Þjóðviljinn - 03.09.1961, Blaðsíða 5

ANNA
Eftir
GuSmundur Ágústsson
Þannig byrjaði það
Á laugardögum er drukkið, á
sunnudögum sofið, segja menn.
Þannig var það einnig laugar-
daginn 12. ágúst. Veizlur hér og
partí þar. En sunnudaginn 13.
ágúst var .ekki sofið. Þá var
staðin' vakt — vakt, sem mun
verða staðin að minnsta kosti þar
til,að friðarsamningur hefur
verið undirritaður við Þýzkaland.
Um1 tvöleytið aðfaranótt sunnu-
dagsins -13. ágúst var allsherjar
útkall alþýðulögreglunnar í Ber-
lín. Útkall barst líka til baráttu-
hópa verksmiðjanná, þ. e. verka-
manna, sem hafa lært að hand-
leika byssu, ef einhvern tíma
þyrfti að verja þeirra verksmiðj-
ur, þeirra verkamanna- og
bændavald.
Ein skriðdrekaherdeild alþýðu-
hersins hélt innreið sína í Ber-
lín. Þar fóru um götur synir
verkamanna og bænda, allt sjálf-
boðaliðar, en í Þýzka alþýðu-
veldinu er engin herskylda.
Verkefnið var: gætt skyldi
markanna milli A- og V-Berlínar.
Sumir Berlínarbúa voru í heim-
sókn fyrir vestan — aðrir fyrir
austan. Við systkinin tvö héldum
upp á tvítugsafmæli hennar. Því
var ég einn þeirra fáu, sem
sváfu út sunnudaginn þann
þrettándá. Um hádegisbil ákvað
ég að fá mér hænu til að hressa
upp á ásiskomulagið. Við útgang
heimavistarinnar var dyravörð-
ui-inn allur á iði: Loksins, Herr
Augústsjson, hefur svínaríið verið
stöðvað. Það er búið að loka
mörkunum!
TilskÍDunin
brautin hafa endastöð í Friðriks- |
stræti. Samgöngur milli V-Ber- |
lín og V-Þýzkalands yrðu sem
fyrr.
Öðru þurfti ekki að breyta.
Engir sporvagnar eða bússar
ganga á milli. Meira að segja: !
vilji einhver úr V-Berlín hringja
vfir í A-Berl;n verður hann að
panta samtal yfir Hamborg.
Sem sagt: Þetta las ég allt —
og ákvað að fá mér heldur önd.
í miðbænum
Mettur og ánægður hélt ég í j
miðbæinn með systur minni. Á
leiðinni stungu kímandi menn
saman nefjum: Þetta hjónakorn
hefur verið á fylliríi hér í nótt og
orðið eftir fyrir austan, hafa þeir
líklega sagt um okkur.
Ein gömul kona stóð grátandi
með krakka sér við hlið: Þau
voru í heimsókn hjú henni
ömmu sinni. Hvernig á ég að
koma þeim yfir? — Mamma
sækir þau, sagði einhver hug-
hreystandi.
í Friðriksstræti voru austan-
búar og forvitnir að koma að
vestan, aðrir að fara vestur.
Dálítil forvitni var í fólki, sem
var í meira lagi á sunnudegi
þarna á ferð. Hvar var nú út-
gangurinn, hvar inn?
í nánd við Friðriksstræti
stóðu um 10 skriðdrekar. Einn
hafði rauða fánann uppi. Á göt-
unni, sem liggur að Branden-
borgarhliðinu, Under den Lind-
en, stóðu baráttuhóparnir og
héldu fólki vel frá hliðinu.
Við Brandenburger Tor
Einn af baráttuhópum verkamanna í Austur-Bcrlín.
Á forsíðum blaða og á hús-
veggjunum mátti lesa tilskipun-
ina: Ríkisstjórnin hefur ákveðið
í samráði við önnur lönd Var-
sjárbandalagsins, að markanna
skulj vera gætt. Innanríkisráð-
herrann gerði kunnugt, að DDR-
borgarar gætu ekki farið yfir í
V-Berlín án sérstaks leyfis. Að-
eins friðelskandi V-Berlínarbúar
gætu fengið að fara yfir í A-
Beriín og aðeins þeir þeirra, sem
hefðu vinnu í A-Berlín, gætu
farið á bíl ýfir. V-Þjóðverjar
þyrftu eins og venjulega að fá
dagsleyfi. Útlendingar, sendifull-
trúar erlendra ríkisstjórna og
hernámsveldanna þriggja í V-
Berlín gætu farið á milli eins og
hingað til.
Þessar xeglugerðir skvldu vera
f gildi, þar til að friðarsamning-
ur hefði verið undirritaður við
Þýzkaland.
Samgöngumálaráðherrann gaf
út frét.tatilkynningu um breyttar
samgöngur innan Berlínar: Á
13 stöðum gætu bifreiðar farið
milli boraarhlutanna (aður 80).
Neöaniaröarbrautin skyldi opin
á 2—3 stöðum. Samgöngur með
Borgarbrautinni (S-Bahn) milli
borgarhluta austurs og vesturs
skyldu aðeins vera mögulegar í
Friðriksstræti og skyldu lestir að
vestan koma þar inn á annan
brautarpall en þær að austan.
Lestir frá nyrðri og syðri hluta
V-Berlínar skyldu fara um A-
Berlín , án bess að stanza. Lestir
frá A-Berlín til Postdam (vestan
Berlínar) skyldu fara utan V-
Berlínar en ekki um hana. Al-
þjóðalegar lestir, ,sem færu um
V-Berlín, skyldu eins og Borgar-
Með íslenzka passann í hendi
mér gekk ég gegnum alla kon-
troila. Brandenborgarhliðið
stendur austan megin markanna.
Vestan megin við það stóðu
meðlimir baráttuhópanna hlið
við hlið og sneru vopnum sín-
um til vesturs.
Gekk ég þar yfir mörkin. Á
vestri hlið stóðu menn innan
strengdra kaðla. Gekk ég þar í
kallhóp mikinn, sannkallaðan
heimdellingahóp. Þar var öskr-
að: Niður með kúgarana! Skjótið
Ulbricht hundinn! Þorið ekki að
standa þarna byssulausir,
kommúnistaræflar? Á milli
kröftug húrrahróp.
40—50 m frá heimdellingun-
um stóðu vopnaðir verkamenn
hlið við hlið, þöglir og rólegir
eins og Dagsbrúnarmenn á verk-
fallsvakt. Eitt sinn áður höfðu
verkamenn staðið þarna, þá með
léleg vopn og voru þeir þá mal-
aðir undir stríðsvél auðvalds-
herranna.
Nú stóðu þeir þarna á ný,
traustustu stoðir sérhvers al-
þýðuveldis, með alþýðulögreglu
og alþýðuher að baki sér, óbug-
andi og sigurvissir. Hér stóðu
svo heimdellingarnir og ætluðu
með hrópum að buga þessa
reyndu dagsbrúnarmenn úr stétt-
arbaráttunni.
En verkamennirnir vissu, af
hverju þeir hrópuðu svo mjög.
Þeir hrópuðu, af því að þeir
gátu ekki lengur starfað eins
þægilega og áður í 80 njósna-
stofnunum ' sínum í V-Berjín;
af þvi að þeir gátu ekki skað-
að Alþýðuveldið lengur um 1
milljarð marka á ári með
„skiptistofum“ sínum, ekki
lengur keypt upn vísindamenn
og fagmenn DDR, ekki lengur
unnið eins vel að íkveikjum sín-
um og skemmdaverkum á fram-
leiðsluafurðum þeirra verka-
manna, sem þeir hrópuðu að.
Vestur lögreglan kallaði í há-
talara og bað menn halda sér
innan kaðlanna, svo að ekki
kæmi til óhappa.
Færði ég mig á annan stað.
Stóð þar kona ein, vafalaust að
austan. Ef til vill hefur hún
verið stödd í V-Berlín um nótt-
ina og nú á leið yfir. Ef til vill
ný-„flúin“ — máske á eigin
spýtur, máske á leið í hendur
mansala einhverrar njósnastofn-
unarinnar. Ég veit það ekki. Ég
veit bara. hún brosti ekki.
Við hlið mér var allt í einu
komin ,.frelsuð‘‘ morgunsvæf
hóra og starði yfir. Varaliturinn
hafði lent dálítið illilega út á
kinn, en henni hefur eflaust
orðið svona mikið um fréttirn-
ar, blessuninni, og drifið sig til
að vit.a, hvort hún væri virki-
lega búin að missa „austan-
businessinn“ sinn, eins og svo
margir aðrir.
Ég hraðaði mér austur yfir.
gegn austrinu. Gerið eitthvað!
hrópaði hann.
— Hann ákallaði þríveldin.
Svar: Kennedy neitaði að svara
boðskap hans. Macmillan fór í
frí og de Gaúlle haíði engan
tíma.
— Hann hrópaði á v-þýzka
bræður og systur. Svar: Aden-
auer sagði Brandt meiri aulann,
sem gæti einn spilað Berlín út
úr höndunum á sér (kosninga-
keppinautur).
— Hann bað hernámsveldin í
Berlín að hafast eitthvað að.
Fulltrúar þríveldanna höfðu sent
nótu til sovézka fulltrúans, sem
vísaði henni frá. Þetta voru að-
gerðir fullvalda ríkis innan
síns lands og ef þeir vildu mót-
arbúa, að nota ekki brautina
fyrr en málum hennar hefði
verið skipað á ný. Því hafa ver-
ið framin 54 sinnum skemmd-
arverk á Borgarbrautinni frá
sunnudegi til laugardagsmorg-
uns, þó hefur aðsókn að þessu
ódýrasta farartæki BerL'nar
ekki minnkað. Fundur borgar-
ráðs og fulltrúa þríveldanna um
,.eignarnám“ brautarinnar end-
aði án þess að ákvörðun yrði
tekin um neitt. Nýr fundur var
ekki boðaður.
Friður og ró við mörkin
Varla er hægt að segja að
■ryskingar hafi átt sér stað eftir
að farið var að gæta markanna.
Álit fólks
Ekki er nokkur vafi á þvi, að
DDR-borgarar utan Berlínar
fagna þessum aðgerðum. Öllum
er hér kunnugt um, hvaða hlut-
verki V-Berlín hefur gegnt.
Þessu hlutverki er erfitt að
lýsa í einni grein og mun ég
fjalla um það í öðrum grein-
um.
Mikill meirihluti A-Berlínar-
búa fagnar aðgerðunum, en ekki
mæla, þá skyldu beir mótmæla ,
við hana. Annað hafa þeir ekki Hvergi hefur^ komið t^olata i
gert, nema það að brezka setu-
liðið umgirti sovézka minnis-
merkið í V-Berlín, svo að það
yrði ekki skemmt.
•— Hann krafðist uppsagnar
verzlunarsamningsins milli A-
og V-Þýzkalands af hálfu Bonn-
stjórnarinnar. A-þýzka stjórnin
benti á að í samningnum væru
ákvæði um þjónustu- og flutn-
ingsgjöld á vegum DDR og
samningsuppsögn myndi þýða,
að semja þyrfti við r'kisstjórn
DDR á ný um flutninga milli
V-Berlínar og V-Þýzkalands.
Bonn svaraði Brandt: nei.
— Hann sagði, að enginri
„frjáls‘‘ Þjóðverji ga(ti sóma
síns vegna farið á kaupstefnuna
í Leipzig. Svar: V-þýzkir kaup-
menn segjast samt fara. Þeir
vilji ekki missa af sínum busin-
ess, þótt Brandt missi af „sin-
um“.
— Hann sagði ósk sína vera,
A-Berlín. í V-Berlín hafa verið
smá-mótmælagöngur, sem hafa
farið að Brandenborgarhliðinu
og var hliðinu því lokað allri
umferð á þriðjudaainn.
Einnig hefur smáskítkast átt
sér stað hér og bar við mörk-
in. Ekki er mér kunnugt um að
\ hleypt hafi verið af skoti.
| Nokkrir hafa stokkið vestur
yfir. (Sum hús hafa haft
opna útganga sem snéru að
mörkunum og aðra, sem snéru
í austurátt). Nokkrir hafa s.vnt
vestur yfir þær kvíslar árinnar
Spree, sem renna á mörkunum
og eru þeir látnir busla. Þetta
er einkum fólk, sem hefur unnið
fyrir vestan en búið hér svo og
menn, sem lokazt hafa inni“.
Þeir, sem komið hafa austur
yfir, hafa hvorki synt né stokk-
ið. Þeir hafa einfaldlega farið
með Borgarbrautinni til Frið-
riksstrætis eða rneð neðanjarð-
arbrautinni.
í Vpstur-Berlín
að v-þýzka þingið flyttist til
allir. Margir þeirra, sem unnu! V-Berlínar (í gamla Ríkisþing-
fyrir vestan en bjuggu fyrir | húsið, sem nazistarnir kveiktu
austan, eru óánægðir með að í). Bonn hefur ekki þorað að
hafa misst af „sínum business“. ræðá það enn sem komið er.
Einnig gamlij. stuðningsmenn — Hann sagði, að skömm
Þriðia ríkisins, sem ekki hafa væri, að Sósíalski einingar, tom (einkum þau, sem byggð
nennt að standa í því að ,.flýja“. flokkur Þýzkalands (SED) i höfðu verið sérlega fyrir
í V-Beri'n lítur nú frekar illa
út. Nær öll kvikmyndahús eru
En þeir óánægðu eru í miklum
minnihluta hér.
Willv Brandt
Borgarstjóri V-Berlínar,
Willy Brandt. hélt ræðu þ. 16.
ágúst á útifundi fyrir framán
ráðhúsið við Schönebergerplatz
í V-Berlín.
Ræðan var þvi aðallega sær-
ingar, beiðsla um valdbeitingu
skyldi vera til í V-Berlín ogj ,,austansækjendur“). Allir
gefa út málgagn. „Myrkravinir“ | skiptistofur hafa sagt upp
hafa ráðizt inn á skrifstofu! sínu starfsliði. Njósnastofurnar
SED í V-Berlín án afskipta lög- j geta ekki stundað lengur manna-
reglunnar. Lögreglan hefur lok- veiðar sínar. Verkafólk úr
að prentsmiðjunni, þar sem
blað flokksins er prentað.
— Hann sagði það vera
skömm, að Borgarbrautin kg
járnbrautin í V-Berlín væru
eign og undir stjórn A-Þjóð-
verja. Þar þyrfti nýja skipun
mála. Skoraði hann á V-Berlín-
austrinu mætir ekki í verk-
smiðjurnar, við blaðaútburðinn
né þjónustustdrfin. í sutnum
sölubúðahverfunum standa búð-
irnar mannlausar. Það fara
margir á hausinn í V-Berlín
næstu daga.
Framh. á 11. siðu.
Sunnudagur 3. september 1961 — ÞJÓÐVILJINN — (51