Þjóðviljinn - 25.08.1962, Blaðsíða 5

Ljóminn er farinn af „þýzka ef aahagsundrinu“ svokallaða. Alvar-
legir þrengingaboðar steðja að efnahags- og atvinnulífi Vestur-Þýzka-
lands. Verðhækkanir á neyzluvörum eru miklar og aukast ört. — Um
þetta ritar Marcator, efnahagsmálasérfræðingur tímaritsins „Revue“ í
Múnchen, og birtist hér úrdráttur úr grein hans.
ir ári, fæst nú ekki fyrir minna
en eitt mark: og áttatíu pfenn-
inga.
í fjórtán ár hefur vesturþýzka
markið borið uppi „þýzka efna-
hagsundrið“. Það hefur verið
tákn hips efnahagslega öryggis
Vestur-Þýzkalands. í dag er þetta
mark í stórhættu.
Ógnar okkur ný verðbólga?
Eiga foreldrar -okltar að lifa það
£ þriðja sinn, — eigufn .viö að
lifa það öðru sinni, — eiga börn-
iri okkar að reyna það í fyrsta
sinn, að gjaldmiðill okkar verði
verðlaus?
Ótta okkar við að svo muni
fara getum við ekki ýtt til hlið-
ar með því gamalkunna slagorði
að hinir ábyrgu séu. alveg klárir
á því hvað eigi að gera.
Gömul reynsla
IAJDVIG ERHAK.D
MarkiD orðið 95 pfenningar
Við okkur blasir sú steðreynd,
áð ver.ðlag.. hefur , haakkað um
f jögur og hálft pró&ent á síðustu
12 mánuðum. Það þýðir að vest- |asta iðnaðarveldi á meginlandi
urþyzka markið árið 1961
Evrópu. 1 heimsverzluninni var
Hinn 1. ágúst hækkuðu matvæli í Vestur-Þýzkalandi um 10—20 prósent í verði. Ráðstafanir Efna-
hagsbandalags Evrópu ráða miklu um þessar gífurlegu verðhækkanir auk fiinnar ahnennu, vax-
andi dýrtíðar í Vestur-Þýzkalandi.
Vesturþýzka markið var skapað 21. júní 1948, þrem árum eftir
hrun Þriðja ríkisins. Enginn spáði því þá, að þessi mynt ætti eftir
að verða sterkasti gjaldmiðill í heimi. Þegar það varð öruggari og
eftirsóttari gjaldeyrir en dollarinn, datt engum í hug að markið yrði
skömmu síðar stærsta áhyggjuefni Bonnstjórnarinnar.
En þannig er málum komið í
dag: Gengi vesturþýzka marks-
ins hefur aldrei hrapað svo ört
cins og núna síðustu vikurnar.
En flestir Þjóðverjar sætta sig
við hverja nýja verðhækkun með
undirgefni hinna valdalausu,
jafnskjótt og sárasta gremjan yf-
jr þeim gerir vart við sig.
Jafnframt birtast hættumerki
framundan. Verðlagið hækkar
með stöðugt vaxandi hraða. Sá
sem sparar heldur sáralitlu eft-
ir: Minnkandi verðgildi marks-
ins gleypir alla vexti sparifjárins.
Loforð fjúka
„Sambandsstjórnin er ákveðin
þess 80.000 mörkum, yrði í ár
að borga níu þúsund mörkum
meira fyrir nákvæmlega sams-
konar hús. Byggingarkostnaður
hefur hækkað um 11 prósent síð-
ustu 12 mánuðina! Hækkunin
nemur meira að segja 83 prósent-
um miðað við árið 1950.
Dýrt að lifa
Á fyrsta ársfjórðungi 1962 urðu
Vesturþjóðverjar að greiða fimm
prósent meira fyrir matvörur
en á sama tíma í fyrra.
Verðið á matvælum heldur á-
fram að hækka. Á öðrum árs-
fjórðungi var það orðið sjö pró-
sentum hærra en á sama tíma
í fyrra. Með öðrum orðum: Hús-
í að berjast fyrir hagsmunum móðir> sem næ^di 300 mörk
gjöldin. Verð á hveiti stórhækk-
ar. Hækkuð póstburðargjöld eru
boðuð. Kolin hafa þegar hækkað
í verði og verð á ítölskum ávöxt-
um á að hækka til muna.
Rós verðbólgunnar
Jafnvel biómaverzlanirnai' láta
sitt ekki eftir liggja. Kcnrad-
Adenauer-rósin (gefið naín eftir
blómavininum mikla, kanzlaran-
um) sem kostaði 1.50 mark fyr-
núna tæplega 96 pfenninga virði. j enginn fremri Þýzkalandi nema
Ef gjáldmiöiil okkar heldur á- '-Bretland. Þýzki gjaldmiðillinn
fram að rýrna með þessum hraða ' naut trausts um ailan heim og
(og rnargt bendir til þess að svo ' engum datt í hug að gengi hans
verði), verður kaupmáttur núver- félli.
andi rriarks k' minn niður í 85 | Þegar herir þýzka keisararíkis-
pfenninga .úrið 1965 — og árið ins sneru sigraðir heim 1918 voru
1970 niður í 70 pfenninga. 128 milljarðar marka í umferð
É’fipahagrieg pgæfa Þýzkalandsjí Þýzkalandi. Ög það voru nsér
hefíir aðu.r bVi’jáÓ með fáeinnh engar vörur -fyrir hendi 'til að
prósenta verðgildisrýrnun marks- , kaupa fyrir alla þessa seðla.
ins. Það var, eftir fyrr.i heims-
styrjö.ldina. Þegar markinu tók
að!hraka á þeim tímum, hefði
engirin talið hugsanlegt að
Þýzkaland myndi á fáeinum
mánuðum steypast niður í
stærstu öngbveitisgryfi.u ailra
tíma og brjótast þar síðan um í
vonleysi og án takmarks.
Peningavélin í gang
I nóvember 1918 var markið
þó ennþá 50 pfenninga virði.
Kau.pmáttur þýzka gjaldmiðilsins
var aðeins um helmingi minni en
á hinum „gullnu árum“ fýrir
fyrri heimsstyrjöldina,
verðgildisi'ýrnun virtist ekki svo
álvarleg. Þjóðverjar höfðu skiln-
ing á því, að styrjöldin hefði gert
þjóðina fátækari. Þá grunaði ekki
hversu. bláfátækir þeir voru í
raun og veru orðnir vegna at-
hafna seðlaprentvélanna, sem
settar voru. í gang 1914 til þess
að framleiða nægilegt pappírsfé
fyrir stríðsrekstrinum. Á tveim
fyr.stu vikum strðsins voru prent-
aðir tveir milljarðar marka í
seðlum. Seðlar í umferð jukust
skyndilega um þriðju.ng. Vöru-
framleiðslan minnkaði jafnharð-
an sem hergagnaframleiðslan
jókst.
Enginn skeytti þó verulega um
þessa verðbólgufyrirboða, því
Þýzkaland var árið 1914 öflug-
neytenda. Hún béinir því stærstri
athygli að' veröJag'sbróuninni“,
segir í yfirlýsingu Adenauers
kanzlara árið 1957.
Tveim árum síðar lýsti Karl
Blessing, forseti vesturþýzka rík-
isfcankans, yfir hátíðlegu loforði:
iSoarifjáreigendur og fjárfestinga-
menn geta treyst okkur. Við
mi'.num ekki lóta skerða rétt
þeirra : g hagsmuni. Sá sem reyn-
ir að minnka gildi marksins mun
brenna sig á fingurgómunun“.
Enginn hefu.r hinsvegar til
þessa haidið uppi verðgildi gjald-
miðils Vestur-Þýzkalands og
revnt að hindra hrun hans.
Dýrt að byggja
Sá sem byggði sér einbýlis-
þús fyrir einu ári og kostaði til
mánuði til matarkaupa í fyrra,
varð nú í. yor að hafa 321 mark
í h'öndunum ef hún átti að mat-
búa jaínvel handa fjölskyldunni
og fyrir tólf mánuðum.
En verðhækkanirnar hafa enn
ekki tekið enda. 1 þessurn mán-
uði hækkar stór hluti matvæla
í verði vegna ákvarðana Efna-
hagsbandalags Evrópu. Stjórn
okkar hélt ekki betur á málun-
um en þetta við samningana um
sameiginlegan landbúnaðarmark-
að Efnahagsbandalags-landanna.
Og þessu er víst ætlað að róa
landslýðinn: Eftir tímabil minnk-
andi kaupgetu er ekki von á að
verðhækkanir taki enda — heldur
hinu gagnstæða.
Verð Volkswagen-bíla á að
hækka. Eggin verða dýrari. Flug-
félögin áforma að hækka far-
mtón ndmur
dmasessi
MADRID 23,8 — Vinna hefur nú
stöðvazt í fimmtíu kolanámum
í Asturiashéraði á Norður-Spáni
vegna vcrkfalla náraumanna,
Samtals hafa um 9.000 námu-
menn lagt niður vinnu eða misst
hana, vegna þess að námunum
hefur verið lolkað. Verkfall hófst
í ðag í tveisn námum.
Einnig þeir námumenn sem
halda áfram að vinna taka á
sinn hátt þátt í verkfallinu með
því að fara sér mjög hægt við
vinnuna, og framleiðslan í mörg-
um námum, sem enn eru starf-
ræktar, er aðeins 70 prósent af
því sem hún er að venju.
Blað falangista, Arriba, sem
reyndi í fyrstu að 'þegja um
verkföllin hefur nú neyðzt til að
segja frá þeim, en kennir þau
„keyptum erindrekum“ exiendra
afla.
20 handteknir
Haft er eftir áreiðanlegum
heimildu.m að lögreglan hafi
handtekið um tuttugu rnenn eftir
sprengjuárásina við sumarhöll
Francos einvalda í San Sebastian
í síðustu viku. Tólf þeirra sitja
enn í haldi, meðal þeirra er lög-
fræðingurinn Jose Ramon og
kona hans.
Vei'öbólgan hófst.
I fyrstu birtist hún aðeins- sem
„verðhækkanir". Fyrsta ársfjórð-
unginn eftir styrjöldina hækkaði
verðlag um 6 prósent, — sem
voru smámunir miðað við hrunið
er á eftir kom.
Fram á hengiflugið
Síðan tók að halla óðfluga und-
an fæti. I ágúst 1919 hgfði verð-
lagið tvöfaldazt. í desember var
markið orðið 10 pfenninga virði
■miðað við síðustu mánuði fyrir
styrjöldina. Sá sem lagði fé fyr-
ir var heimskingi. Skuldakóng-
arnir glöddust. Því á verðbólgu-
Þessi I iimum gildir grundvallarkenning-
in: Mark er jafnt marki. Sá sem
hafði fengið lánað gullmark Tyrir
tíu .árum, gat nú greitt skuldina
með verðlausu pappírsmarki. Þeir
sem höfðu verið svo- ólánsamir að
lána fé, lóru gjörsamlega á haus-
inn og fnargir styttu sér aldur í
örvæntingu.
Lífskjarakostnaður hækkaði
ört um leið og tala sjálfsmorða.
23. september 1922 frömdu 36
manns sjálfsmorð í Ruhr-hérað-
inu einu af ótta við hungurdauða.
í desember 1922 þurfti 18 mörk
til að jafngilda verðgildi eins
pfennings fyrir stríð. Fátækt og
eymd varð hlutskipti þýzka borg-
arans. Ekkert gat stöðvað ferð-
ina niðu.r brattann. Verðgildi
marksins minnkaði viku eftir
viku, síðan með hverjum degi og
á hverri klukkustund.
Á páskunum 1923 var hægt að
fá eina góða máltíð á veitinga-
húsi fyrir 5000 mörk. Sex mánuð-
um síðar kostaði ein næpa xnillj-
ón mörk. Verzlanir hækkuðu
vöruverð daglega. . Verkamaður,
sem íengið hefði laun s£n gl'eidd
þrem vikum efUr á,. hafði. bók-
staflega unnið án þess að fá
nokkuð í aðra hönd. Hann stóð
með andvirði eins brauðsnúðs í
hendinni.
Niður í hyídýpið
Áfram var hrapað með stöðugt
vaxandi hraða. 1.000.000.000.000
(ein billjón) marka þurfti til að
hafa upp í jafngildi eins gull-
marks. Þýzki gjaldmiðillinn var
sem sagt orðin gjörsamlega verð-
laus. Þetta var árið 1923.
Geigvænleg nútíð
Núna er ágúst 1962. Við höfum
dr. Kcnrad Adenauer, prófessor
Framhald á blaðsíðu 10
Laugardagur 25. ágúst 1962
ÞJÓÐVILJINN — (5
,,:u. - (