nú staðar
numið á skattpíningarbraut sinni og standi við fyrirheit
sín um að fella úr gildi, eins, og lög mæla fyrir um
þann hluta söluskattsins, sem neíndur hefur verið af
stjórnarflokkunum „bráðabirgða söluskattur“ og nemur
8,8% af tollverði flestallra innfluttra vara nauðsynlegra
sem ónauðsynlegra og er því einn skaðvaldurinn sem
nú knýr upp vöruverðið og lækkar raunveruleg laun.
Svo einhuga er verkalýðshreyfingin um þessa sjálf-
sögðu kröfu, að allir „verkalýðsforingjar Alþýðuflokks-
ins“ og jafnvel íhaldsins lika hafa stutt hana, m.a. á
þingi Alþýðusambandsins og fullyrt að ef ekki fengist
á þessari kröfu fullnægjandi lausn væru kauphækkan-
ir óumflýjanlegar. Viðbrögð rkisstjórnarinnar við
þessari afstöðu verkalýðshreyfingarinnar eru nú ljós
orðin. Hún hefur, að því er bezt verður séð, slitið þeim
viðræðum, sem hafnar voru í byrjun nóvembermánað-
ar við hana af hálfu stjórnar Alþýðusamtoandsins um
þetta mál og raunar fleiri, en lætur samtímis málgagn
sitt, Morgunblaðið, hælast um yfir því að ekkert
sýni „styrk“ hennar betur en það, að hún láti ekki
svo lítillækkandi athæfi henda sig sem það að setjast
að samningaborði með launþegasamtökunum.

Æskudagar. Hjarðmaður í
„villta vestrinu" og á Borg-
arfjarðarheiðum. Eftir Vig-
fús Guðmundsson. Bókaút-
gáfan Einbúi, Reykjavik
1960.
Kúreki á prjónandi fola,
skjótandi af tveim skammbyss-
um, og strípuð Indíánastelpa
myndu sennilega hafa gert bók
Vigfúsar metsölubók — hefði
hann sett slíka mynd á káp-
una. í þess stað velur hann
gamlan bse í heiðadal uppi
undir Oki. Æskudagar eru ekki
beint freistandi bókarheiti
og helzt mætti vænta frásagna
af æskuleikjum — e'n það var
fátt leika á æskudðgum Vig-
fúsar, nema helzt rökkursög-
ur og rímur á kvöldum og
sú list að kveðast á. Æsku-
dagar Vigfúsar Guðmundsson-
ar hefjast á Eyri í Flókadal
eitt harðindavor í annarri
viku sumars á öldinni sem leið.
Hann lýsir fyrir okkur bænda-
býli, eins og þau gerðust þá,
ásamt þremur horfnum at-
vinnuháttum: fráfærum, hjá-
setu og hjástöðum í krafsjörð
að vetrarlagi. Faðir Vigfúsar
mun hafa Verið bjargálnamað-
ur, en missir helming bús síns
í ábyrgð fyrir braskara; Vig-
fús kynnist því snemma þeirri
manntegund sem lifir á náung-
anum 1— og metur hana að
verðleikum enn í dag. Þetta
hefur sín áhrif á afkomu heim-
ilisins, og fyrir fermingu er
Vigfús aðeins nokkrar vikur í
skóla, lengst í einu í tvær vik-
ur. Sem ungur maður lifir hann
atburð er markar djúp spor í ■
vitund han's: Þjóðhátiðina á
Þingvöllum 1907. Þá ríkir er-
lendur konungur yfir íslandi
og danskir fánar blakta hvar-
vetna yfir Þingvöllum — nema
þrem stöðum: tjaldi Skúla
Thoroddsen, tjaldi Ara Am-
alds, Benedikts Sveinssonar og
Gunnars Einarssonar og tjaldi
Ungmennaféiags íslands. Og
þótt Vigfús vekti á þriðja sól-
arhring á þessari hát'ð man
hann enn og lýsir nákvæmlega
þessum viðburði. Það var vor-
hugur í æsku íslands þessi ár.
og aðrir hafa ekki lýst betur
viðhorfi og erfiðleikum ungra
íslendinga þá en Vigfús gerir
í þessari bók:
„Við ungu mennirnir vissum
vel, að við vorum fátækir og
Iandið okkar vantafti flest
menningarleg tæki, framfarir
og Iífsþægindi, sem nágranna-
þjóðir okkar voru búnar að
eignast. Varla var t.d. nokkur
lagður vegarspotti til á Iand-
inu, engin bifreið, enginn járn-
brautarstúfur. Flestar hinar
mörgu ár landsins streymdu
fram óbrúaðar og voru oft
hinar verstu yfirferðar. Hvorki
hafskipabryggjur né hafnir,
ekkert rafmagn. Engin tæki á
bjólum nema hjólbörur og fá-
einar tvíhjólakerrur nýkomnar
á cinstaka stöðum. Ræktun öll
og byggingar máttu heita á
byrjunarstigi. Víðast voru torf-
bæir og þeir viða lekir og lélegir.
Millilandaskip áttu íslending-
ar engin. Skólar aðeins örfá-
ir og fátæklegir o.s.frv..En
æska fslands um aldamótin var
yfirleitt ekki að hugsa um að
flýja land né gerast ölmusu-
menn og mútuþegar erlends
auðs. Þvert á móti, Vigfús
heldur áfram: „En því meira
sem skorti, þeim mun meira
var ánægjulegt að vera ungur
og finna kraftinn í sjálfum sér,
og þráin jókst til að taka þátt
í endurreisninni og gera ísland
frjálst og laust við ok erlendr-
ar þjóðar.
En svo komu skuggarnir.
Engin skólaganga og því margs-
Vigíús Guðmundsson
konar skortur á þekkingu. Blá-
fátækt og hennar vegna margs-
konar tækifæraskortur. En
ungu mennirnir sungu: „Táp
og fjör og frískir menn finnast
hér á Iandi enn“. Það var sjálf-
sagt að ganga á hólm við örð-
ug!eikana“.
Og Vigfús hræddist ekki örð-
ugleikana, þvert á móti varð
það lífsnautn hans helzt að
ganga á hólm við örðugleik-
ana. Hann gerist vertíðarmað-
ur suður með sjó til að afla
fjár, reynir skútulífið og hrað-
ar sér frá sjónum til að taka
við geymslu Hvanneyrarhjarð-
arinnar, 500 fjár, á heiðunum
uppi undir Oki, — meðan 95%
beitilandsins voru enn undir
fönn. Þar tjaldar hann einn á
þeim rimanum er hæst stendur
upp úr snjónum. Einn og að-
stoðarlaus vakir hann yfir þess-
ari hjörð og yfirgefur hana
ekki fyrr en hann hefur mark^
að lömbin og rúið ærnar. Oft
var hann kaldur, svangur og
syfjaður og úrvinda af þreytu.
En stundum veiddi hann vel
í vötnunum — og sólin skein
og allt lék í lyndi, og enn
geymast heiðarnar vestan Oks-
ins í ævintýraljóma í hug
hans, Jafnframt fjárgæzlunni
gerðist hann grenjaskytta. Fyr-
ir allan þennan þrældóm haíði
hann líka kaup 3—4 manna í
byggð. Rjúpnaveiðar voru Vig-
fúsi ekki tómstundagaman held-
ur gekk hann stundum 5-—6
klst. í myrkri — við olíulukt!
— til að vera kominn í bezta
rjúpnalandið í birtingu. Svo tók
við 4—5 daga þramm með 2—
4 hesta undir rjúpum í togi
yfir óbrúaðar krapfylltar ár.
Þannig var að afla fjár ura
aidamótin, og með þessum
hætti tókst honum að styðja
heimili foreldra sinna og kosta
skólavist sína á Hvanneyri.
Þegar haustar heldur hann
til Noregs með síldarbáti, en
áður en hann fer tekur hann
íyrsta peningalán sitt, ekki sem
íarareyri heldur til að stuðla
að því að íslendingar geti eign-
ast millilandaskip og þurfi ekki
að eiga flutninga til landsins
undir erlendum þjóðum. Er
þetta litla atvik táknrænt fyr-
ir aldamótakynslóðina. Frá Nor-
egi fer Vigfús vestur um haf,
fær lánaða dollara hjá Norð-
manni meðan hann fer gegnum
útlendingaeftirlitið, síðan held-
ur hann vestur yfir þver.a Am-
eríku og lifir „upp á vatn og
brauð“ unz honum tekst að
ráða sig í hjarðmennsku í
hinu ónumda ..villta vestri“
uppi í Klsttafjöllum. Þar á
hann í brösum við villidýr,
evrópska ræningja og villi-
menn, dansar við indíánastúlk-
ur kringum eld í skóginum.
Svo gerist hann kúreki niðri á
sléttunum, lærir málið — og
leggur kaupið sitt fyrir. Bók
Vigíúsar lýkur um það bil er
hann hyggst strjúka undan
herþjónustu í fyrri heims-
styrjöldinni.
Þetta er orðin löng upptaln-
ing og þó eru enn ótaldir ekki
ómerkari þættir en sjáifstæðis-
baráttan og ungmennafélögin,
auk fl. o. fl. Málfar Vigfúsar
er lipurt og látlaust, en gildi
bókar hans verður ekki met-
ið á mælistiku ritsnilldar held-
ur er það fyrst og fremst fólg-
ið í því hve góð heimild hún
er um viðhorf og aðstöðu þeirr-
ar kynslóðar, sem, með töær
hendur tómar, tók við niður-
níddu landi, þrautpindu um
aldir af erlendu valdi, en ruddi
samt brautina því framfara-
skeiði er mest hefur orðið í
sögu landsins — og við njótum
í dag. Bók Vigfúsar er upp-
hafið að sögu eins áhugasam-
asta framfarasinnans í þessum
hópi. Manns er gjama íór
sínar eigin leiðir, gekk á .hólm
við örðugleikana, og lagði all-
oft á tæpasta vaðið. — Við
blðum nú framhalds þessarar
hólmgöngusögu Vigfúsar og
væntum að það verði ekki ó-
fróðlegra en upphafið. — J.B.