Þjóðviljinn - 25.08.1962, Blaðsíða 11

Baráttan við kaupgetuna

ÆW'
■mgmsz

m
; ;
il | WÉ w
' p
V 11 | |
• ;::;v::;:...
SKÁLDSAGA EFTIR HARPER LEE
Dill roðnaði og Jem sagði að
ég ætti að þegja — en það
var öruggt merki þess að Dill
hefði verið veginn og metinn.
Eftir þetta liðu sumarmánuðim-
ir rólega og ánægjulega. Við
lagfærðum holuna okkar, sem
við ihöfðum útbúið milli tveggja
risavaxinna mórberjatrjáa, sem
stóðu úti í garði, og lékum af
miklum móði sæg af leikrit-
um, sem við höfðum klippt og
skorið eftir okkar þörfum. Þá
var ágætt að hafa Dill: hann
lék hlutverkin sem mér voru
annars ætluð: apann í Tarzan,
herra Damon í Tom Swift og
þess háttar. Smátt og smátt
kynntumst við Dill sem vasaút-
gáfu af galdramanninum Mer-
lin, sem var með hugann fuH-j-hafði andað á þær. öll léynd
an, undarlegum heilabrotum og
hugdettum.
i ~~
En þegar við vorum komin
fram undir ágústlok var efnis-
valið orðið dálítið slitið vegna
eilífra endurteknnga, og það var
um það leyti sem Dill kom þvi
inn hjá okkur, að við ættum
að svæla Boo Radley út úr
fylgsni hans.
Dill var alveg gagntekinn af
Radley húsinu. Þrátt fyrir að-
varanir okkar og langar út
skýringar, dró það hann að sér
eins og tunglið vatn, en þó ekki
pær en að Ijósastaumum á
horninu, þar sem hann gat
horft á húshliðið úr hæfilegri
fjarlægð. Þar stóð hann svo
með sveran luktarstaurinn í
fanginu og starði og gaf hug-
myndafluginú lausan tauminn.
Radley húsið stóð þar sem
• vegurinn beygði snögglega, svo
að maður þurfti að rölta góðan
• spöl suðureftir áður en verönd-
in sást. Húsið var lágreist og
hafði eitt sinn verið hvítt; ver-
öndin var breið og dimm, og á
bakhliðinni voru grænir hlerar,
sem ilöngu voru upplitaðir og
minntu nú einna mest á gráu
flísarnar á garðstígnum. Fúnu
tréspænirnir sem þöktu þakið,
stóðu fram af þakskegginu á ver-
öndinni og stórar, gamlar eik-
ur vörnuðu sólinni að skína.
Sorglegar leifar af grindverki
stóðu riðandi framan við forgarð-
inn, þar sem Johnsongras og
„kanínu-tóbak“ döfnuðu vel.
Inni í sjálfu húsinu bjó ill-
gjarn draugur. Fólk fullyrti að
hann væri til í raun og veru
en við Jem höfðum nú aldrei
séð hann. Fólk hélt því lika
fram, að hann kæmi út á næt-
urnar þegar tunglið væri geng-
ið undir, og gægðist inrfim
gluggana í öðrum húsum. Þegar
azaleurnar kól og þær visnuðu,
þá var þaö vegna þess að hann
Fastir liðir eins og venjulega.
12.55 Óskalög sjúklinga (Ragn-
heiður Ásta Pétursdóttir).
14.30 1 umferðinni (Gestur Þor-
grímsson).
14.40 Laugardagslögin.
16.30 Fiör í kringum fóninn:
Úlíar Sveinbjörnsson
kynnir nýjustu dans- og
dægurlögin.
17.00 Þetta vil ég heyra: Frú
. . Unnur H. Eiríksdóttir
kaupkona velur sér hljóm-
plötur ,■
18.00 Lög fyrir ferðafóílt.
20.00 „Undir Dómnurn", smásagá
eftir Bjarna Benediktsson
frá Hofteigi (Erlingur Gísla-
son).
20.20 Hljómplöturabb: Gunnar
Guðmundsson.
20.50 Baldur Eiríksson frá Akur-
eyri flytur frumort ljóð.
21.05 Lög úr óperettum.
21.30 Leikrit: „Lýsing til hjóna-
bands“ gamanleikur eftir
Charles Lee. Þýðandi: Arni
Guðnason. Leikstjóri: Helgi
Skúlason.
22.10 Danslög. 24.00 Dagskrárlok ’ við hefðbundnar venjur í Mary-
afbrot og smásyndir í Marycomb
voru af hans völdum. Um tíma
voru allir bæjarbúar skelídir
vegna óhugnanlegra næturverka:
alifuglar og heittelskuð húsdýr
bæjarbúa fundust limlest; reynd-
ar var sökudólgurinn hann Addi
vitlausi, sem seinna drekkti
sér í Barkertjörninni, en fólk
gaut áfram augunum að Radley
húsinu og vildi ógjaman sleppa
sínum upphaflega grun. Enginn
svertingi vildi gangaframhjá hús-
inu að næturþeli heldur gekkalltaf
eftir gangstéttinni hinu megin
og blístraði hástöfum á meðan.
Skólinn í Marycomb lá upp að
bakhiiðinni á Radley lóðinni;
óvextirnir af stóru valhnetutrénu
féliu niður í skólagarðinn, en
ekkert barnanna snerti hneturn-
ar: Radley hnetumar voru ban-
eitraðar og dauðinn var vís þeim
sem át þær. R/ bolti lenti inni
í Radleygarðinum, var hann glat-
aður fyrir fullt og allt, engum
datt í hug að reyna að ná hon-
um.
Ógæfan sem grúTði yfir þessu
húsi átti upphaf sitt mörgum
árum áður en við Jem fædd-
umst. Radleyfólkið, sem hefði
verið velkomið hvar sem var i
bænum, forðaðist samneyti við
aðra, og slíkt er ekki fyrirgefið
í Marycomb. Það kom ekki i
kirkju, en þangað komu allir
góðborgaraf í Marycomb sér tii
dægrastyttingar; Þess í stað voru
haldnar andaktir heima. Það
kom varla fyrir að frú Radley
færi yfir götuna til að fá sér
morgunkaffi með einhverri af
grannkonunum, og tók að
minnsta kosti aldrei þátt i trú-
boðsfundunum. Herra Radley gekk
inn í bæinn klukkan hálftólf
á hverjum degi og kom til baka
aftur klukkan tólf á slaginu, oft
með stóran, brúnan bréfpoka,
sem nágrannarnir töldu víst að
héfði að geyma- n-ýhmduvörur
iianda fjölskyldunni. Ég hef
aldrei fengið að vita hvernig
Radley gamli vann fyrir brauði
sínu — Jem fullyrti að hann
..keypti bómull", en hjá honum
var það aðeins kurteisisorðalag
yfir að gera ekki neitt — og
herra Radley og konan hans
höfðu átt þama heima ásamt
tveimur sonum sínum eins lengi
pg nokkur mundi.
Dyr og gluggahlerar voru lok-
uð í Radleyhúsinu á sunnudög-
um, og það braut líka í bága
comb. Lokaðar dyr táknuðu
annaðhvort veikindi eða vont
yeður. Af vikudögunum var
sunnudagurinn notaður til kurt-
eisisheimsókna: frúmar voru i
lífstykkjum, karlmennirnir voru
í jökkum og börnin höfðu verið
Cærð í skó. En engum flaug i
hug að hægt væri að ganga upp
Radleyshúsinu .voru engin dyra-
og kalla „Góðan daginn". I
Radleyhsúinu voru engin dyra-
net: ég spurði Atticus einhvern
sinni hvort þau hefðu íeinhvem
tíma verið og Atticus sagði já,
en það hefði verið áður en ég
fæddist.
Að því er sagt var í nágrenn-
inu, þá kynntist yngri Radley-
sonurinn á unglingsárunum
nokkrum piltum af Cunningham-
ættinni frá Old Samum, fjöl-
mennri og marggreindri ættkvísl,
sem setzt hafði að í norður-
hluta Maycomb sýslu, og þessir
unglingar mynduðu með sér
flokk, sem segja mætti að ætti
eitthvað örlftið skylt við óaldar-
flokk. Ekki gerðu þeir mikið af
sér, en þó nóg til þess að bæj-
arbúar ræddu um þá sín á milli
og varað var við þeim opinber-
lega úr ekki færri en þrem pré-
dikur.arstólum. Þe’r hímdu fyrir
utan rakarastofuna, þei.r fóru á
dansleikina í spilvíti staðarins
v‘ð fljótsbakkann: Daggardropa-
kránni, og þeir gerðu tilraunir
með heimabruggað whiský. Þó
var enginn í Marycomb sem
hafði hugrekki til að segja herra
Radley, að sonur hans hefði lent
í slæmum félagsskap.
Eina nóttina var fjörið með
meira móti og piltamir óku með
ofsahraða urn torgið í gömlurn
lánsbíl, veittu mótspymu þegar
afgamli næturvörðurinn í Mav
comb. herra Conner, ætlaði að
taka þá fasta, og læstu hann
inni í þinghúsinu. Allir bæjar-
búar voru samamála um að eitt-
hvað þyrfti að gera. Conner
fullyrti að hann þekkti þá alla
saman, hvem einn og einasta,
og hann var staðráðin í því að
láta koma þeim í koll, svo að
það endaði með því að piltarnir
voru dregnir fyrir dðmstól og
ákærðir fyrir óviðeigandi fram-
komu, röskun á næturfriði bæj-
arbúa. líkamsárás og ósæmilegt
orðbraað í viðurvist dömu. Dóm-
arinn sourði Conner, hvað fæl-
ist í síðasta atriði ákærunnar
ns Con.ner svaraði, að beir hefðu
hölvað og ragnað svo ferlega, að
hann væri sanr.færður um að
hver einasti kvenmáður i
Maycomb hefði heyrt til þeirra.
Dómarinn ákvað að senda pilt-
ana á Ríkisskóla fyrir munaðar-
leysingja, sem unglingar eru
stundum sendir á án annars til-
efnis en þess að það þarf að
sjá þeim fyrir fæði og húsnæði;
þetta var ekki uppeldisstofnun,
ekki fangelsi og engin vansæmd
í að dveljast þar. En herra Rad-
ley var á öðru máli. Hann sagði
að ef dómarinn vildi‘leysa Arthur
undan þessari refsingu, þá skyldi
hann, Radley sjálfur, sjá til þess
að Arthur stæði ekki framar
fyrir óspektum. Dómarinn vissi
að herra Radley stóð alltaf við
orð sín og féllst fúslega á þetta.
Framhald af 4 síðu.
líkcL, því hún gerði engar alvar-
legar tilraunir til að leysa deil-
una. Hér var af hálfu ríkis-
stjórnarinnar um. að- ræða. þátt
í baráttunni gegn bættum lífs-
kjörum.
Hin mikla síldveiði í sumar
og sú aukna kaupgeta, sem
þrátt fyrir allt leiðir af henni,
hafa skapað mikla erfiðleika í
stjórnarherbúöunum. „Viðreisn-
in“ er í hættu. Kjaraskerðingar-
stefnan er að mistakast. Nú
verður að gera nýjar ráðstafan-
ir til að draga úr kaupgetunni.
Mikið fjaðrafok er í stjórnar-
herbúðunum og sundurþykkja
mikil. Tvennt mun einkum hafa
komið til greina sem bjargráð
„viðreisnarinnar“: vaxtahækk-
un í 16% og ný gengislækkun.
Hversu lengi ætlar þjóðin að
þola þessa stjórn, sem leggur
allt kapp á að snúa góðæri í
hallæri?
Margir renna vonaraugum til
verklýðshreyfingarinnar og
vænta þess, að hún reisi hér
skorður við. En verklýðshreyf-
ingin hefur verið furðu at-
hafnalítil. Auðvitað átti hún að
svara hverri árás með tafar-
lausri gagnárás. En hvers vegna
hefur hún ekki gert það? Mér
finnst svarið liggja í augum
uppi. ítök stjórnarílokkanna í
verkalýðshreyfingunni eru svo
mikil, að hún er ekki fullfær
til þeirra stórátaka, sem gera
þarf til að hnekkja kjaraskerð-
ingarstefnunni. Nægir í því
sambandi að minna á yfirráð
stjómarliða í ýmsum stærstu
verklýðsfélögum s.s. Iðju, félagi
verksmiðjufólks i Reykjavík,
Sjómannafélagi Reykjavíkur og
Verkakvennafélaginu Fram-
sókn. Fyrsta skilyrðið, sem
uppfylla þarf til að unnt sé að
kollvarpa kj araskerðingarstef n-
unni. er að eyða áhrifum
stjórnarliðsins í verklýðshreyf-
ingunni.
í haust verður háð Alþýðu-
sambandsþing. Kosningar til
þess verða vafalaust mjög fast
sóttar og mun stjórnarliðið
leggja á það ofurkapp, að ná
yfirráðum: yfir heildarsamtök-
. unum«util að. geta.. tcyggt_þau. al-
gjörlega undir stjórnarstefnuna.
Meðlimir verklý^sfélaganna
’þurfa því að vera vel á verði
og kjósa enga á sambandsþing,
sem ekki er fullvíst, að séu ein-
arðir andstæðingar „viðreisnar-
innar“ og kjaraskerðingarstefn-
unnar.
Meðal annars vakir það fyrir
ríkisstjórninni, að halda kaup-
getunni í skefjum til að laða
erlent fjármagn inn í landið.
Hún hugsar sér að fá erlenda
auðhringi til að reisa hér iðju-
ver og á auöveldara með að
sannfæra þá úm að það sé arð-
vænlegt, ef kaupgjaldið er lágt.
Ríkisstjórnin stefnir markvíst
að því, að láta erlend auðfyrir-
tæki leysa hina aldagömlu at-
vinnuvegi okkar af hólmi. Þau
eiga að hagnýta fiskimið okkar.
Þau eiga að eiga fiskvinnslu-
stöðvarnar, þau eiga að nýta
orkulindir landsins. íslending-
ar eiga aðeins að vera vinnu-
lýður í þjónustu útlendinga. Að
þessu er stefnt með fvrirhug-
aðri þátttöku Islands í Efna-
hagsbandalaginu.
En látum þetta aldrei verða.
Losum okkur við þá ríkis-
stjórn, sem hefur það að höf-
uðmarkmiði, að leggja hömlur
á framtakssemi íslendinga eg
að skerða kjör og sjálfsbjargar-
möguleika bóndans í sveitinni,
sjómannsins á miðunum, verka-
mannsins á mölinni og yfirleitt
allra starfandi manna anda og
handa.
Losum okkur sem fyrst við
þá ríkisstjórn, sem leggur ofur-
kapp á að snúa einhverju mesta
góðæri, sem við þekkjum, í
hallæri.
Látum ríkisstjórnina bíða
hcrfilegan ósigur í stríði hennar
við velmegun fólksins.
(„Austurland").
JOSÉ GREC
iFramhald af ^ siðu.
skapmikil og búin dramatískum
þrótti; flestir eru dansar hennar
öfgakendir og gamansamir,
kímnin safamikil og sterk.
Sýnilega athygli og hrifningu
áhorfenda vöktu þau Gitallino
Heredia og Maribel de Cirez, þó
ekki séu há í loftinu; þau
dansa jafnan saman, glettin og
spaugsöm með afbrigðum og
fléstum fimari og mýkri í
hreyfingum. Þá er Antorio
Monllor nærri ótrúlega lima-
mjúkur og mjög geðþekkur í
allri framgöngu, frægur ball-
ettdansari frá Barcelona, og
vekur mikla kæti og hrifningu
í skringilegu gervi tuskubrúð-
unnar í stuttum skemmtidansi
sem á ætt sína að rekja til
málverksins fræga eftir Goya;
og dansar tilbrigðin í fallegum
hjarðamannadansi írá Anda-
lúsíu með sérstökum ágætum.
Litríkir hópdansar og fjöri
þrungnir skipa mikið rúm á
dansskránni — syrpur þéssar
eru frá hinum ýmsu og ólíku
héruðum Spánar í norðri,
austri og suðri og bregða með
sínum h'ætti1 skærri töfrabirtu
yfir þjóðleg sérkenni hinna
sögufrægu landshluta. Kvöldið
hefst á gamansömum og mjög
hugþekkum dönsum frá Galisíu
á Norðvesturspáni, þar nýtur
sín ágæta vel ríkur þokki
hinna mörgu glæsilegu dans-
enda. Þá kynnumst við hátíð-
legu og litauðgu brúðkaupi í
Valencia á Austurspáni, dans-
arnir eru jota, fjörmiklir en
virðulegir þjóðdansar Aragón-
íu. Að hléi loknu er sem við
komum í annan heim, leikurinn
berst alla leið til Baskahéraðs-
ins á Norðúrspáni og þar virðist
flest annarlegt og framandi,
bæði búningar og dansar, og
sérstæður blær yfir öllu. Ein-
dansari og aðalhetja hinnar
þróttmiklu og sérkennilegu
danssyrpu er Juan-Mari Asti-
garraga, mesti og glæsilegasti
stökkmaður flokksins, og er þá
mikið sagt, og í öllu sannur
fulltrúi karlmennsku og hreysti,
en hvergi er ríkari áherzla lögð
á þá hluti; forneskjulegur og
tilkomumikill er sverðdans
Baska cg algerlega einstæður.
Kvöldið endar á stórri syrpu
eldfjörugra flamencodansa —
við erum stödd á veitingahúsi,
dansendurnir sitja í hálfhring
og hvetja óspart hvern annan
með háfæru lófataki, tóta-
stappi, söng og mögnuðum
eggjunarorðum; allir verða að
dansa og skemmta og gera sitt
ítrasta hver af öðrum. Dansinn
verðu.r æ ofsafengnari og tryllt-
ari, og loks ■ birtist meistarinn
sjálfu.r og lýkur dansinum með
margsnjöllum og virðulegum
hætti: tjaldið f’ellur og sam-
stillt, ákaft og innilegt . lófa-
klapp óhorfenda fylíir salinn
langa hríð. þeir hylla fyrst og
fremst José Greco og síðan
dansflokkinn allan ásamt hin-
um snjöllu gítarleikurum og
söngkonum. að Roger Machado
ógleymdum, hinum aldraða og
mikilhæfa undirleikara og tón-
listarstjóra. Það er hátíð í Þjóð-
leikhúsinu um þessar mundir.
A. Hj. j.
Laugardagur 25. ágúst 1962 — ÞJÓÐVILJINN — (] Jj