Þjóðviljinn - 28.07.1961, Blaðsíða 4

54) — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 28. júlí 1961
J
SpjallaS viS Hallgrlm Jónasson

smm
'■ íg. ^
!%-^X
1 fyrri grein skýrði Jó-
hannes Kolbeinsson frá ferð-
um FI. í sumar, en hér ræð-
ir Hallgr.'mur Jónasson um
landið og sögu þess og þjóð-
árinnar sem í því býr.
— Það hafa margir undrazt
þá nátlúru þína, Hallgrímur,
að hvar sem þú ferð um land-
ið kannt þú einhverjar sög-
ur um hvern stað sem farið er
um.
— Þetta eru nú ýkjur að
mestu, svarar Hallgrímur.
Hitl er salt, að ég hef jafn-
an leitazl við að tengja sam-
an landslag og örnefni cg
scgur. Hvcr staður fær eins
og fyl'ra lif, verður nákomn-
ari sjáandanum og eftirminni-
legri, hversu fagur eða stór-
hrotinn sem hann er, sé við
hann bundinn einn eða ann-
ar þáttur eða atvik úr lífi
fólksins sem á landinu hefur
lifað.
Að vísu er til fjöMi til-
komumikilla staða, bæði í
hyggð og á öræfum, sem
vekja ferðamanni með opin
augu hrifningu og aðdáun,
enda þótt þeir e!gi sér hvorki
nafn né sögu. En svo finnast
■ aðrir sem eiga sér hvoru-
tveggja, en vekja enga at-
hygli, vegna þess að hvorugt
er þekkt að neinu ráði.
— Eins og hvrrjir til dxm-
is ?
— Svo tekin séu dæmi frá
einni f jölförnustu þjóðleið
landsins, þá stendur norður
í Húnaþingi, rétt utan við
Stóru-Giljá mikið ísaldarbjarg
í mcholti, fáeina metra frá
veginum. Á öllum minum
ferðum á þessari leið hef ég
aldrei séð neinn veita steini
1 :ssum athygli að fyrra
bragði nú á hann minnast
Samt á steinn þessi sér sögu.
Við þenna gráa stein er
tengdúr einn fyrsti þátturinn
w, ■• ■■♦■: . i
stað. Jónas brá um liinn stað-
inn Ijóðrænni mynd," sem tek-
ur flestu fram i fegurð og
látleysi. Og svona mætti lengi
telja.
Fyrst þegar ég fcr að ferð-
ast með feröamannahcpa
vissi ég raunar ekki, nema að
litlu leyti, hve sagan gat ver-
ið þiýðingarmikill þáttur í
kynningu landsins og nátt-
úru þess. En hún kom svona
hálf-ósjálfrátt áður en ég
vissi af. Og þegar frá leið
komst þelta upp í einskonar
hefð. Þegar setzt var að, t.d.
í tjöidum — og eitthvað veru-
legt var að veðri — var oft
fangaráð að stytta tímann
með ýmsu, t.d. smáþætti úr
sögu umhverfisins, gömlum
þjóðsögum, stökum og kvæð-
um, Það má segja sögu á
margan hátt. Sumum tekst
það vel, öðrum miður- Lítill
atburður og næsta ómerki-
Iegur getur orðið ljós.og eft-
irminnilegur, éins og stcr-
merkur atburður 'verður
stunlum áhrifalitill og dettur
strax úr minni, allt eftir
hvernig frá er sagt.
í augum ferðamanns sem
hvort sem hann er fallegur og
sérkennilegur eða ekki, tvö-
falt gildj, fjé við’ hann tengd
einhver saga úr lífi þjóðar-
innar. Þá ve.ður íiánn eins-
konar skuggsjá. Nátíúran er
umgerð atburðanna eða renn-
ur saman við þá. Sá sem
skynjar myndina hefur öðlazt
innrýn í líf cg baráttu lið-
inna kynslóða, metur þjóð
t 'na og scgu af ríkari skiln-
ingi og verð.ir traustari þegn
ættjarðar sinnar.
Þetta um sleininn og
Hraundranga er aðeins iítið
dæmi, því svona er fjöldi
staða um gervalt íslanö, sem
ýmist eru tengdir Islandssög-
unni eða þjóðisögum og

ið sem fóikið hefur þá verið
að ferðast um sér til hress-
ingar og skemmtunar. Oft
taka fleiri þátt í.
— Er almennur áhugi í
slíkum ferðahópum fyrir sög-
um af atburðum á landi því
er farið er um?
— Já, bæði ungir og gamlir
hafa enn skemmtun af að
heyra sögirr, séu þær sæmi-
lega sagðar, en þá fyrsl hafa
þær gi’di fyrir markmiðið á
þessum ferðum þegar þær eru
tengdar við staðina .á þeirri
leið sem ferðazt er um.
Síðasta árat.uginn finnst
mér það sé ekki aðeins til
skemmtunar og sem nokkurs-
konar krydd, i ferðalaginu,
he'dur hrýn þörf að gera
þetta. Istta vcrður því
brýnna því meira los sem
verður ý, þjóðlegum crfðum,
því meir sem verður eftiröpun
a'Iskonar utanaðkomandi
stunda.fyrirbæra er fljóta
En svo fer nú að verða
hve síðastur með mina fylgd
og leiðsögn. Áðrir koraa þar
i staðinn — því vcrkefnin eru
nóg. Ég he'd að kynning
lands og sögu í samRningu
sé eilt áhrifaríkast ráð lil að
vinna á móti því uggvænlega
þjóðernislega losi sem hefur
hin síðari ár sétt mark sitt
á svipmót helzf til margra
einstaklinga þessa lands, ekki
sízt þá sem vænta mætli að
fvndu til skyldu sinnar til
fyrirstöðu á þeim vettvangí.
Ferðafélag Islands vinnur
þarft verk og gott. Það hef-
ur verið ánægjulegt að starfa
á vegum þess. Og deildir þess
úti á landi sýna sumar dugn-
að og áhuga í starfi og er
Ferðafélag Akureyrar þar
fremst í flokki.
J.IÍ.
Gler í gos-
drykkjarflösku
Ég var staddur í verzlun
einni hér í bæ. Þar var
þriggja ára gamalt bam að
drekka úr pepsí cola-flösku.
Eftir að liafa tekið síðasta
sopann úr flöskunni lét barnið
hrúgu af muldu gleri í lófa
siun og sagði við móður sína:
„Þetta var í kókinu mínu
munnmælasögum, skáldskap inn í landið yfir þi kynslóð ,,Láttu það út úr þér“, sagði
eða sannindum eða hrotum
hv..tveggja.
• Margir hafa sagt mér af
þessum frásögnum þínum og
einskonar • kvöldvökusniði
1 :gar k„mið er í náftstað.
— Já, það er orðið fastur
siður minn á þessum kynn-
ingarferða’.ögum, og vel f’est
kvöld í tjöldum eða sæluhús-
um hef ég notað stundirnar,
s:m er að vaxa upp í þvi.
Skemmtilegast hefur mér
fundizt að ferðást um öræf-
in og kynna þau svæðí. Enn-
þá þekkir lítill hhiti Islend-
ii:ga ’ "”1u stó.e he'm. Hann
er bnr'dum dáufð seintékínn.
■ei þé'm mun cg'eymaniegri i
staðinn-
En það yrði alltof lángt
mál að fara að lýsa þeim
slóðum í stuttu samtali. Ég
hef cfurlítið reynt það síð-
móðir barnsins.
Mér þótti þessi sjón svo
ægileg, að ég get ekki látið
hjá hða að geta um þetta svo
að allir geti áéð. Stútur
f'öskunnar var alveg heill,
svo áð ekki k:m glermuln-
ingurinn úr honum- Svona
framleiðslu á ekki að láta
eftirlitslausa. Það má: vel
ætla, að fjöldi manna verði
drepinn með þessu hryllilega
móti, ef ekki verður litið eft-
venjulega eftir ósk einhvers
í kristniboðssögu Islands, og fer um ísland í því skyni að samferðamanns, til að segja
þegar þetta upphaf hennar er kynnast því sem bezt á einhverjar sögur úr þjóðlífi ustu áratugina í útvarpser- jr framleiðslunm
vitað fær staðurinn nýtt gildi stuttum tíma, fær hver staður, Islerdinga, bundnar við land- indum við og við.
verður eins og lifandi, fyllir
J.
ímyndunaraflið og breytir
eviðinu í sláandi líf og bar-
áttu. Maður sér fyrir sér
feðgana á Giljá, Koðrán og
Þorvald; fyrrverandi viking-
inn, fulltrúa hins kristna sið-
ar og svo bóndann Koðrán,
sem að lokum lýlur yfirburð-
um og krafti hinnar nýju
trúar, eftir að steinbúinn var
flúinn. Eða tökum annað
•dæmi um náttúrufyrirbæri
sem vekur unörun og eftir-
tekt hvcrs er sér, endaþótt
liunn viti það ekki í tengslum
við neina sögulega viðburði.
Það er Ilraundrangi í Öxna-
dal og umhverfi hans. Sá
etaður verður ferðamannin-
um ógleymanlegur af útliti
sínu einu saman- En ekki slær
sagan um drangann, eða
drenginn sem var í heiminn
borinn undir honum, eða föð-
ur hans scm fórst þar voveif-
lega, fölskva á myndina,
heldur styður og skýrir hvað
annað og gerir hana enn
hugstæðari.
Hvað heldurðu t.d. um
Galtará á Evvindarstaðar-
heiði eða b^rgið í Axarnúpi
ef þessir stað'r ættu sér eng-
in tenfrs1 í sögnum eða ljóðum
skátda? Munnmælin og kvæði
Einars Benediktssonar hafa
í £ert Grettisbæli ódauðlegan
SIÐVÆÐING
Krússa úr landi kominn var
Kennedy sjálfum til háðungar
erkifjandi illt með grín
útsendarinn Gagarín.
Fældi hann alla englahjörð
ótta sló á menn á jörð.
Kunnur göldrum kvaðst hann strax
kommúnistaskipulags.
Vöknuðu af værum blund
•vökumenn og skutu á fund
Bjarni sagði; „Matti minn,
mun oss duga atgeir þinn?
Aldrei fór ég út á Völl
án 'þess varnarsveitin öll
fylgdi mér, og fór þá tii
fr.'stunda við bingóspil.“
Matta í brjósti hugur hló
hart og titt las Sívagó,
siðvæddist og bjó til blek
biblíuna í höndum lék.
Aftur og fram með faðirvor
fór án þess að hika spor,
snéri öllu á íhaldspakk;
upp hann vakti Pasternak.
Vísislið á varðberg fór
vélandi fjanda að drýgja hór
vitandi hversu holdið þrátt
hafi þá sjálfa leikið grátt.
„Eins og við sáum upp á vegg
amerískum hjá vopnasegg
tildurmennsku og tízkuklám
tildrarðu upp í þínum krám?“
Völdu þeir fyrir vágest þann
vizkuspurningar ört með sann
allt þar til hinn ungi svein
einu fleygði í hunda 'bein.
Gripu á lofti og gólu hátt
geistlegir í sólarátt.
Sóru þeir við son-guðs blóð
Salazar að feta slóð.
Sveitin mæta í Moggahöll
morgun næsta tilréð öll.
Ruddist um og bruddi bein
bænalesturinn söng og hvein.
En Matthías þar las og las
um Lúsifer og Sakkías
og Sívagó á sama stað
og svo kom Morgunblað.
Krossfari