Þjóðviljinn - 06.12.1961, Blaðsíða 6

þlÓÐVILJINN
Útgefandl: Samelnlngarflokkur alþýðu — # Sósíallstaflokkurlnn. — Ritstjórar:
Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður GuðmundSson. —
PréttaritstJórar: Ivar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir
Magnússon. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19.
Síml 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 50,00 á mán. — Lausasöluverð kr. 3.00.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
Sérhver* sá, sem á annað'
borð er einlægur stuðnings-j
^maður Atlantshafsbandalags-
ins, hlýtur að játa, að þvh
beri að veita þá aðstöðu hér|
.á landi, sem því hverju sinni!
þr nauðsynlegt..
Hernám hugans
Ijessa athyglisverðu setningu getur að líta í einni for-
ustugrein Morgunblaðsins í gær. Sjálf ber forustu-
greinin fyrirsögnina: „Hvers þarfnast Nató?“, og bregð-
ur sú spurning einnig upp skýrri mynd af hugsunar-
hætti stjórnarleiðtoganna. Viðfangsefhi þeirra er ekki
það hvers ísland þarfnist, heldur hvernig Atlanzhafs-
bandalagið geti bezt notað ísland. Þeir eru eins og
stimamjúkir þjónar sem dansa kringum auðugan gest
á veitingahúsi og hafa það eina áhugamál að uppfylla
allar óskir hans.
hvers þarfnast þá Nató? Ritstjórar Morgunblaðs-
ins lýstu yfir því fyrir nokkrum dögum að þeir
hefðu ekki hugmynd um það. Þeir sögðu að heræfing-
ar Atlanzhafsbandalagsins gætu einir sagt til um það,
samkvæmt mati sínu á „heildarþörfum“ bandalagsins.
Þannig eru það erlendir hershöfðingjar einir sem á-
kvarðanir taka um það hvernig hernámi íslands skuli
háttað, en verkefni íslendinga er „að veita þá aðstöðu
hér á landi sem því (þ.e. Atlanzhafsbandalaginu) hverju
sinni er nauðsynlegt". Ef hershöfðingjar Vestur-Þýzka-
lands segia að þeir þurfi heræfingastöðvar á Islandi
ber að láta þær umsvifalaust í té; ef Bandaríkin heimta
hér lægi fyrir kjarnorkukafbáta sína skal það tafar-
laust veitt.
f»egar íslendingar endurreistu lýðveldið töldu þeir
sig menn til að vera sjálfstæð þjóð og fara jafnt
með innanlandsmál sem utanríkismál. íslendingar þótt-
ust sjálfir geta verið smiðir gæfu sinnar; þeir álitu sig
hafa þekkingu og dómgreind til þess að taka ákvarð-
anir um vandamál sín; þeir áttu þann manndóm að
teljia sig geta risið undir því þótt þeim missýndist
stöku sinnum. En þetta sjálfstæða viðhorf er rokið
veg allrar veraldar úr ráðamönnum stjórnarflokkanna.
Þeir hafa gefizt upp við það að vera raunverulegir
landstjórnarmenn, heldur afhenda þeir erlendum valda-
mönnum yfirráð yfir fleiri og fleiri þáttum þjóðlífsins.
Á / sama hátt og sérfræðingar Nató eiga að ákvec^a
hvernig hernámi íslands skuli háttað, hafa erlendir
fjármálamenn verið látnir mæla fyrir um allt efna-
hagskerfi þjóðarinnar, og nú er óðfluga stefnt að því
að Island skuli innlimað í nýtt vesturþýzkt stórveldi.
Qmáþjóð getur lengi þolað erlendan yfirgang ef hún
lætur. ekkí bugast. Hernám lands þarf ekki að saka
svo miög ef-hugur manna er sjálfstæður. en þeir menn
sem nú fara með æðstu völd á íslandi hafa einnig
látið hernema huga sinn; þeir hafa ekki meiri sjálf-
stæðan vilja en flugbrautirnar á Keflavíkurflugvelli
undir glymjandi stríðsvélum. Láti þjóðin þvílíka menn
fara með málefni sín lengi enn kann allt það að sökkva
sem hæst areis fyrir sjónum manna fyrir tæpum tveim-
ur áratugum. — m.
FISKIMANNAFÉLAG FÆREYJA 50 ÁRA
III. hluti
OLLU
Fiskimannafélag Færeyja hef-
ur um 3000 félagsmenn, og nær
það nú yfir allt Iandið. Skipu-
lag samtakanna er þannig að
landinu er skipt niður í sókn-
ir og sýslur. Sóknirnar eru
52 að tölu en sýslur 7. Sókn-
arnefndirnar kjósa sér sóknar-
formenn, sem aftur kjósa sýslu-
formenn, er síðan mynda stjórn
Fiskimannafélagsins.
Um þessar mundir er í prent-
un fyrra bindi af sögu Fiski-
mannafélags Færeyja, ritað af
Erlendi Paturssyni, og vinnur
hann nú að hinu síðara.
í síðasta spjallinu um Fær-
eyjaför voru forustumenn
Fiskimannafélagsins, konur
þeirra og gestir staddir í bæn-
um Fámjin á Suðurey og halda
nú ferðinni áfram.
• Áttundi hver fiskur
— Þegar við fórum frá Fám-
jin, — segir Hannibal, —
komum við til Tvöroyrar við
Trangisvog. Þar héldum við
okkur að mestu um borð í
skipinu, — við gengum þó um
staðinn og skoðuðum hann.
Þar komum við í hraðfrystihús
og litum á vinnubrögð þar. Það
virtist vera góður afli um þess-
ar mundir. Allsstaðar þar sem
við komum, höfðum við séð
gömlu skúturnar; fáar af
þeim íslenzku eru ennþá við
lýði — þó nokkrar, en
margar af þeim ensku. Ennþá
eru þær mikið notaðar við
allmargar líka við
sumir vildu halda
því fram að þær gæfu í ýms-
um tilfellum svipaðar tekjur
þeim sem fást á nýtízku skip-
um. Á meðan væru þeir ekki
á því að leggja þær algerlega
niður.
— En eru það ekki undan-
tekningar? ,
— Ja, — það eru afburða-
menn við handfærið, sem feng-
ið hafa sambærilegan hlut, —
segir Eðvarð. Okkur var sagt
dæmi um einn sjómann —
hann er bróðir Jákups í Já-
kupsstovu; hann var á gamalli
skútu s.l. sumar og hafði álíka
hlut og þeir sem beztan höfðu
á nýju skipunum. Þeir voru
seytján á og hann átti áttunda
hvern fi.sk sem á skipið kom,
svo þetta er náttúi’ulega ekki
fullgildur mælikvarði.
• Ný skip — enginn
barlómur
— Annars eru Færeyingar
komnir alllangt í því að byggja
upp nýtízku. ^lfif lota, — segir
Hannibal. — Þeir eiga t.d. stóra
og myndarlega tógara, sem
kunnugt er, og eru nú að gera
stórátak í því að láta byggja
ný fiskiskip.
Grænland,
ísland, og
Aldudrátturinn er okkar merki,
undir tí vit fylkjast dag um dag,
er enn breyðið bœði turt og berkið,
havið hevur knoðað okkum tað.
Havið er í öllum okkar verki,
okkar hugsan, okkar verulag.
Havsins menn á havsins bardu strondum
líta út av landi móti londum.
H. A. Djurhuus.
— Þeir eiga jafnstóra togara
og okkar stærstu?
— Eru m.a. að láta smíða
skuttogara, segir Hannibal.
— Daginn, sem við fórum frá
Þórshöfn, — segir 'Eðvarð, —
sáum við einn af nýju togur-
unum, hann var byggður í Dan-
mörku, þeir eiga fjóra slíka,
þrír af þeim eru byggðir í
Portúgal, en þessi heitir Brand-
ur Sigmundarson og var ein-
mitt að koma frá Grænlandi með
hátt á 6. hundrað tonn af salt-
fiski, — hafði verið um það bil
tvo mánuði í ferðinni. Það verð-
ur að teljast góður afli. Þessi
togari er mjög nýtízkulegur og
eitthvað yfir 1000 tonn.
. — Þeir báru sig ekkert illa
yfir því, hvernig togaraútgerð-
in gengi, — segir Hannibal. —
Það er það merkilega. Það
þurfti ekki að fara lengra frá
íslandi til þess að allt gengi
bara sæmilega vel með togara-
útgerð.
• Til fjalla
— Nú var Suðurey kvödd og
um nóttina sigldum við til
Þórshafnar í bezta veðri. Þann-
ig var það reyndar í allri okk-
ar sjóferð. Á leiðinni upp til
Færeyja var rjómalogn, ekki
nokkur ýfa, ekki hreyfing á
skipinu — það var eins og bezt
getur orðið £ júnímánuði. —
Þegar við stigum á land í Þórs-
höfn um morguninn var nú
ekki til setu boðið. Þá kemur
Jákup í Jákupsstovu og segir,
að nú skulum við til fjalla.
Ekið var upp úr Þórshöfn, með-
fram Kaldbaksfirði, en í áttina
til hans mun Þórshöfn byggjast
og ef til vill mun þar verða
önnur höfn Þórshafnar. Vip, ók-
um allhátt inn eftir fjallinu
meðfram firðinum og allt inn-
fyrir fjarðarbotn. Þessi vegur
er að mestu leyti lagður af
Nató og á að liggja að radar-
stöð, sem Nató er að reisa upp
á háfjalli inn af fjarðarbotnum
Kaldbaks- og Kollafjarðar. Við
ókum eins langt og bifreiðin
komst, unz komið var í hálku,
endaþótt þíðviðri væri í byggð;
— gengum síðan spölkorn þar
til fyrir okkur urðu jarðgöng
tvö í fjallið. önnur verða
notuð til geymslu á olíum og
Frá Þórshöfn.
benzíni, en inn í hinum göng-
unum á að byggja stórt tveggja
hæða hús.
• Hellisbúar
— Utan í fjallinu og upp á
fjallstindinn, segir Eðvarð —
liggur tréstigi með handriði og
295 þrepum, sem við gengum
öll — og þótti heilmikið afrek,
ekki sízt vegna ’ hálkunnar.
— Þarna var verið að ljúka
við að steypa tvo sívalninga, —
segir Hannibal, — þeir voru
líkastir stórum vatns- eða olíu-
geymum með 30 m millibili, —
en í milli geymanna áttu að
koma steinsteypt manngeng
göng óg liggja í jörðu. 1 geym-
ana eiga að koma vélar radar-
stöðvarinnar, en niður úr göng-
unum að vera lyftugangur
í jarðgöngin, sem ganga
þarna inn í fjallstindinn og of-
aní íbúðarhúsið, sem þar verð-
ur.
— Er þetta auðunnið berg?
— Færeyska bergið er nokk-
Stofnendur Fiskimannafélags Færeyja í kjallaranum þar sem félagið var stofnað: Aftari röð: Joen
S. Isaksen, H. A. Husgaard, S. J. Thomsen, Joen Zachariasen, O. J. Zachariasen, J. E. Gregersen,
Andr. P. Gregersen. Fremri röð: Th. H. Hansen, O. J. Jacobsen, Poul Enok Hansen, Hans Hendrik
Olsen. Joen Carl Gþethe.
Teikn. Janus Kamban.
uð hart. Það er basalt og var
a.m.k. ekki á þessum stað mjög
sprungið. Það virtist klofna vel.
Nú var sprengingum að mestu
lokið og búizt við að radarstöð-
in yrði fullbyggð næsta haust.
• Nató er eigandinn
og markmiðin þess
— Er þetta allt á vegum
Nató?
— Já, Nató er eigandinn og
hefur yfirstjórnina og mark-
miðin eru þess, — segir Eð-
varð.
— Verkstjórinn þarna var
færeyskur skipasmiður, — seg-
ir Hannibal, hafði verið á ís-
landi, talaði íslenzkuna forfínt
og var hinn reifasti. Hann gekk
á undan okkur niður þennan
heljarstiga og að því búnu kall-
aði hann á mann með vélskóflu
sem var þarna í jarðgöngunum
og hún kom svamlandi út yfir
vatnspoliana í göngunum, —
en við stigum upp í skófluna,
færeyski verkstjórinn, Norð-
maður og tveir íslendingar —
og síðan var ekið í fjölda beygj-
um inn í botn á jarðgöngunum,
— en þar voru tveir menn við
vinnu —
— og geysimikið af ■ :nið-
urhrundu grjóti, — segir Eð-
varð,' — sem þeir áttu eftir að
flytja burt, en þeir sögðu, að
sprengingum væri senn lokið,
þeir væru nú komnir lóðrétt
undir mannvirkin á tindinum og
við sáum. að opið var alla leið,
aðéins eftir að ganga frá lyftu-
göngunum uppi. Þegar allt er
komið í kring. er ekki ætlazt til
þess að starfsmennirnir þurfi
aö. fara út undir bert loft. þegar
■þeir fara upp í radarstöðina úr
bibýlum sínum. Þeir geta hafzt
vi.ð þarna í fjallinu að öllu
leyli, þegar íbúðarhúsih hafa
verið byggð. Annars eru þarna
nokkru neðar við veginn geysi-
mikil mánnvirki. sem við sáum
ekki nema tilsýndar, þar er
bækistöð fyrir allt það starfs-
lið, sem þarna á að vera. Það
er effirtaktarvert hversu vel
þessi mannvirki öil eru byggð
inn í landslagið.
• Dönsk vinnubrögð
— Hverjir hafa haft undir-
búning verksins með höndum?
— Það eru danskir verkfræð-
ingar, — segir Eðvarð. Þeir
hafa komið öllu einkar smekk-
lega fyrir, t.d. eru þessi mann-
virki séð ofan frá ekkert nema
þakið eitt — það verður allt
saman tyrft, og þeir voru að
því núna.
— Var mikið.af útlendingum
þarna?
— Það vitum við ekki. Það
eru dönsk firmu, sem annast
þessar íramkvæmdir.
® Rofin heit
—En það var nýbúið að til-
kynna íæreyskum yfirvöldum
að þarna yrði 140 manna her-
lið frá danska hernum, þrátt
fyrir það, að áður var því
yíirlýst og lofað, að ekkert her-
lið yrði haft í Færeyjum.
— Og okkur var sagt, — seg-
ir Hannibal, — að þeir ættu að
hafa atkvæðisrétt og hvað eina
í Færeyjum!
— Já, — segir Eðvarð, hver
einasti danskur þegn, sem bú-
settur er í Færeyjum, hefur öll
réttindi á við Færeyinga og
þar með líka kosningarétt. Skil-
greiningin á því hvað Færey-
ingur er, gagnvart dönskum
lögum, er: danskur þegn bú-
settur í Færeyjum.
— Ekki hafa þó Danir treyst
sér til þess að neyða Færey-
þá var sagt: Þarna er huldu-
steinn rétt við veginn Qg verk-
fræðingurinn ætlaði að sprengja
hann, en einhverja þá vitrun
fékk hann, að hann hætti við
það og lagði heldur lykkju á
leið sína. Var nú stigið út úr
bifreiðinni og tóku bæði Norð-
maðurinn og Eðvarð myndir af
steininu.m. En einhvern veginn
var það svo, að þegar Norð-
maðurinn ætlaði^ að taka mynd-
ina, þá „kiikkaði" vélin hvað
eftir annað, og hann varð að
reyna þremur eða fjórum sinn-
um áöur en hann gat tekið
mynd —
— á vél, sem hann er bú-
inn að erga í fjögur ár seg-
ir Eðvarð, og aldrei hefur neitt
komið fyrir, — fjórum sinnum
stóð hún föst —
— og loksins gat hann náð
mynd af okkur við steininn, —
segir Hannibal, — vættirnar
vildu hafa sínar fyrstu myndir.
—; En Eðvarði, hvernig tókst
honum?
— Eðvarði skeikaði ekki.
— Að vísu varð mér það á
að ýta fyrst á vitlausan takka,
— segir Eðvarð, en það kom
ekki að sök. Og ég held það sé
vegna þess hvað við erum
vanari þessum fyrirbrigðum —
og sambýli við álfa, heldur en
Norðmaðurinn, því eins og
hann sagði sjálfur, þá væri
hann ákaflegá m_ikill realisti.
En sem sagt, nú varð' hann
reynslunni ríkari. — Síðan
héldum við til Þórshafnar, þar
Við Huldustein: Ilalstein Rasmussen, Jákup í Jákupsstovu,
Hannibal Valdimarsson.
inga í danska herinn. Þeir hafa
verið með tilburði til þess, en
ekki lánazt það.
• Stríðsmönnum
finnst anda köldu
— Færeyingar eru, — segir
Hannibal, — sama sinnis og
íslendingar yfirleitt, þeir hafa
hina megnustu óbeit á öllu því,
sem við kemur hernaði og
stríðsanda. Enda sögðu ungir
tæknifræðingar, sem við hitt-
um og verið höfðu í Færeyjum
til eftirlits með byggingu her-n-
aðarmannvirkja, að þeir fengju
aö vísu alla þá fyrirgreiðslu,
sem þeir þörfnuðust og bæðu
um, en þeim fyndist anda
köldu í Færeyjum.
• Huldusteinn í vegi
.c: ■
— Þegar við vorum á leiðinni
niður .£ byggð úr .'i þessari
fjallaför, varð fyrir ökkur á-
berandi hlykkur á veginum og
beið okkar ríkuleg mállíð á
heimili Jákups í Jákupsstovu.
Þar voru m.a. íslenzk svið á
borðum, fram reidd að íslenzk-
um sið, — líka steiktur blóð-
mör. —
, ® Á Þinganesi
— Að lokinni ánægjulegri
stund á heimili þeirra hjóna,
segir Hannibal, var okkur boð-
ið að koma til fundar við land-
stjórnina í Þinganesi. Þar var
á^móti. okkur tekið af lögmann-
inum, Peter Mohr Dam, og Paul-
sen landstjórnarmanni, sem er
gamall skólabröðir minn frá
Danmörku. Voru okkur
sýndar skrifstofur landstjórnar-
innar, sem eru gömul húsa-
kynni einokunarverzlunarinnar,
byggð alveg út á klappirnar í
sjávarmálinu á' Þinganesi. —
Þarna var okkur af lögmanni
■ gefið skjaldarmerki eyjanna,
mjög fagurt merki. — Fiski-
mannafélagsmennirnir, er þarna
voi’u staddir höfðu orð á því,
Rætt við forseta
A,SÍ og for-
msnn Dagsbrún-
<*>■»< s
U. d
að ekki fengju þeir þetta merki
þótt þeir væru um árabil búnir
að vinna að velferð Færeyja,
— en það væri líka mikið ger-
andi fyrir svona gesti. Þarna
skoðuðum við Fiskirannsóknar-
stofnun Færeyja, sem í ráði er
að fái rýmri og betri skilyrði
til starfa á næstunni.
• „Hamarsslag“ á
milli húsa
—t Það vekur athygli manns
á Þinganesi, — segir Eðvarð,
hversu geysiþétt húin standa.
Það verður beinlínis að ská-
skjóta sér milli þeirra. Til eru
tvær reglugerðir, sem hafa að
geyma ákvæði um hve þétt hús-
in megi verá þárna í elzta hluta
Þórshafnar. 1 þeirri fyrri er á-
kveðið að ekki megi hús standa
þéttara en svo að unnt sé að
annast viðgerðir þeirra, athafna
sig á milli húsanna, reiða ham-
ar til höggs, það skuli vera
„hamarsslag11 á milli. í siðari
reglugerðinni er ákvæði um að
ekki megi vera minna en tvær
álnir milli húsa. Þinganes er
elzti hluti af hinni gömlu Havn,
upphaflega byggt úr landi
Kirkjubæjar.
• Sjóminjasafnið.
— Eftir dvöl okkar þarna í
Þinganesi var Sjóminjasafnið
skoðað. Það er mjög eftirtekfar-
verð og skemmtileg stofnun, þar
er samansafnað öllu því, sem
tilheyrir sjóvinnu og fiskveið-
um gamla tímans og eru þar
margar gerðir báta frá ýmsum
tímum og frá ýmsum stöðum
Eyjanna. Bátasmíði er gömul og
mei’k iðja í Færeyjum og á
miklar erfiðir sem tengdar eru
stöðum og einstaklingum. Þarna
sáum við mynd af gömlum
manni sem stundað hefur báta-
smíðar frá unga aldri og er nú
orðinn 93 ára gamall og smíðar
enn. Enda þótt hann noti eng-
ar teikningar, hefur hann sitt
sérstaka . lag. sem þykir af-
bragðsgott og hefur gert báta
hans eftirsótta af mörgum fyrr
og síðar. Það er enn ekki búið
að opna Sjóminjasafnið fyrir
almenning, en ég verð að segja,
að þar er allt með miklum
rausnarbrag og til fyrirmyndar.
Hjá Erlendi
Snorra
cg
— Og nú voruð þið brátt á
förum?
— Já, segir Eðvarð. ;við ^ttum
að fara klukkan 7 þennan dag,
— en kl. 3 sátum við kafíi-
pHdi á hei.mili Erlendar. Þar
áttu.m við hina ánægjulegustu
stund. því einlægari gestrisni
get ég ekki hugsað mér, en
svo má ráunar segia um öll
heimili, þar sem við komum
eins og t.d. hjá Sigurði Joen-
sen og Sgrið af Skarði, konu
hans. Á heimili: Erlendar hitt-
um við Bjarna Niclasen, sem
er sáttasemíari í Færeyjum o§
Framhald á 11. síðú.
■ r-Mhi'í.
£)
ÞJÓÐVILJINN — MiðvikUdagur 6. desember 1961
Miðvikudagur -6. desémber Í961 — ÞJÓÐVILJINN — {JJ
t