Þjóðviljinn - 12.12.1962, Síða 7

Miðvikudagur 12. desember 1&62
ÞJOÐVILJINN
SÍÐA 7
Ein meginþörf þjóðarlífsins
ai iandbúnaður sé efldur
t
13. þing Sameiningarflokks
alþýðu — Sósíalistaflokksins tel-
ur horfur í íslenzkum landbún-
aði mjög ískyggilegar þrátt fyr-
ir hinar miklu verklegu fram-
farir og vaxandi tækni. Sveita-
fólki fækkar sífellt og ni£ðal-
aldur þess hækkar. Skipulags-
laus þjóðarbúskapur fóstrar
margs konar starfsemi i þétt-
býlinu, sem dregur að sér
fólkið úr strjálbýlinu, og þá-
íyrst og fremst unga fólkið.
Hinn látlausi fólksstraumur
frá landbúnaðinum er örugg
sönnun þess, að sveitirnar
standa höllum fæti í efnahags-
legu og menningarlegu tilliti.
Þingið fagnar vaxandi skiln-
ingi bænda á þörf aukinnar
samvinnu í búrekstri. Sú gjör-
breyting á búskaparháttum,
sem orðið hefur síðustu tvo
áratugi, sýnir, að nýtingar-
þörf stórvirkra vinnuvéla ger-
ir einyrkjabúskapinn úreltan
svo sem Sósíalistaflokkurinn
hefur jafnan haldið fram.
Þessi staðreynd hefur verið
viðurkennd að nokkru leyti í
verki með starfsemi ræktun-
arsambanda og rekstri þeirra
á stórvirkum jarðvinnsluvélum,
einnig meö samvinnu einstakra
bænda um kaup dýrra véla,
sem krefjast mikillar nýtingar.
Næsta skrefið hlýtur óhjá-
kvæmilega að verða samvinna
um byggingu húsa yfir vélar
og búpening. í kjölfar þess
kemur eðlileg verkaskipting,
sem gorir bændum kleift að
skipuleggja vinnudaginn á lík-
an hátt og aðrar stéttir þjóð-
félagsins, þannig að þeir verði
ekki lengur þrælar einyrkja-
búskaparins.
þar sem þörfin er mest til
landbóta og ella væri hætt við,
að búskapur stæði höllum fæti.
Einnig kosti ríkið frumbrot á
landi og verði ræktunarsam-
böndunum þannig gert kleift
að skipuleggja jarðvinnsluna
sem bezt, og nýta vélarriar vel.
Verði þessi leið ekki farin.
verði ræktunarsamböndunum
gefinn kostur á hagkvæmum
framkvæmdalánum til starf-
semi sinnar.
2öllum ræktunarsambönd-
• um verði gert kleift að
koma upp verkstæðum, sem
annist, auk viðgerða á vélum
ræktunarsambandanna, viðgerð-
ir og fiðhald á búvélum bænda.
3Sett verði löggjöf um
• stofnun tryggingarsjóðs
landbúnaðarins, sem ætlað
verði það hlutverk að bæta
bændum tjón og meiri hátt-
ar afurðarýrnun, svo sem
vegna sérstaklega óhagstæðs
tíðarfars, kalskemmda í túnum
eða náttúruhamfara. Miðað sé
við, að landbúnaðurinn öðlist
þannig hliðstæð réttindi og
sjávarútvegurinn nýtur nú sam-
kvæmt lögum um aflatrygging-
arsjóð.
4Gerð verði áætlun til
• langs tíma um þróun
landbúnaðarins og stuðzt þar
við áætlun Stéttarsamþands
bænda um framkvæmdir í
Lanbúnaðamcfnd flokks-
þingsins og- ráðunautar
ennar: Rögnvaldur Guð-
jónsson, Hveragerði, Hauk-
ur Hafstað, Vík, Ástvaldur
Arason, Borg, Mýrahreppi,
A.-Skaft., Glúmur Hólm-
geirsson, Vallnakoti, S.-
Þing., Stefán Sigfússon,
Reykjavík, Ásmundur Sig-
urðsson, Reykjavík, Bjami
Finnbogason, Búðardal. —
(Ljósm. Þjóðv. A.K.).
— * —
landbúnaði til ársins 1970 og
opinberri aðstoð sérstaklega
beitt, til þess að slík áætlun
komist í framkvæmd.
5Kornrækt verði stóraukin
» með sambærilegum
stuðningi ríkisins miðað við
aðra ræktun, og afnumin verði
sá mismunur á verðlagi, er hún
nú býr við, miðað við inn-
flutt korn. Sérstök áherzla
verði lögð á að gera kornrækt-
ina að stórri búgrein í þeim
héruðum. sem bezt eru fallin
til slíkrar ræktunar, og áherzla
lögð á sem víðtækasta sam-
vinnu við þessa framleiðslu.
6Lánsfjármagn til ræktun-
o ar, vélakaupa og bygg-
inga i sveitum sé aukið og
lánin veitt til langs tíma með
lágum vöxtum. Teknar verði
upp lánveitingar vegna súg-
þurrkunartækja, eins og ann-
arra framkvæmda. Tollar þeir,
sem nú eru á landbúnaðarvél-
um og varahlutum i þær, séu
þegar afnumdir.
7Vísindalegar rannsóknir
o í þágu landbúnaðarins
verði auknar og ráðstafanir j
gerðar til þess, að niðurstöður
þeirra geti sem fyrst komið at-
vinnuveginum að almennum
notum. Gróðurlendi landsins
verði mælt og kortlagt. Sem
sérstaklega brýnt verkefni nú
skal bent á rannsóknir vegna
kalskemmda.
8Sandgræðslu og skógrækt
o verði haldið áfram í
vaxandi mæli.
9Unnið verði markvisst að
»> þvi að gera lax- og sil-
ungsveiði að arðgæfum at-
vinnuþætti í búskapnum. Til-
rauna- og leiðbeiningastarfsemi
um fiskeldi í ám og vötnum
verði efld og aukin.
"I A Ullariðnaður verði stór-
J-Uo aukinn og stefnt að
því, að engin ull verði flutt út
óunnin, og á þann hátt marg-
faldað verðmæti ullarfram-
leiðslunnar.
UVerkun skinna verði
o aukin og iðnaður í því
sambandi.
Islenzkur landbúnaður þarf á
komandi árum að verða fær um
að fullnægja þörfum vaxandi
þjóðar fyrir kjöt og mjólkurvör-
ur, garðávexti og grænmeti.
Auka ber hlutdeild ísl. landbún-
aðarins, að því er varðar
neyzlu þjóðarinnar á kornvöru
og vefnaðarvöru.
Einnig verði kappkostað að
auka framleiðslu landbúnaðar-
ins til útflutnings, og lögð á-
herzla á að skapa iðnað í sam-
bandi við þann útflutning.
Því fólki, sem við landbún-
að starfar, verður þjóðfélagið
að skapa lífvængleg kjör og í
engu lakari en þau, sem al-
mennt tíðkast í bæjum lands-
ins.
Þingið álitur mjög nauðsyn-
legt, að samstarf geti hald-
izt, um verðlagsmál landbúnað-
arvara milli bænda og launþega,
eins og verið hefur á und-
förnum tveimur áratugum, og
telur, að samstarf þessara stétta
þurfi að aukast á sem flest-
um sviðum.
Nýtt kennslnkerfi
i rítarleik
Út er komin kennslubók í gít-
arleik, Gítarbók Katrínar Guð-
iónsdóttur.
Höfundur segir i formála fyr-
ir bókinni að með tilliti til þess,
hve örfáir virðast hafa áhuga
fyrir að læra að leika á gitar
eftir nótum hafi hún samið kerfi
það sem bókin sé byggð á '• til
bess að auka fjölbreytni gítar-
undirleiks þegar sungið er. ,,í
stað bess aðeins að „slá
bijóma“. segir höfundur enn-
fremur, . er kennt að „brjóta“
bá líkt og þegar spilað er eftir
nótum. Nótur eru ekki notaðar.
beldur mjög einföld merki er
sýna i hvaða röð strengimir eru
spilaðir“. Katrín Guðjónsdóttir
befur kennt eftir þessu kerfi um
fimm ára skeið.
Skipsbrots-
menn
Isafirði 10/12 — Þegar óveðrið
skall hér á um helgina, voru
tveir mcnn staddir norður á
Hesteyri á 4 tonna trillu. Þeir
voru í Iandi, en bátinn rak upp
í veðrinu og mölbrotnaði.
Mennirnir, Kjartan Sigmunds-
son og Bjarni Pétursson, komu
sér fyrir í upphituðu húsi á eyr-
inni og leið þeim sæmilega, þó
matur væri af skornum skammti,
og ekki gátu þeir haft neitt
samband við umhciminn. Þegar
er veðrinu slotnaði var farið frá
Isafirði að leita mannanna, svo
þeir komust heilir á húfi úr
þessari útilegu. — H. Ó.
REYKTO EKKI
í RÚMlNO I
Húseigendafél. Reykjavíkur
j Stefán frá Hvíta-
dal á yngrí árum
Ivar Orgland:
STEFÁN FRÁ HVITA-
DAL. Baldur Jónsson
og Jóhanna Jóhanns-
dóttir þýddu. Bókaút-
gáfa Menningarsjóðs
1962.
II.
Þingið telur það eitt af meg-
nþörfum í íslenzku þjóðlífi, að
andbúnaður verði efldur, og
eggur til, að lögð verði áherzla
i eftirtalin atriði:
IAðstoð ríkisvaldsins við
o ræktun sé aukin, þannig
ið aukaframlag verði greitt
/egna nýræktar á a.m.k. 15
ia í stað 10 ha nú eins fram
íom í ályktun um landbúnað-
nmál frá landsfundi Alþýðu-
aandalagsins í marz 1962. Rík-
ð kosti að öllu leyti aðal-
aurrkun lands, og verði það
/erk unnið með stórvirkum
ikurðgröfum. Jafnframt verði
‘ramræslan skipulögð og fyrst
.innið þar, sem ætla má, að
Eá megi beztan árangur með
þurrkun stórra landssvæða, og
I
i
!
Þegar Stefán frá Hvítadal
" kvaddi sér hljóðs með Söngvum
kj förumannsins árið 1918, kvað
® við nýr strengur í íslenzkri
| ljóðagerð. Þessi nýju ljóð voru
N gerð af óvenjulegum haglei'k og
| þokka, og hugblær þeirra ork-
^ aði fast á skáldhneigða menn
I ungu kynslóðarinnar, sem var
| að vaxa úr grasi á árunum
I eftir heimsstyrjöldina fy.Ti.
r Slík kvæði vildu þeir allir ort
I hafa eins og sagt hefur verið
k um fornt helgiljóð íslenzkt.
| Grunntónn þessara kvæða var
k lífsfögnuður, blandinn sárum
^ trega, mikill innileiki og ó-
b venjuleg hreinskilni, sett'fram
" með látlausu, einföldu en völdu
b orðalagi, sem nálgaðist helzt
I venjulegt talmál, þótt fornri
I braghefð væri allri til skila
J haldið.
111 örlög: einangrun, veik-
' indi og kröpp kjör ollu því í
sameiningu, að Stefáni daprað-
ist flugið, og að fyrsta bókin
varð jafnbezta bók hans. Skáld-
ið var að öllu eðli fremur föru-
sveinn en efni í einyrkja, þótt
hann brygði á það ráð að ger-
ast bóndi vestur í Dölum litlu
síðar en Söngvar förumannsins
komu út.
Vestur þar sóttu að Stefáni
illar fylgjur einangrunarinnar:
nábúakritur og nokkur öfug-
uggaháttur í máli og framsetn-
ingu með rímþrautum og rekn-
um kenningum. Hann fann
jafnvel upp á því að yrkja
kvæði með þeim orðum ein-
um, þar sem stafir fara aldrei
upp eða niöur fyrir línu. Trú-
hneig * Stefán-s leiddi hann að
fótskör kaþólskrar kirkju og
henni til dýrðar setti hann
saman ýms kvæði, sem þegar
bezt lætur er baglegt bergmál
löngu genginna miðaldal.ióða,
sem áttu harla lítið erindi við
samtíð hans. En á beztu stund-
um sínum varðveitti Stefán til
æviloka þá glóð, er brann .
skærast hjá farandskáldinu áð-
ur fyrr, og þá urðu til sum
af hans máttugustu kvæðum.
Nægir þar að nefna alkunn
kvæði eins og Þér konur og
Þér skáld, sem ort eru á síð-
ari árum hans. —
Nú hefur Ivar Orgland, sem
hér var um allangt skeið norsk-
ur sendikennari og þýtt hef-
ur fjölda íslenzkra Ijó^a á
móðurmál sitt, ritað stóra bók
um Stefán frá Hvítadal. Er
fyrra bindi hennar nýlega kom-
ið út í þýðingu Baldurs Jóns-
sonar og Jóhönnu Jóhannsdótt-
ur. Fjallar hún um ævi Stef-
áns fram að þeim tíma, þeg-
ar hann fer til Noregs haust-
ið 1912.
Segir fyrst frá æsku og upp-
vexti Stefáns á heimili fóstur-
foreldranna í Stóra-Fjarðar-
horni og Hvítadal, æskuástum
hans og önnu Gísladóttur, en
sú raunasaga mun hafa fylgt
Stefáni til síðustu stundar. Sagt
er frá einu skólavistinni, sem
honum hlotnaðist, vetrardvöl
hjá prestinum í Hvammi, á-
gætum manni, séra Kjartani
Helgasyni. Hann er farinn að
yrkja, þó að skáldskapurinn
sé varla með meiri ágætum
en gengur og gerist um pilta
á hans aldri.
Árið 1905 hverfur Stefán úr
garði fóstra síns. Hann er mesti
hrakfallabálkur og ósýnt um að
bjarga sér, eins og honum var
alla ævi, enda gengur hann
ekki heill til skógar, það hef-
ur orðið að taka af honum
annan fótinn. Stefán byrjar
á ýmsu, en hættiir við allt
aftur. Smátt og smátt vaknar
skáldköllunin, þar sem hann
finnur sér takmark til að
keppa að og hikar ekki fram-
ar, þó að gatan væri ógreið
ungu skáldi um þær mundir.
Ýmislegt verður hann að taka
sér fyrir hendur, en hann
hneygðist um of að drykkju og
það er eins og óhöppin elti
hann, hverf sem hann fer.
Helzt á Stefán um þessar mund-
ir athvarf í Unuhúsi, þar sem
skáldefnið kynnist fyrr og síð-
ar ýmsum þeim mönnum, sem
mótuðu hann og studdu hvað
mest, og hann er f þann veg-
inn að verða fullveðja skáld,
þegar hann heldur til Noregs
og bókinni lýkur.
Allt þetta og margt fleira
rekur ívar Orgland af mik-
v-anaK VfmnÍ f frásögn sinni.
Viða hefur hann leitað fanga,
en mestur fengur er í hinum
fjolmorgu viðtölum við kunn-
mgja Stefáns og aðra samferða-
mei?í'-„Þnu eru’ Þe§ar a allt
er Iitiö, ómetanlegar heimildir
svo merkilegur tímamóta-
maður var Stefán og sérstætt
skáld. Sá fróðleikur hefði senni-
lega að öðrum kosti farið í
grofina með þeim sem kunnu.
NffgÍr að geta Þess, að bók-
arhofundi auðnaðist ekki að
hafa tal af Erlendi í Unuhúsi,
þeim manni, sem sannfróðast-
ur var um hagi Stefáns alla
og honum handgengastur frá
fyrstu kynnum til leiðarloka
Sa skaði verður aldrei bætt-
ur og svo er vafalaust um
fleira. Munnlegar heimildir um
longu liðna atburði eru að
sönnu misjafnlega skilríkar og
alltaf vandi með þær að fara
Auðsætt er, að Orgland reynir
hvarvetna að sannreyna frá-
sagnir þessar með samánburði
við aðrar frásagnir eða þau
gögn önnur, sem tiltæk voru.
Þannig virðist saga hans reist
á traustum grunni og hvarvetna
reynt að hafa það eitt, sem
nokkurn veginn öruggar heim-
ildir eru fyrir. Mér virðist höf-
undur sums staðar leiðazt
Stcfán frá Hvítadal.
helzti langt út í smámuni, og
mynd Stefáns verða máðari en
ella, eins og bláhnökrar komi
á æviþráðinn, og teknar eru
með í bókina frásagnir í harla
lauslegum tengslum við skáld-
ið, en allt vegur þetta skammt
á móti vafalausum kostum
bókarinnar.
Vegna þess að bókinni lýkur
svo snemma á ferli Stefáns,
er að vonum fremur litið rætt
um skáldskap hans. Það bíður
næsta bindis og eftir því verð-
ur líka að bíða með heildar-
dóm um bókina.
Þess gætir óvíða, að hér hef-
ur erlendur maður vélt um ís-
lenzkt efni, en vera má, að
þýðendur eigi sinn þátt í þvi,
og þýðinguna hafa þeir leyst
vandvirknislega af hendi.
Haraldur Sigurðssoa.
1