Þjóðviljinn - 28.05.1961, Blaðsíða 5

Sunnudagur 28. maí 1961 — ÞJÓÐVILJINN
Von á miklum uppljóstrunum í
'fl
Útlit ©r nú fyrir aö uppljóstranir um þátt háttsettra
vesturþýzkra embættismanna í gyöingamoröum nazista
á stríösárunum veröi bráölega lagöar fyrir réttinn í
Jerúsalem sem Adolf Eichmann stendur ákærður fyrir.
Það hefur ekki verið neitt
launungarmál að i ýmsum há-
um embættum í Vestur-Þýzka-
landi sitja nú menn sem voru
samstarfsmenn Adolfs Eich-
mann og jafnvel að vissu leyti
yfirboðarar hans á þeim árum
þegar hanri sá um framkvæmd
„hinnar endanlegu lausnar
gyðingavandamálsins“, eins og
nazistar kölluðu útrýmingu
gyðingaþjóðarinnar.
Fyrir því hefur hins vegar
verið röstuddur grunur að
Israelsstjórn vildi hlífa þess-
um mör.inum, þar sem hún hef-
ur verið mjög háð vesturþýzku
stjórninni fjárhagslega. Það
hefur einnig verið ástæða til
að ætla að mjög fast hafi ver-
ið lagt að Eichmann sjálfum
að bendla þessa menn ekki
við óhæfuverk sin í málsvörn
sinni eða vitnaleiðslum og í
sumum vesturþýzkum blöðum,
t.d. vikublaðinu Der ' Spiegel,
hefur verið gefið í skyn að
þögri Eichmanns liafi verið
keypt með þvi að vesturþýzkir
aðilar hafi tekið að sér að
greiða hinn mikla málskostn-
að hans, sem hvorki hann né
áðstandendur hans hefðu ann-
ars með nokkru móti getað
ráðið við.
Vitnisburður Eichmanns
sjálfs
Það var hins vegar vitað að
Eichmann hafði fyrir nokkrum
árum sagt tveimur þýzkum
blaðamönnum, sem nú eru bú-
settir í Argentínu, alla söguna
og ekkert dregið undan. Frá-
sögn hans var tekin á segul-
band og var síðar seld fyrir
offjár bandaríska vikuritinu
Life, sem gerði úr henni út-
drátt sem hefur verið að birt-
ast í ritinu að urdanförnu.
Þessi útdráttur var mjög ó-
fullkominn, og það vakti at-
hygli áð livergi í honum var
nokkuð minnzt á þá menn sem
ástæða var til að ætla að Eich-
mann hefði haft náin sam-
skipti við á striðsárunum, en
núna gegna háum embættum
í Vestur-Þýzkalardi, eins og
t.d. Globke, ráðuneytisstjóra
Adenauers kanslara en hann
var einn aðalhöfundur Núrn-
berglaganna svonefndu, sem
allar gyðingaofscknir voru
byggðar á.
Kom samt fram
í dagsljósið
Talið var þótt ekki væri vit-
að með vissu að israelsk yfir-
völd hefðu tryggt sér eintak
af þessari ýtarlegu frásögm
Eichmanns sem hlaut að telj-
ast hin mikilverðasta heimild
um þátt hans í þeim glæpum
sem hann er ákærður fyrir.
Það vakti því furðu að í lista
þánn yfir skjöl sem ákærand-
inri, Hausner, kvaðst ætla að
leggja fram í réttinn, vantaði
þessa ómetanlegu heimild. Það
var m.a. þess vegna að sá
grunur vaknaði að ísraelsstjórn
vildi hlífa vesturþýzku stjórn-
inni við óþægilegum uppljóstr-
unum.
En hún liefur orðið að sjá
að sér. Fyrir nokkrum dögum
hcfu blöð í Póllandi að birta
þessa frásögn Eichmanns orð-
rétta. Pólsk yfirvöld hafa méð
einhverjum hætti komizt yfir
segulböndin sem Eichmarn
talaði inn á, eða afrit af þeim,
og verður nú öll sagan sögð
með orðum Eichmanns sjálf,
en ekkert dregið undan, eins
og gert var í útdrætti hins
bandaríska vikublaðs. '•
Nú hafa pólsk yfirvöld látið
ákærandanum í réttarhölduri-
um í té þessi segulbönd, svo
að ísraelsmenn hafa nú enga
afsökun lengur að halda þeim
leyndum. Hausner saksóknari
hefur því ákveðið að láta skrifa
upp frásögn Eichmanns eftir
böndunum og hefur tilkymt að
hann muni leggja hana fram
strax og hann hefur sannfært
sig um heimildargildi hennar.
Þu,ð var dumbungur í gær og leit út fyrir að verða aftur í dag.
En við suðræna strönd er lilýja og sólskin. Myndin er tekin á
ströndinni við Cannes í Frakklandi, en slúlkan er þýzk.
Sovézkur kjarnorkuofn sem á
sér engan líka í heiminum
Síðan geimöldin hóst hefur orðiö hljóðara en áður við hverja kjarnaklofningú
um kjarorkuvísindin, þó að rannsóknir á því sviði séu losna fleiri neutrónur úr læð-
engu ómerkilegri eð'a árangurinn minna vii'öi en í geim- j insi með þeim afleiðingum að
rannsóknunum, nema síður sé.
NATO-fundahöldin
Framhaid af 3. siðu
„aðalstöðvunum í Norfolk Virg-
inia‘‘.
Þá kom að þeirri spurningu
sem liggur á vörum allra íslend-
inga: Með hverjum hætti hið
bandaríska ,,varnarlið“ hyggðist
verja ísland. Fyrst kvaðs^ herra
Button ekki geta svarað slíkri
spurningu. Stjórn „varnarliðs-
ins‘‘ ein vissi hvernig hún ætti
að bregðast við slíkum vanda.
Margspurður viðurkenndi hann
þó að hans eigin skoðun væri
að stöðvar Bandaríkjanna, hér
yrðu ekki varðar gegn nútíma-
vopnum, engin varnarvopn væru
til sem dygðu gegn þeim, þó
væri það bót í máli, að „skjöldur
NATO“, ldn handarísku kjarna-
vopn, gætu endurgoldið fyrir það
líf sein k.vnni að svíðast af á
íslandi.
Spurningin sem ekki
var svarað
Það verður að segja herra
Button til hróss að hann leitað-
ist oftast nær og eftir getu við
að svara spurningum fundar-
manna, og jafnvel öllum sem
voru þannig orðaðar að þeim
var ,aðeins svarað með ,,yes“
eða ,.no‘‘. Þó veltist mjög fyr-
ir honum ein spurning, en hún
hljóðaði svo í þýðingu: Væri ís-
land betur sett ef til stríðs kæmi
ef hér væru engar herstöðvar
á friðartímum? Einn NATO-vin-
ur hafði mannað sig upp í að
bera fram slíka spurningu, að
loknu miklu þakkarávarpi og
lofgerð um fundarstjóra og hen’a
Button. Sá síðast nefndi þakk-
aði pent fyrir sig, skimaði siðan
í allar áttir og leitaði eftir frek-
ari spurningum. Þá var honum
bent á að hann ætti enn ósvar-
að áðurnefndri spurningu.
Neyddist NATO-vinurinn til að
standa á fætur og fara með
spurningu sina öðru sinni. Vöfð-
ust nú efasetningarnar fyrir
herra Button, en eftir langa
mæðu kom svarið: Nei, maður
skyldi ekki halda það. („I should
not think so“). Spurði sá sem
ekki vissi, Pétur Benediktsson
bankastjóri. ás.
Tékknesk sýning
Framhald af 12. síðu.
Tékkóslóvakíu á íslandi, til
máls og lýsti sýninguna opn-
aða. Margt gesta var við opn-
unina, þeirra á meðal forseta-
hjónin, utanríkisráðherra og
sendimenn erlendra ríkja á
íslandi. Sýnimgin er opin dag-
lega kl. 4—10 síðdegis.
Nú' hefur borizt frétt frá
Sovétríkjunum sem bendir til
þess að einnig á sviði kjarn-
orkurannsókna ska’ri sovézkir
vísindamenn fram úr starfs-
bræðrum sínum í öðrum lönd-
um, a.m.k. að sumu leyti.
I frétt þessari er sagt frá
kjarnorkuofni af nýrri gerð sem
fyrir skömmu var tekin í not-
kun í rannsóknarstöðinni miklu
í Dúbna, skammt frá Moskvu.
Kjarnorkuofn þessi er að því
leyti frábrugðinn öðrum kjarn-
orkuofnum sem notaði'r eru til
•tilrauna og rannsókna, að í
honum er hægt að fara út fyr-
ir takmörk hins „krítíska
massa“ sem svo er nefndu'r, þ.
e. hleypa af stað keðjuverk-
unum eins og þeim sem fara
fram í kjarnasprengingu. Hing-
að til hefur ekki verið hægt
í tilraunastofum að kanna
hegðun efniseindanna eins og
hún eT í keðjuverkunum
kjarnasprengingarinnar, því
að gæta hefur orðið þess að
ekki væri farið yfir hinn
„krítíska massa“ og óstöðv-
anlegri keðjuverkun hleypt af
stað.
En nú hefur sovézkum
vísindamönnum sem sagt tek-
izt af finna lausn á þessu
vandamáli. Það er að vísu far-
ið út fyrir takmörk hins „krít-
íslca massa“ aðeins örlitið sek-
úndubrot í einu (einn tiu
milljónasta úr sekúndu) og
keðjuverkunin þá stöðvuð aft-
ur, en siðan hefst hún aftur
og þannig koll af kolli, svo að
í ofninum verða 5.000 spreng-
ingar á sekúndu.
Prófessor Blokinseff, einn af
vísindamönnunum í Djúbna,
sprenging verður. Svipað á
sér stað í hinum nýja kjarn-
orkucfni, þó með þeim mikla
mun að keðjuverkuninni er
gefur þessa lýsingu: í venju-
legum kjamorkuofnum eru
neutrónur leystar úr læðingi j^j^jg j si-0i-ðum
með kjamaklofningu, og þær
kljúfa síðan aftur aðra kjarna,
en svo e'r um hnútana búið að
alltaf leika lausar jafnmargar
neutrónur og þær sem losnuðu
við fyrstu kjarnaklofninguna.
Það er þannig haldið jafnvægi.
En í kjarnorkusprengjunni er
farið út fyrir þessi takmörk,
Hér verður ekki gefin nánari
lýsing á þessu furðulega á-
haMi; því aðeins bætt við að
sagt hefur verið að það standi
jafnframar öðrum kjarnorku-
ofnum og sovézka Venusarfai’-
ið var framar fyrsta spútn->
iknum.
fyrir lömuð og fötluð börn á aldrinum 5—12 ára,
verður rekið á vegum Styrktarfélags Lamaðra - og
Fatlaðra að Varmalandi í Borgarfirði mánuðina júlí
og ágúst.
Umsóknir skulu hafa borist skrifstofu félagsins að
Sjafnargötu 14, eigi s'iðar en 10. júní.
fékknsskc myndlistarsýningin
í sýningarsalmim að Freyjugötu 41 er op-
in alla daga frá kl. ,4 til 10 e.h.
Aðgangur ókeypis.
Sýning EGGERTS
í Iðnskólanum opin frá kl. 1 til 10 e.h.
Síðasta helgi.