Þjóðviljinn - 18.01.1962, Blaðsíða 7

þlðÐVItllNH
Útgefandi: Sameinlngarflokkur alÞýBu — Sósíalistaflokkurinn. — Pitstiórari
Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður GuBmundsson. —
Préttarit8tJórar: ívar K. Jónsson, Jón Bjarnason. - Auglýsingastjórl: Guðgelr
Magnússon. - Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19.
Bími 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 50,00 á mán. — Lausasöluverö kr. 3.00.
PrentsmiðJa Þjóðvlljans h.f.
Hafa innlmranarflokkarnir
fengið ný fyrirmæli?
Einn úr nazistadeiid Sjálfstæðisflokksins, Davíð Ólafsson,
var fyrir nokkrum kvöldum látinn misnota fréttatíma út-
varpsins með hinum lúalegasta áróðri fyrir innlimun íslands
í Efnahagsbandalagið. Það er mikið um dýrðir hjá nazistadeild-
inni vegna þeirrar framtíðarvonar hennar að takist að innlima
ísland í ríki þar sem hið hálfnazistíska Vestur-Þýzkaland verð-
ur tvímælalaust langmestu ráðandi. Böndin við þýzku nazistana
hafa aldrei rofnað, og Adenauerstjórnin var fljót að finna lykt-
ina af íslenzku nazistunum sem nú vaða uppi í Sjálfstæðis-
flokknum; hún tók að hengja á þá heiðursmerki og sýna þeim
fleiri vinarhót þegar að stríðinu loknu. Og nú streyma ráð-
herrar og aðrir valdemenn Sjálfstæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins til Bonn og taka þar við fyrirmælunum eins og for-
ingjar Sjálfstæðisflokksins til nazistanna áður.
Og svo er að sjá að nú sé ætlazt til að íslenzku innlimunar-
flokkarnir herði róðurinn og fari beinlínis að taka þá
ákvörðun að ísland sæki um inngöngu í Efnahagsbandalagið.
Fyrir því er í gær hafinn hinn fáránlegasti áróður í leiðara
Morgunblaðsins og ákaflega biðlað til Framsóknarflokksins
að hann verði einn innlimunarflokkanna. Ekki er óliklegt að
það geti einmitt oítið á afstöðu Framsóknarflokksins hvort
núverandi stjórnarflokkar þora að leggja í innlimunarævin-
týrið á þessu kjörtímabili. Andstaðan gegn innlimun og því
afsali sjálfstæðis íslands sem í henni felst nær einnig inn í
stjómarflokkana, svo þeir mundu tæpast telja sér óhætt að
framkvæma hana án þess að hafa þvælt Framsóknarflokknum
með á innlimunarlínLina. Og svo mjög langar Morgunblaðið
til þess að það geti orðið, að nú man meira að segja leiðara-
höfundur Morgunblaðsins eftir því að Framsókn er eiginlega
elsku lýðræðisflokkur sem reyndar ihefur látið til leiðast að
gerast samábyrgur um hitt og þetta í fortíðinni svo þetta ætti
að vera hugsanlegt.
A lveg sérstaklega þykir leiðarahöfundinum gómsætt að geta
*"*• vitnað í Tímann þeim barnaskap til stuðnings, að þjóðir
Efnahagsbandalagsins væru okkar „vinveittar þjóðir“ svo eng-
in ástæða væri til að ætla að þær væru ekki „fúsar“ til að
taka vinsamlega afstoöu til sérstöðu íslendinga! Skyldi til svo
grunnhygginn blaðalesandi að hann sjái ekki gegnum þessa
blekkingu um „vinveittar þjóðir" sem fúsar eru að gera allt
fyrir fslendinga! Svo rækilega sýnikennslu fengu íslendingar
á framkomu „vinveitlra þjóða“ Atlanzhafsbandaiagsins í bar-
áttunni um stækkun iandhelginnar, að furðulegt má teljast að
stjórnmálaritarar tveggja blaða skuli fara á flot með slíkar
röksemdir. Hugtakið „vinveittar þjóðir“ á ékkert skylt við þá
harðdrægu hagsmunasamninga, sem einkennt hafa stofnun og
starf Efnahagsbandaiagsins. íslendingar þekkja það af spán-
nýrri reynslu hversu fúsar hinar „vinveittu þjóðir“ Morgun-
blaðsins og Tímans voru að viðurkenna sérstöðu íslands og
lífshagsmunamál varðandi stækkun iandhelginnar. Samning-
arnir um innlimun fsiands í Efnahagsbandalagið verðá heldur
ekki gerðir á grundvelii tilfinningasamra hugtaka éf til þeirra
kemur, heldur verður þar eingöngu að mæta hagsmunasjón-
armiðum vojdugustu auðvaldssamsteypanna í hinu nýja ríki
undir þýzkri forystu. Og þótt íslenzku ínnlimunarmennimir
fengju í bili „undanþágur“ til að friða íslenzkt fólk, vita menn
frá inngöngunni í Atlanzhafsbandalagið hve mikið mark er
takandi á slíkum fyrirvörum, en þá lofuðu innlimingarmenn-
irnir því að aldrei yrði óskað eftir herstöðvum á fslandi á
friðartímum.
'T'nda þótt einhver gálgafrestur yrði gefinn er aðalatriðið
skýrt: Með innlimun íslands í Efnahagsbandalagið er
verið að farga sjálfstæðí íslands og afhenda erlendum aðilum
úrslitavald um framtíð íslenzku þjóðarinnar. Og þeir sem nú
vinna að innlimun öllum árum vita hvað þeir eru að gera, og
verða dæmdir samkvæmt því. — s
VALDIMAR JÓSAFATSSON SEGIR FRÁ
HEIM
Viðræðum okkar við Valdi-
mar Jósafatsson á Húsavík var
síðast komið þar sem hann er
nýkominn til Noregs til að full-
numa sig í húsasmíði — en
lendir í þess stað í húsgagna-
vinnustofu. Höldum við nú á-
fram þar sem frá var h’orfið.
— Þú sagðir að það hefðu
verið mikil viðbrigði að ’koma
héðan til Noregs um aldamót-
in síðustu, áttirðu aðallega við
vinnutímann?
— Já, vinnutíminn var þar
10 stundir þegar ég kom, en
smáþokaðist niður í 8 stundir.
Átta stunda vinnudagur komst
á þar árið 1923. En svo voru
verklegar framkvæmdir allar,
t.d. húsbyggingar, allt aðrar og
með stærra sniði, enda hafa
þeir nóg timbur að byggja úr.
En í Noregi fór allt í hundana
eftir fyrra stríðið.
— Þú hefur gengið í verka-
lýðsféiag?
— Já, vitanlega var ég í
verkalýðsfélagi! Ég hef átt fé-
lagsbókina mína fram að þess-
um tíma og hún er áreiðan-
lega hér í húsinu ef ég leita vel.
Verkalýðsfélagsfundir voru oft-
ast vel sóttir þá og ég hafði
góð kynni af þeim sem stóðu
fyrir verkalýðsfélaginu, því ég
kom oft til þeirra í skrifstof-
una.
— Hverjir eru. þér minnis-
stæðastir af forustumönnum
norskrar alþýðu?
— Jchan Gjösten var fyrsti
leiðtogi í Stafangri sem ég man
eftir. Ég man vel eftir Tran-
mæl í Stafangri, en aðalleiðtog-
arnir voru E.inar Lie og Egede-
Nissen. Lie var hraðmælskur og
Nissen var afarskemmtilegur
maður.
— Lentirðu nokkuð í verk-
föllum þarna?
— Nei, ekki fyrr en árin eftir
stríðið. Þá átti að lækka kaup-
ið og þá urðu mikil átök.
— Gerðist kannski ekkert
sögulegt fyrst eftir að þú komst
til Noregs?
— Fyrsta árið sem ég var f
Noregi — 1905 — var herút-
boð,. Það gekk mikið á, það
bjuggust flestir við stríði.
Norðmenn höfðu sagt skilið við
Svía. Það var fyrst og fremst
■■ ...—
KONUNGSKJÖR-SMlÐAR
- TRÚBOÐ - HEIM TIL
ÍSLANDS EFTIR 19 ÁR
Hann fór til að fullnuma sig í húsasmíðum,
en litlu munaði að í þess stað yrði honum fyrst
kennt að berja á Svíum. Svo var hann með þeg-
ar Norðmenn kusu sér konung. En eftir að hafa
lifað 19 ár sem Norðmaður hverfur hann skyndi-
lega heim til íslands aftur — og nú hefur margt
breytzt.

einum manni að þakka að ekki
varð stríð. Christian Michelsen,
honum tókst a^ miðla málum.
Herinn var kominn á landa-
mærin með allan sinn útbúnað,
reiðubúinn að verjast Svíum.
— Og svo voru Norðmenn svo
fastheldnir á foma siði að þeir
vildu endilega hafa konung.
— Já, það gekk líka mikið
á þegar var þjóðaratkvæða-
greiðsla um hvort stofna skyldi
lýðveldi eða konungdæmi; þeir
voru í miklum meirihluta sem
vildu hafa konung. Og svo kusu
þeir konung.
Ég man vel eftir þegar tekið
var móti Hákoni, hinum ný-
kjöma konungi í Noregi. Hann
ók um allan bæinn, en fólkið
raðaði sér upp meðfram göt-
unum og fagnaði honum.
Norðmenn voru heppnir að
fá svo góðan mann fyrir kon-
ung. En þeim þótti leiðinlegt
fyrst að hann skyldi ekki geta
talað nema dönsku. í veizlu
einni í Osló bar hann eitt-
hvert orð fram á hreinni
dönsku, og Björnson sem var
í veizlunni gall við og sagði:
„Her i Norge siger man........“
Hákon konungur var dálítið
undrandi á því fyrst hve Norð-
mönnu.m var gjarnt að halda
veizlur, og var þetta haft eftir
honum: „I Danmark laver man
smör, — her i Norge laver man
fest!“
— Kynntistu ekki fleiri nafn-
kunnum mönnum?
— Ég sá náttúrlega fleiri, t.
d. sá ég Roald Amundsen þeg-
ar hann kom úr aðalför sinni;
hann var hrikalegur maður,
— Hvernig líkaði þér við
vinnufélagana?
— Það var mikið af Svíum
þama. Þeir voru þroskalegir
menn og ég var oft mikið með
þeim. Þeir voru oft góðglaðir
um helgar og áttu þá oft lítið
eftir af kaupi sínu síðar í vik-
unni.
— Líkaði þér verr við Norð-
mennina?
— Nei, mér líkaði yfirleitt
mjög vel við Norðmennina.
Verst líkaði mér við Dani, sem
þama voru, en þó voru í þeirra
hópi nokkrir úrvalsfélagar.
— Var ekki grunnt á því
Valdimar Jósafatsson er hverjum fróðari um gömul hus á Húsavík. Þetta er Kirkjubær, smíðaður
uppúr gömlu kirkjunni, síðan byggður við hann skúr og hafðar kvikmyndasýningar. Nú íbúðarhús
góða fyrst milli Norðmanna og
Svía?
— Svíar og Norðmenn slógust
oft þegar þeir voru fullir, en
aldrei varð ég þó var við að
þeir gripu til hnífa. Það var
aldrei ráðizt á mig.
— Hve lengi varstu í Noregi?
— Ég var þar í 19 ár. Ég
giftist norskri konu, Olenu Ol-
sen. Við eignuðumst hús í
Stafangri og bjuggum þar á
sama stað.
— Þú hefur verið orðinn
norskur ríkisborgari.
— Nei, ég var alltaf íslenzk-
ur ríkisborgari þótt ég byggi
þarna, en þrátt fyrir það hafði
ég alltaf kosningarrétt þar í
sveitarstjórnarmálum.
— Áttu kannski afkomend-
ur sem eru norskir?
— Við Olena eignuðumst þrjú
bcrn, tvö komust upp, Jón, sem
er hér á Húsavík og Ölafur,
sem fórst með norsku skipi er
var skotið niður í síðustu
heimsstyrjöld.
— Þú sagðir að fleiri íslend-
ingar héfðu verið þarna?
— Já, á þeim árum var all-
margt íslendinga í Stafangri við
ýmis störf og höfðum við félag
og skemmtanir fyrir okkur,
— Fórstu nokkuð um landið
utan Stafangurs og Björgvirij-
ar?
— Já, það var mikið um það
í Noregi að verkstæðismenn
færu í gönguferðir og þannig
fór ég um allt. Það vár ekki
fyrr en á allra seinustu árum
mírium í Noregi, að þangað
komu fáeinir fólksbílar.
Konan mín var ættuð úr firði
stutt frá Stafangri og gátum
við farið þangað um helgar
þegar við vildum — og það er
mjög fallegt við Ry-fylkisfjörð-
inn.
— Þú hlýtur að hafa kynnzt
vel norskum þjóðsiðum á öllum
þessum árum — varstu aldrei
í sveitabrúðkaupi?
— Jú, ég var eitt sinn í sveita-
brúðkaupi sem haldið var að
gömlum sið í Saade. Það var
Islendingur sem þá var að gift-
ast stúlku þaðan úr sveitinni;
hann settist þar að og er þar
enn. Það var Ólafúr Jakobsson,
ættaður úr öxnadal. öðrum ís-
lendingi var ég með þarna,
sem einnig var úr öxnadal.
Það var Ólafur Þorsteinsson frá
öxnhóli; hann dó í Noregi 1959.
Nú, en svo ég haldi áfram
með brúðkaupið: Fólkinu var
raðað niður — ekki veit ég
eftir hvaða reglum — og ekið
til kirkjunnar. Svo var ekið
heim frá kirkjunni, sezt að
borðum, etið og ’ drukkið og_
dansað um kvöldið — í hlöðu.
Annars dansa menn í þessum
smáþorpum mikið úti, stundum
var dansað á bryggjunni. Veizla
þessi stóð í þrjá daga og var
dansað milli þess að etið var
og drukkið. Fyrir dansinum var
leikið á fiðlu.
— Tókstu ekki þátt í trú-
málastarfi frænda vorra?
— Það var mikið um alls-
konar trúflokka þarna sem voru
með prédikanir, oft á strætum
úti. Ég kynntist þeim aldrei
eiginlega mikið því ég hélt mig
frá þeim.
— Var mikið um þjóðtrú og
þjóðsögur þarna, eitthvað svip-
að og hjá okkur hér. engar
sögur um drauga og álfa?
— Jú, það bar til, að ég
heyrði nefndan draugagang, en
um þjóðsögur í okkar stíl var
miklu minna þar en hér; í þess
stað voru þeir alltaf að halda
trúarsamkomur, bæði í bæjum
og sveitum — og bentu mönn-
um óspart á að þeir lentu í
logandi helvíti ef þeir kæmu
ekki í trúflokkana.
— Og svo yfirgafstu. þetta allt
og komst aftur til lslands.
— Já, ég hafði ekkert við að
vera; konan mín dó.
— Og hvernig var að koma
heim eftir 19 ár?
— Satt að segja fannst mér
allt hafa staðið í stað frá því
að ég fór. Að vísu voru komn-
ir litlir mótorbátar sem ekki
voru til áður. Það var enn lít-
ið að gera við smíðar, ég hafði
áður verið á sjó — og fór það
nú að nýju því hér var lítil
atvinna allt fram t.jl 1940, en
síðan hefur mikið breytzt hér,
eins og allsstaðar á landinu. Svo
var ég 15 ár á trésmíðaverk-
stæðinu Fjalar hér, eða þar til
ég varð 82ja ára. I sveitinni
hafði verið byggt eitt timbur-
hús, annars voru torfbæirnir
sömu með burstum fram á
hlaðið. Já, burstafjöldinn var
misjafn, minnir að það væru
sjö burstir á Grænavatni. Bað-
stofan var langhús áð baki
burstahúsanna. — í Noregi
voru sveitabæirnir allsstaðar
timburhús, byggð úr plönkum,
en þau voru ekki neitt reisu-
leg í sveitunum.
Ég brá mér tvisvar upp í
sveit um daginn. Maður sér
lítið' úr bíl, en það hefur orð-
ið mikil breyting frá því ég
var strákur. Eins og ég varð
undrandi yfir hve lítið hafði
breytzt á 19 árum þegar ég
kom heim til landsins, fannst
mér nú um hve miklar breyt-
ingar haía orðið á síðustu ár-
um.
— Og hvað finnst þér svo
um nútímann yfirleitt.
— Ég veit ekki hvað segja
skal. Margt er vissulega gott,
en annað er ekki beint álit-
legt sem stendur.
Ég er oft að hugsa um það
hvort ég eigi eftir að lifa þriðju
heimsstyrjöldina, eftir að hafa
lifað eina í Noregi og aðra á
íslandi..... Nei, það er ekki
víst. hefðé ég verið seinni heims-
styrjöldina í Noregi að ég væri
ofenjarðar og sæti hér nú.
Ég er vonsvikinn með Kenne-
dy forseta. Hann var talinn
frjálslynd.ur og sanngjarn, jafn-
vel vinstri maður. en nú er
hann eins og hver annar stríðs-
æsingamaður. Og þegar allt
kemur til alls er það ekkert
annað en kjarnorkan og óttinn
við atómstyrjöld sem heldur
stríðsæsingamönnunum í skefj-
um — ennþá.
— En hvað segirðu um á-
standið hjá okkur?
— Það væri sannarlega þörf
á að bre.vta um stjórnarfar, en
íhaldsstjómin vill áreiðanlega
ekki fara frá með góðu móti.
Vinstri stjómin var á réttri
leið og ég var sár yfir því að
hún skyldi ekki hanga lengur,
— en þar kom peningasjónar-
mið og íhaldshneigð ýmissa
manna til, að hún fór frá.
Nú er ekki orðið neitt annað
eri hægri og vinstri, því íhald-
ið hefur náð Alþýðuflokknum
undir sig: spurningin er aðeins
hvort Alþýðuflokksfólkið ætlar
að fylgja íhaldinu eftir í næstu
kosningum, eða láta flokksfor-
ingjana eina um það. Það get-
ur enginn heilvita maður tek-
ið mark á fólki sem afneitar
íhaldinu í ‘orði, en þjónar því í
verki.
J. B.
TilrWSi *#í$ tarfe'® Fasistaniir 1 Ieynihemum oas
B iEI Wly ll 5 hafa sig æ meira í frammi og líður
ekki sá dagur að þeir frcmji ekki einhver ódæðisverk, bæði í Alsír
og heima í Frakklandi. Helztu vopn þeirra er plastsprengjan og
þeir beita þvi einkum gegn vinstrisinnuðum menntamönnum, blaða-
mönnum og rithöfundum. 1 siðustu viku reyndu þeir þannig að
Uoma skáldinu Jean-Paul Sartre fyrir kattarnef með því að
sprengja plastsprcngju í húsi því í París sem hann býr í. Það
misheppnaðist en sprengingin var ofsaleg eins og sjá má á myndinni.
Lítíll eftirmáli
Ég gat þess í formála fyrir
Síðustu þýddum Ijóðum Magn-
úsar Ásgeirssonar, að ekki
•hefði unnizt tími til að finna
alla frumhöfunda iþeirra kvæða,
er þar eru birt, sem og þess
að margir myndu þekkja þau,
þegar er bókin kæmi út. Svo
hefur einnig reynzt, — og tjái
ég innvirðulega þökk mína öll-
um þeim, er mér hafa skrifað
um þetta efni og sent mér upp-
lýsingar, sumir með fyrirhöfn
um langan veg.
Nú er það svo, að þá kvæði'
er þýtt úr erlendu máli og
lífil athupsemd um „klassískt Ijóð"
Gjarnan vil ég skrifa undir
það, sem Þórarinn læknir
Guðnason segir í afmælisgrein
sinni í Þjóðviljanum 7. þ. m.
um Sigurð Þórarinsson jarð-
fræðing íimmtugan, — allt
nema það, að yrking Sigurðar
„María, María“ (og hin yrking-
in raunar líka, sem hann nefn-
ir) sé klassískt Ijóð.
Sigu.rður Þórarinsson er mað-
ur vinsæll og vel metinn af
öllum sem hann þekkja, auk
þess merkur vísindamaður og
hefur getið sér orðstír víða um
lönd. Það er leitt, að svo ágæt-
an mann skyldi henda það slys
að búa til svo afarslæma yrk-
ingu sem þennan Þórsmerkur-
slagara, og þó ennþá leiðara, að
verðskuldaðar vinsældir hans
sjálfs skyldu ná að flytjast yfir á
þessa alls óverðugu yrkingu og
gera hana að slíku eftirlæti
vorrar Ijóðelsku þjóðar með
sínar þúsund ára gömlu kveð-
skaparerfðir, að nálega mun
einsdæmi, svo að ekkert af
Ijóðum höfuðskáldanna kemst
þar í hálfkvisti við, að ekki sé
nú minnzt á vinsældir hennar
■í útvarpinu, sem eru þvílíkar,
að vart er orðið á það hættandi
að skrúfa frá viðtækinu sínu,
hvort heldur er snemma eða
seint á degi, þar sem aldrei
er að vita nema maður fái þar
yrkinguna með sínu lagi rak-
leiðis framan í sig. Leiðast er
þó ef til vill, er mætur bók-
menntamaður, ljóðavinur og
listrýnandi, sem margir munu
taka mark á, skrifar eins og
h’cnum væri stórum geðþekk-
ur þessi kvæðasmekkur margra
landa vorra og lýsir jafnvel
yfir því, að hún sé klassískt
ljóð þessi yrking, sem við
myndum ekki kynoka okkur
við að nefna yfirmáta smekk-
lau.san leirburð, ef ekki annað
verra, nema af því að svo góð-
ur maður sem Sigurður Þórar-
insson á í hlut. — Ég þykist
vita, að þessi listdómur Þórar-
ins Guðnasonar muni yfirleitt
verða skilinn sem lof, en eigi
háð, — lof sagt í gamansöm-
um tóni að vísu, en slíkur tónn
góðlátlegrar gamansemi gerir
lofið vitanlega miklu áhrifa-
meira í þessu tilfelli en þó að
fram væri sett í hátiðlegu formi
og líklegra til að vinna tjón á
ljóðskyni margra manna, sem á
nú mjög í vök að verjast og
þarfnast víst fremur stuðnings
en að stjakað sé við því.
En Sigurð bið ég vel að virða
bersögli mína, því að vinur er
sá, er til vamms seair. og
tækifærið vil ég nota til. bcsr
að óska honum til hamingju
með fimmtugsafmælið og árna
honum heils hugar allra góðra
hluta.
10. janúar 1962
Björn Franzson.
birt, þá er þar og getið frum-
höfundar í flestum tilfellum,
en í fæstum svo ítarlega að les-
andinn sé miklu nær, nema um
frægt nafn sé að ræða. En bók-
menntalega séð, og alla vega
séð, er það stranglega rétt að
nafn frumhöfundar fylgi þýddu
verki, sé þess nokkur kostur,
og því skulu hér talin þau
kvæði í Síðu.stu þýddum ljóð-
um, er um þetta voru vanbú-
in frá minni hendi, — og höf-
unda getið:
1. Brot, höf. Friðrik Á Brekk-
an.
2. Míg dreymdi —. Þetta
kvæði er að finna í ritgerð
Sigurðar Hoels Norsk litteratur
under krigsárene, (sjá Helgafell,
4. árg.) en þar segir svo: —
Við höfum misst tólf þúsundir
manna í styrjöldinni. — — —
Einn af þessum tólf þúsundum
var piltur um tvítugt. Flann var
staðinn að ólöglegum verknaði,,
gripinn af gestapó, dæmdur ti%
dauða og tekinn af lífi, Nótt-
ina áður en þessi u.ngi maður
gekk að því verki, sem varð
honum að fjörtjóni, orti hann
kvæði, sem fannst eftir hann
látinn. Kvæðið er svona: Jeg
drömte inatt at jeg stod ved
muren og skulle dö. —
3. ÍJr vísnabókinni, bls. 37,
höf. Piet Hein.
4. IJr vísnabókinni, bls. 55,
höf. Piet Hein.
5. Undir dökkum hlyni, höf.
William Wordsworth.
Um leið og ég bið eigendur
Síðustu þýddra ljóöa að taka
framanskráð til athugunar, vil
ég enn þakka öllum þeim, er
mér hafa af vinarhug sent boð
og bréf vegna þessarar útgáfu.
Guðm. Böðvarsson.
%)
ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 18. janúar 1962

Fimmtudagur 18. janúar 1962 — ÞJÓÐVILJINN