Þjóðviljinn - 28.05.1961, Blaðsíða 6

f
— ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 28. maí 1961
þlÓÐVILIINN 1
ðtgefandi: Samelningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. — Ritstjórar: :--
- Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður Guómundsson. — ==
'FréttaritstJórar: ívar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir ==
Magnússon. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19. ==
Síml 17-500 (5 lín;;-' Askriftarverð kr. 45 á mán. — Lausasöluverð kr. 3.00. =
f Prentsmiðja Þjóðviljans h.f. =====
Barizt verður til sigurs j
C|tórátök verkalýðshreyfingarinnar við afturhald og auðvald j=j
hafa oft átt skemmri aðdraganda en í þetta sinn. Hefur
sjaldan vantað þá ásökun frá andstæðingablöðum verka-
manna að til verkfalls sé stofnað að lítt athuguðu máli. Þær =
ásakanir eru þagnaðar. Þeim sem óskað hefðu að eiga þær ijl
í örvamæli sínum í baráttunni við verkalýðsfélögin virðist =
Ijóst, að þær yrðu nú gagnslaus og marklaus skeyti. Nú [§|§
veit öll þjóðin, að verkalýðsfélögin hafa sýnt meira langlund- ɧg
argeð en hægt var til að ætlast. Ríkisstjórn afturhaldsins §§§
heíur í tvö ár fengið þann vinnufrið sem hún bað um til gg
að sanna hvernig hún ryddi alþýðunni leið til bættra lífs- §§§
kjara. Það vígorð er orðið að beizku háði, viðreisn stjórnai’- =§§
flokkanna hefur reynzt alþýðu landsins grimmileg kjara- 'Æ
skerðing. Svo fjarri lagi er vígorðið um leið til bættra lífs- §|§
kjara veruleikanum, að alþýðuheimili landsins eru að slig- j||!
ast undir þunga kjaraskerðingar, kaupráns og dýrtíðar, sem !j|f
beinlínis er skipulagt af ríkisstjórninni og flokkum hennar. §==
Og samtímis velta vildarmenn stjórnarflokkanna sér í illa §§§§
fengnum gróða og glæpsamlegri meðferð á íjármunum al- 33
þjóðar. Hneykslið með brauk flokksbræðranna Guðmundar í. -=
-Guðmundssonar og Axels í Rafha við milljónaaustur úr rík- Ip
-issjóði er einungis eitt lítið dæmi um spillinguna. BB
T margra mánaða viðræðum hafa fulltrúar verkalýðsfélag- §H
anna þrautreynt hvort hægt væri að ná kjarabótum án §§§§
verkfalls. Þeir hafa þrautreynt hvort r'kisstjórnin vildi gera
Táðstafanir til að lina á okrinu og dýrtíðinni og boðizt til BB
að meta slíkar ráðstafanir á við launahækkun. Og trúnað- =
armenn verkalýðsfélaganna hafa setið mánuð eftir mánuð =|
á samningafundum með fulltrúum vinnukaupenda, til að ^
þrautreyna hvort þeir fengjust til að semja um kjarabæt- BB
ur án verkfalls. Hvorttveggja hefur reynzt árangurslaust. 33
'Ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins og Alþýðuflokksins kemur §=§
fram sem forhert klíka gróðabrallara og auðsafnara lands- ee=
ins, og hefur tillögur verkalýðsfélaganna að engu. Og vinnu- j§§|
kaupendur, sem láta stjórnast af hinni sömu foi’hertu ó- S
svífnu klíku auðsafnara og gróðabrallsmanna, hafa í margra |||
mánaða samningaumleitunum ekki fengizt til að opna neina §§§
smugu er leitt gæti til friðsamlegrar lausnar vinnudeilunn- j§=
ar. Þess vegna vofir yfir verkfall Dagsbrúnar og Hlífar á §§§
miðnætti í nótt. Þessvegna leggja nú og næstu daga tugir ^3
verkalýðsfélaga til verkfallsbaráttu um kaup og kjör, verði Sɧ
ekki samið á síðustu stundu. §§§§
jllfl'álstaður alþýðusamtakanna í þessum átökum er svo auð- §§S
skilinn og kröfur verkalýðsfélaganna svo sanngjarnar, j||
að andstæðingar verkamanna eiga engin frambærileg rök. §§§
Þjóðviljinn hefur lengi og rækilega lýst eftir því og um það
beðið að fram væru færðar af hálfu vinnukaupenda og §§§
hagspekinga ríkisstjórnarinnar skýringar á þvi, hvernig verka- §§§
maður og heimili hans getur komizt af með 4000 kr. í mán- ''pl
aðartekjur. Þær skýringar eru enn ókomnar. Og skyldu ekki §§§
allar lágt launaðar atvinnustéttir skilja að þessu sinni brýna §§§
nauðsyn baráttu verkalýðsfélaganna og finna að einnig er BB
barizt fyrir þær, nú þegar verkamenn grípa til verkfalls- §§§
vopnsins, tilneyddir. Og skyldu bændur og búalið ekki skilja §§§§
það nú betur en nokkru sinni fyrr, að hagsmunabarátta s§§
verkamanna er einnig þeim til hagsbóta? §§§§
IT'rá byrjun átakanna er verkfallsmönnum vís samúð og ^3
skilningur mikils hluta þjóðarinnar, skilningur á því að 3=
ekki mun takast að hindra, uð alþýða manna knýi nú fram §§§§
kjarabætur. Gegn hinu samstillta átaki, sem nú er að hefj- 3§§
ast, þeim einhug sem einkennt hefur ákvarðanir verkalýðs- §§i
félaganna, þýðir hvorki að tefla fram ósvífinni forherðingu §§§
vinukaupenda né ofbeldi ríkisvalds né þrælalögum. Slík =
taflmennska afturhaldsins yrði einungis til að glæða þann §35
skilning að íslenzka þjóðin getur vel komizt af án Thórsara §S
og kumpána þeirra í vinnukaupendahópi. En þjóðin getur É=B
ekki komizt af án handa og strits verkamanna og allrar 5
alþýðu. Þá staðreynd er raun^r Öllym hollt að hugleiða þeg- jj^
gjar eins stendur á og nú. — s. £55
bandarískum herstöðvum
Islenzkur þátttakandi, Gisli Gunnarsson, lýsir páska-
göngu brezkra andstœBinga kjarnorkuvopna
Aftasta spjaldið sem sést er spjald Islendinganna með áletruninni „Icelandic Youth Says No
to US Bases“ (Islenzk æska hafnar bandarískum herstöðvum). Á borðanum fremst á mynd-.
inni er merki hreyfingarinnar sem berst fyrir kjarnorkuafvopnun.
Það er morgunn, 31. marz
1961, á föstudaginn langa. í
litlu þorpi í Essex í grennd
við bandarísku herstöðina
Wöthersfield hefur hópur
manna safnazt saman, sem
ætlar að ganga þaðan til að
mótmæla framleiðslu kjarn-
orkuvopna og erlenúum her-
stöðviun á Bretlandseyjum.
Þegar við sem lögðum af
stað frá Edinborg kvöldið áð-
ur komum á staðinn, voru
þega:r nokkrir komnir. Brátt
fer að fjölga. Nýir hópar
koma með nýja fána, „York
Young sócialists", Nswcastle
Youth Campaign for Nuclear
Disarmament“ (æskulýðs-
deild Newcastle fyrir kjarn-
orkuafvopnun), „Hull Uni-
versity College C. N. D.,
(Campaign for Nuclear Dis-
armament) ,Peterburgh Young
Communists' cg margir fleiri.
Um 12 leytið fóru hóparnir
frá London að koma og byrj-
að var að fylkja liði.
Skammt frá mér var hópur
ungs fólks, sem var að koma
upp fána, sem á stóÖ „York
youth C. N. D.“ Aldursforset-
inn hefur varla verið meira
en 17 ára og meðalaldurinn
111li1111111111111111
var u.þ.b. 15—16 ár. Ég
ræúdi við einn úr hópnum og
spurði: „Komuð þið hingað
upp á eigin spýtur*. Þetta
var mjósleginn stráklingur,
gæti hafa verið á fermingar-
aldri heima á íslandi, og hann
svaraði með Yorkshirehreim,
sem maður ósjálfrátt kennir
við verkalýðsæsku: „Auðvit-
að!“. Þessi hópur var eng-
in undantekning meðal
göngumanna.
Við lögðum af stað um tvö
leytið. Um það bil 7000
göngumenn voru þá komnir.
Síðasti hópurinn komst ekki
af! stað fyrr en klukkan hálf
þrjú.
Allir gengu undir einhverj-
um fána. Oft var fáninn
kennáur við héraðið eða borg—
ina, sem göngumaðurinn kom
frá. Stundum gekk hann und-
ir fána einhverra félagssam-
taka. Hér voru fánar með
áletrunum eins og „Edin-
burgh C. N. D.“ „Sussex
C. N. D.“, og yfirleilt fánar
frá öllum suðurhluta Stóra-
Bretlands. Vesturhéruðin
gengu frá Aldermaston, sem
er kjarnorkurannsóknarstöð
mörgum verkalýðsfélögum.
Hér var fáni „National Uni-
on og Miners, Scottish Di-
sirict“, (skoskir námumenn),
fáni frá „Blacksmiths Uni-
on“ (járnsmiðir), fáni frá
„Fire Bridge“ (brunaliðs-
menn) fáni frá „Nottingham
Trade Council" (verkalýðs-
félagaráð Nottingham) og
mörgum fleiri verkalýðssam-
tökum.
Hér voru líka fánar frá
mörgum deildum Verka- •
ST fSg'fr- - í- 'j’- sgs
mannaflokksins og 'liér vortx
margir fáriar Kommúnista-
flokksins. Skammt frá mér
gengu tveir ungir starfsmenn
kaupféiagsins í Dumferline,
sem er borg d Skot’andi.
Kaupfélagið bæði sendi þá og
kostaði för þeirra.
Hér gengu reyndir verka-
menn sem tekið liöfðu þátt.
í liungurgöngunum 1930—’40
við hlið 15--16 ára iðnnema
og yerksmiðjustúlkna, því að
mikið var um ungt fólk. Já
kornungt fólk, aðallega
verkalýðsæska, var hér í
meirihluta. Ekki hafði öll
æska Bretlands vei’ið svæfð
með þorni áhugaleysis brezks
auðvaldsþjóðfélags. Hér voru
þúsundir hennar fúsar að
ganga fjóra daga fyri’r mál-
efni, sem þær báru fyrir
brjósti.
Stúúentar frá öllum iiá-
skóium „Austur“ Bretlands
voru hér: Aberdeen St.
Andrews, Edinborg, Ducham,
Newcastle, Leeds, Cambriige,
London og fleiri háskólum.
Frá Cambridge tóku meir en
100 stúdentar þitt í göng-
unni.
Hér var fáni, sem á var
letrað „Bi’itish Tlieatre".
Fyrir aftan hann gengu eitt-
hvað um 150 manns, þ.á.m.
margir helzlu leikhúsmenn
Breta. Ég var illfær um að
kenna þá en mér var sagt,
að þar hefði t.d. verið John
Osberne sem margir telja
bezta leikritahöfund Bret-
lands núna og sænska leik-
konan Mai Setterling og
margt fleira frægra manna.
Hér voru margir, sem báru
spjöid „New Left. Review
Club“. A þeim stóð „Out of
Nato“, („Burt úr Atlants-
hafsbandalaginu") „A Neutr-
alist Britain“ („Hlutlaust
Bretlanú") „No Foreign
Troops in Britain" („Engar
erlendar herstöðvar í Bret-
landi“) og ma'rgt fleira í
sama stíl. Það var undarlegt
að sjá þetta fólk," sem flest
er menntamenn og starfa
frekar í anda Fabian-scsíal-
istanna en marxisma, bera
fram róttækustu kröfur allra
göngumanna.
Síðastir göngumanna voru
„Christian Sccialist" og
„Society of Frierds", (Kvek-
arar). Var það samkvæmt
eigin ósk. Á spjöldum þeirra
stóð: „Á hverri mínútu er
400 þúsundum punda eytt í
hernaðarútgjöld" og „1500
milljónir manna svelta á
degi hverjum" Þeir áttu heið-
urinn að vera eina fólkið,
sem sagði ekki aðeins hvað
þeir ekki vildu, he!durx líka
hvað þeir vildu í staðinn.
Gengið var um' fimm
klukkustundir fyrsta daginn.
Veðrið var mjög gott og
var okkur tjáð að um 9000
manns hefðu gengið, þegar
bezt lét. Þá voru um 10.000
manns á Aldermastongöng-
unni. í þorpum sem við geng-
um í gegnum, var vanalega
C. N. D. deild, sem bauð
okkur velkomin. Stundum
gerðu Verkamannaflokks-
deildir slíkt hið sama.
Á Jaugandagsnótt var gist
í bænum Braintree og var
göngumönnunum komið fyrir
í skólahúsum. Lagt var af
stað klukkan 9.30 um morg-
uninn. Veðrið hafði nú versn-
að mjög og 'var kcminn versti
rigningarkuldi. Hafði það
töluverð áhrif á þátttöku í
göngunni, og voru aðeins um
4000 eftir þegar numið var
staðar í bænum Brentwood
klukkan 8 um kvöldið eftir
40 kílómetra göngu þamt
dag.
En um leið og göngumönn-
unum fækkar lækkar meðai-
aldur þeirra, Og var gizkað á
að á laugardagskvöld hafi
hann verið um 19 ár. Yngstu
gcngumenrárnir sem ég sá
voru tveir strákar, sem varla!
hafa verið meira en 8—9 ára.
gamlir. Hlunu þeir við fót
fram úr öðrum göngumönn-
um, þegar þeir sem eldri voru,
voru að hn'íga niður af þreytu.
Gamla fclkið átti hér samt
s;na fulitrúa. Skammt frá mér
gekk 75 árp, gömul kona. Var
þett.a fiórða fiögurra daga
páskagangan, sem hún tók
þátt í, og hafði hún aldrei
gefizt upp spölkorn. Maður
hennar hafði fallið í fyrri
heimsstyriöldinrá. Hún var
samt engan veginn aldursfoi’-
F^Qmha.ld á 10 síðu.
brezka hersins.
(Hér voru fánar frá fjöl-
Wethersfieldgangan koxnin inn í London á fjórða, de,gi
göngunnar.
.................................................................................................mmmmmmmmmmii..nmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmi
"LJÚFT ER ÞESSU LANDI Á" - EN ISLENZK MENNING ER í HÆTTU
Kári Marðarson er mað-
ur nefndur. Hann er samt
Bandaríkjamaður og nafn
hans í heimalandinu er Pet-
er Garleton.
Kári Marðarson er hrif-
inn af íslenzkri menningu
og er mjög annt um hana.
Hér hefur hann lagt stund
á íslenzku og íslenzkar bók-
menntir. Hann talar ekki
aðeins íslenzku ágætlega
heldur yrkir hann á ís-
lenzku sem væri hann bor-
inn og barnfæddur norður í
Skagafirði eða Þingeyjar-
sýslum. — Skyldi það ann-
ars eiga fyrir íslenzkunni
að liggja, ef skáldin okkar
játast öll innfluttri rím-
leysu, eða við látum eyða
sjálfum okkur sem þjóð, að
þá verði það menntamenn
vestur í Bandaríkjum Noi’ð-
ur-Ameríku sem yrkja fer-
skeytlur sér til hugarhægð-
ar á máli þeirrar sérstæðu
menningariþjóðar sem eitt
sinn lifði á „sögueynni“ og
skapaði bókmenntir norður
undir heimskautsbaug?
Það var skömmu eftir Kefla-
víkurgönguna að við spjölluð-.
um saman um gtund, en Kárí
Marðarson er nú á förum vest-
ur til Bandaríkjanna.
\
— Hefur þu verig lengi a
íslandi, Kári?
— Ég hef verið hér eitt og
hálft ár. Kom hingað fyrst
1958.
— Vissirðu nokkuð uip ís-
land áður en þú komst hingað?
— Já, dálítið. Eitt bezta sem
ég vissi um ísland áður en ég
kom hingað var það að hér
væri ekkert sjónvarp.
— Hvernig stóð á því að þú
tókst þig upp frá Bandaríkj-
unum og komst til lítillar eyj-
ar norður undir heimskauts-
baugi?
— Pabbi sagði mér frá
mörgu í fslendingasögunum
þegar ég var lítill strákur.
Hann var prófessor í ensku og
enskum bókmenntum og hafði
lesið íslendingasögurnar.
— Og nú hefur þú verið hér
hálft annað ár.
— Já, fyrsta sumarið hér á
íslandi var ég í sveit, á Hálsi
í Fnjóskadal, og þá ferðaðist
ég einnig nokkuð. Svo kom ég
aftur í fyrra og hef verið hér
síðan. Ég meiddist í fyrra og
gat ekki farið að vinna fyrr
en í ágúst, og þá vann ég í
ísbirninum. í vetur var ég við
nám.
— Þú sagðir áðan að það
bezta sem þú vissir um ísland
áður en þú komst hingað haíi
verið að hér væri ekkert sjón-
v.arp?
—Já, ég sagði það. Ég hef
haft kynni af því hvað sjón-
varp er. Bandaríkin eru mesta
sjónvarpsland veraldar. Reynsl-
an af því er að sjónvarpið
kemur í staðinn fyrir tónlist
— góða tónlist, staðinn fyrir
bækur, bíó, tímarit, samtöl. í
stuttu máli sagt: Það forðar
fó'.ki frá að hugsa; kcmur í
veg fyrir að það gefi sér tóm
til að liugsa.
Heimsæki maður kunningja
sína að kvöldlagi í Bandaríkj-
unum er það venjulegt að þeir
setjast með mann við sjónvarp-
ið, skiptast á nokkrum orðum
meðan auglýsingarnar eru, en
síðan er aðeins starað.
Ég hef líka tekið eftir því
fyrir vestan ,að krakkar taka
upp á því að læra fyrir fram-
,an sjónvarpið. Þau setjast þar
með lærdómsbækurnar s’nar
og fylgjast jafnvel með ..villta
vestrinu“ meðan þau læra
lexíurnar
Þetta er algerlega gagnstætt
íslenzkri menningu. Það er
ekki lengi verið að rífa niður
menningu fámennrar þjóðar.
Það væri illa farið ef hin sér-
stæða íslenzka menning liði
undir lok. '
Einmitt í þessu sambandi
vil ég benda á að það er ekki
hægt að vanmeta þá hættu sem
sjónvarpið myndi leiða yfir ís-
lenzka menningu.
Það er verið að pranga
þessu inn á mann smátt og
smátt. Og Morgunblaðið var
yfir sig hrifið af því að Kana-
útvarpið hér skyldi ekki vera
■með neina þjóðrembu — út-
varp sem aðeins er ætlað ame-
rískum dátum.
— Varstu var við nokkurn
mun á okkur þegar þú komst
hingað aftur í seinna skiptið?
— Já, það hefur orðið mik-
il breyting á sl. þremur árum.
Það er öðru vísi að labba unx
/ r
Austurstræti nu en var árið
1958, það ber meii’a á tilhaldi,
yfirborðsmennsku og skrílslát-
um yfirleitt nú en þá.
— Varst þú ekki í Keflavik-
urgöngunni — sem beint var
gegn bandarískri hersetu hér
á landi?
— Jú, ég var í Keflavíkur-
göngunni. Ég var það vegna
þess að ég er friðarsinni og
þess vegna er ég á móti her-
stöðvum og hersetu.
— Þú hefúr lagt stund á ís-
lenzku og íslenzkar bókmenni-
ir hér?
Kari Marðarson
— Já, ég hef lesið hér ís-
lenzku og íslenzkar bókmennt-
ir, sótt námskeið sem ætluð
eru erlendum stúdentum hér.
Nú er ég búinn með nokkur
próf, og ég hef verið einn í
þessum prófum í vor.
— Ætlarðu ,að halda áfram
að leggja stund á íslénzkar
bókmenntir?
— Já, ég ætla að læra ís-
lenzku og íslenzkar bókmennt-
ir áfram — vestur í San Frans-
isco. Fyrsta veturinn ætla ég
að lesa Norðurlandabókmennt-
ir almennt, annan veturinn
vinn ég sjálfstætt að mestu og
þriðj.a veturinn vinn ég að rit-
gerð.
Ljúft er þessu landi á,
langar mig þó fríðar,
yfir grænan sjó að sjá,
San Fransisco hlíðar.
— Þú talar ekki aðeins ís-
lenzku heldur yrkir líka á ís-
lenzku.
— Já, ég er alltaf að yrkja
eitthvað — en það er ekki til
að haf.a eftir.
— Er komin heimþrá í þig,
ertu írá San Fransisco?
— Nei, ég hef aldrei komið
þar, hef alltaf verið á austur-
ströndinni, en ég ætla að fara
þangað og þess vegna varð
þetta til.
— Segðu mér svo að lokum,
hvernig þér hefur fallið við
íslendinga — þú hefur bæði
kynnzt sveit og b^>rg..
— Mér hefur fallið mjög vel
við fslendinga. Hér sér mað-
hvað sterk alþýðumenning get-
ur gert. íslcnzk menning er
sterk og sérstæð. Það hefur
ver’ð hægt að tala hér við
hvern mann um skemmtilega
h'uti, t.d. bækur, og málefr.i
sem menn þurfa að hafa hugs-
að.
En íslenzk menning er í
liættu, mikilli bættu.
‘— Hvað hefur þú til marks
um það?
— Ég hef kennt hér dálítið
og það virðist fara vaxandi
slæpingjaháttur. Þeim ungu
mönnum virðist fara fjölgandi
sem hafa ekkert takmark, ekk-
ert til að lifa fyrir, að því er
virðist; njóta ekki þess að lifa.
Skyldi nokkurt takmark vera
til hjá sumum þá er það að
vera amerískur. Og hvað telja
þeir að sé að vera amerískur?
Þeir hafa ekki kynni af öðru
en kvikmyndaruslinu, hasar-
blöðum og dátum, þekkja ekk-
ert nema ameríska ómenningn
°g apa hana, — halda að þa<>
sé amerísk menning!
I Bandaríkjunum mynci
gjafvaxta stúJka sem farin er
að hugsa um pilta ekki látai
sjá sig á götunni jóðlandí
tyggigúmmí. Hér virðast stúlk-
urnar halda að þetta sé fínt.
Ég held að það beri þrisvar
sinnum meira á tyggigúmmíi
hér á íslandi en í sjálfu íram-
leiðslulandinu, Ameríku.
Ég endurtek, mér hefur fall-
ið vel við íslendinga. íslenzk:
menning er sterk og ég óska ogc
vona að hún haldi velli.
J. B.
Síðan þetta var skrifað ev
Kári Marðarson farinn heimx
til sín að loknu glæsilegastaí
prófi sem nokkur útlendur
maður hefur tekið í íslenzk-
um fræðum við Háskóla ís-
lands. Nefnist próf þetta a
latínu Baccalaureatus plxilo-
loeiae Islandicae. Fyrstur út-
lendinga náði Kái’i ágætiseink-
unn á þessu prófi, hlaut 14.50
stig af 16 mÖKulegum. A3-
kvöjdi siðasta prófdagsins hcitt
hann heimleiðis.
9