Þjóðviljinn - 18.12.1960, Blaðsíða 7

£6) — ÞJÓÐVTLJINN — Sunnudagnr 18. desember 1960
Sunnudagur 18. desember 1960 — ÞJÓÐVILJINN
(7
RltstjArar: Magnús Xlutansson (áb.>, Macnús Toríi Ólafsson. Mc-
* rBu; QcSmundsson. — FráttarltstJúrar: ívar H. Jónsson. Jðr
BJamaso't. — Auglýslngastjárl: OuBcalr Macnússon. - RltstJám,
KlurelBsla auslýsinaar. nrentsmlBJa: SkólavCi 3ustie 19. — Blnu
■:i-auo sm UnaTj, • .tecflftanaro kr. «0 a man. - UaasasðlaT. kr. i.íœ.
Prentsmi8Ja ÞlóBvllJans.
-----saúk. 5i*S
tza
t:=1
íit;
Ktí
KtJ
«e»>
~íl\
iiii
V
il2
vj'ií
§J '*
s
1
*jr
Viðreisnarjól
fólin nálgast, og hin árlega góðgerðastarfsemi
" er hafin. Vetrarhjálpin og Mæðrastyrksnefnd
reyna að skipuleggja það að þeir sem einhvers
eru megnugir láti eitthvað af hendi rakna tilhinna
sem lítils mega sín. Áskoranir um það efni
glymja í blöðum og útvarpi, skátar ganga hús
úr húsi og væntanlega leggja auðugir menn
fram einhverja mola af borðum sínum og öðlast
með því fullvissu um mátt sinn og veldi — og
fagurt hjartalag. En aðrir eiga þyngri spor á
skrifstofur velgerðarstofnananna til þess að.fara
fram á aðstoð. Og það er tímanna tákn að bæði
Vetrarhjálpinni og Mæðrastyrksnefnd ber saman
iim það að miklu fleiri þurfi á aðstoð að halda
jhú en í fyrra; nú séu mörg ár liðin síðan jafn
margir hafi verið bágstaddii’ og úrræðalausir um
Jiátíðarnar.
|kessar lýsingar góðgerðafélaganna á fátæktinni
. 1 Reykjavík eru enn ein sönnun þess að
viðreisnin er að takast. Stjórnarvöldin í landinu
hafa nú um tveggja ára skeið unnið markvisst að
því að gera skortinn að skömmtunarstjóra á Is-
)andi, og þeim hefur þegar orðið mjög mikið á-
jgengt. í fyrra var kaupið lækkað um 13,4%, á
þessu ár hafa vörur og þjónusta hækkað um
■L7%. Þannig hefur hlutfallið milli launa og verð-
|ags raskazt.um því sem næst 30%. Auk þess
hefur atvinna verið dregin saman, menn fá ekki
að þræla eins lengi og áður, eltingaleikurinn eft-
ir atvinnu er hafinn og víðtækt atvinnuleysi
virðist blasa við framundan. Undan slíkri stjórn-
stefnu verður eitthvað að láta, og því er ekki að
undra þótt Vetrarhjálpin og Mæðrastyrksnefnd
auglýsi að neyðin í Reykjavík hafi ekki verið
slík sem nú um langt árabil.
Ijeir flokkar sem ráða þessari stefnu láta sér
einatt tíðrætt um það að þeim sé mest í
mun að gera hvern einstakling bjargálna, sjálf-
stæðan, framtakssaman og hvernig sem þau
hljóða nú öll þessi hátíðlegu lýsingarorð. En
þessir flokkar bera þveröfugri stefnu vitni í
störfum sínum. Það eru aðeins fáir útvaldir sem
eiga að ggta stundað framtak einstaklingsins, og
vegur þeirra verður þeim mun glæsilegri sem
fleiri komast í þrot og verða að sætta sig við
,,náð“ og „öi’læti“. Þess vegna eru stjórnarblöð-
in ákaflega ánægð þessa dagana og tala um það
af steigurlæti, að viðreisnin hafi tekizt með
hinni mestu prýði og allir útreikningar staðizt.
Nöfnin á skrám V l'rarhjálparinnar og Mæðra-
styrksnefndar eru órækust sönnun þess.
I/æntanlega verður velgerðafélögunum vel á-
" gengt í söfnun sinni. Þau ættu að leita sér-
staklega til Alþingismannanna sem samþykktu
viðreisnina, þannig að þeir fái tækifæri til að
miklast af stefnu sinni í verki. Þau hljóta að fá
mjög ríflegar upphæðir hjá ráðherrunum í
stjórnarráðinu. Og vart mun standa á atvinnu-
rekendum sem njóta ávaxta viðreisnarinnar í
lækkuðu kaupgjaldi og hækkuðu vöruverði. Þegar
þessir herrar skrifa nöfn sín á listana hlýtur
mikil jólagleði að hríslast um taugar þeirra, því
hvað er jafn fagurt og göfugt og að hjálpa öðr-
um af mildi hjarta síns? —m.
tzU
ttTt
ua
ifii
Ritsafn Theodóru Thoroddsen
Theódóra Tlioroddsen: —
Kitsafn. Bókaótgáfa
Menningarsjóðs, Rvík
1960.
Þegar ég var að lesa síð-
asta þáttinn. í Ritsafni Theó-
dóru Thoroddsen, Þýddar
sögur, minnti stíllinn mig á
eitthvað gamalkunnugt, og
ég þurfti ekki lengi að leita:
Það var stíl'bragð Fjölnis-
manna, Jónasar og Konráðs,
í ætt við Grasaferð og Legg
og skel, ilmreyr úr íslenzkri
baðstofu, er hún var okkur
hvorttveggja, skóli og kirkja.
Síðan Fjölnismenn leið þekki
ég engan annan höfund en
Thecdóru Thoroddsen sem náð
hefur þessu töfrandi tungu-
taki. Ef menn vilja ekki trúa
mér, þá skulu þeir lesa sög-
una Guðbrandur í Dal í þýð-
ingu frú Theóclóru.
Sigurður Nordal hefur safn-
að efrrnu í þessa bók og séð
um útgáfuna og skrifað for-
spjallsorð um frú Theódóru.
Betri mann var ekki hægt að
velja til þessa verks. Hið lát-
lausa cg hófsama mat Nor-
dals á þessari yndislegu konu
er enn eitt dæmi um það, hve
mannlýsingar láta honum vel.
Hann hefur safnað hér á einn
stað flestu því, sem frú Theó-
dóra skrifaði um dagana í
Ijóðum og lausu máli, sumt
prentað áður, en sumt ekki
komið fyrir nema fárra augu.
í lifenda lífi mun Theódóra
Ein af ljósmyndunum
ritsafninu:
14 ára.
Theodóra Thoroddsen
Thoroddsen ekki hafa talið
sig „rithöfund," en hennivar
óvenju, létt um að koma fyr-
ir sig orði í bundnu máli og
óbundnu, henni var það eins
eigin’egt og
syngja, enda
hún orti og
tildurslaust os
fuglinum að
var allt sem
skrifaði jafn
án yfirlætis.
Til tvílugsaldurs ólst hún
upp á efnuðu heimili geist-
legs embættismanns, en dvaldi
síðan allan sinn aldur í kaup-
stöðum eða í grennd við bæj-
arlífið. En tuttugu fyxstu ár
'i hehnar í sveitinni mótuðu
' hana til æViloka, það mahn-
líf, er hún kynntist þar varð
hennar kærasta efni í sögur
og frásagnir, og málfar henn-
ar allt er markað tungutaki
sveitar og baðstofu. Á sinni
löngu ævi kynntist hún ótrú-
legum fjölda manna af háum
stiguni og lágum og kunni því
frá mörgu að segja, en það er
athyglisvert að henni verður
sjaldan tíðrætt um heldri
menn og höfðingja, heldur
reikar hugur hennar til smæl-
ingjanna, hins sögulausa al-
þýðufólks, umrenninga, niður-
setninga, uppflosnaðra bænda,
nafnlausra manna og um-
komulítilla, sem voru samt
menn mikilla örlaga. Frá
bernsku er hún ákaflega for-
vitin um hagi þessa fólks:
hvers vegna giftist. „nafna“
hennar ekki, hvers vegna er
Bjarni í Skemmunni svcna
beiskur og bitur út i guð og
menn ? Hvaða örlagasaga er
fólgin á bak við sorgina í
andliti Herdísar Helgadóttur?
Það er gestkvæmt hjá próf-
astinum á Breiðabólstað, hin
unga grannvaxna mær, sem
vill ekki vera settleg „dama“,
en unir sér bezt við að enda-
þeysast á ólemjum um hag-
ann, stendur í hlaðvarpanum
og fagnar hverjum gesti sem
að garði ber, athugar and-
lilsdrætti hans sívökulum for-
vitnislegum augum til þess að
lesa þá mannlífssögu sem þar
er skráð. Ekkert fer frarn hjá
henni heyrt eða séð, að hún
geymi það ekki í traustij?
minni, alla ævi man hún hinn
særða svip á Magnúsi gamia
Arasyni, þegar faðir hennar
prófasturinn spyr í ógáti:
Hvar ert þú annars sveitlæg-
ur, Magnús minn? og tilsvar
prófastsfrúarinnar sem bjarg-
aði öllu. En hún kann líka að =
færa í letur dálítið dónska =
húmoresku: Komstu að Skarði ? =
svo íslenzka, að hún verður Jjj
ekki þýdd á neina aðra tungu. =
Mikið sólfar ríkir yfir ævi E
Theodöru Thoroddsen, ævin E
jafn björt og yfirbragð henn- E
ar, en þó komst þessi mikla 5
gæfukona ekki undan því að E
gjalda lífssorginni sinn toll, E
svo sem hún yrkir um mann =
sinn og elzta son, er hún =
missti:
Bœkur eru jboð eina sem varf hefur
hœkkað af völdum viSreisnarinnar
Haukana góðu missti ég mína,
mörgu er ég búin gulli að
týna,
sólin vill mér sjaldan skína,
svefninn flýr um nætur.
E Ég hef sjaldan verið á-
Enægðari með heildarútgáfu
Eokkar en í ár. Það eru kannski
Eekki neinar metsölubækur í
EhópnWm, en betta eru a!lt bæk-
Eur sem standa upp úr í jóla-
og munu halda
Löng er nótt þeim liggur einn E, ,,
rbokafloðmu
oö »ræ ur. ^jra|n seljast eftir að það
Eer fjarað út.
I bundnu máli stendur frú E Þannig tkomst Jcnas Egg-
Theódóra vörð um gamla ís- E ertsson vsrzlunarstjóri Máls
lenzka bókmennlageymd, fer- = og menningar að orði þegar
skeytluna og þuluna, báðar = Þjcðviljinn spurði hann frétta
slátt af þeim bókum, þannig
að þær mega teljast einskon-
ar vailbækur. Og útgáfan í ár
hefur verið fjölbreytilsg. I
sumar kom út bók eftir Dag
Sigurðarson, ungan höfund
sem vakið hefur athygli; nefn-
ist hún Milljónaævintýrið og
hefur að geyma ljóð, sögur og
ævictýri. Um scmu mundir
kom út þýdd bók um for-
vitnilegt efni, Unpruni lífsins
eftir sovézka lífeðlisfræðing-
inn Oparin í þýðimju. Örnclfs
Thönlaelusar. Þá kom einnig
út bck eftir ís’.snzkan fræði-
mann, Hermann Pálsson, nm
íslenzk mannanöfn, frcðlegt
og nytsamlegt rit. Mesta
bctkrn sem út kom í sumar
va.r bó ritgerðasafn Þórbergs
Þórðarsonar í tveimur bind-
um, en þar er aði finna meg-
inið a<f ritsrerðum ha->-s á
tímabitinu 1924—1959 og hef-
ur fæet af þeim birzt áður
í bókarformi Sigfús Daðason
pá ttm útgáúi ritgérðasafns-
ins e.n Sverrir Kristiáusson
skrifar um höfuuélih’u í ýtar-
levum formála. Hafa marutr
o’*“:ð til bess að fagna út-
góúi bessarar bc'.kar.
— I haust komu svo frá
ykkur nýir bckahlaðar.
— Já, og þeir munu ekki
sízt hafa vakið athygli hjá
Ijóðaunnendum. Heimskriugla
hefur gefið út Kvæði eftir
Jakotíínu Sigurðardóttur
skáldkonu; þetta er fyrsta
ljóðabck hennar, en kvæði
sem birzt hafa í tímaritum og
........................................................................................................................................................ immiiimiiimimiiimiiiiiiiiimmmmiiimimimi blöðum hafa sem kunnugt er
= vakið hina mestu athygli áð-
hefur hún hafið upp úr hag- =
mælsku í ríki skáldskaparins, E
þegar bezt lætur. 1 þessu Rit- E
safni eru prentaðar ferslceytl- E
ur þær, er þau kváðust á Árni E
heitinn Pálsson prófessor og E
frú Theódóra, Árni hafði þeg- E
ar ort sínar vlsur er hann =
gekk á fund hennar, en frú =
Theódóra mælti af munni =
fram. Mér er enn í minni svip- E
urinn á Árna Pálssyni þegar E
h'ann sagði mér frá þessum E
vísum og bætti við: Hún eyði- E
lagði fyrir mér vísurnar mín- E
ar! E
Þulur Theódóru Thorodd- =
sen eru löngu úppseldar, en E
eru nú prentðar allar í Rit- E
safninu. Ég vona ég móðgi =
ekki ungu skáldin þóttégráð- =
leggi ungum íslenzkum mæðr- =
um gengi útgáfubóka Máls og
menningar á þessu ári.
— Hvað fá félagsmenn fyr-
ir árgjald sitt?
— Komið er út nýtt birdi
af mannkynsscgu Máls og
meoningar. Nær það yfir
tímabilið 1789—1850 og er
eftir Jcn Guðnæson sagnfræð-
ing. Það er félaginu mikið
■fagnrðarefni að geta nú hald-
ið áfram útgá.fu mannkyns-
sögunnar en áður eru sem
kunnugt er komin út tvö
bindi eftir Ásaeir Hjartarson.
Önnur félagsbókin :i á.r fjallar
um myndlist Pauls Cézannes.
Útgáfa hennar hefur tafizt af
tæknilegum ástæðum: hún er
prentuð í Austurþýzkalandi
og kemur væntanlega út
mokkru eftir áramót, Þá fá
um að kaupa þessa bók, þótt = félagsmenn í ár fimm hefti
ekki væri til annars en að E af tímaritinu í s.tað þriggia
= áður, og er fimmta heftið
= væntanlegt eftir nokkra daga.
_ — Svo fá félagsmenn af-
= slátt r f útgáfubckum Heims-
E kringlu.
E — Félagsmenn fá 25% af-
geta raulað yfir börnum sín-
um þessar þulur, yndislegri
vögguljóð eigum við ekki til
á voru máli.
Sverrir Krisfjánsson.
ffe-. _____.____
Þarna
Jakobína Signrðardótt-
ir, Kvæði. Útg. Heims-
lcringla, Reykjavík.
Jakobína Sigurðardóttir hef-
ur ætíð verið fyrst allra til að
ranka við sér þegar eitthvað
það hefur gerzt sem er skerð-
ing á rétti íslendinga. Hún
er baráttukona í ljóði, meira
að segja hetja, sem við eig-
um margt ógoldið.
Eg var nokkra stunö að
átta mig á ljóðum hennar í
hinni nýútkomnu ljóðabók.
Þessi bai-áttukona yrkir treg-
sár ljóð, ljóð, um vor og vcr-
gleði, náttúruna og blómin,
minningar. Ekkert þessara
ljóða fannst mér sýna iþá
Jakobínu sem við þekkjum
bezt.
Þau ljóð sem urðu fyrst á
vegi mínum voru lipurlega ort
og með falinni glóð, stundum
líkust því sem Davíð Stefáns-
son ætti þar hlut að máli:
Vond eru þín klæði og að
varpi slitnir skór
grær þ.ó liljan hvít og rósin
rauð í sporum þínum.
(Úr Gestinum).
„Hár initt var slungið
til boffastreee’s44
eru óraunverulegar
myndir, stundum nokkuð lang-
ar ljóðlínur, rcmantík og
sársauki. Rödd villisvansins.
Gæta verður þess að ljóð
þessarar bókar eru ort á
löngu tímabili og mörg þeirra
í önn dagsins. Skáldkonan
hefði eflaust gert annað og
öðruvísi við ólíkar aðstæður,
sérstaklega þar sem ljóðin eru
ekki öll jafn flughá; í þeim
er bæði gull og grjót. Mér
finnst oft ekki gera til þótt
hún stytti ljóðið, þegar hún
hefur dott'ð ofan á góða hug-
mynd eins og oft kemur fyr-
ir, og yrði það þá áhrifameira.
Þrjár fyrstu vísurnar í ljóð-
inu „Ást“ byrja á þessum
hendingum:
Segðu mér, heiði himinn,
varstu eins blár
í hittiðf.yrra og sfðastliðið ár?
Segðu mér, jörð, voru grös
þín fyrri svo græn?
Var gróðurmold þín .áður svo
frjó og væn?
Segðu mér, dagur, dansaði
nolikur þinn veg
sem dögg þinni og sólbirtu
fagnaði meira en ég?
Hefði sakað að leggja allt
ljóðið í þessar hendingar?
Ljóðin sireyma lík uppsprelfu
frá henni, stundum nokkuð
staðbundin cg starfsbundin.
„Koma skáldg,yðjunnar“ er
frekar heimildarrit um það en
önnur kvæði bókarinnar: —
„fyrst vandkvæði dagsins svo
vandamál þitt það virðist mér
náttúrleg röð“ segir hún við
skáldgyðjuna.
Það kemur fyrir að Jakob-
ína er hástemmd og gengur
nær skýjum en jörð. En nærri
má geta að svo sé ekki alltaf.
Þessi skáldkona er baráttu-
kona og sér glöggt þegar hún
tekur við sér. Þá fær hún byr
undir báða vængi.
Henni finnst þjóðin sofa
„hve sælt að eiga aðeins mat-
ardraum“. „Nei, aldrei sælli í
6vefni nokkur þ jóð“ „en sértu
þægur svefni skaltu fá í silki
og dún að kyrra forna g!óð“.
Það glampar hvergi á gull í
þinni mund.
Én gamlan söng um lands og
þjóðar rétt
til lífs og frelsis, þessu bcinir
þú
að þjóð sem hyggur æðst að
vera mett.
Hvað varðar þjóð með hendur
fullar fjár
um framííð eða storm sein
eitt sinn blés?
Fyrst cg síðast eru það bar-
áttukvæðin sem eiga eftir að
halda nafni hennar á lofti.
Þjóðsagan hefur gert Jakoh-
ínu ákvæðaskáld. Við munum
þegar hún orti stórviðrið á
bandaríska flotann fyrir Horn-
ströndum. Glóðin sem íifir í
sumum Ijóðum hennar verður
að báli í öðrum, svo er skap-
hiti hennar mikill. Getur
nokkur íslendingur daufheyrzt
þegar hún kallar til orustu?
Morgunljóð er svo heitt, að
= ur. Ný Ijóðabók efitir Guð-
= murad Böðvai’sson þykir alltaf
= miklum tíðindum sæta, en nú
E hefiur Heimskringla gefið út.
E sjöttu ljóðabók hans: Minn
E guð og þinn. Þá mun mörg-
E um þvkia fengur að nýju
hann m sþyrmir gróðri lands ^ ,safni Ijóðaþýðinga sem Helgi
þíns með hermannahælum. 5 Hálfdanarson hefur gert;
E úndir haustfjöllum nxfnist
E biatta þriðja safn lxans —
Því se’dirðu honum í hendur
fjöregg þitt: drauminn
um hamingju, frelsi og
bræðralag mannanna á jörðu?
Hann vefengir heilagan rétt
þinn til íslenzkrar moldar,
Helsprengjuregn verður gjöf
hans til barnanna þinna.“
Jakobína Sigurðardóttir nieð
dóttur sína.
það skilur engan saman eft-
ir. Það er Bjarkamál vorra
tíma: „Ég hrópa mitt ljóð
út í húmið. Dagurinn nálgast“
Hún eggjar til orustu. Þar
kemur fyrir þessi ljóðlína:
,,Hár mitt er slungið til boga-
strengs, örvarnar hvesstar.“
„Slíkur er böðull þinn hann
sem þú valdir til herra,
hann sem vill dagsljósið feigt
eins og lífsvonir okkar.
Hún vill yrkja heiminum
frelsi yrkja helsið af landi
sínu: i
Vi?3 blæ þinn og jökla og bár-
ur
við blóm þín (og mold
sverjum við enn að< sækja
sól þína í tröliahendur.
Enn trúum við því og
treystum að hún yrki landið
úr ti’öllahöndum, yrki svo til
.fvrir utan Shakesneareþýð-
ingarinnacr — og hefur að
srevma þýðingar á vestrænum
og austrænum lióðum. Og
síðast en ekki sízt nefni ég
miöo' fallega. útgáfu á Kvæð-
um Snorra Hiartarsonar, en
hað er endurútgáfa á tveim-
ur fyrstu lióðabékum S’-nrra
með brevtingum höfundar.
Fvrri útgáfurnar seldust upp
á svinstundu. cg hefur rnikið
verið um þær snurt. Auk
lióðabðkanna gefur Heims-
hjarta sérhvers Tslendings að E krinsrla út nýia skáildsögu eft-
hann megi aldrei hvála fyrr = ir Ha’ldór Stefá.nsson, og ber
en orð hennar verða áhríns-
orð og landið frjálst.
Eg segi ekki Jakobínu vera
brautryðjanda nýs ljóð—
forms; ekki gera tilraunir
með ljóðmál og stíl; ekki vera
ckkar ljóðrænasta skáld; en
E bún hið forvitnilega nafn
= Soa-an af manni’r'm sem steig
E "fian á höndina á sér. Þetta,
E nr cnnur skáldsaga Halldórs
E á. rtuttum tíma, Fiögra manna
E oóker kom út í fvrra. Að
E loku.m b°r svo sð geta þess
og sjálfstæðisbaráttuna á 19.
öld; þriðja bir.dið er nýkomið
út.
— Og þið hafið munað eft’
ir börnunum að vanda.
— Við gefum nú út tvær
glæsilegar bækur handa
yngstu lesenduuum; þær
heita Lata stelpan og Sagan
M
&
ég mundi segja hana vera = að Lúðvík Kristiánsson hefur
mestu eldsál í Ijóðagerð okk- = lokið liinu mikla og merka
ar tíma. D.V. = verki sínu um Vestlendinga
Jónas Eggetsson
um nízka hanann. Þetta ern
sérlega fallegar bækur, mynd-
skreyttar og prentaðar x
Tékkcslóvakíu.
— E:i þið seljið fleira en
ykkar eigin bækur. Hvernig
gengur bckasalan almennt og
hvaða bækur seljast bezt?
-—■ Auk útgáfubóka okkar
hafa bækur eins og Skyggna,
konan, Öldin átjánda, Endur-
minningar Kristman' is og bólc
Theódcru Thoroddsen selzt
vel; eincig ýmsar þýddar
bækur og barnabækur. Bók-
salan hecur revnzt mun betrl
en ég hafði búizt við, og er
bað eflaust bví að þakka að
bækur mega héita eina vöru*
tesundin sem ekki hefur
hækkað i verði af völdum við*
reisnarin--'rr.
— Hvsnær komizt þið í
nviu búðina á Laugaveg’
18?
— Við vonumst t'l að það
get orðið síðari hluta vetrar
eða ‘í vnr. En n.ú fiyrir jól*
iíi höfuim við onnað markað
þar til bráðabirgða, og þctt:
þar vanti e-vi alla innréttingut
geta menn fenaið hugmvnct
Framhald á 10. síðu.