Þjóðviljinn - 02.10.1962, Blaðsíða 6

(MÓÐVIUINN
Otgeíandi Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. —
Ritstjórar: Magnús Kjartansson, Magnús Torfi Ölafsson, Sigurð-
ur Suðmundsson (áb.) — Fréttaritstjórar: Ivar H. Jónsson, Jón
Bjarnason. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja:
Skólavörðustíg 19. — Sími 17-500 (5 b'nur). Áskriftarverð kr.
65,00 á mánuði.
SeSjendum ísienzkrar
landhelgi éréff
Oræsni og yfirdrepsskapur mega heita meginein-
kenni pistla þeirra í Morgunblaðinu sem nefndir
eru „Reykjavíkurbréf“ og mynda eins konar verald-
lega útleggingu á sunnudagsspjallinu annars staðar í
blaðinu. Efcki mun auðvelt t.d. að komast öllu lengra
en á sunnudaginn var, en þá er m.a. verið að hugleiða
hvað „kommúnistar“ á íslandi gerðu ef þeir hefðu til
þess völd. Og dæmið sem valið er, gæti að vísu bent
til þess að greinarhöfundi væri enn ekki alveg rótt
vegna verka núverandi stjórnarflokka í landhelgis-
málinu. Hann segir: „Hætt er við að fljótlega mundi
þá 'gleymast að til væri nokkuð sem héti íslenzk land-
helgi. Rússunum myndi heldur ekki finnast ósann-
gjarnt að þeir fengju að 'hirða þessa þyrsklinga hér
við landið fyrir það að verja okkur gegn auðvalds-
sinnum“.
Cegja má að það sé einkennilegt hvernig; höfundur
^ Reykjavíkurbréfsins velur þessar getsakir í garð
andstæðinga sinna. Hann gerir sér leik að því að tala
um snöru í hengds manns húsi. Skyldi Morgunblaðið
halda að íslendingar séu með öllu búnir að gleyma
því, hvernig algjörum sigri Islendinga í baráttunni um
tólf ma'lna landhelgina var snúið í undanhald þegar
Sjálfstæðisflokkurinn og Alþýðuflokkurinn sömdu um
’það við erlend-ar ríkisstjórnir að hleypa flota ofbeldis-
ríkisins Bretlands og síðar Vestur-Þýzkalands inn í
fólf mílna landhelgina? Illa hefur gengið að sannfæra
Ísiendinga um að þetta vesæla undanhald hafi verið
„stórsigur" í landhelgismálinu, eins og Morgunblaðið
og Alþýðublaðið reyndu. Flestum landsmönnum var
það -ljóst, að hér voru tveir íslenzkir stjórnmálaflokk-
ar ibemlírtis að vinna gegn íslenzkum málstað, vegna
jjuay þess að þeirm^átu meira „vináttu“ og „samstarf“ þeirra
storveida sem^böfðust gegn íslendingum í landhelgis-
málinu. 8[ ■
TJöfundur Reykjavík’urbréfanna, sem talið er að sé
Bjarni Benediktsson, og samsektarmenn hans að
landhelgissvikunum töldu „sigurinn“ fólginn í því,
að Ihinum erlendu fiskiflotum yrði ekki hleypt inn í
landhelgi íslands nema til þriggja ára. En nú hafa
sömu flokkarnir sem stóðu að landihelgissvikunum
hafið ískyggilegt baktjaldamakk við erlenda valda-
menn um aðild íslands að Efnahagsbandalagi Evrópu.
Það baktjaldamakk virðist svo langt komið, að einn
mesti valdamaður bandalagsins, Konrad Adenauer,
hefur hvað eftir annað nú undanfarið talið aðild ís-
lands afráðið mál. Takist Sjálfstæðisfilokknum og Al-
þýðuflokknum að innlima ísland í Efnahagsbandalag
Evrópu „er hætt við að fljótlega myndi gleymast að
til væri nokkuð sem héti íslenzk landlhelgi“, svo við-
haft sé orðalag (Morgunblaðsins. Eitt meginatriði
þeirra breytinga, sem þá yrði á aðstöðu Íslendinga
er að landhelgi íslands yrði opnuð upp á gátt jyrir
öllum aðildarríkjum Efnahagsbandalagsins, og þeir
hefðu ekki einungis allan rétt til jafns við íslendinga
að veiða þar, heldur hefðu auðhringar þessara rífcja
allan rétt til að setja á stofn fyrirtæki á íslandi, til
útgerðar, fiskvinnslu eða hvers annars sem þeim sýnd-
ist. Og blaðrið um „undanþágur“ og „sérstöðu“ er ekk-
ert annað en blekkingablaður. Þannig hefur Norð-
mönnum verið sagt afdráttarlaust, að aðild þeirra að
Efnahagsbandalaginu verði að þýða algert jafnrétti að-
ildarríkjanna í norskri landhelgi eftir nokkurra ára
„aðlögunartíma".
Ckyldu ekki getsakir innlimunarmanna varðandi ís-
^ lenzka landhelgi og „kommúnista“ þykja nokkuð
holhljóma og hræsniskenndar þegar málsatriði eru höfð
í huga? — s.
f
I
1
I
8
8
I
i
1
I
I
i
8
f
I
1
1
I
E
I
I
I
I
I
1
1
8
I
I
I
I
I
I
I
i
I
8
8
1
I
8
f
I
I
8
I
8
i
8
i
8
I
8
I
i
f
8
I
I
I
I
Einn mesti tónsmiður Þýzka-
lands, Hanns Eisler lézt 6.
september s.l. Hann er fæddur
inn í borgarastétt, en snérist
strax á öðrum áratug aldarinn-
ar sem fysti þýzki tónsmiður-
inn til liðs við verkalýðshreyf-
inguna og gerði málstað henn-
ar 'Sem fyrsti þýzki tónsmiður-
tengt uppvexti hinnar byltingar-
sinnuðu þýzku verkalýðshreyf-
ingar undir forystu Kommún-
istaflokks Þýzkalands. Á naz-
istatímanum barðist hann af
öllum mætti fyrir sameiningu
verkalýðshreyfingarinnar og
samvinnu hennar við aðra and-
fasista gegn nazistum. Hann
barðizt á Spáni gegn fasisman-
um sem á útlegðarárum sín-
um, hvort sem hann dvaldi í
Austurríki, Danmörku eða USA.
Hann er höfundur eins fræg-
asta baráttusöngs verkalýðsins
við texta Brechts: Einheits-
frontlied (EiningarfyIkingarlj óð).
Eftir útlegðina var hann einn
af þeim fyrstu sem snéru til
baka til að byggja upp frið-
samlegt Þýzkaland. Hann samdi
við texta Johannes R. Becher
þjóðsöng DDR og með lögum
sínum og verkum flutti hann
verkalýðnum og sérstaklega
æskunni kjark og baráttuvilja
við uppbyggingu sósíalismans.
Hann var einn þeirra, sem
starfaði með Brecht frá upphafi
við myndun hins sögulega
raunsæjá leikhúss og samdi
lög við sum leikritin hans m.a.
Líf Gálilei, Móðirin, einnig við
Vetrarorustuna eftir Becher
o.fl.). Hann myndaði með Ijós-
leik sínum og túlkunarformi
hinn svokalaða „Eislerstíl",
byrjun á myndun nýs sósí-
alsks raunsæisstíls. „Ég hef íagt
mig fram við það allt frá æsku
minni að semja hljómlist í þágu
sósíalismans. Það var oft erf-
itt og mótsagnakennt verkefni.
En mér virðist það vera fyrir
listamenr. okkar tíma hið eina
verðu.ga".
í dag verður hann borinn til
grafar. Forystumenn verka-
lýðsins og menningarmála
standa heiðursvörð við börur
hans í Ríkisóperunni og verka-
lýðu.rinn allur þakkar honum
starf ihans.
Raddir samherja
Berliner Ensemble: Félagiokk
ar, Hanns Eisler er látinn. Þessi
skelfilega frétt barst okkur á
miðri æfingu að „Dagar komún-
u.nnar" sem hann hafði yfir-
gefið nokkrum mínútum áður.
Syngjandi lög hans, þar sem
byltingin birtist svo nærstödd,
finnst okkur lát hans sérstak-
lega óskiljanlegt . . . Það er
eins og Brecht hafi ort „Lof
um byltingarsinnann“ um vin
sinn Hanns Eisler:
Hinir þreklausu berjast ekki.
Hinir styrkari
berjast ef til vill stundar-
langt.
Þeir sem eru enn máttmeiri
berjazt mörg ár, en hinir
þróttmestu berjast allt sitt
líf, þeir eru ómissanlegir.
Paul Dessau, sem m.a. samdi
í frelsisstriðinu á Spáni hinn
heimsfræga baráttusöng „Die
Thalmann-Ko’.onne“ os iög við
leikr.it Brechts „Móðir Courage
og börn hennar“ segir við lát
Eslers: Sérhver nóta Hanns
Eislers er helguð stéttabarátt-
u.nni ....
Á hinum miklu byltingartím-
um reif hann sig lausan frá
hinni venjulegu hljómlista-
framleiðslu hljómleikasalanna
og varð samherji öreigan-s með
hljómlist sinni. Hann skrifaði
fyrir götuna og á hættunum
hljómar hljómlist hans og mun
áfram hljóma.
Mýrardátasöngur
er afar innihaldsríkur og á-
hrifamikill verkalýðssöngur,
enda þekktur um allan heim.
,Hér segir Eisler frá orsökum
og kringumstæðum sem leiddu
til myndunar hans og skýrir frá
hlutverki hans fyrir þá sem
sköpuðu hann og fyrir verka-
lýðinn allan:
Papenburg voru fangabúðir
í Austurfríslandi. Þar voru
fimm þúsund þýzkir verkamenn^,
fangar. Umhverfi fangabúðanna
var aðeins auðn og dapurleiki,
hvergi annað en mýrar og heið-
ar að sjá. Fangarnir voru not-
aðir til mýrarvinnu og grófu
þeir þar áveituskurði. Fang-
arnir urðu að marsera tvo tíma
til vinnustaðar og tvo til baka
til bragganna. Vinnan var af-
arerfið; fangarnir urðu að
standa í hnéháu vatni og grafa
í skurðinum með þungum
skóflum allan daginn. Þessi
starfi telzt til erfiðustu vinnu.
Fangarnir fengu auk þess eng-
in stígvél eða vettlinga, svo
að alls konar veiki þreiddist út
á meðal þeirra, gigtveiki og
gigtarflog, hjartasjúkdómar, út-
brot og kýli. Meðferð gæzlu-
liðsins á föngunum var sú gróf-
asta sem hugsazt getur, fæðið
vesallegt.
Til að kvelja fangana enn
meira var þeim bannað að
reykja; aðeins tvo eftirmiðdaga
á viku, miðvikudaga og sunnu-
daga, var þeim leyft að reykja.
iHræðileg var gangan til og
frá vinnunni. Einkum var heim-
gangan með þung vinnutækin
ógurleg og margir féllu en voru
reknir áfram með höggum
ibyssuskefta gæzluliðsins.
Þannig var aðstaða hinna
fimm þúsund öreiga, kommún-
ista, sósíalista, óflokksbund-
inna og örfárra menntamanna,
sem skópu sér sjálfir hinn
stórko-stlega verkamannasöng-
Þessi söngur, sem þarna skap-
aðist nefndist „Mýrarhermenn-
irnir“ og textinn varð að vera
þannig, að hægt væri að syngja
hann fyrir gæzluliðinu. Hann
varð að.vera í dulargerfi. Söng-
urinn myndaðist ekki sjálfkrafa
eins og borgaralegir þjóðlaga-
fræðingar myndu halda. Það
var skipulagður hópur fang-
aðra manna sem skóp þennan
söng.
Hver var höfuðtilgangurinn
með þessum söng? Hvers vegna
gerðu fimm þúsund öreigar,
sem hvorki höfðu getað numið
braglist né Ijóðlist sér það
ómak að vera að semja þennan
söng? Hvers vegna hafa
þeir fundið sig þvingaða
til þess og hvers vegna
hafa þeir samið svo
stórkostlegan‘söng, að við bylt-
ingarsinnaðir tónsmiðir tökum
ofan hatt okkar fullir undr-
unar og aðdáunar? Fyrir okkur
byltingarsinna kemur það ekk-
ert á óvart, hversu feikna kraft
samstilltur hópur öreiga með
stéttarvitund getur haft — einn-
ig á menningarstiginu. Söngur-
inn hefur hjálpað hinum sár-
börðu, uppgefnu hungruðu fé-
lögum á göngunni og gefið
íbúunum og gæzluliðinu stór-
fenglega mynd af þrjózku, krafti
og óbundinleika. Ef að fylking
fanga söng, þá var sá söngur
bannaður af héraðstjóranum,
þótt ekki væri hægt að færa
sönnur á að söngurinn hefði
pólitískan tilgang. En það var
Hera
Fyrir nokkrum dögum hóf
nýr og nýstárlegur leikflokkur
göngu sína í Tjarnarbæ, Leik-
hús æskunnar, stofnað af
þremur tugum kornungra á-
hugamanna og kvenna,. Þó að
stefnan virðist ekki enn að
fullu ráðin og framtíðin í nokk-
urri óvissu má vænta giftu-
drjúgs og fjölþætts starfs af
hinu nýja félagi er stundir
líða, þar mun æskufólki gefást
þess langþráður kostur að
stæla kraftana og stefna á
brattann, koma fram á leik-
sviði og kynnast leikmenntum
1 l'fandi starfi, skemmta sér og
öðrum og komast til þroska.
Það er kjarngott og hugtækt
verkefni sem Leikhús æskunn-
ar velur sér hið fyrsta sinn,
en ‘Um leið örðugt viðfangs á
ýmsa ilund: útvarpsleikurinn
„Herakles og Áglasfjósið" eftir
Sv'sslendinginn Friedrich
Dúrrenmatt, einn af svipmestu
höfundum samtímans og snjall-
astan þeirra leikskálda sem nú
rita á þýzka tungu, að landa
hans Max Frisch ógleymdum;
en leikhúsin íslenzku hafa
sniðgengið verk hans með öllu,
hyað sem veldur. Sjónleikir
hins sérstæða skálds og ó-
g) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 2. október 1962