Þjóðviljinn - 16.08.1962, Qupperneq 6

þlðÐVIUINN
Otgefandi Sameiningarfiokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. —
Ritstjórar: Magnús Kjartansson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurð-
ur Guðmundsson (áb.) — Fréttaritstjórar: fvar H. Jónsson, Jón
Bjamason. — Auglýsingastjóri: Þorvaldur Jóhannesson. — Rit-
stjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19.
Sími 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 55.00 á mánuði.
Hagsmunir Islendinga
Camstillt áróðurskast stjórnarblaðanna um austur-
viðskiptin hefur vakið almenna undrun, og er
ýmsum getum leitt að þvií hvað valdið hafi svo stór-
íkostlegri vanstillingu í húsi ríkisstjórnarinnar. Sumir
telja að ráðherrarnir og sérfræðingarnir hafi orðið að
þola svo mikla vanlíðan vegna umtalsins um austur-
viðskipti og markaði íslendinga í sambandi við síld-
arsoluna í sumar, að það nægi til skýringar. Aðrir hafa
viljað sjá einhver tengsl með þessu furðulega og sam-
stillta áróðurskasti Morgunblaðsins, Alþýðublaðsins og
Vísis og heimsóknar útlendings nöfekurs, sem stjórn-
arblöðin hafa kynnt sem einn méktarmann Efnahags-
bandalagsins. En hver sem ástæðan kann að reynast
er hitt víst, að þessi vanstillingarlega áróðursherferð
hefur ekki náð tilgangi sínum, heldur beinlínis orð-
ið ríkisstjórninni og blöðum hennar til háðungar.
Jjað þýðir ékki að fullyrða að þeir sem vilja að þjóð-
in haldi áfram að notfæra sér hina miklu og stækk-
andi markaði í sósíalistiísku löndunum vilji það vegna
^hagsmuna Rússa“ eða annarra þjóða austur þar. Það
eru einföld sannindi sem flestir skilja, að til þess að
Íslendingar geti aukið og bætt framleiðsLu sína, er
nauðsyn að^ geta selt framleiðsluvörumar. Það eru
hagsmunir íslendinga sem um ræðir,. Og bæði á Al-
þingi og í blöðum hafa sósíalistar alltaf haldið fram
þeirri stefnu, að íslendingum beri að nýta alla þá
markaði sem tiltækilegir eru, hvar í heiminum sem
þeir eru, hivort sem þeir eru í Vestur-Evrópu, Banda-
ríkjunum eða annars staðar í Ameríku, í sósjalistísku
löndunium, í hinum nýju ríkjum Afriku og Asíu, þar
sem nú opnast stórfelldir marfcaðir fyrir fiskafurð-
ir samfara því að þjóðirnar tafca að rétta úr kreppu
nýlendukúgunarinnar. Sósíalistar hafa alltaf haldið
fram, að það eina sem íslendingar ættu að miða við,
þegar um nýtingu mahkaða er að ræða, sé að viðskipt-
in væru íslendingum til hagsbóta.
p^ngum nema ofstækismönnum getur blandazt hugur
um að hinir stórfelldiu markaðir sem tókst að vinna
íslenzkum fiskafurðum i sósíalistísku löndunum eftir
stríðið hafa haft mikla þjóðhaigslega þýðingu fyrir ís-
lendinga og verið þjóðinni í heild til hagsbóta. Þetta
er enginn „Rússaáróður", heldur viðurkennd staðreynd.
Tæpast mun Morgunblaðið, Vísir eða Alþýðublaðið
saka stjórnendur Sölumiðstöðvar hraðfrystihúsanna um
að þeir „gangi erinda Rússa” eða séu að ,;draga taum
Rússa“, þó þeir hafi brugðið skjótt við þegar hin
blöskrunarlega áróðursherferð rikisstjórnarblaðanna
var hafin, og sagt það umbúðalaust sem álit sitt að
austurviðskiptin „ekki einungis hafa verið hraðfrysti-
iðnaðinum í landinu til hagsbóta, iheldur og útgerðar-
mönnum og sjómönnum og þar með sjávarútveginum
1 heild“. Sölumiðstöðin tekur dæmi um sölu hraðfrystr-
ar síldar undanfarið og bendir á að t.d. hafi ekki ver-
ið unnt að selja þá framleiðsluvöru nema að mjög litlu
leyti án markaða í sósíalistísiku löndunum. Og tilefn-
ið til áminningar Sölumiðstöðvarinnar er ekki látið
iiSgja milli hluta, heldur sagt beinlínis til aðvörunar:
„Þegar meta skal gildi viðskipta við vöruskiptalönd,
er hvergi nærri nóg að telja einungis upp galla inn-
flutningsins frá þessum löndum. Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna lítur þess vegna svo á að þessi skrif
nökkurra dagblaðanna í Reykjavik um „austurvið-
skipti“, þar sem aðeins er farið inn á ákveðnar hlið-
ar viðskiptanna, sé óheppileg og geti auðveldlega haft
í för með isér að menn komist að rangri niðurstöðu um
málið1. Þó að hér sé hógværlega til orða tekið, gæti
feimnisleg birting Morgunblaðsins og Alþýðublaðsins
á áminningu Sölumiðstöðvarinnar bent til þess; að hún
hafi éfcki þótt alveg þægileg í því húsi þar sem ver-
ið er að reyna með erlendri „sérfræðilegri“ hjálp að
eyðileggja austurviðskipti íslendinga, til stórtjóns fyr-
ir þjóðina alla. — s.
Bitur máistreita í finnska þinginu
Verður
sœnskan
réttlaus ger?
Margar stórbyggingar i Ilelsinki vekja athygli.
Þegar íinnska þingið felldi
með 101 atkvæði gegn 75 laga-
frumvarp um jafnrétti finnsku
og sænsku í bæjunum Abo,
Helsinki og Vasa, skeði það
eftir þreytandi deilur þar sem
tónar ofsafenginnar fasistískrar
málstreitu áranna upp úr 1930
hljómuðu aftur með drauga-
legum blæ. Meðal annars talaði
fulltrúi hins „frjálslynda"
finnska þjóðarflokks um það
„friðardá11 sem hvílt hefði yfir
málstreitunni.
Orsök alls þeSSa er sem
kunnugt er sú, að landið hefur
tvö opinber mál, sænsku og
finnsku. Tala finnskra Svía, en
allur fjöldi þeirra kann alls
ekki finnsku, er um það bil
350.000 eða litlu melr en 8%
þjóðarinnar allrar. Yfirstétt
Finnlands var lengi sænsku-
mælandi, cg saga hennar er
sagan um hægt undanhald úr
illa fenginni aðstöðu, sem hún
notaði bæði gegn finnskri tungu
og tíl þess að kúga hvort held-
ur var Finna eða sænskumæl-
andi íbúa landsins. 1 löggjöf
frá 1922 var að lokum staðfest
jafnrétti finnsku og sænsku.
Upphafsmaður löggjafarinnar
var K. J. Stáhlberg forseti, og
í henni stóð m.a. skrifað, að
Helsinki, Abo og Vasa skyldu
ætíð hafa tvö tungumál. Orsök-
in fyrir þessu er sú, að þessir
bæir eru miðstöðvar fyrir mikið
sænskumælandi landssvæði —
Nyland, Aboland og österbott-
en. Hinir sænskumælandi íbú-
ar þess eru ekki færir um að
skipta við yfirvöld og stofnanir
á finnsku, sem þeir hafa ekki
á valdi sínu. Frá þjóðlegu sjón-
armiði var löggjöfin frá 1922
bæði réttlát og víðsýn.
Svo komu ár, sem báru merki
Lappo-hreyfingarinnar. Þjóð-
ernisstefna og þjóðahatur eru
þættir í fasismanum, sem nú
tók að festa rætur í Finnlandi.
þýðir löggjöfin það, að ef tala
sænskumælandi manna stendur
í stað t.d. í Abó á sama tíma
og finnskum íbúum bæjarins
fjölgar stöðugt sökum aðflutn-
ings, endar það með því, að
bærinn verður að lokum al-
„frjálslyndi íhaldsmaður" John
Österholm fyrir þingið frum-
varp þess efnis, að ákvæðið
um hlutfallsfyrirkomulagið
skuli niður fellt fyrir bæina
Vasa, Abo og Helsinki. í stað
þess skulu þessir bæir hafa tvö
I Finnlandi eru töluð tvö mál, íinnska og
sænska, og er sænskan mjög á undanhaldi. Hvað
eftir annað hefur blossað upp baráttan um máh
in, ,nú síðast í finnska þinginu í sumar. í grein
þessari er skýrt frá hvernig reynt er að æsa upp
þjóðemisofstæki í sambaudi við rétt finnskra
þegna til að nota bæði málin sem opinber mál
og afstöðu stjórnmálaflokkanna í Finnlandi til
þessa viðkvæma vandamáls.
Hlutfallsfyrirkomulagi var kom-
ið á legg. Ákveðiö var í lögum,
að spurningin um það, hvort
eitthvert sveitarfélag skyldi
hafa tvö tungumál, skyldi á-
kveðin eftir því, hve mikill
hluti íbúanna talaði mál minni-
hlutans. Þetta þýðir það, að ef
t.d. ca,- 60 manns með sama
tungumál flytjast í eina af
minnstu sveitum landsins, fær
sveitin tvö mál og opinberir
starfsmenn verða að setjast nið-
ur við að læra annaðhvort
sænsku eða finnsku! Ennfremur
finnskur! Löggjöfin er þannig
bæði tákn um hreppapólitík og
heimsku.
Lengi vel hafði þó löggjöfin
litla þýðingu. En fyrir nokkrum
árum reyndist unnt að reikna
■það út, að ef Abo heldur á-
fram að vaxa með sama hraða
og hjngað til lenda Svíar í borg-
inni undir hlutfallsstrikinu í
síðasta lagi 1970, og missa
þannig réttinn til þess að nota
móðurmál sitt í cpinberu lífi og
gagnvart bæjaryfirvöldunum.
Þessvegna lagði hinn gamli
Torgið framan við aðaljárnbrautarstöðina í Helsinki.
tungumál eins lengi og minnst
5000 sænskumælándi menn búa
í hverjum þeirra. Sögulegri
hefð og stöðu bæjanna sem
miðstöðvúm sænskumælandi
manna væri iþannig ekki stefnt
í hættu og hagsmuna Finna
yrði gætt bæði í bæjunum og
héruðunum’í kring.
John .österholm dó, en þingið
■sD.mþykkti frúmvarp hans á
árinu sem leið. Við atkvæða-
greiðsluna komu fram athyglis-^
verðar markalínur: 14 fulltrúar
Sænska þjóðflokksins og 50
fulltrúar Lýðræðisbandalagsins,
meiri hluti sósía’demc'krata og
hópur Bændaflokksmanna —
greiddu atkvæði með frumvarp-
inu, en hinn afturhaldssami
Einíngárflokkur eg Finnski þjóð-
flokkurinn greiddu atkvæði á
móti. að viöbættum einstökum
þingmönnum öðrum. Minnihlut-
inn var þó nægilega sterkur til
þess, að fre~ta varð lögunum
þar til eftir kosningar. Hið ný-
kjörna þing tók frumvarpið aft-
u.r til meðferðar nú fyrir
skcmmu. og það var eins og
áður segir fellt, í þetta sinn
rpeð ennþá athyglisverðari
markalínum: Sænski þjóðflokk-
urinn greiddi ruðvitað frum-
varpinu atkvæði og hið sama
gerði ailur hópu.r Lýðræðis-
bandalagsins. samkvæmt sam-
þykkt þingflokksins. En af
Bændaflokksmönnum fylgdi að-
ei.ns líti.11 hlu.ti áskorun land-
búnaðarráðherrans Jóhannesar
Viroiainens um að sýna göfug-
lyndi og réttlæti með því að
greiða frumvarpinu atkvæði. Af
38 þingmönnum sósíaldemókrata
greiddu aðeins 16 atkvæði með
tillögunni! Þó eru fjórir sænsku-
mælandi þingmenn í þessum
hópi og meðal þeirra t.d. K. A.
Fagerholm og hinn valdamikli,
fyrrverandi formaður þing-
flokksins Gunnar Hinriksson. 1
þingmannahópi Lýðræðisbanda-
lagsins eru aðeins tvei-r gænsku-
mælandi þingmenn, þeir Gösta
Rosenberg og Georg Backlund.
1 umræðunum héldu þeir báðir
stutta ræðu, sem var nokkurs
konar stefnuskrá í þjóðernisleg-
um vandamálum — og að baki
þessari stefnuskrá er allur hinn
áhrifamikli styrkur Lýðræðis-
bandalagsins og mannlegar og
réttlátar meginreglur hinnar al-
þjóðlegú verkalýðshreyfingar —
isem sósíaldemókratar hafa ber-
sýnilega svikið’að mestu.
Þessi furðulega stefnubreyting
þingsins er meðal annars að
kenna áróðri Finnska sam-
bandsins meðal þingmanna, en
samband þetta er afturganga
frá árunum upp úr 1930. Þing-
menn Lýðræðisbaridalagsins
voru þeir einu, sem kjark höfðu
til þess að vísa hótunum sam-
bandsins á bug. Au.k þessa lenti
f rumvarpið í hrossakaupum
'borgaraflokkanna, þar sem
reynt var að kaupa eina til-
löguna með því að borga með
annarri, og að lokum varð
frumvarp österholmsi af stuðn-
ingi Bændaflokksins. Þar eð
Bændaflokkurinn er stærsti
flokkur þi.ngsins réði það úr-
slitu.m. Neikvæð afstaða sósíal-
demókrata orsakaðist af ósk
þeirra um að sundra ríkisstjórn-
inni, sem samanstendur af
Bændaflckksmönnum, Sænska
þjóðflokknum og verkalýðsleið-
togum. Einingarflokkurinn og
Finnski þjóðflokkurinn eru
samkvæmt stefnuskrá sinni
þj óðernissinnaðir.
Þegar frá eru skildir hinir
tveir þingmenn Lýðræðisbanda-
lagsins voru u.mræður þingsins
um þetta mál raunalega ómerki-
legar. Árin upp úr 1930 með
loft lævi blandið hreppapólitík
og biturri málstreitu, virtust
runnin upp enn á ný. T. d. bað
Toivo Hietala, meðlimur Ein-
ingarflokksins, hina „sænsku-
mælandi vini sína“ um að nota
ekki orðin „finlándere“ og
„finlándsk“ þar eð þau minntu
hann um of á rússneska orðið
„finlandskij" sem á tímum keis-
arans var m.a. notað sem nafn
á hinu hálfopinbera blaði Fin-
landskaja Gazeta!
Rökstuðningurinn er fárán-
legur og gefur ljósa mynd af
umræðunum. Málvenjá, sem
ekki er byggð á tilfinningum
heldur rökum hefur smám sam-
an verið að vinna á í Finnlandi
og þá ekki síður í Svíþjóð.
Samkvæmt henni er orðið „fin-
lándere" nafn á borgurum
Finnlands, bæði finnskum og
sænskum. Tökum dæmi af Sov-
étsamveldinu, ríki hinna mörgu
þjóða: Það er ekki unnt að
kalla Úkraínumann eða Georg-
íubúa Rússa, hér er um að ræða
mismunandi þjóðerni. Sé við-
komandi nefndur sem borgari
samveldisins verður að nota
orðið sovétborgari.
Viðbrögð finnskra blaða eft-
ir að þingið felldi frumvarp
þetta hafa þó verið í öðrum tón
en ofstækisumræður þingsins,
Fléstir hafa harmað málstreit-
una og að vissu leyti einni^ af-
drif frumvarpsins. Lítils skiln-
ings hefur gætt á því sem er
þó aðalatriðið í frumvarpi öst-
erholms, — nfl. það, að með því
að lögleiða sérstakar venjur
fyrir þessa þrjá bæi, er þeim
ca. 4000 Finnum, sem lifa sem
minnihluti í samanlagt 47
sænsku.m sveitarfélögum, kómið
í óréttláta aðstöðu. Ef hundrað
manns af öðru þjóðerni búa
í sveitarfélagi, sem að öðru
leyti er alsænskt eða alfinnskt,
er erfitt að gera neitt fyrir þá
hvað tungumálið snertir —
þeir eru of fáir. En viðhorfið
verður annað gagnvart 10.000
Svíum í Abo — þeir eru of
margir til þess að nokkurt rétt-
læti sé í að innleiða eitt opin-
bert mál í bænum.
Að vísu eru árin upp úr 1930
liðin og sennilegt er, að vand-
æði þessara þriggja bæja leys-
ist fyrir 1970.
Sennilega gerir ríkisstjórnin
á þessu ári tillögur í málinu.
Og að einu leyti er jákvæður
árangur af umræðum þingsins:
Aldrei hefur hreppapólitík
landsins orðið fyrir þvílíku á-
falli og þegar Lýðræðisbanda-
lagið, sem er annar stærsti
flokkur landsins, fylgdi h\k-
laust meginreglum sínum og
greiddi samhljóða p+kvæði með
réttlátri tillögu í þíóðernis-
vandamálinu — enda þótt að.rir
flokkar brygðust. Afstaða Lýð-
ræðisbandalagsins gefur til
kynna, að hreppapólitíkin í
Finnlandi sé að renna skeið
sitt á enda.
Sænski þjóðflokkurinn hef-
ur alltaf „lifað hátt“ á þjóð-
ernisvandamálinu og með því
að hamra á því langtímum
saman hefur hann fengið nærri
80% finnskumælandi Svía til að
kjósa borgaralega frambjóðend-
ur sína. Því var það með mann-
legu stolti og sigurhrósi, sem
Georg Backlund og Gösta Ros-
enberg voru talsmenn þing-
flokks Lýðræðisbandalagsins.
Staðan í þinginu sýnir það liós-
lega, að vernd hinna sænsku-
mælandi Finna felst í verka-
* lýðshreyfingunni en ekki í í-
haldssinnuðum þjóðernfsflokki.
Grunur leikur á því, að Sænski
þjóðflokkurinn sé feginn ‘ sér-
hverri tilhneigingu til mál-
streitu, þar eð málstreitan er
eini tilveruréttur þess flokks.
En hverfum frá Sænska þjóð-
flokknum og h'.ýðum á það, er
koma skal. Gösta Rosenberg,
sem talaði fyrir Lýðræðisbanda-
lagið, sagði meðal annars:
„Við erum andvígir því, að
fólki sé gert misháót undir höfði
sökum kynþáttar, bjóðernis eða
tungu. 1 samrærri við þetta
verjum viö jafnrétti þjóðernis-
minnihluta og vj ’um á öllum
sviðum þjóðfélagsins standa
vörð um lagaiegan rétt sænsku-
mælandi manna.
Fast að 30 árum er liðin frá
ofbeidisdögum Lappo-hreyfing-
arinnar, og heimurinn er í dag
annar cn þá. Afstaðan til þjóð-
ernis og tungumála hefur hér í
land.i orðið fyrir sterkum áhrif-
um frá fjé.lsari, lýðræðislegri
hugsunarhætii í hinum ýmsu
þjóðfélagsvandamálum. Nú er
unnt að rökræða ástríðulaust
hið fyrrum svo viðkvæma
vandamál tungumálanna, og
einnig hvernig haga skuli fram-
vegis samskiptum Finna og
Svía. Séu til undantekningar
frá þessu — og þær eru því
miður tl — þá getur það ekki
breytt þessari heildarmynd.
Lýðræðisbandalagið lítur þessa
þróun með ánægju. Hún sýnir,
að rökrétt stefna vcr í þ.ióðern-
ismáium á meirlhU'ta þjóðar-
innar sér að fylgis”,'""’'nm“.
Gösta Agren.
Dayððdémur vofir yfir
tænskum andfasista
Enda þótt Franco hafi að þessu 1 menntamönnum fyrir að hafa
sinni ekki þorað að bcita and- tekið þátt í og stutt á annan hátt
stæðinga sömu fantabrögðunum
og stundum áður hefur hann
fangelsað fjölmarga verkalýðsfor-
ingja sem gengust fyri.r hinum
nýafstöönu verkföllum á Spáni.
Engar fréttir hafa bcrizt af með-
ferð þcirra í fangelsunum, nema
hvað skýrslu eins hinna fang-
d.suðu var smyglað til Bretlands
og cr lýsingin á aöförum fasisit-
anna harla ófögur, enda var
hann sjálfur ilia leikinn eftir
pyndingar lögreglunnar.
Maður þessi er einn af f~r-
ystumönnum verkamanna í Baska
héruðunum og heitir Ramón Or-
mazabal. Hann er meðlimur í
miðstjórn spænska kommúnistá-
flokksins.
Hann var handtekinn 14. júní
ásamt öðrum verkamönnum og
verkföllin sem ógnuðu veldi
Francos.
Síðan var hann pyndaður á
skepnulegasta hátt í lögreglustöð-
inni og haldið leyndum í fang-
elsi í 24 daga. Margar tilrau.nir
voru. gerðar til að fá hann ti.1 að
svíkja félaga sína.
Þessar tilraunir fóru út um
þúfu.r og var honu.m þá gert að
mæta fyrir rétt 1. september.
Hann er ákærðu.r fyrir „vopnaða
u.ppreisn“ og er unnt að dæma
hann til dauða fyrir þær sakir
samkvæmt spænskum lögum.
Ormazabal kveðst hafa unnið
að því að sameina alla andfas-
ista á Spáni til að gera „frið-
samlegt allsherjarverkfall sem
Stuðlað gæti að breytingum á nú-
verandi stjórnarháttum.“
Við spyrjum
hvert annað
Enn er dagur ;
og enn er baráttan. háð.
Líf okkar hángir á bláþræði
sólin heldur þó áfram að brosa.
Enn eigum við leik
fjöll rísa úr sæ í morgunljósi
og æskan hleypur um gángstígana
með hýjan dag í augunum
en bakvið sólskinið leynist áleitinn grunur
dynur helspreingjunnar smýgur gegnum létta hlátrana
inní leiki okkar berast hrópin frá Hírósíma
og Nágasaki
Við horfumst í augu og spyrjum hvert annað:
Fáum við einnig að lifa hinn nýja dag?
Mun saungur jarðarinnar halda áfram að hljóma?
Við litumst um meðal hinna óbreyttu manna
þeim er von okkar bundin
eftir svari þeirra hljótum við að bíða.
Enn er dagur
og enn eigum við þá von
að mönnumum takist að finna hvern annan
því gaungum við hér enn
mennirnir
gaungum um jörðina sem okkur var gefin
og höldum baráttunni áfram.
JÓN frA palmholti. !
Leiðinleg mistök urðu í uppsetningu þessa kvæðis Jóns
frá Pálmholti í blaðinu í gær, og biður blaðið höfund og
lesendur afsökunar á því, um leið og kvæðið birtist hér
leiðrétt.
16)
ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 16. ágúst 1962
iFimmtudagur 16. ágúst 1962 — ÞJÓÐVILJINN
(7j