Þjóðviljinn - 23.10.1962, Blaðsíða 9

ÞJÓÐVIL.TINN
FISKIMÁL - - Eftir Jóhann J. E. Kúld I
Islenzku mesta n ir síldariðnaður lauðsynjamálið
' . .. - ■■■' • % . . :■;•' V ... . •■',;■ Æ.'i ;j?.\ .- A ‘ . ■ ■*••• ;> v • . • • • íi ~ i'- '■ ■,..-•• ■ ffi;?'?•*...'s-,.:s^r :•■-•- v ‘ ■■•% . .-■'
Júlíönuvon í Grænlandi, hclzti útgerðarbær landsins, þar sem Grænlendingar sjálfir eru
farnir að taka rekstur fiskveiðanna í eigin hendur.
í dag er það eitt sem íslenzku
þjóðina skortir meira en allt
annað. en það er að fullvinna
í markaðsvöru þau hráefni
sem til falla hj á okkar höfuðat-
vinnuvegum, sjávarútvegi og
landbúnaði. Hér er af mörgu
að taka og margt sem þarf að
gera. En þó er eitt verkefni
sem áreiðanlega er mest að-
kallandi og þolir minnsta bið,
en það er að komið verði á
fót margvíslegum iðnaði sem
fullvinnur í markaðsvörur
margskonar, til manneldis,
okkar dýrmætu síld. Ef á þessu
verkefni verður tekið öruggum
tökum á næstu árum, þá get-
ur þessi iðnaður tekið á móti
allri þeirri fólksfjölgun sem
bætist við á íslenzkum vinnu-
markaði, næstu árin.
Það er fásinna þekkingar-
snauðra manna á þessu sviði,
þrátt fyrr öll háskólapróf sem
þeir kunna að hafa, ef þjóð-
inni er ráðlagt að hlaupa frá
óleystum aðkallandi verkefn-
um okkar gömlu höfuðatvinnu-
vega yfir í stóriðju sem útlend-
ingum er ætlað að stofnsetja
til að brauðfæða nokkurn
hluta alþýðunnar við sjávarsíð-
ima. Eg er ekki á móti nýjum
Reikningsbék
haldsskólum
Nýlega er komin út á vegum
Ríkisútgáfu námsbóka Reikn-
ingsbók handa framhaldsskól-
nm, II. hefti, eftir Kristin Gísla-
son, gagnfræðaskólakennara. —
Bók þessi, sem er 251 bls., er
einkum ætluð nemendum í IX.
bekk gagnfræðaskóla, enda er
efni hennar valið með hliðsjón
af fyrirmælum námsskrár um
námsefni á því aldursskeiði. I
bókinni er m.a. fjallað um já-
kvæðar tölur og neikvæðar,
jöfnur, þríliðu, vaxtareikning,
próseritureikning, flatarmál,
rúmmál og meðaltalsreikning.
Síðasti kafli bókarinnar er um
almenn viðskipti. Þar er gerð
nokkur grein fyrir einfaldri
reikningsfærslu og notkun tékka
og víxla. Auk þess eru sýnd
dæmi um póstávísanir. póstkröf-
ur og algengar kvittanir. Flest
af þessu er nýmæli, sem hafa
atvinnugreinum í íslenzkum
þjóðarbúskap, en ég vil að við
leysum sem allra mest af hin-
um óleystu verkefnum í okkar
gömlu undirstöðuatvinnuveg-
um, áður en, íslenzkú vinnu-
afli er ráðstafað- til annarra
síður nauðsynlegra hluta. Og
ég er algjörlega mótfallinn þvi,
að hér verði ráðizt í stórvirkj-
anir okkar dýrmætu fallvatna
fyrir erlenda auðhringa, sem
flytja mxmdu gróða sinn úr
landi, svo þjóðin sem skapaði
þennan gróða stæði fátækari á
eftir en áður, bæði að verald-
legum og andlegum auði.
Efnaiðnaður í stórum stíl getur
beðið á íslandi, þar til þjóðina*
vantar hann og er fær um að
koma honum af stað án þess
að vinnuaflið sé tekið frá at-
vinnugreinum sem meiri þýð-
ingu hafa nú fyrir vöxt þjóðar-
búsins.
Mér til mikillar gleði, hef
ég orðið var við, að skilningur
á þessum málum fer stöðugt
vaxandi meðal fólks við sjávar-
síðuna. og ef svo heldur fram
í þessum efnum sem nú horfir
á því sviði, þá verður þess
vonandi ekki langt að bíða að
góður skriður komist á fram-
kvæmd þessara mála. En til
þess að svo verði þarf fólkið,
hinn óbreytti kjósandi, að
fylkja sér um þetta mál og
bera það fram til sigurs. Þetta
er fyrst og fremst mál fólksins,
ekki bara þess fólks sem lifir
og starfar á íslandi í dag, held-
ur einnig þeirra óbomu kyn-
slóða sem erfa eiga landið.
----------------------------$
handa fram-
nýkomin út
ekki verið áður tekin til með-
ferðar í reikningsbókum fyrir
nemendur á skólaskyldualdri. —
Til þess er ætlazt, að allflestir
nemendur geti haft full not af
bókinni, þrátt fyrir misjafna
námshæfni. í því skyni eru við-
fangsefnin skvrð ýtarlega i
byrjun hvers kafla og dæma-
forða bókarinnar skipt í flokka,
svo að auðveldara sé að velja
viðfangsefni við hæfi hvers
nemanda.
Um 90 skreytingar og skýr-
ingamyndir eru í bókinni, teikn-
aðar af Halldóri Péturssyni, list-* 1
málara og Þóri Sigurðssyni,,
teiknikennara.
í ráði er að gefa síðar út sér-
stakt dæmasafn til notkunar
með reikningsbók þessari.
Prentun bókarinnar annaðist
ísafoldarprentsmiðja h-í.
Laxaeldi í Noregi
Mikil grózka er nú sögð vera
i laxaeldi hjá frændum vorum
Norðmönnum. Fjörutíu uppeld-
isstöðvar fyrir lax eru nú
starfræktar í Noregi og 100
stöðvar eru í byggingu. Upp-
eldisstöðvarnar í Sykkylven
og í Vestrafirði á Suður-Mæri,
eru taldar standa þarna mjög
framarlega, og hafa ýmsir er-
lendir sérfræðingar £ laxarækt
heimsótt þær í ár, eftir því sem
norsk blöð herma.
í Noregi eru nú uppi hávær-
ar raddir um það, að lax- og
silungsveiði ásamt fiskuppeldi
verði framvegis látið heyra
undir sjávarútvegsmálaráðu-
neytið í staðinn fyrir landbún-
aðarráðuneytið eins og nú er.
Kröfur sem miða í þessa átt,
hafa verið samþykktar hjá
ýmsum samtökum, fiskimanna
og norskrar útgerðar. Fræðsla
um fiskuppeldi, sérstaklega lax-
og silungsrækt er nú veitt í
norskum búnaðarskólum.
Grænlenzk útgerð
Á s.L ári stofnuðu nokkrir
Grænlendingar í Júlíönuvon
með tilstyrk Grænlandsstjórn-
ar fyrsta útgerðarhlutafélagið
þar í landi. Hlutafélag þetta
festi síðan kaup á norska línu-
veiðaranum Longva og hefur
haldið honum úti til veiða. Yf-
irmenn á skipinu voru í fyrra
norskir, og áttu þeir að kenna
veiðamar. Nú hafa íbúarnir í
í Júlíönuvon lagt fram aukið
hlutafé að upphæð kr. 300.000
danskar en óska jafnframt
stuðnings Grænlandsstjómar
til að byggja fiskiðnaðarverk-
smiðju í bænum. Þá hyggst
einnig þetta sama félag kaupa
stórt skip sem stundi veiðar
á hinum norðlægari miðum við
ströndina, og taki einnig á
móti fiski frá grænlenzkum
fiskibátum á miðunum til
vinnslu.
Vaxandi afli
^æreyinga
Samkvæmt færeyskum heim
ildum hefur fiskafli Færeyinga
stöðugt farið vaxandi með
hverju ári, og náði algjöru há-
marki á árinu 1961, þegar fisk-
aflinn varð 120.078 smálestir.
Þetta er 9,7% aukning frá því
árinu áður, þegar aflinn var
109.428 smálestir. Þessi aukni
afli er aðallega þakkaðúr betri
skipakosti og góðu síldarári.
Þegar faereyskar aflaskýrslur
eru athugaðar, kemur maigt
fróðlegt í ljós. Þannig hefur
fiskaflinn á heimamiðum vaxið
úr 15.768 smálestum 1958 í
21.420 smálestir árið 1961. Á
sama tíma hefur fiskafli Fær-
eyinga við ísland minnkað úr
21.691 smálest í 12.959 smálest-
ir. Hinsvegar hefur aflinn á
Græniandsmiðum umrætt tírna-
bil vaxið úr 43.572 smálestum
í 58.998 smálestir og á Ný-
fundnalandsmiðum úr 3.939
smálestum 1958 í 5.526 smá-
lestir 1961.
Afli færeyskra skipa á Bar-
entshafi hefur minnstum breyt-
ingum tekið þetta árabil,
þannig varð hann 1958 4.072
smálestir, 1958 4.819 smálestir,
1960 3.509 smálestir og síðasta
ár 4.290 smálestir.
Árið 1961 lítur fiskafli Fær-
eyinga þannig út, þegar búið
er að breyta honum í útflutn-
ingsvörur til sölu.
Smálestir.
Hraðfryst flök
Saltfiskur óþurrkaður
Þurr saltfiskur
Saltsíld
Niðursoðnar fiskafurðir
Fiskmjöl
Síldarmjöl
Þorskalýsi
Síldarlýsi
Ath. í
1.585
20.490
6.060
10.800
61
984
82
781
118
aflaskýrslunum er
allsstaðar miðað við óslægðan
fisk upp úr sjó.
Fiskútflutningur
Norðmanna
Fiskur og fiskafurðír til mann
eldis flutt út frá Noregi í ár
til 25. ágúst sl.
Samkvæmt norskum toll-
skrám sem birtar eru í Fiskets
Gang skiptist útflutningurinn
þannig:
Smálestir
Skreið 17.395
Þurrkaður saltfiskur 20.216
Óverkaður saltfiskur 3.037
Nýr fiskur 17.370
Ný síld og brislingur 12 631
Kæld fiskflök 686
Heil frosin sild 13.300
Fiskur frystur í' heilu lagi 8.677
Aðaluppistaðan i þessum flokki
eru lax, háfur, lúða, hámeri,
makrílstyrja og makríll.
Hraðfryst fiskflök 24.108 smá-
lestir, þar af 3.020 smálestir
síldarflök.
Reykt síld 2.229
Niðursuðuvö., aðall. sild 17.964
Allskonar skelfiskniðurs. 1.227
Hálfniðursoðnar fiskaf. 276
Sérverkuð niðurlögð síld 3.346
Saltsíld 4.292
Rækjur 2.732
Humar 265
Meðalalýsi 1.495
Það er mjög fróðlegt að sjá.
að niðursuðuflokkurinn, er tel-
ur tæp 18 þús. smáL útflutn-
ing, skiptist í ekki færri en
átta mismunandi flokka og einn
flokkurinn er 652 smálestir nið-
ursoðin svil.
Þá er það athygiisvert að á
sama tíma og við flytjum út
mestallan saltfiskinn héðan í
óverkuðu ástandi og seljum
hann þannig, þá flytja Norð-
menn sinn saltfisk út hérumbil
allan þurrkaðan. Hvað liggur
þessu til grundvallar, þegar
kaupgjald er hærra í Noregi en
hér?
Þrátt fyrir mikinn hráefna-
skort til niðursuðuverksmiðj-
anna er útflutningur ásamt
nálfniðursúðu og niðurlagðri
sérverkaðri síld 22.764 smál.
fyrstu 8 mánuði ársins, og þó
er það venjan að niðursuðuút-
flutningurinn er mestur síðustu
mánuði ársins, sem stafar af
því að mesti smásíldar- og
brislingsaflinn fæst síðari hluta
sumars og út hausið.
Það kemur fram í skýrsl-
unni um niðursuðuvörur, að
þrátt fyrir ‘tilfinnanlegan skort
á heppilegu hráefni í „Kipp-
ers“ hafa 2.914 smálestir af
þessari vöru verið fluttar út
fyrstu 8 mánuði ársins. En í
þetta magn hefur þurft að
minnsta kosti 60—70 þúsund
tunnur af síld upp úr sjó, og
Framhald á 10. síðu.
800 mál til úr-
lausnar Neytenda-
sanitakanr.. á ári
Um síðustu helgi hófst sókn
sú, sem stjórn Neytendasamtak-
anna ákvað að hrínda af stað til
eflingar samtökunum. Verður
stefnt að því að fjölga meðlim-
um Neytendasamtakanna til
muna, en þeir eru nú rúmlega
5000 talsins.
Sveinn Ásgeirsson hagfræðing-
ur, formaður Neytendasamtak-
anna, hefur skýrt Þjóðv. svo frá,
að um skeið hafi verið unnið að
undirbúningi þess að auka og
breyta útgáfustarfi samtakanna
og í stað leiðbeiningabæklir.ga
og félagsrits kqmi nú Neytenda-
blaðið í stærra broti og fjöl-
breyttara að efni en áður. Verð-
ur blaðið einungis sent til með-
lima Neytendasamtakanna og er
það innifalið í árgjaldinu, 45 kr„
ásamt rétti til lögfræðilegra upp-
lýsinga og aðstoðar vegna kaupa
á vörum og þjónustu.
Fyrsta ritið í hinni nýju gerð
kemur út eftir fáa daga. Þar
verður ein aðalgreinin leiðbein-
ingar um vöruval og fjallað að
þessu sinni um gólfteppi. Gert er
ráð fyrir að til áramóta komi a.
m.k. út 3 hefti Neytendablaðsins.
Hin daglegu störf Neytenda-
samtakanna eru orðin furðu
umfangsmikil, sagði Sveinn Ás-
geirsson. Skrifstofa samtakanna
er opin dag hvem og þangað
leitar sívaxandi fjöldi fólks svo
að brýna nauðsyn ber til að
auka starfskrafta einungis af
þeirri ástæðu. Mörg og mikil
verkefni bíða úrlausnar og því
er það von stjómar Neytenda
samtakanna að undirtektir
manna verði slíkar nú. er þessi
sókn til öflunar nýrra meðlima
stendur '-yfirj' -að samtökunum
a
a
Kirkjuþing, hið þriðja í röð-
laugardag. Forseti þingsins er
biskupin'n yfir ísland,, hr. Sig-
inni, var sett í Neskirkju sl.
urbjörn Einarsson, 1. varafor-
seti Hákon Guðmundsson hæsta-
réttarritari og 2. varaforseti
Friðrik A. Friðriksson fyrrum
prófastur. Skrifarar þingsins eru
sr. Þorgrímur Sigurðsson og
Þórður Tómasson frá Vallna-
túni.
verði gert kleift að sinna þeám
í auknum mæli.
Þess ber að geta, að Neytenda-
samtökin geta af lagalegum á-
stæðum einungis birt í sínu eig-
in riti mikið af því efni, sem þau
vilja koma á framfæri við ne>rt-
endur. Samtökin eru aðili að al-
þjóðastofnun neytendasamtaka
og hafa þannig rétt til þess að
birta niðurstöður rannsókna allra
þeirra samtaka sem aðild tdga
að stofnuninni.
★ Margvíslegar fyrirspurnir
I sambandi við kvartanir og
fyrirspumir einstaklinga hafa
Neytendasamtökin daglega sam-
band við fjölda manna sem
selja vörur og þjónustu. A þann
hátt fylgjast samtökin með þeim
vandamálum sem neytendum
mæta á líðandi stund og eru
þau þannig í stöðugu sambandi
við neytendur almennt. Þessi
þáttur starfseminnar krefst mik-
illar vinnu og tíma, en er vafa-
laust ekki þýðingarlítill.
Nefna má það, að á sl. ári eru
bókuð 800 mál, sem Neytenda-
samtökin hafa tekið að sér eða
haft milligöngu um lausn á fyr-
ir einstaklinga, auk allra fyrir-
spuma.
★ Víðtækara gildi
Um kartöflumálið sagði Sveinn
Ásgeirsson m.a.:
Rannsókn þessa máls hefur
víðtækara gildi fyrir neytendur
en hvað varðar gæði kartaflanna
sem þeir neyta daglega og er
það þó ærið hagsmunamál edtt
sér.
Ástæða er til þess að fagna
því, sagði Sveinn ennfremur, að
nú loks hefur verið sett reglu-
gerð um flokkun og mat á
smjöri og ostum, en tillögur
Néýtendasamtakanna f sambandi
við samningu reglugerðarinnar
voru allar teknar til greina.
★ Fundahöld utan Reykjavikur
Gert er ráð fyrir að efnt verði
á næstunni til funda utan Rvík-
ut til kynningar á starfsemi
Neytendasamtakanna ,en þau
eru landssamtök og standa öllum
opin. Væntanleg er hingað til
lands kvikmynd frá bandarísku
Neytendasamtakann, en þau
ist „Neytendur vilja vita“. Verð-
ur hún sýnd hér í Reykjavík og
úti á landi í sambandi við kynn-
ingarfundina.
Þrjú ný rit komin
f rá Sögufélaginu
Sögufclagið hefur gefið út þrjú
ný rit: nýtt hefti af Alþingis-
bókum íslands, hefti af tíma-
riti féiagsins og 2. bindi um
Landsnefndina 1770—1771.
I tímaritinu, Sögu 1961, er birt
áhtsskjal Bardenfleths um stjóm
Islands, 1849. Upphaf kröfunnar
um þingræði á Islandi nefnist
grein eftir Odd Didriksen. Magn-
ús Már Lárusson prófessor rit-
ar greinina: Um tygilsstyrkinn i
íslenzkum heimildum, og birt er
bréf Magnúsar Gizurarsonar
Skálholtsbiskups í Niðarósi 1232
um tygilsstyrk. Fomubúðir nefn-
Ist grein eftir Gísla Sigurðsson,
Nanna Ólafsdótti. skrifar: Þró-
un í húsaskipun Islendinga- að
fomu. Páll Lýðsson á greinina:
Upphaf Mosfellingagoðorðs. Þá
ritar Bjöm Sigfússon greinina:
Trú á hrjósturvídd og útilegu-
menn. — Ritstjórar Sögu em
Bjöm Sigfússon og Bjöm Þor-
steinsson.
I þessu nýja bindi um Lands-
nefndina 1770—1771 eru fyrst
birt bréf frá nefndinni til sýslu-
manna víðsvegar um land og
síðan svör sýslumanna við þeim.
Ekki reyndust tök á að koma
öllum ritgerðum eða bréfum
sýslumanna fyrir í einu bindi,
segir Bergsteinn Jónsson, sem
sá um útgáfu ritsins, í formála.
M. a. verður hin langa og gagn-
merka ritgerð Magnúsar Ketils-
sonar Dalasýslumanns að bíða
næsta bindis, en hún væri ann-
ars ærið efni í bók fyrir sig,
segir ennfremur f formálanum.
Væntanlega verður samt hægtað
koma þeim sýslumannabréfum,
sem enn eru eftir, fyrir í einu
bindi. Ekki komast bó öll kurl
til grafar með svörum lagavarð-
anna. Eru þá enn eftir ritsmíð-
ar landfógetans (aðaOega vcgna
Innréttinganna). lögmanna og
varalögmanna. landslæknis og
lyfsala, allmargra presta og
fjölda bænda. svo að hið helzta
sé nefnt...... Enn er samt ó-
ráðið. hversu langt verður á-
fram haldið bessari útgáfu og
veldur margt beirri óvissu, m.a.
bágur og ótryggur hagur Sögu-
félagsins".
Allar framangreindar bækur
eru prentaðar í fsafoldarprent*
smiðju.
4
t