Þjóðviljinn - 25.08.1962, Page 6

gMófnnuiNN
Otgefandi Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. —
Ritstjórar: Magnús Kjartansson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurð-
ur Guðmundsson (áb.) — Fréttaritstjórar: Ivar H. Jónsson, Jón
Bjamason. — Auglýsingastjóri: Þorvaldur Jóhannesson. — Rit-
stjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustig 19.
Sími 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 55.00 á mánuði.
Hvalfj arðarliættan
T frumvarpinu um „almannavarnir“, sem ríkisstjórn-
1 in flutti í þinglokin en guggnaði á, var prentuð
álitsgerð Holtermanns hershöfðingja. í inngangsorð-
um lýsir hershöfðingi þessi með þó nolkkru hispurs-
leysi þeim ógnum sem líklegt sé að dynji yfir Is-
lendinga sem þátttakendur í hernaðarbandalagi ef til
styrjaldar kemur. Og huggun hershöfðingjans er fyrst
og fremst herstjórnarleg: „Almannavarnir munu hvorki
geta hindrað eyðileggingu né tortímingu mannslífa,
en þær géta að verulegu leyti dregið úr tjóni og hindr-
að að slíkt tjóna hafi úrslitaþýöingu.“ Og svo lcemur
huggunin að reyna verði að bjarga forseta landsins og
ráðherrunum og einhverjum útvöldum alþingismönn-
um, undirbúa þurfi „allsherjarflutning fólks frá a.m.k.
5 km. svæði umhverfis Keflavíkurflugvöll. Flytja verð-
ur allt fólk sem ekki hefur lafsnauðsynlegum störfum
að gegna á þessu svæði til annarra staða, einnig ber
að leitast við að flytja húsdýr á brott,“ segir hers-
höfðingi ríkisstjórnarinnar. Og hann bætir við þessari
áminningu: „Athuga þarf, hvort ekki sé rétt að undir-
búa svipaðan brottflutning fólks frá svæðinu umhverf-
is Hvalfjörð, sem e.t.v. yrði notaður af Atlanzhafs-
bandalaginu sem flotahöfn.“
■\Tæsta ólíklegt má telja að hershöfðingi Atlanzhafs-
bandalagsríkis sé að fleipra með það út í bláinn,
hvaða staðir yrðu ef til vill notaðir af Atlanzhafs-
bandalaginu sem flotahöfn, og leggja á ráðin með
skipulagningu almenns brottflutnings af Hvalfjarðar-
svæðinu eins og landinu kringum Keflavíkurflugvöll,
ef hann hefði ekkert haft fyrir sér í þessu. Hershöfð-
ingjar strá varla slíkum upplýsingum í opinberar
prentaðar skýrslur nema að þeir gangi að því sem
gefnu að þarna eigi að verða flotahöfn, og meira að
segja að það verði ekkert hernaðarleyndarmál, held-
ur opinbert mál innan skamms. Þær fregnir sem nú
hafa verið birtar um sérstakar sjómælingar á svæðinu
milli Keflavíkur og Hvalfjarðar og um 140 km í vest-
urátt eru sennilega beinn undirbúningur að fram-
kvæmd fyrirætlunar bandarísku berstjórnarinnar uis
að gera Hvalfjörð að flotahöfn, en sú áætlun hefur
aldrei verið lögð til hliðar frá því í stríðinu. Það mun
enn í minni að í stríðslok krafðist Bandarí'kjastjórn
þess, þvert ofan í fyrri skuldbindingar, að íslendingar
leigðu þeim íslenzkt land undir þrjár herstöðvar, þar
á meðal Hvalfjörð, til 99 ára. Vegna þess að Sósíal-
istafloikkurinn átti þá hlutdeild í ríkisstjórn tókst að
afstýra því að látið væri undan þessari svívirðilegu
kröfu Bandaríkjastjórnar. En hún fór þá hina leiðina,
að reyna að ná því í áföngum sem ekki fékkst með
öðru móti, og upphófst harmsagan um undanlátssemi
Sjálfstæðisflokksins, Framsóknar og Alþýðuflökksins
við hinni bandarísku ásælni.
lVFú er svo komið, með Bjarna Benediktsson og Guð-
mund í. Guðmundsson, Gunnar Thoroddsen og
Gylfa Þ. Gíslason, sem ráðamenn ríkisstjórnar, að
engin landsréttindi íslendinga geta talizt örugg ef er-
lendir ,,bandamenn“ íslenzks afturhalds krefjast afsals
þeirra. Stig af stigi hefur verið látið undan banda-
rísku ásælninni, landhelgin svikin á vald brezku of-
beldismannanna og opnuð fyrir vestur-býzku „vinun-
um“ ljka, um leið og þessum erlendu ríkjum var gef-
ið íhlutunarvald um alla frekari stækkun landhelgi
Islands. Hœttan á því að ríkisstjórnin sé þegar búin
að ofurselja Hvalfjörð sem stöð fyrir kjarnorkukafbáta
og önnur lierskip Bandaríkjanna er mikil. Og sjálfir
hershöfðingjar ríkisstjórnarinnar játa nú að slík her-
stöð hljóti að verða skotmark þegar í upphafi styrj-
aldar og leiða tortímingarhœttu yfir landsmenn. Rík-
isstjórn sem vinnur slík verk af ásetningi eða aum-
ingjaskap verður að falla, og það má ekki bíða leng-
ur en til næstu kosninga. — s.
HJÁ RUSSNESKUM
Eftir ÁRNA
BER6MANN
Skyndimynd
Hvað sér útlendingur í
Moskvu af starfi hinnar rétt-
trúuðu rússaeateu kirkju?
Hann sér margar kirkjur með
-býsönskum laukturnum, sumar
einfaldar og tígulegar, aðrar
hlaðnar seinni tíma skrauti.
Hann getur gengið inn í þær
kirkjur sem staría og séð blasa
við sér íkonostas fyrir miðju —
gylltan vegg þar sem helgir
menn standa í gluggum sínum,
en Kristur konungur horfir yfir
. söfnuðinn ofan úr hvelfingu. En
á miðju gólfi og til hliðanna
eru sérstakar helgimyndir Maríu
(sem bera máski nöfn eins og
„Líkna þú mér í þraut“ og
„Gleði allra sorgmæddra“, og
geta þær gert kraftaverk sum-
ar), einnig Nikulásar og annars
tignarfólks og lýsa þessum
myndum mörg löng kerti sem
trúaðir hafa sett þar sér til
farsældar. Hinsvegar eru kvalir
fordæmdra kannske uppmál-
aðar úti við dyr — eða svo er
það í Valdimarskirkjunni í
Kíef.
Þarna getur þú séð skírn með
smu.rningu og prósessíu eða
venjulega messugerð: prestar og
djáknar ganga um síðskeggjað-
ir og síðhærðir með dimm-
rödduðum söng og fyrirbænum:
Herra miskunna þú oss‘ Það er
mjög erfitt að skilja þessa guðs-
þjónustu, en að lokum opnast
hliðið á íkonostas og út eru
bornir helgir dómar. Og roskn-
ar konur standa og krossa sig
og kyssa helgimyndirnar eða
gólfið fyrir framan þær. Það
gera trúaðir af því að mað-
urinn er svo líti.11 og auvirði-
legur fyrir drottni.
En aðfaranótt páska kemst
þú ekki, í kirkjuna inn því þá er
mesta hátíð rétttrúaðra. Ef þú
ert snemma á fótum, getur þú
séð prósessíu undir helgum
fánum, svonefndum horúgvum,
og bað er sungið á fornslaf-
neskri tungu kirkjunnar: Krist-
ur reis upp frá dauðum, sigraði
dauðann með dauða. Safnaðar-
fólk kyssir hvort annað og seg-
ir: Kristur er upprisinn. Já, í
sannleika upprisinn. Svo fara
menn hver til síns heima og
neyta kúlitsj, sem er nokkurs-
kon.ar jólakaka og paskha, sér-
kennilegs réttar úr eggjum,
sykri og rússnesku skyri.
Biskupinn
Svo sit ég í sérkennilegri bið-
stofu: inn um hálfopnar dyr sér
inn í venjulega skrifstofu með
vélritunarstúlkum og skja’a-
möppum en í einu horninu er
María með barnið í gylltum
ramma. Þar kom þrekinn mað-
u.r og svartskeggjaður, klæddur
víðri skikkju og sérkennilegri
fjólublárri húfu, á brjósti hans
hékk lít'il helgimynd í digri silf-
urfesti. Hann bauð mér til sæt-
is í stofu sinni, settist sjálfur
undir stórri ljósmynd af Alexí
pati'íarki og spurði almennra
tíðinda. Þetta var Nikcdím, erki-
biskup af Jaroslav og Rostof,
t Sovétríkjunum eru um 60 klaustur rétttrúnaðarkirkjunnar, en
hið frægasta þeirra er í Zagorsk, skammt frá Moskvu. Myndin
sýnir tvær kirkjur klaustursins, er önnur frá 15. öld en hin
frá 16. öld
fastur meðlimur hins heilaga
synods og yfirmaður þeirrar
deildar kirkjunnar sem fer með
samskipti við erlendar kirkjur.
Svona mikið skegg felur ald-
ur manna, en rödd erkibiskups-
ins og augu voru mjög ungleg.
Samt varð ég meir en lítið
u.ndrandi. þegar hann kvaðst
vera fæddur árið 1929: einhver
æðsti maður kirkjunnar er sem
sé 33 ára gamall. Hann tók eft-
ir þeísu, brosti kennimannlega
og sagði í mjög fáum orðum
atburðaríka ævisögu: Ég fædd-
ist órið 1929 í Rjazan, lauk
miðskóla, lærði tvö ár í kenn-
rraskóla. Árið 1947 gerðist
ég mu.nku.r, 1949' hlaut ég
prestvis.slu, biónaði í Jaro-
slavbiskuDsdæmi, var um skei.ð
ritari biskups, en lauk árið 1955
námi v;ð guðfræðiakademíuna
i Leníngrad, sem ég hafði
stundað u.tanskóla. Árið 1956
var ég sendur til Jerúsalem ng
varð ári siðar forstöðumaður
hinnar geistlegu rússnesku
sendisveitar þar. 1959 kom ég
h.eim aftur og veitti nú forstnðu
skrifstofu hans heilagleika
patríarksins; ári síðar varð ég
yf'rmaðu.r erlendu deildarinnar
og vígður til biskups; ég tók í
nóvember sama ár við Jaro-
slavsbiskupsdæmi þar sem ég
hafði einmitt hafið minn þjón-
ustuferil. Og í fyrra var ég
vígðu.r til erkibiskups og gerður
fastur meðlimur hins heilaga
synods ....
Ýmsar hliBar
starfsem-
mnar
•>-
— Hvert er skipulag rúss-
nesku rétttrúnaðarkirkjunnar?
— Stjómarhættir í kirkju
okkar byggjast á fornri hefð.
Æðsta stjórn hennar er í hönd-
um patríarksins af Moskvu og
hins heilaga synods sem í eru
fimm fastir meðlimir og þrír til
ákveðins tíma og er skipt um
eftir föstum reglum. Kirkjuþing
— sobor —, hefur úrslitavald í
kirkjulegum málum, en ekki
eru nein ákvæði til um það
hvenær það skal saman kvatt;
síðast i fyrra kom saman
biskupaþing. Synod velui' bisk-
upa, en biskupar útnefna sókn-
arpresta. 1 skifstofu patríarks-
ins eru deildir: ein sér um sam-
band við biskupsdæmin, önnur
um tengsl við erlendar kirkjur,
þriðja um fræðslumál, fjórða
um eftirlaun, fimmta um út-
gáfustarí.
— Hvernig er útgáfustarfsemi
háttað?
— Útgáfa kirkjunnar gefur út
messubækur og heilög rit; Bibl-
íuna gáfum við út árið 1956.
Auk þess kemur út mánaðar-
lega tímarit um kirkjuleg mál
og svo guðfræðilegt ársrit. (í
mánaðarritinu er m. a. annáll
kirkjulífs; þar stendur t.d.: „17.
júlí 'heiðruðu safnaðarmenn
kirkju Mikjáls erkiengils í
Pj atígorsk Stavropolbiskups-
dæmi) prest síns guðshúss, pro-
toérei f. Vassilí Sérebrjakof í
tilefni þess að fimmtíu ár eru
liðin síðan hann tók vígslu. í
hátíðaguðsþjónustunni tóku auk
þess þátt þjónar annarra kirkna
borgarinnar. 1 ávörpum lærðra
og leikra til júbilarans sögðu
menn einhuga frá miklumverð-
leikum hans og dyggri þjónustu
við Guðs Kirkju. Heillaóskir
bárust frá erkibiskupinum í
Stavropolsk, Antoní“.
— Guðfræðileg menntun?
— Kirkjan stýrir fimm ó-
æðri prestaskólum, svonefndum
seminai'íum, en ekki. man ég
ihve margir nemendur sækja þá,
einnig tveim guðfræðilegum
akademíum og munu rúmlega
200 stúdentar í hvorri. Náms-
tími er fjögur ár bæði í presta-
skóla og akademíu. Námsefnið
er allt guðfræðilegs eðlis, nema
hvað kennd eru forn mál:
fornslafneska, latína, gríska, he-
breska, og eitt af nýju málun-
um, ennfremur er stjórnarskrá
landsins skyldufag.
— Hvert er samband rúss-
nesku rétttrúnaðarkirkjunnar
við aðrar kirkjur?
— Rússneska kirkjan er með-
limur Heimskirkjuráðsins og
tekur þátt í Ekumenhreyfing-
Framhald á 10. síðu.
BALLET ESPAGNOL — GESTIR ÞJÓÐLEIKHÚSSINS:
OG DANSFLOKKUR HANS
Fyrir sex áru.m kom hingað
frægur dansflokkur spánskur
undir forustu Rosario, hinnar
snjöllu listakonu. Þótt gesta-
koma þe:si vekti. ckki þá at-
hygli sem mó.tt hefði ætla og
aðsókn rejmdist vonu.m minni,
ruddi Rosario engu að síður
brautina, vann hug og hjarta
þeirra er heyrðu og sáu. Nú
hefur listdans hinnar suðrænu
þjóðar unnið fullnaðarsigur á
landi hér enda er flokkur José
Greco enn glæsilegri og mann-
flei.ri og litadýrð og fjölbreytni
með afbrigðúm. Mér er til efs
----------------------------------
Ofreskja á kreiki — eða þjóðsaga íslenzku landnemanna í Manitoba
SKRIMSLID MANOPOGO
SÉST I MANITOBAVATNI
Blaðið „Sunday Times” í
London birti nýlega frétt um
þetta frá fréttaritara sínum í
Winnipeg, Fred Manor. Fer
grein hans hér á eftir í laus-
legri þýðingu:
1 þessari viku hefur skrímsl-
ið í Manitoba-vatni sézt tvisvar,
og er Manitoba nú örugglega
orðið fremst í flokki allra
skrímslis-staða. Bandarískur
sjónvarpsfréttamaður hefur Ijós-
myndað skrímslið, og tveim
dögum áður sáu fiskimenn ó-
Jcindina berum augum.
Manipogo er gælunafnið, sem
notað hefur verið um þetta
skrímsli síðustu hálfa . öldina.
Þetta er ekki nýr gestur við
strendur - Manitoba-vatns, sem
er geysivíðáttumikið og 124
mílui' á lengd. Landslag á þess-
um slóðum er mjög svipað og
í Norður-Skandinavíu. Sterk
litbrigði og óttaleg þögn hjúpa
skuggalegt og du.larfullt vatnið.
Ekkert rýfur kyrrðina nema
skrækir vatnafu.glanna og níst-
andi og dapurlegt kurr dúfn-
anna. Það virðist sjálfsagt að
í slíku landslagi birtist skrímsli
aftan úr grárri forneskju, og
Manipogo er hluti sagnanna,
sem ganga meðal Islendinganna
er numið hafa land á strönd
vatnsins.
Vísindamenn taka sagnir ís-
lendinganna af minni tortryggni
en blaðamenn. Fyrir tveim ár-
um sást Manipogo tuttugu sinn-
um. Þá skipulagði prófessor
James A. McLeod, yfirmaður
dýrafræðideildar Manitoba-há-
skóla. rannsóknarleiðangur til
norðanverðs Manitoba-vatns.
Prófessorinn sagði það álit sitt,
að mjög frumstætt forneskjudýr
gæti enn verið lifandi í Mani-
toba-vatni. Minnti hann í því
sambandi á sjávardýrið coelanc-
anth. og fleirj. ævaforn dýr, sem
álitin voru útdauð fyrir óra-
löngu en fundizt hafa síðustu
árin.
Þegar prófessor McLeod var
sýnd ljósmynd, er tekin var af
Manioogo, sagði hann: „Ef þetta
er ekki skrímsli, þá vildi ég
giarna vita, hver þremillinn
þetta er.”.
að nokkrir gestii' hafi vakið
einlægari hi'ifningu og ósjáf-
ráðari fögnuð, þéttskipað húsið
kveður við kvöld eftir kvöld af
klappi og húrrahrópum.
Listdansinn spánski er ekki
leikrænn í eðli sínu, hin stuttu
fjölmörgu atriði segja sjaldan
neina sögu, og upprunaleg
heimkynni hans veitingastaðir
og markaðstorg. 'En José Greco
gerþekkir sérkenni Spánverja
og þjóðlegan arf og hefur jafn-
an keppt að hinum æðstu mark-
miðu.m — í au.gum hans eru
þjóðdansarnir framar öllu list-
rænt hráefni, dýr efniviður sem
hann fullkomnar og fágar unz
úr er orðin skír heillandi list
og hefur öðlazt traustan þegn-
rétt á leiksviði. Segja má að
í dönsu.m Spánverja séu tilfinn-
ingarnar allt og hin innri glóð,
og sjálf ástin upphaf þeirra og
endii’, hinn eilífi leikur karls
og konu. að eldinu.m. Þessi ást-
arleikur er stu.ndum glettinn og
kíminn, stundum þrunginn
djúpri alvcru, og þó tíðast
miklum skaphita og ástríðu,-
þunga og jafnvel trylltum ofsa
— - þáð á öðrú fremur við urn
flamencodansana sem mestrar
hylli njóta utan Spánar, af-
kvæmi hinna blóðheitu tatara
i Andalúsíu. Sumir eru dans-
arnir fornrar ættar, enda aust-
rænir að uppruna, aðrir af
nýrri toga og íjölbreytni þeirra
drjúgum meiri en oftlega er
talið og ætla mætti fljótu
bragði — um það ber hin seið-
sterka sýning José Greoo ljósast
vitni.
Snilli listamannanna, algert
öryggi, gagngera þjáífun og
þrauthu.gsaða nákvæmni er ís-
lenzku.m leikgesti þýðingarlaust
Hinn spánski ballet-
flokkur José Greco
dansar „VERDIALES
DEL VALLE VERDE“
★ ★ ★
að reyna að ræða, allt virðist
fullkomnunin sjálf. Leiktjöld
notar Greco ekki hér á landi,
enda óþarfi, svo ótrúlega falleg-
ir og margbreytilegir eru bún-
ingar dansendanna og litirnir
valdir saman af óbrigðulli
smekkvísi. Ein litahljómkviðan
tekur við af annarri, en mest
ber á hvítu og rauðu, svörtu og
gulu. Tónlistin hrífur mann líka
iOg gleður, lögin oft Ijúfsár og
fögur og leikið undir dönsu.num
á píanó og gítara; sérstakar
söngkonur koma einnig við
sögu. Einkennilegur söngur
dansenda, lófaklapp, hróp cg
kcll og sér:.tæð beiting dymbl-
anna fcýr yfir annarlegu að-
dráttarafli., að ógleymdu hátt-
fösti' stappi fótanna sem öðru
frcmur einkennir spónskan
dans.
José Greco á mj.kið og merki-
legt starf að fcaki og kemur
bj.ngað u.mleikinn ástsæld og
frægð — stofnandi flokksins og
stjórnandi, dansskáld og snjall-
asti dansmaðu.r. Hann ber höf-
i'.ð og herðar yfir alla félaga
sína. hár og fríður og fagur-
limaður í nærskornum skart-
klæðum. og helztú. einkenni
hans fráibær, karlmennska, suð-
ræn grandezzr, þótti og reisn;
frrmkoman mikilúðleg og töfr-
and'. Hreyfingar hans og dans-
spor eru mjúk og tígu.leg í
sehn og vart verður lengra
kom’zt. í hnitmiðaðri tækni. Það
er ævi.ntýri líkait að fá að
kynnast ,,E1 Cortijo“, reiðmönn-
u.num fimm, hinu. stílhreina og
ma.ár'i bri'.ngna verki. sem fyrst
ger^' nnfn José Greco frægt u.m
heiminn, og um eindansa hans
ekV-í. minna vert, „Cana“ og
„Farruca“. Auðug kínmigáfa
hans birtist öðru fremur í
„Danza de Castilla", einu hug-
þekkasta og fegursta atriði
kvöldsins.
Fremst dansmeyjanna er Lola
de Ronda og dansar ýmist ein
eða ásamt . Jcsé Greco, tíguleg
og fögur, brosið heillandi og
hlýtt. Það er sjálfsagt að dást
að öllum dönsum hennar og þó
þykir mér „Cordoba“ bera af,
sjaldan nær skír list flokksins
eins hátt og þar. Dansar Lolu
de Ronda eru þrungnir alvöru,
en göfgi, fínleiki og djúpur
innileiki helztu einkenni hinn-
ar töírandi listakonu.
Freistandi væri að reyna að
lýsa að nokkru hinum mörgu
og ólíku dönsum og ræða
frammistöðu og sérkenni hinna
einstöku listamanna, en til þess
hvcrki þekking né rúm; hér
verður fátt eitt talið og af
handahófi. Allir eru meðlimir
flokksins þjálfaðir eindansarar
og ærnum kostum búnir — dans-
mennirnir karlmannlegii' og
fjaðurmagnaðii’ með suðrænan
eld í æðum, dansmeyjarnar yf-
irleitt hverri annarri fríðari og
mýkri í hreyfingum og flestar
gæddar ríku.m þokka æskunnar.
Ein hinna fremstu er Curra
Jiminez, heillandi í sjón og
raun og dansar meðal annars
,.Intermezzo“, atriði úr frægum
söngleik, með ótvíræðum glæsi-
brag óg lifandi þrótti. Þá vekur
fegurðardísin Lydia Torea verð-
skuldaða athygli í eldheitum
flamencodansi í „Veitingahús-
inu“, síðasta atriði kvöldsins,
há og grönn og fagurlimuð.
Algera sérstöðu hefur Pepita de
Arcos, hin mesta kynbomba, svo
talað sé á nútíðarmáli. ærið
Framhald á 11. síðu.
Laugardagur 25. ágúst 1962 — ÞJÓÐVILJINN — (/j
B) — ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 25. ágúst 1962