Þjóðviljinn - 16.05.1961, Qupperneq 4

•4' '
f[) _ ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagiir 16. maí 1961
Af innlendum veftvangi
Norðurlandssíldveiðamar
Hundruðum milljóna
er kastað á glæ árlega
vegna rangrar hagnýt-
ingar Norðurlands-
síldar
Við höfum nú búið við lé-
legar síldarvertíðir fyrir Norð-
urlandi á annan áratug, og
þó að aflaleysi sé slæmt þá
er þó ráðleysið sem einkennt
hefur þetta tímabil við hag-
nýtingu á síldinni hálfu verra.
Norðurlandssíldin er það
langdýrmætasta hráefni sem
við íslendihgar eigum völ á,
og ef s'ildaraflinn væri hag-
nýttur til matvæíaframleiðslu
að langstærsta hluta. er.->s og
gæði síldarinnar gefa tilefni
til, þá þyrftum v5ð ekki að
búa við riein gialdeyrisvand-
Tíeði til eins eða neins. Það
jaðrar við glæp. þeaar fyrsta
flokks Norðanlrndssíld til
matvælaframleiðslu er sett í
bræðslu til mjöl- og lýsis-
vinnslu. Og þó hefur þétta
endurtekið sig ár eftir ár og
það á svokölluðum síldarleys-
issumrum. Þetta er verra
heldur en búskaparlag og ráð-
leyrsi Bakkabræðra eins og
frá því hefur verið greint í
sögum.
Það er ekki einu sinni svo
vel, að síldarlýsið hafi verið
fullunnið í landinu sem hrá-
efni til iðnaðarframleiðslu,
heldur er það selt úr landi
óhert og hálfunnið eins og
það Ieggur sig. Það er eins
með síldarlýsið^ það getur ver-
ið undirstaða niargvíslegs
iðnaðar, þegar búið er að
herða það svo sem sápufram-
leiðslu, plastframleiðslu og
fleira. Ef örlítið brot úr ráð-
deild væri ríkjandi í þjóðar-
framleiðslunni, þá væru þessi
mál tekin föstum. skipulögð-
um tökum, af framkvæmda-
s og bankavaldinu og ýtt urdir
að hafizt væri handa á þann
hátt að kapitulaskipti mætti
kalla í framleiðsluháttum á
Islandi. Það er þetta sem okk-
ur vantar, að þora að standa
uppréttur á tveimur fótum í
framleiðslumálunum. En án
sh’kra aðgerða verðum við
aldrei sjálfum okkur nógir
sem þjóð, og verðum dæmdir
til að ganga með betlistaf í
hendi og því skal nú breyta
til.
Norðurlandssíld í neyt-
endapakningum
Við verðum að gera ráð-
stafanir til þess, að við liag-
nýtingu og sölu síldarinnar
verði breytt um stefnu. Á
meðan afhnn er ekki meiri- en
að undanförm eigum við ekki
að setja aðra Norðurlandssíld
'i mjöl- og lýsisvinnslu en þá
allra lélegustu og svo síld
sem er orðin of gömul til mat-
vælaframleiðslu þegar hún
kemur að lardi. En í því sam-
bandi vil ég segja þetta:
Góðri og vel feitri síld eig-
um við bjarga frá bræðslun-
um eftir föngum, og væri ein
leið til þess sú að kæla síld-
ina niður með skelís strax á
síldarmiðunum. Þá hafa er-
lendir síldveiðimenn oft bjarg-
að feitri og góðri síld frá
skemmdum hér á Islandsmið-
um með því að moka henni
í tunnur og spækla síðan. Síld-
in ver sig þá skemmdum í
pæklinum, þar til tækifæri
kemur til að vinna hana ,á
fyrirhugaðan hátt.
Aðalatriði þessa máls er,
að hér verði breytt um stefnu
í þessari framleiðslu, og nýir
og betri framleiðsluhættir
uppteknir. Að sjálfsögðu höld-
um við þeim verkunaraðferð-
um sem nú eru að einhverju
leyti. En við verðum að fjölga
verkunaraðferðunum, og koma
þá til greina ýmsar sérverk-
unaraðferðir sem kunnar eru
meðal síldariðnaðarþjóða, en
hafa ekki verið reyndar hér
á lar.di við framleiðslu á síld.
Þegar þessi grundvöllur er
fenginn, þá eigum við að taka
helming síldaraflans og full-
vinna hann í neytendapakn-
ingár í verksmiðjum sem kom-
ið væri á fót á Norðurlandi.
Við gætum lika byrjað í
smærri st'il, því aðalatriðið er
að þessu- verði hrur.dið af
stað. Síðan mætti svo auka
þessa framleiðslu, þar til
stærsti hluti aflans væri þann-
ig unninn. Þegar ég tala um
verksmiðjur þá á ég hér við
niðurlagningarverksmiðju.
Síðar gætum við svo eða jafn-
hliða bætt við niðursuðu þar
sem tilbúnir væru ýmsir rétt-
ir úr síldinni nýrri. Með til-
komu sildg’-Llökunarvélanna
hefur fengizt ákjósanlegur
grundvöllur fyrii' slíkan verk-
smiðjurekstur.
Þetta er framtíðin í íslenzk-
um síldariðnaði, og ef allir
mcguleikar verða notaðir sem
þarna eru fyrir hendi, þá mun
gjaldeyririnri streyma inn 'i
landið, frá iðnaðarþjóðum sem
skortir slík matvæli. Það þýð-
ir ekki að einblína á tærnar
á sjálfum sér, en þora ekki
að líta upp og fram á veg-
inn. „Þetta land, á ærinn auð“,
ef menn kunna að nota hann“.
Þegar nú fólkið á Norður-
lanclí', ’ svo ' sem Sigíúfirði,
Raufarhöfn og fleiri stöðum,
skortir verkefni að vetrinum
svo næg atvinna sé fyrir
hendi, þá má líkja því ástandi
við það, þegar forfeður okkar
bjuggu við myrkur og grútar-
lampa á meðan aflgjafirm sem
gat skapað Ijós og yi rann
áfram óbeizlaður við bæjar-
vegginn. Sú var afsökun þá, að
getuleysið og tækniskorturinn
sátu hér í valdastólum. En
nú þarf hvorki að skorta
tækni né fé til iðnaðarbylt-
ingar í síldarframleiðslunni,
ef a'ðeins viljinn og vitið
þekkir sinn vitjunartíma, og
því á að hefjast handa í þess-
nm málum.
Sérþekking og síld-
arleiíaríæki
Á meðan menn studdust að-
eins við sjón sína og glögga
Framhald á 10 síðu.
Vinna á sjldarsöltun irplani á Raufarhöfn.
liiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiitituii! miiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiigiiiiiiiiiiiiiiiiiniii iiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiitiiuiiiiiiiiiiTniiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiitiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiini
Dökk hlið mannlegra samskipía hér í bæ — lægð-
arsvæði í íslenzku hversdagslííi — er reykvísk-
ur húseigandi skrímsli í mannsmynd — hver ber
sökina — börnum kastað á spjótsoddum — lítil
saga aí frúnni og nýgifta manninum.
Ein af dekkstu hliðum
mannlegra samskipta hér í
tæ er framkoma svokallaðra
húseigenda gagnvart fólki,
sem þarf að sækja undir þá
með leiguhúsnæði.
Mér hefur alltaf fundist
furðulegt, hvað þessi mann-
tegund fær að vaða uppi á-
tölulaust í hroka sínum og
sjálfbirgingshætti þeirrar
fullnægju að eiga fastan
stöpul í tilverunni. En
þetta erfiða takmark að ger-
ast reykvískur húseigandi
réttlætir ekki þá framkomu
að menn geti hagað sér eins
og villidýr merkurinnar i sið-
uðu umhverfi. Ekkert lægðar-
svæði í íslenzku hversdags-
l’fi er eins miskunnarlaust,
ómanneskjulegt og grimmd-
arfullt með jafn sjálfsagðan
hlut og þak yfir höfuðið og
skýli fyrir vatni og vindum
óstöðugrar veðráttu.
Það er auðvitað hálfsögð
saga að skella skuldinni á
húseigendur, sem eru aðeins
leikbrúður á þessu grimmd-
arfulla leiksviði.
En hver er sá Mefistofeles,
sem kippir í spottana á bak
við tjöldin og stjórnar sam-
kvæmt eðli sínu og hugarfari
þessum ljóta leik.
Er það íhaldsmeirihluti
bæjarstjórnar?
Hén situr nefnilega pen-
ingavaldið í hásæti og rakar
hvergí jafn stórum hluta til
sín af verðmætasköpun
vinnandi fólks. Hér logar
glatt eldur rógmálmsins og
hér fitna vaxtapúkar auð-
magnsins bezt og dafna að
líkum.
En við þekkjum fulltrúa
þesg ®g hvernisj' skipulega
hefur verið unnið að mótun
þessa ástands. svo að gróða-
hvöt peningavaldsins njóti
sín sem bezt.
Þessa daga er nokkurskon-
ar hátindur þess tímabils,
þegar fólk skiptir um leigu-
húsnæði og er andrúmsloft
borgarinnar mettað af eins-
konar grimmdaræði þess sið-
ferðisstigs, þar sem börnum
er kastað á spjótsoddum.
Nú skammast sín ^allir fyr-
ir að eiga börn og það er
uppi allsherjarfeluleikur með
ungviðið, því að þetta fyrir-
bæri, sem kallast reykvískur
húseigandi umhverfist og
bólgnar út af heift, ef hann
finnur lykt af barni í mílu-
fjarlægð.
Það er mikið á sig Iagt að
eignast hús, ef menn fórna
svona manneskjunni í sjálfri
sér og breytast í skrímsli
eins og í hryllingskvikmynd.
. En þetta sjónarmið fær að
vaða uppi átölulaust og þyk-
ir sjálfsagður hlutur.
Einn kunningi minn sagði
mér írá símtaii, sem þann
átti við frú fyrir nokkrum
dögum.
Mörg símtöl eru í þessum
anda þessa dagana og lýsir
siðblindu ástandsins.
Þessi kunningi minn er ný-
giftur og konan á von á sér
á næstunni og hafa þau hug
á hreiðurgerð á þessu vori.
Hann hringdi samkvæmt
auglýsingu, þar sem húsnæði
“r boðið til leigu.
Símtalið fór fram sem hér
segir:
„Þér bjóðið tveggjaher-
bergja íbúð til leigu?“
„Jú, — það er hér.“
„Hvað á íbúðin að kosta og
hverjir eru greiðsluskilmál-
ar?“
.„Okkur hjónunum hefur
dottið í hug að leigja hana
fyrir tvö þúsund kró'nur á
mánuði. Fyrirframgreiðsla í
eitt ár. Það eru tuttugu og
fjórar þúsundir á borðið. Það
má ekki gefa það upp til
skatts.“
„Þetta er dýrt hjá yður.“
„Ja, •— hérna, — hvað er-
uð þér að segja. Þetta er eins
og gengur og gerist hér í
bænum.
Hvað gerið þér ungi mað-
ur?“
„Ég er skrifstofumaður að
atvinnu.“
„Æi, — guði sé lof, — ég
þoli ekki skituga verkamenn.
Það má ekki sóða íbúðina út.
„Eruð þér giftur ungi mað-
ur?“
„Svo á það að heita.“
„Eigið þér börn?“
„Hvað með það?“
„Ég leigi ekki barnafólki.
Ég þoli ekki börn. Þau
skemma íbúðina."
„Segið mér eitt, frú mín.
Þurfum við hjónin að
sækja undir yður, hvort við
sofum saman i þessari dýr-
indis íbúð?“
„Þér eruð ósvífinn, urigi
maður.“
„En það geta komið börn
undir slíkum kringumstæð-
um. Er það óannað í þessu
húsaskjóli yðar?“
„Ég á nú ekki eitt einasta
orð.“
„Myndi vera hægt að fá
leyfi tvisvar í viku?“
En nú skellti frúin tólinu
allhastarlega og ekki varð
meira úr þessum viðskiptum.
Það ep ekki náðinni fyrir
að fara.
iiiiiiiiiiiHUiiiimiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiimimiimiiiimiiimiiNimimiiiimiiimiimiiiiiiiiiiiiimimiiiimmiiii