Þjóðviljinn - 19.11.1961, Blaðsíða 6

Þjóðviljinn - 19.11.1961, Blaðsíða 6
vera þau sömu og í Eng- börn eigi ekki (738% Landafraeðitími í kínverskum barnaskóla. Útgefandl: Sameinlngarflokkur alþýðu — _ Sósíalistaflokkurinn. — Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður Guðmundsson. — FréttaritstJórar: ívar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skölavörðust. 19. Sími 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 50,00 á mán. — Lausasöluverð kr. 3.00. Prentsmiðja Þjóðviljans h.f. Afli í hlutfalli við herbergjafjölda /~|ft er í þjóðmálaumræðunum veifað tölum og dregn- ^ tar af þeim ályktanir sem bera vott um megnustu fáfræði um veruleika atvinnuhátta og þjóðlífs, sem bak við tölurnar býr. Með þessu móti verður tilvitnun í tólur oft allt annað en tilætlað sönnunargagn og ályktanirnar ekki einungis hæpnar heldur oft alger- lega villandi eða beinlínis broslegar. Þannig var um margt af því, sem Gylfi Þ. Gíslason flaskaði mest á, í umræðunum við Lúðvík Jósepsson um sjávarútvegs- málin. Sú útreið virðist hafa fengið svo á ráðherrann, að hann hefur ekki látið sér nægja að verða algjör- lega undir í málefnalegum umræðum, heldur einnig kosið að gera sig broslegan á Alþingi, með því iað vekja upp málið milli fyrstu og annarrar umræðu í fyrri þingdelldmni. Ráðherrar mega sem kunnugt er tala í báðum þingdeildum og hafa ótakmarkaðan ræðutíma svo ætla mætti að þær FIMM umræður sem eftir eru a.m.k. um mál þetta í þinginu hefðu átt að nægja ráðherranum, sem hafði þá ekki betri eða merki- legri flotholt en pantað vottorð frá • fyrrverandi skóla- bróður í háskólum þýzkra nazista, Davíð Ólafssyni, enda reyndist það lélegur bjarghringur og Gylfi í súpunni eftir sem áður. gin þeirra kenninga hagspekinga á borð við Gylfa Þ. Gíslasoin, sem hann notaði í þessum umræðum, er sú hugmynd að eðlilegt sé að afli íslenzkra fiski- skipa aukist í réttu hlutfalli við aUkna rúmlestatölu fiskiskipaflotans! í umræðunum utan dagskrár á föstu- daginn gerði Lúðvík Jósepsson gys að þessari kenn- ingu og sagðist að vísu hafa heyrt hana áður, en frá mönnum sem hann hefði talið enn þekkingarsnauðari um málefni sjávarútvegsins á Islandi en viðskipta- málaráðherrann hæstvirtan. Að sjálfsögðu er eðlilegt iað afli aukist við það. að skipin stækka, þau geta sótt betur og beitt öðrum veiðiaðferðum í vissum tilfell- um. En Lúðvík benti ráðherranum á að oft er stóru bátunum, og líklega oftast, beitt eins og minni skipun- um var beitt áður. Stækkun fiskiskipanna hefur að verulegu leyti orðið vegna stóraukinna krafna nútíma- manna til þæginda og mannsæmandi aðbúnaðar á sjón- um. Það þarf t.d. mun stærra skip en algengast var áður til þess að allir skipverjar geti hafzt við í eins og tveggja manna góðum vistarverum, að bað og 'önn- ur hreinlætistæki séu til reiðu í skipunum. Og Lúðvík orðaði það svo, tað auðvitað sé hrein fjarstæða að ætl- ast til þess að aflamagn aukist í réttu hliitfalli við aukinn herbergjafjölda á fifekiskipum. „En menn geta vitanlega reynt að klóra sig út úr vandræðum sínum á ýmsa vegu, og fundið það út, að á ári þegar afli á bátaflotanum verður áberandi mestur, vex um 20%, þá hafi samt orðið aflabreétúr vegna þess að aflinn minnki í hlutfalli við herbergjafjölda'einhvers staðar“. Cegja má að þetta sé einstakt dæmi, en þau komu sem ^ fyrr segir mörg fram í þessum urpræðum. Það var reyndar mjög ójöfn viðurei^n, að sjá mann með ráð- -herranafn og hagspekislitrin úr háskólum þýzku naz- istanna sem þoku í kollintCm grípa hvert hálmstrá í tölum og dellukenningum til þess að klóra sig úr háðu- legri stöðu, til þess: að reytia ,að finna skynsamlegar skýringar á því sem ekki dru til frambærilegar skýr- ingar á, eins og gengisl^kkuninni í sumar. Hins vegar mann, sem vegna yfirburðaþekkingar sinn- ar á öllum gréinum íslenzks sjávarútvegs sá alltaf veruleikann að baki þess, sem fyrir ráðherranum voru einungis þurrar tölur á blaéíi, og sýndi þann veruleika þingmönnum á Ijósan og sannfærandi hátt. Og eftir sat ráðherrann með Davíðssálma og sárt ennið og get- ur í næði rislað sér við að að hugleiða kenningar um aflamagn í hlutfalli við herbergjafjölda. • Maður er neíndur Felix Greene, blaðamaður að atvinnu. Hann er brezk- ættaður, frændi skáldsins fræga Grahams Greene, en búsettur í Kaliforníu. • Árið 1957 og artur á síðasta ári ferðaðist Felix Greene um Kína. Hefur frásögn hans af því ferðalagi verið að birtast í blöðum á Bretlandi og í Bandaríkjunum undanfarið. • Greene er hvorki kommúnisti né ahdkommúnisti, hann gerir sér far ,um að lýsa fordómalaust því sem hann kynntist í Kína. Hér birtist í íslenzkri þýðingu frásögn hans af fræðslumálum Kínverja. Innan landamæra Kína býr fjórðungur mannkyns; meira en fjórðungur heimsins barna; og bróðurpartur þess vanda, er ó- læsi og þekkingarskortur skapa öllu mannkyni, bíður úrlausnar í Kína. Kinversk krossgáta menntunarkröfum, var þörf aukinna þjóðartekna. En fyrsta skilyrði aukinna þjóðartekna var að hefja þjóðina á hærra stig tæknimála og vinnuvís- inda. Til þess að ná því marki varð að kenna verkamanninum að lesa og skrifa. Þetta var svo sannarlega kínversk krossgáta. Ólœsi útrýmt Við skulum hugsa okkur Kína fyrir ellefu árum. íbúa- talan var um 600 milljónir, 4/5 eða meira algjörlega ólæs og óskrifandi. Bæntjastéttin var fjölmennust, en samt voru nán- ast engir skólar í sveitum. Þar var svo að segja enginn iðnaður og lítil reynsla af nútímaat- vinnurekstri og tæknileg þekk- ing af skornum skammti. Skort- ur var tilfinnanlegur á faglærð- um verkamönnum, kennurum og öðru sérmenntuðu fólki. Við skulum ennfremur athuga þá staðreynd, að langvarandi borgarastyrjöld og sjö ára her- nám Japana skildu við þjóðina niðurbrotna og landið í rústum. Landlægir sjúkdómar og far- sóttir herjuðu landið, og lækn- ar voru svo fáir, að það var að- eins einn fyrir hverja 25.000 íbúa. I héraði, sem er tvisvar sinnum stærra en Frakkland (Sinkiang), voru aðeins 15 starf- andi læknar. Hungurdauði var svo algengur, að 20.000 lík fund- ust á strætum Shanghai einnar á ári hverju, bcrn og fullorðnir, sem höfðu beðið lægri lilut í hinni miskunnárlausu lífsbar- áttu. Loks skulum við hafa í huga þá bjargföstu ákvörðun þjóðar- innar, að rífa sig upp úr mar- tröð hins liðna og sækja fram á viö inn í tuttugustu öldina. Þetta vaf í stut.tu máli sá vandi, sem beið Kína: hvernig átti að mennta þessar 600 milljónir manna sem bezt og á sem almennustum tímá? Hinir ýmsu þættir vandamál- anna voru samtyinnáðir. Til þes-s'að hægt væri að standa straum af hinum sívaxandi Fyrsti þáttur þessa flókna verkefnis, sem nýja stjórnin réðist í að leysa af svo miklum móði, var — eins og við mátti búast — fáfræðin. í raun og veru hófst sú herferð í nörð- vesturhéruðunum og við landa- mærin tveimur árum áður en kommúaistar náðu Peking á sitt vald. Árið 1960 mátti þegar sjá einhvern árangur. Það var bú- ið að koma á fót kvöldskólum fyrir fullorðna, og enn fremur voru barnaskólar um allt land. Menntamálaráðuneytið áætlaði, að 130 milliónir manns (10 milljónum fleiri en íbúar Bandaríkjanna árið 1940) mundu taka lestraroróf 1960. Áætlað var, áð f lok ársins væri tala hinna ólæsu og óskrifandi kom- in niður í 30% þjóðarínnar (að- allega gamalmenni). Þetta mið- ast auðvitað við byrjunarkunn- áttu. Lestrarpróf í borgum miðast við það, að fólk þekki 2000 leturtákrí, en í sveitum er miðað vi.ð 1200 til 1500 tákn. Með því að bekkja 1200, er hægt að lesa ei.nfalt dagblaðamál. Að geta lesið og dregið til stafs er frumforsenda allra framfara. Þá fyrst, þegar því frumskilyrði er fullnægt, geta oröið breytingar til batnaðar. Án þeiss, stendur alit í ?.tað. Hið nýja Kína byggir ekki lengur ól.æs þjóð. Ég" tók eftir því, aö jifnvel hinir fótfráu vagneklar í Peking, sem áður fyrr voru þó tnl.dir meðal' hinna fáfróðustu af fáfróðum. gátu lesið leiðbein- inear, sem ég hafði meðferðis á ferðu.m. mfnum um bæinn. Annað veigamesta atriði í út- rýniingu fáfræðinnnar er að skapa skilyrði fyrir almennri en 8 klukkustundum í náms- lestur daglega. og er þá heima- vinna meðtalin. Rússneska og enska Kínverk skólastúlka grúfir sig yfir námsbækurnar. barnaskólamenntun. Hr. Sjú Fang-séen, fulltrúi í mennta- málaráðuneytinu sagði mér; að árið 1962 eigi það vandamál áð " vera fullleyst. Ég átti langar viðræður við þann mann, og hann tálítur, að það verði mögu- legt. Aftur á móti efast hann um, að miðskólakerfið, rsem á- ætlað er að verði komið vel á veg árið 1967, nái því á isvo skömmum tíma. En þótt það verði ekki 1967, þá skömmu seinna. Hr. Sjú sagði mér, að þegar bezt gekk fyrir 1950, hefðu ekki verið meira en 23 milljónir og 500 þús. nemenda í barnaskólum. Árið 1960 voru þeir orðnir 91 milljón (400% aukning). Tala nemenda ;í fram- haldsskólum hafði aukizt úr tæplega tveimur milljónum upp í 13 milljónir og 200 þúsund (675% aukning). Þrátt fyrir þessa aukningu eru það aðeins hinir ihólpnu, sem njóta þeirra forréttinda að ganga í mennta- skóla. En sú gæfa er ekki háð fjárhag nemenda heldur hæfni og landfræðilegri stöðu þeirra. Mikill hluti borgarbarna ganga í menntaskóla, ien lítið af sveitabörnum vegna skorts á kennurum og skólum. tölum fjárlaga veitt til mennta- mála en hermála. Þetta eru að- eins ríkisskólárnir. Flestir skól- ar eru reknir af héraðssamtök- um, kommúnum og verksmiðj- um. í Menntun kostar peninga Hversu haldgóð er þessi menntun? Án efa mjög mis- i munarídi. Andrúmsloftið í barnaskólum, sem ég heimsótti, var létt og líflegt, og svo virt- ist sem bæði kennarar og nem- endur nytu þessara stunda full- komlega. Sumir miðskólar, sem ég kom í, virtust halda uppi strangari aga meðal nemenda, og voru þeir fremur í ætt við forezka skóla. Mér virtustu þau tæki og þær aðferðir sem not- aðar eru við kennslu við efna- fræðirannsóknir í skólum í Pek- X landi. Fólk sækist mikið eftir vísindalegri og tæknilegri menntun. En þess er samt kraf- izt af nemendum í framhalds- skólum, að þeir þekki að minnsta kosti eitt erlent tungu- mál og kunni eitthvað fyrir sér í listum og bókmenntum. I flest- um menntaskólum er bæði hægt að læra rússnesku og ensku sem erlent tungumál, og valið er ffjáist. Mér var sagt að fyrir nokkrum árum hefði tala ensku- nemenda verið hærri en nú, en það sé samt sem áður svipaður fjöldi nemenda í rússnesku og ensku. Skólaái’ið í venjulegum menntaskóla er 36 vikur við skólann sjálfan, 4 'vikur fara í upplestur og próf og 3 vikur í verkleg störf. Sumarfrí eru 8 vikur. Enn fremur fá nemend- ur eina viku til frjálsra afnota, annað hvort til hvíldar eða til einhvers sérnáms. Skóladegin- um er skipt í 6 eða 7 fimmtíu mínútna kennslustundir Kín- versk skólayfirvöld álita, að að eyða meira Þegar í miðskóla er herskylda innifalin í námsgreinunum. Drengirnir fá tilsögn í skotfimi og vopnaburði. Föðurlandsást er brýnd daglega fyrir nemendum, og töluverður hluti hvers dags fer í hvers kyns áróður. Þetta hefur ekki eingöngu í för með sér töf frá námi, heldur finnst mér, að þegar svo sterk áherzla er lögð á þjóðrembing og eina og sameiginlega stjórnmálaskoð- un, þá hljóti það að hafa í för með sér, að hópmennska og eftiröpun þyki betri eiginleiki en frumleiki og sjálfstæði í hu.gsunarhætti. Ég álít, að menntamálum Kínverja stafi .mjög mikil hætta af þessu á- •standi, einkum er fram líða stundir. Á hinn bóginn fer það ekki framhjá neinum, að andleg end- urreisn á sér nú stað í Kína, hvorki meira né minna en menningarleg bylting. Eitt þeirra mála, sem ég heyrði alla þá, sem fást við fræðslumál kvarta undan, var að nemend- ur, enkum þeir sem stunda framhaldsnám, leggi of hart að sér við námið. Þeir eyddu ekki nægilegum tíma í íþróttir og líkamlega áreynslu, og þetta mundi, að áliti skólayfirvalda, tefja þróunina og jafnframt draga úr andlegum afrekum, ei.nkum er fram liðu stundir. Yfirbókavörður Pekingháskóla sagði mér, að ef til vill yrði bókasafninu lokað á sunnudög- um, til þess að nemendur væru meira úti við. Hœtta á múgmennsku Tiu ár: Tala þeirrá sem fara í fram- haldsnám hefur aukizt úr 110.000 upp í i810.000 aukning). Það er ekki lengur einn af hverjum níu þúsundum, sem getur.; gengið menntavpg- inn í Kína, eins og það Var fyrir 15 árum, heldur fimm af hverjum átta hundruðum. Þessi tala er enn mjög lág. Inntöku- skilyrði eru háð hæfni eingöngu. Þau eru venjulega mjög, ströng, en menntunarþrá og hæfni stúdentanna er einnig ihikil. Líldega ver engin önnur þjóð svo miklum hluta ríkistekna sinna til menntamála. Árið. 1960 var 8.620 milljónum yúan (160 mitljarðar króna) éða! 12,3% af fjárlögum veitt til ifnennta- og heilbfigðismála,:; Áfið 1960 var 48% meira . af iiiðúrstöðu- ÚIéH ll-'iliií'ii’l verji nokkur komst að orði við mig. Með því einu að taka að sér forustuna urn ski.pulagningu menntamálanna hefur stjórri Kínaveldis unnið sér hollustu tuga milljóna Kínverja. Mikilvægur þáttu.r í uppetdi og námi ungu kynslóðarinnar í Kína er þátttaka í framleiðslu- störfum. Þetta er nær algild regla. 1 heimscknum mínum í kommúnurnar rakst ég oft á heila bekki smábarna, ásamt kennslukonum sínum, sem voru önnum kafin við að að- stoða bændurna við störf þeirra. Þetta voru skólabörn úr borg- inni, sem hér fengu tækifæri til að kynnast landbúnaðarstörf- um af eigin reynd. Margir fram- haldsskólar hafa sett á fót sín eigin verkstæði, sem framleiða og selja ýmsan varning. svo sem vefnaðarvörur, vélahluti eða niðursoðnar vörur. Það er mikið um svona starf- semi við Pekingháskóla. Auk þess eru stúdentar sendir reglu- lega á samyrkjubúin eða íverk- smiðjur til aðstoðar. I tónlistar- akademíunni var mér sagt, að þessi vlnnuskylda hinna ungu tónlistarmanna geri þeim kleift að komast í nánari snertingu við fólkið og skilja þarfir þess. Töfralykill Nám og starf Fæstir geta gert sér í hugar- lund, hve fólk, í þeim löndum þar sem menntun var til skamms tíma almenningi lokað land, hungrar og þyrstir í fræðslu. Þetta á ekki einung- is við um Kína, heldur einnig um önnur lönd Asíu, Afríku og Suður-Ameríku. I augum millj- óna er menntun sá töfralykill, er lýkur upp nýjum heimi nýrra og áður óþekktra tæki- færa. Að læra að lesa er fyrir fullorðinnn mann líkt og þegar blindur fær sýn, eins og Kín- Þessi hugmynd, að láta menn læra af vinnu og vinna með námi, er núverandi stefna Kín- verja í menntamálum. Rithöf- undar á vesturlöndum hafa mjög gagnrýnt þetta kerfi. En þetta er vissulega það, sem þjóðfélagsfræðingar á vestur- löndum hafa svo oft talið æski- legt og þarft: að draga úr hinnl vaxandi og lamandi sérhæfni í lifnaðarháttum okkar, sem þrengir stöðugt svið mannlegr- ar þekkingárviðleitni og lífs- reynslu. Síðan árið 1952 hafa fleiri tækninemar og vísindamenn út- skrifazt úr Pekingháskóla en nokkrum öðrum háskóla í Kína. Við skólann er deild í húman- iskum fræðum, en u. þ. b. % nemenda leggja stund á raun- vísindi. Meðalaldur stúdenta við inn- göngu í háskólann hefur lækk- að niður í 18 ár, með þvi að meiri áherzla er lögð á mennta- skólanámið. Nám í húmanisk- um fræðum tekur fimm ár, en vísindanám sex ár. Þeir, sem sýna sérstaka hæfni geta hald- ið áfram við rannsóknir í þrjú ár. Fimmtungur nemenda eru •konur, en það er lægri tala en í kennara- og læknaskólum. Er- lendir stúdentar eru um 300 og koma frá 30 löndum. Kennsla, húsnæði, bækur og lækniseftirlit er ókeypis. Þeir sem hafa efni á, borga 12 yuan á mánuði fyrir fæði, en hi.nir fá opinberan styrk. Um það bil 3 5 nemenda fá styrk til að borga fæði og fatnað. Bókasafn- ið, sem mér var sýnt, hafði að gevma rúmlega tvær tnilljónir br'ka. en það er of lítið, og nýtt safn er í smíðum. Hæstu laun háskólakennara eru betri en aðalforst.ióra í stál- verksmjðjum, Þau fara hækk- andi eftir því sem kénnsluár- um fjölgar, og meðallaun eru um 200 yuan á mánuði. N Nemendur hafa tveggja mán- aða vinnuskyldu á ári til þess áð sannprófá kenningarnar. Þeir sem stunda efnafræði t. d. eyða þessum tíma í efnagreiningar- stqfum. Eðlisfræðinemar ■ vinna ■við málmvinnslu eða í rafo.rku- stöðvum. , 1598 milljónir mmn svelta RÓM 14/11 — Milli 300 og 500 miiljónir. manna sveTta nær heiiu hungri í heiminum í dag, en einn milljarður í viðbót þjáist af of líti’li og lélegri fæðu. segir í skýrslu frá Matvæ’.a- og land- búnaðarstofnun Sameinuðu þjóð- anna (FAO). Forstjóri FAO, dr. Sen, segir að mismunurinn milli vel efn- aðra landa og vanþróaðra og fátækra minnki ekki. heldur aukist. Efnuðu bjóðirnar vérði að leggia meira af mörkum til þess að stór hluti mannkynsins komist af hungurstiginu. Norðmenn mótmæla Framhald af 1. síðu. blaðamennina um að hann væri ekki í Noregi í neinum samn- ingaerindum um nánari hernað- arsamvinnu Norðmanna og Vest- ur-Þjóðverja. Hinsvegar játaði hann að yfirstjórn A-bandalags- ins hefði ályktað að rétt væri að þýzkur flotaforingi stjórnað.i flota bandalagsríkjanna á Eystra- salti, bæði þeim danska og þýzka. Einnig viðurkenndi hann að nú- verandi yfirforingi vesturþýzka Eystrasaltsflotans hefði sétið í fangelsi í Sovétríkjunum í tíú ár fyrir stríðsglæpi.. Sílderflök Framhald af 12. síðu; Er það sannarlega undrunar- efni, ef ekki er hægt að fá kaup- endur að þessari vöru. en Norð- urlandssíld er sem kunnugt er einhver bezta síld sem til er, og flestar þjóðir í Norður- og Aust- ur-Evrópu, þ. e. helztu viðskipta- þjóðir okkar, eru miklir síldar- neytendur. Þá kemur ýmsum það spánskt fyrir sjónir, að gera samninga um sölu á miklu magni Suður- landssíldar, sem eftir er að veiða, á sama tíma og hér á Norður- landi liggja tugir þúsunda tunna af óseldri, góðri síld. Vonandi tekst bráðlega að selja allt, sem framleitt var í sumar af síld á Norður- og Austurlandi. Og víst er, að takist það ekki, verður lítið úr þeim mikla gróða, sem gert er ráð fyrir að síldar- saltendur fái á þessu ágæta sölt- unarsumri. Má gera ráð fyrir, að ef þessi síld ekki selzt, verði enginn gróði hjá neinum. en sumir verði fyrir stórum áföllum. i’ii ð Fundur N.L.F.Í. Framhald af 3. síðu. is, að haga viðurværi í heiísu- hælinu eins og að undanförnu. koma á matreiðslunámskeiðum sem víðast um landið Og sfuðla að því að kornmyllum verði komið upp meðál félagsdeild- anna og þeim veitt aðstbð til að áfla sér heilnæmrar ínatvörú og að athugaðir verði möguleikar á að koma upp matstofu í Reykja- vík. Forseti félagsins var kosirp frú Arnheiður Jónsdóttir, vará- forsetiS Pétur Gunnarsson, til- raunastjóri, og meðstjórnendur frú Guðbjörg Birkis. Klemenz Þórleifsson, kennari, og Óskar Jónsson, útgerðarmaður. Fram- kvæmdastjórí, félagsins er Árni Ásbjarnarson. Sunnud. 22. okt. sl. bauð. stjórn félagsins fulltrúum til hádegis- vérðair í heilSuhæliriu • í IÍVera- - gerði. £1 ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 19. nóvember 1961 Sunnudagur 19. nóvember 1961 — ÞJÓÐVILJINN Í7i

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.