Þjóðviljinn - 06.12.1961, Blaðsíða 10

'7
Mannsæmandi vinnutími
er eitt af ffrundvallar-
atriðum menningarlífs
Eins og skýrt hefur verið
frá í b'aðinu, flytja fjórir
þingmenm Alþýðubandalags-
ins, þeir Björn Jónsson, Eð-
varð Sigurðsson, Hannibal
Valdimarsson og Gunnar Jó-
liannsson, tiiiögu í sameinuðu
þingi til þingsályktunar um
ráðstafanir til að koma á 8
stunda vinnudegi verkafólks.
Tillagan í heild, ásamt grein-
argerð sem henni fylgir, fer
hér á eftir (millifyrirsagnir
Þjóð^viljans), en málið er á
dagskrá sameinaðs Alþingis í
dag:
Alþingi ályktar að lcjósa 5
manna inefnd til að rannsaka,
á hvern hátt verði mcð mcst-
um árangri unníð að þvi að
koma á 8 stunda vinnudegi
meðal verkafólks. Skal nefnd-
in framkvæma athugun á
lengd vinnutíma verkafólks,
eins og hann er nú, og á
áhrif hans á heilsufar, vinnu-
þrek og afköst, svo og hag
atvinnurekstrar. Skal ncfnd-
in á grundvelli þessara athug-
ana gera tillögur um lögfest-
ingu 8 stunda vinnudags sem
hámarksvinnutíma í þcim at*
vinnugrciinum, scm fært þyk-
ir, og cndurskoða gildandi
lagaákvæði um almenna lág-
markshvildartíma verkafólks.
Þá skal nefndin einnig gera
tillögur um ráðstafanir til
breytinga á vinnutilhögun og
rekstrarfyrirkomulagi t at-
vinnufyrirtækja, er hvort
tveggja gæti stuðlað að stytt-
lingu vinnudags verkafólks án
skerðingar heildarlauna og
aukinni hagkvæmni í atvinnu-
rekstri og æskilegar væru s’em
samningagrundvöllur milli
stéttarfélaga verkafólks og
samtaka atvinnurekenda.
Nefndin skal kveðjá sér till
ráðuneytis fulltrúa Alþýðu-
sambands fslands, Vinnuveit-
endasambands fslands og
Vinnumálasambands sam-
vinnufélaganna og aðra
fulltrúa hagsmunasamtaka,
eftir því sem þörf er á. Hún
skal einnig hafa heimild til
að Iáta fara fram sérfræðileg-
ar athuganir, sem nauðsynleg-
ar eru að mati hennar.
Greinargerð;
Á síðustu áratugum 19. a)d-
arinnar setti rísandi verka-
lýðshreyfing iðnaðarlandenra
fram krcfu sína um 8 sh”-'':|a
vinnudag og háðl harða ba”-
áttu henni ti.l framgáhýs á
mörgum næstu áratugum, sem
í hönd fóru, og fram undir
síðustu ár. Nú er svo komið,
áð 8 stunda vinnudagur er í
öllum menningarlöndum við-
urkenndur sem eitt af grund-
vallaratriðum menningarlífs,
og í hinum þróaðri iðnaðar-
löndum hafa fyrir löngu ver-
ið sett ný takmörk til að
keppa að og verkalýðshreyf -
ingin sækir með vaxandi
þrótti að enn frekari stytt-
ingu vinnudagsins.
© Viðurkemiing í orði
Tæknibylting síðustu ára
hefur lagt nýjan grundvöll að
mati manna á því, hver hæfi-
leg lengd daglegs vinnutíma
sé talin. Þannig er 7 stunda
vinnudagur nú allvíða kom-
inn á og enn styttri við óholl
störf, en annars staðar er 49
—42 stunda vinnuvika orðin
að dagskrár- og baráttumáli
vinnandi manna.
8 stunda vinnudagur verka-
fólks hefur í orði verið viður-
kenndur á íslandf um tveggja
áratuga skeið á þann hátt, að
kjarasamningar gera ráð fyrir
að fyrir þann vinnustunda-
fjölda séu greidd lágmarks-
laun. Hins vegar takmarka
þeir ekki nema að litiu leyti
yfi.rvinnu, sem greidd er
hærra kaupi, og í sumum
starfsgreinum eru vinnutíma
engin önnur takmörk sett en
lagaákvæði um lágmark
hvíldartíma, sem bæði eru al-
gerlega ófullnægjandi og eru
auk þess alls ekki virt, þegar
atvinnurekendur telja at-
atvinnurekstri sínum þörf á
öllu því vinnuafli, sem
þeim er unnt að ná í þjónustu
slna. Þar kemur og til, að
verkalýðsfélögin eru oft hik-
andi við að beita rétti sín-
um til að banna næturvinnu,
þótt þau hafi samningsbund-
inn rétt til þess, bæði vegna
harfa framleiðslunnar og
■•'egna nauðsynja verkafólks á
yfirvinnu til þess að bæta upp
launakjör, sem ekki svara
brýnum tekjuþörfum þess.
© ðíug þréun hér
á landi
Niðurstaðan hefur orðið sú,
að þrátt fyrir stóraukna tækn’
síðustu tvo áratugina hefúr
raunverulegur vinnudagur
verkafclks síður en svo
stytzt. Þvert á móti hefur á-
sókn atvinnurekenda á annan
veginn eftir vinnuafli og hins
vegar vaxandi þörf verkafólks
sem nú þýr við lægra kaup-
gjald en fyrir 15 árum, vald-
ið því, að vinnudagur er nú
allvíða lengri hérlendis en
nokkuru sinni áður síðustu
áratugina. Ætla má, að með-
alvinnutími verkamanna víða
um land sé nú 10—11 stund-
ir, og algengt er í sjávar-
byggðum, að mánuðum saman
sé vinnutími enn lengri, eða
14—16 stundir langtímum
saman og jafnvel enn lengri
í miklum aflahrotum. sumar
sem -vetur. Þannig hefur þró-
unin verið öfug hér á landi
við það, sem nú fer fram
víðast er.lendis. Við höfum
fremur verið að fjarlægjast
það takmark um mannsæm-
andi vinnutíma, sem sett var
fyrir síðustu aldamót, á sama
tíma og aðrar þjóðir hafa,
fyrst og fremst fyrir bar-
áttu verkalýðshreyfingarinnar,
sífellt verið að stytta vinnu-
daginn.
© Þjéðíélagslegt
vandamál
Það orkar ek-ki tvímæiis, að
hinn langi vinnutími, sem oft
og víða viðgengst hér á landi,
er þjóðfélagslegt vandamái,
sem krefst jöfnum höndum
lausnar af hálfu stéttarfélaga
sem samtaka atvinnurekenda
og löggjafarvaldsins. Hér er
í senn um að ræða velferðar-
mál vinnustéttanna, hagsmuni
atvinnuveganna og almenn
manrlréttindi. Óhæfilega lang-
ur vinnudagur, þar sem jafn-
vel er svo langt gengið, að
verkafólk vinnur sólarhring-
um saman án hvíldar, hefur
í för með sér smánarlega só-
un mannlegra verðmæta,
brýtur niður vinnuþrek og
heilsu verkafólks, styttir
starfsævi þess og útilokar það
frá möguleikum til að nióta
éðlilegs heimilislífs, félagslífs
og menningarlífs.
Því fer svo víðs fjarri, að
raunverulegum hagsmunum
atvinnuveganna sé þjónað
með óhæfilega löngum vinnu-
degi. Afköstum verkafólks,
miðað við vinnutímaeiningar,
hrakar, jafavel niður að lág-
marki, starfsgleði hverfur, og
stærri hluti vinnunnar verður
að gjaldast með hærra kaup-
gjaldi, sem aftur leiðir af sér
aukna tregðu atvinnurekenda
við að greiða mannsæmandi
laun fyrir hóflegan vinnu-
tíma. Með vaxandi tækni og
hvers konar aukinni véla-
notkun fer einnig vaxandi
þörfin fyrir starfsfólk, sem
hefur skilyrði til mikillar
þ.iálfunar í störfum, en slíkri
þjálfun er oftast samfara and-
leg og Mkamleg árevnsla, sem
-krefst góðrar og fullnægiandi
hvíldar og ekki samrýmist
löngum vinnutíma, ef mikill
starfsárangur á að nást.
• Kryíjð þarl tll
mergjar
Af framangreindum áslæð-
um verður og meira en vaía-
samt að heildarafköst og
verðmælasköpun í þjóðféiag-
inu aukist að nokkru vegna
■langs vinnudags verkafóiks, a.
m.k. þegar til lengdar lætur,
né að þannig skapist betri
grundvöllur fyrir eðiilegri þró-
un efnalegra lífskjafa, heldur
er hið gagnstæða líklegra. Hitt
er aftu.r á móti auðsætt, að
atvinnu.vegum okkar með -sín-
um miklu árstíðasveiflum í
sambandi við aflabrögð sjáv-
arútvegsins og harða veðráttu
milánn hiula árs er þann veg
háttað, að meiri iþörf er hér
á marghátluðum ráðstöfunum
varðandi rekstrarfyrirkomu-
lag og hagræðingu í sumum
atvinnugreinum en með öðr-
um þjóðum, til þess að hér
verði komið á menningarleg-
um vi.nnutíma, án þess að
möguleikar til verðmætasköp-
unar skerðist og lækka þurfi
heildarlaun vinnustéttanna af
þeim sc’kum, en það eru að
sjálfsögðu grundvallarskilyrði,
sem fuUnægja verður.
Með flutningi þessarar til-
lögu til þingsályktunar er að
því stefnt, að ríkisvaldið
stuðli að því ásamt hags-
mu.nasamtökum verkafóiks og
atvinnurekenda, að það þjóð-
félagslega vandamál, sem hér
ræðir um, verði krufið til
mergjar betur en áður hefur
verið gert og leitað úrræða,
eftir því sem undangengin
ráðgerð rannsókn gefur til-
efni til. Því veröur ekki. neit- .
að, að samningaleiðin ein fyr-
ir sig við þau skilyrði, sem
fyrir hendi hafa verið, hefur
ekki megnað að haida þróun-
inni í þessum efnu.m í því
horfi, að sambæriiegt sé við
það, sem hefu.r gerzt og er
að ger^st með öðrum þjóöum.
Verður ekk.i betur séð en að
við séum að verða einir á
báti að þessu leyti meðal
iþjóða heims með vinnumenn-
ingu, sem ekki heyrir til á
öld atómorku og mestu tækni-
byltinga sögunnar, en er leif-
ar frá löngu úreltum venjum
og hugsunarhætti iliðinnar
aidar. Þessi tillaga er þó eng-
an veginn flutt til þess að
útiloka eða skemma fyrir því,
að hagsmunasamtökin fái ráð-
ið við þetta mikilvæga við-
fangsefni, heldur miklu frem-
ur til þess að skapa þeim skil-
yrði. til iþess að létta þeim þá
erfiðleika, sem fyrir hendi
eru.
Loks qekk ÍR fyrir faiilu
Famhald af 9. síðu.
Framiiðið átti eirnig góðan
leik og þeir urðu að taka á
til þess að sigra Víking. Hilm-
<ar sýndi enn einu sinni að hann
er traustasti maður liðsins,
'bæði í sókn og vörn. Guðjón
var allgóður og sama má
segja um þá Ingólf og Karl.
Annars er lið Fram jafnt og
■erfitt að gera upp á milli
manna og er það ef til vill
styrkur Fram.
Þeir sem skoruðu fyrir Fram
voru: Hilmar og Ingólfur 4
hvor. Guðjón og Ágúst 2 hvor,
Sigurður og Karl i hvor.
Fyrir Víking skoruðu: Rós-
mundur 5, Jóhann 3, Sigurð-
-ur Hauksson 2 og Björn
Bjarnason 1.
Dómari var Frímann Gunn-
laugsson og dæmdi vel.
• Var Valur of öruggur
með Þrótt? Úrslit 11:11
Úrslitin í bessum leik virt-
ust koma mönnum álíka á ó-
vart og úrslitin í leiknum
milli KR og ÍR. Þau voru samt
engan veginn ósanngjörn og þó
hefðu Þróttarar átt að geta
haldið forustunni því að rtokk-
uð eftir síðari hálfleik höfðu
þeir yfir 10:7.
Þróttur skoraði fyrsta rnark-
ið en Valur jafnaði, en eftir
það höfðu Þróttarar forustuna,
og það mest með þriggja marka
mun. Rétt eftir hájfleik tókst
Val að jafna, 6:6, en það stóð
ekki lengi, og komust Þróttar-
ar þá upp í 9:6 áður en Vals-
30) “ ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 6. desember 1961
menn höfðu áttað sig. Það var
eins og fyrri daginn hjá Þrótti
að þeir gáfu eftir á síðustu
mínútunum og Val tókst að
jafna rétt fyrir leikslok. Leik-
ur Valsmanna var fremur los-
arálegur, og sá lakasti sem
þeir hafa leikið lengi. Var engu
likara en að þeir hefðu verið
búnir að sigra áður en þeir
komu í leikinn, en það er löng-
úm hættulegt.
Aðeins Egill í markinu stóð
sig e'ns og venjulega, og er
Egill ört vaxandi markmaður,
og á jafna leiki. Hinir voru all-
‘ir lakari.
Þróttarliðið lék hraðar en
það er vant, með fastari send-
ingum og ákveðnari leik, sem
mun hafa komið Val á óvart.
En Þróttarliðið á að geta náð
enn betri leik ef það heldur
áfram að leika með hraða og
festu. í liðinu eru margir ung-
ir menn, sem hafa alla mögu-
leika til þess að þroskast ef
þeir ganga að með atorku.
Þórður Ásgeirsson er að
verða einn bezti maður Þrótt-
ar, og sá sem skorar mest, og
einnig sterkur í vörn. Gunnar
er einnig virkur, og með meiri
hraða gseti Axel komizt að hlið
þeirra.
Þeir sem skoruðu fyrir Val
voru: Sigurður Dagsson og Örn
3 hvor. Geir 2, Bergur, Halldór
og Gylfi Hjálmarsson 1 hver,
Fyrir Þrótt .skoruðu;. Þ.órður
6, Haukur 2. Helgi, Gunnar og
Axel 1 hver.
Dómari var Hannes Sigurðs-
son.
Frímann.
TIL SJÓS OG LANDS
ASGEIR TORFASON
vindumaður hjá Eimsícip, kaus nýlega við stjórnarkjör í Sjómanna
íélagi Reykjavíkur. — Hverra hagsmuna hefur hann að gæta?
Starfandi sjómenn, kosið er alla virka daga frá kl. 3—6 í skrii
stofu S.R., Hverfisgötu 8—10. Kjósið lista starfandi sjómanna E
listann.
X B-listi