Þjóðviljinn - 25.04.1962, Page 6

pJÓÐVIUINN
StnUnðl! BMUinlnnrfiokkvr nlMBn ■—- Mtfkiutaflokknrtnn. — KiutMrmn
Kasnði KJartanuon (4b.)> Maanú* Tortl Olatsaon. BlsurBur OuBmunduon. —
rréttarltatjónr: ívar H. Jónuon, Jón BJarn&aon. — Auglýslngaatjórl: OuBaatr
Hasnúuon. - Rttatjórn. atgrelBala. auglýaingar, nrentamlBJa: BkólavSrBuat. 1B.
‘ 17-800 (8 Unur). AakrlttarverB kr. 88.00 A mAsi. — LauaasSluvarB kr. 3.00.
VnntaulBJa kJÓBvUIana kJL
Tækifæri vmstrimanna
gundrung vinstrimanna hefur orðið Sjálfstæðisflokkn-
um mikill ábati í stjómmálaátökum á íslandi, ekki
sízt í bæjarstjórnarkosningum. Það hefur margsinn-
is komið fyrir á undanfömum áratugum að Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur hlotið meirihluta í bæjarstjórn
Reykjavíkur með minnihluta kjösenda á bak við sig.
Þúsundir atkvæða hafa farið forgörðum hjá vinstri-
mönnum, og sameinaður Sjálfstæðisflokkur hefur get-
að hlakkað yfir því að eiga í höggi við sundraða and-
stæðinga. Oft hafa verið gerðar tilraunir til þess að
tryggja samstöðu vinstrimanna í kosningum, en þær
hafa strandað á þröngsýni og annarlegum sjónarmið-
um fáeinna forustumanna. Þessi varð einnig raunin
fyrir borgarstjórnarkosningarnar í Reykjavík í ár; fyrst
neituðu forsprakkar Framsóknar að eiga þátt í sam-
starfi stjómarandstæðinga, og því næst neituðu leið-
togar Þjóðvarnar. Ekki hafa ‘þeir fært neinar ástæður:
fyrir neitun sinni, enda stafar hún af því einu að
þessa menn skortir manndóm og víðsýni til að líta á ’
iþörf vinstrimanna í heild; þeir hafa hreiðrað um sig
í notalegum flokksklíkum og . óttast að leggja á
nýjar brautir. . , ■ .
fjað hefur lengi verið ljóst að óbreyttir kjósendur í
þessum flokkum þurfa að taka fram fyrir hendur
leiðtoga sinna, ef tryggja á heilbrigða þróun, og ein-
mift nú hafa margir gert sér þá staðreynd ljósa. Þetta
birtist m.a. í því að um lista Alþýðubandalagsins í
sinni fyrr. Auk reyndra baráttumanna Alþýðubanda-
lagsinS skipa þar nú sæti menn utan flokksins, menn
sem hafa 'beitt sér fvrir samvinnu allra vinstrimanna
á kosningunum og draga nú þær rökréttu ályktanir af
reynslunni að skipa sér um -þann eina flokk sem af
heilum hug hefur viljað stuðla að. samvinnu vinstri-
manna. Á lista Alþýðubandálagsins er nú að finna
kunnan forustumann Þjóðvarnarflokksins, Ásgeir
Höskuldsson, sem um langt skeið hefur átt sæti í æðstu
stióm Þjóðvamar og margsinnis verið frambjóðandi
þess flokks í alþingiskosningum. Á lista Alþýðubanda-
lagsins er nú að finna Ragnar Arnalds, sem um langt
skeið var ritstjóri Frjálsrar þjóðar, og hefur vakið
athygli á sér víða um land fyrir einarðan málflutn-
ing. Og víða úti um land hafa hliðstæðir atburðir
gerzt, utanflokkamenn og menn sem áður fylgdu Fram-
sóknarflokknum, Alþýðuflokknum og Þjóðvamar-
flokknum að málum skipa sér nú um Alþýðubandalag-
ið til þess að leggja áherzlu á nauðsyn þess að menn
hrindi afturhaldsstefnu stjórnarvaldanna með sameig-
inlegu átaki.
17'osningar þær sem nú eru framiundan eru mjög mik-
'*'■ ilvægar. Hér í höfuðborginni verður Sjálfstæðis-
flokkurinn dreginn til ábyrgðar fyrir stéfnu sína í at-
vinnumálum, húsnæðismálum, skólamálum, menning-
armálum og upp>eldismálum, fyrir þá heildarstefnu
sína að taka gróðann fram yfir þarfir bæjarbúa. En
kosningarnar munu jafnframt ’ hafa áhrif á alla þróun
landsmála. Úrslit þeirra verða vísbending um afstöðu
manna til stjórnarstefnunnar, til kiaramálanna, til
Efnahagsbandalagsins, til hemámsins. í rauninni verða
kosningarnar hólmganga milb Sjálfstæðisflokiksins og
Alþýðúbandalagsihs, milli haegrimanna og vinstri-
manna í landinu! Fylgi .Alþýðubandalagsins sker úr um
það hver þróunin verður á íslandi næstu á.rin, einnig
um þróun Framsóknarflokksins, Alþýðuflokksins og
Þjóðvarnarflokksins. Því bjóðast íslenzkum vinstri-
mönnum mikil tækifæri í þessum kosningum, og það
sem þegar hefur gerzt er yísbending um það að tæki-
færin verða vel notuð. — m.
Hölldór Kiljan Laxn
Ég hef einhversstaðar lesið
að tíminn væri blekking. Vel
getur það verið að slíkt mætti
sanna eftir þrætubókarlist. En
gagnvart tilveru manns er hann
sú staðreynd, sem ekki víkur
úr vegi. Spyrji hver sjálfan
sig. Þag fjall, sem maður klé:'f
án erfiðís fyrir tíu árum, það
er kvíðvænlegt í ár, eftir önn-
ur tíu ár er það orðin fjar-
stæða.
ar og bóndans í Gljúfrasteini
og litiu stúlknanna tveggja.
Guðmundur Böðvarsson.
/
Ég er sem sé að velta vöng-
um yfir því að Halldór K.
Laxness er áð verða sextíu ára
og mér finnst svo undarlega
stutt siðan ég fyrst sá hann
uppi i Hvítársiðu, ungan mann,
að ég nú ekki tali um hvað
mér finnst stutt síðan við
Svavar Guðnason vorum að
svamla með honum í Norð-
lingafljótj og fórum þar í
Bakkabræðraleik okkur öllum
til mikillar skemmtunar. En
þann dag hafði Halldór ekið
okkur á jeppanum sínum yfir
Geitá og Hvítá, milli Húsa-
fells og Kalmanstungu og yf-
jr Norðlingafljót, milli Kal-
maristungu og Fljótstungu, —
síðan óðum við tvisvar það
fljót þann sama dag, að því
. ógleymdu að við byrjuðum clag-
inn með þvj að sullast yfir
Hvítá niðri í Miðsíðu, á svo
bráðónýtu bátskrifli, að lífróð-
ur skyldí til að komast m:lli
landa, — ég sé núna að þetta
hefur verið mikill vatnadagur.
Og 'það var þennan dag sem
Halldór fann eldstæðin tvö í
Surtshelli, en þeim hafði ekki
verið veitt athygli áður svo
vitað væri. — Jú, ég stend mig
að því að mér þykir vænt um
þennan dag og dálítið varið í
að iriínnast hans og þess að
hafa þá verið á flakki með
þessum galdraköllum, o,g ég bið
engan afsökunar á því.
En engum skal ég vorkenna
þó hann reskist,. sjzt af öllum
Halldóri Kiljan Laxness, því
hann hefur svo um hnútana
búið að hann mun lifa þótt
hann deyi. — Og það er inn-
tak þessa dags að líta yfir það.
sem hann þegar hefur gert, og
sjá, það er ekkj einasta harla
mikið, heldur er það s.vo ótví-
rætt meðal þess sem manns-
and.'nn hefur bezt gert að all-
ar upptalningar og rökfærsl-
Ur eru þar óþarfar.
Gleði íslands yfir því að
hafa átt hann og alið er vissu-
lega stoltari vegna þess að hinn
stóri og harðsnúni heimur hef-
. ur leitt hann til þess sætis, sem
honum bar. En ef hún lang-
amma okkar Úr Dölunum, sem
var af mögnuðu skáldakyni.
mætti mæla nú þá myndi hún
taka hönd hans í báðar sínar: —
og svo þakka ég þér, blessaður
drengurinn, fyrir mig og fyrir
húsfreyjuna gömlu í Brekku-
koti, því það var ég, og fyrir
móðurina sem gekk fyrir upp-
tök árjnnar t.'l bjargar syni
sínum: dæmdum, því það var
Mka ég — —
Og ég mundi vilja standa ná-
lægt henni langömmu gömlu og
koma á framfæri- hógværum
þökkum frá mér og mínum
fyrir kynnin ný og gömul og
árnaðaróskum til húsfreyjunn-
Ég var strákur í skóla þegar
ég heyrði Halldór Laxness tala
á mannfundi í fyrsta skipti.
Það var í Nýja bió, salurinn
troðfullur. Mönnum varð star-
sýnt á þennan unga grann-
vaxna mann í kjólíotum og
lakkskóm, andlitsfallið minnti
undarlega mikið á spánska
Habsborgara 16. aldar. Ilan.i
stóð þarna og var að verja
kaþólska kirkjú fyrir grimmi-
legum árásum Þórbergs Þórð-
arsonar í Bréfi til Láru.
Nokkrum árum síðar átti ég
kost á að tala við Laxness.
Ég var enn í skóla, hafði verið
sendur á fund hans ásamt Jóni
ég bar ekki kennsl á, og gekk
um gólf og þuldi eitthvað fyr-
ir munni sér. Við gátum ekki
komizt ’ hjá því að hlusta á
það sem hann þuldi, og var
það inntak ræðu.hans, að bezt
mundi vera úr því sem komið
væri að gánga út og clrepa sig.
Þegar á þessu hafði gengið
drykklanga stund kallaði Lax-
ness til hans: „Æ blessaður
góði haltú kjafti-, gefðu heldur
mannskapnum' í riefið!“ Þetta
þóttu mér óskáldleg orð| en
• þau gerðu sitt gagn, og svo
tókum við allir í nefið.
Siðar kom hánn á fund . til
okkar í Framtíðinni pg las okk-
ur kaflá .úr. Vefaranum mikla,
hneykslunarhellu dagsins. Ég
man enn hvað hann .las: hann
■ kaljaði. það . þrjár íslendinga-
sögur, 'sögurnar . úm. bóndann
á'Björgum, un) Beintéin á Fag-
urhóli .og'Aðalbjörn 'frá Hrís-
um, Ég hef aldrei gleymt þess-
um sögum síðan. Þær .urðu mér
Þessar vinnuleiðbeiningar um Ljós heimsins eru meðal handrita
Halldórs á sýningunni í Snorrasal. (Ljósm. Þjóðv. A. K.).
Sigurðssyni, núverandi slökkvi-
liðsstjóra, þeirra - erinda að
biðja hann að tala í Framtíð-
inni, málfundafélagi lærdóms-
deildar Menntaskólans. Vefar-
inn mikli var þá að koma út
í heftum. Á hverjum miðviku-
degi skruppum við strákarnir
til Eymundson og Jkeyptum
nýtt hefti af þessari bók og
lásum upphátt fyrir bekkjar-
systrum okkar,.. einkum þá kafl-
ana, er fjölluðu um konur.
Fátt var þá um meira talað
í Reykjavík en þessa bók, og
ekki furða þótt okkur mennta-
mannaspírunum léki forvitni á-
að kynnast nánar þessum víð-
reista manni, sem óprútnastur -
var í munninum allra þáliíandi
íslendinga. . •í
Við hittum skáldið í . Unu-
húsi. Hann tók ljúfmánnlega
eriridi okkar og við ræddum -
við hann nokkra stund. í her-
•berginu var annar maður, sem -
opinberun og fyrirfieit í senn.
Ég held æg fari ækki með tíma-
skekkju, er ég segi, að á þessu
upplestrarkvöldi í : hátíðasal
Menntaskólaris hafi mér skilizt,
að ísland væri orðið skáldinu
auðugra.
Ég kynntist' Halldóri Laxness
næst úti í Kaupmannahöfn.
Raunar ekki persónulega. En
snemma á háskólaárum mínum
sendi móðir mín rriér Alþýðu-
bókina. Hún varð okkur stúd-
entum húslestráþók ■ í nokkur
kvöld. Einstaka bækur hafa
orkað á mig á sama hátt og
þegar ég barn sá í' fyrsta skipti
fortjaldiriu brugðið frá sviðinu
í gámla lðnó: á bak-við tjald-
ið rís. nýr himirin og ný jörð.
Þetta æskuverk-Laxness í Kali-
fomíu er í þeirrv hópi. Það er
sérstaklega- vegna kaflans um
-Jónas •HallgrimsSon, að Al-
þýðubókin >er mér enn kærust
bóka. Kannski er skömm að
■ÍJM
,€) — ÞIÓDVILJINN — Mi’vi'kudagur 25. apnl 1962