Þjóðviljinn - 18.01.1963, Blaðsíða 7

■
ÍiÍÉI

iSíx v '.-:.
íwWftesftíftöítíiSöoí-;-: «•:•••::

ggSgj
míSKJiSæ

Föstudagur 18. janúar 1«®3
I»T©f>VHi.TíNN
Þór Guðjónsson
Guðmundur Gunnarsson
Þjóðviljinn skýrði frá
því í fréttum á sínum tíma,
að þeir Þór Guðjónsson
veiðimálastjóri og Guð-
mundur Gunnarsson verk-
fræðingur hefðu í nóvem-
ber og desember ferðazt um
mánaðat-skeið um Dan-
mörku, Noreg og Svíþjóð og
skoðað þar lax- og silungs-
eldisstöðvar. Dvöldust þeir
Þór og Guðmundur um 10
daga skeið í hverju þessara
landa, en fiskeldi er með
ólíkum hætti í þeim: Dan-
mörk er land hins rótgróna
og þróttmikla regnbogasil-
ungseldis, í Svíþjóð er að-
aláherzlan lögð á eldi laxa
seiða upp í svokallaða
göngustærð, en í Noregi eru
menn að reyna að koma
fótum undir regnbogaeldi í
stöðvum. sem nota sjó a*
nokkru eða öllu leyti.
1 Danmörku er, sem fyrr sej-
ir, regnbogi alinn upp í neyzju-
hæfa stærð. Svíar leggja á hinn
bóginn aðaláherzlu á að a.a
laxaseiði upp í göngustærð, b-
e. upp í 13—15 cm að lengd,
og sleppa seiðunum í árnar.
Laxinn gengur síðan í sjó og
er hann veiddur þar og svo í
ónum.
Rafvæðing í Svíþjóð hefur
verið mjög ör nú á árunurn
eftir stríð. Hinum ágætu lax-
veiðiám hefur hverri af ann-
arri verið lokað fyrir laxgöng-
um eftir því, sem rafstöðvum
hefur fjölgað. Rafstöðvaeigend-
ur hafa síðan verið dæmdir til
þess að bæta fyrir tjón á laxi.
sem leitt hefur af rafvæðing-
unni. Bezta ráðið til þess að
bæta fyrir tjónið er að ala
laxaseiðin upp í göngustærð og
sleppa þeim síðan í árnar. Haf-
izt var því handa um byggingu
laxaeldisstöðva og sérstök
nefnd, Vandringsfiskutredning-
en, stofnuð af veiðimálastjórn-
inni og rafstöðvaeigendum lil
þess að íinna leiðir til úrbóta.
Nefndinni hefur orðið mjög vei
ágengt í starfi sínu. Eitt fyrsta
verkefni nefndarinnar var að
koma upp tilraunaeldisstöð í
Hölle við Indalsána. Hafa mö-
urstöður af rannsóknum og ál-
raunum í stöðinni verið mjög
mikilvægar í sambandi við hag-
kvæma þróun laxaeldis í Svi-
þjóð. Eru nú 20 eldisstöðvar i
Svíþjóð, sem ala laxaseiði upp
í göngustærð. Stærst þessara
eldisstöðva er stöðin við Berge-
forsen við Indalsána, en þar
eru 360 þúsund laxaseiði al:i
upp í göngustærð. Stöðin á-
samt laxastiga og öðrum útbún-
aði kostaði nál. 10 milljóair
sænskra króna. Við Luleá i
norður Svíþjóð er nú verið að
byggja ennþá stærri eldis»töð.
Til Finnlands fóru þeir fé-
lagar ekki vegna þess — að
þeirra sögn — að Finnar standa
talsvert að baki öðrum Norð-
urlandaþjóðum í fiskeldismál-
um og Islendingar hafi því lit-
inn lærdóm í þeim efnum þang-
að að sækja.
Hér á eftir verður birt frá-
sögn þeirra Þórs Guðjónssonar
veiðimálastjóra og Guðmundar
Gunnarssonar verkfræðings urn
Norðurlandaferð þeirra og lax-
fiskeldi í Danmörku, Noregi'og
Svíþjóð.
Danir hafa alið regnbogassl-
ung í tjörnum síðan fyrir alda-
mót og hafa því langa reynslu
að baki í silungseldi. Þeir fram-
leiöa neyzlufisk og hafa náð
mjög góðum árangri í fiskeld-
inu, en eldisstöðvar í Dan-
mörku eru um 500 talsins.
Árið 1960 framleiddu Damr
rúmlega 6000 tonn af alisilungi
og fluttu hann út til yfir 20
landa og nam verðmæti þess
útflutnings um 260 millj. ís-
lenzkra króna.
Danskar eldisstöðvar eru mjög
einfaldar að öllum frágangi.
Eldistjarnirnar eru oftast javð-
tjamir, þ. e. tjamir grafnar út
i jarðveginn og vatn leitt að
þeim i opnum skurðum. Goð
náttúruskilyrði, hagkvæmt veð-
urfar, ódýrt fóður og kunnatta
við hirðingu eru stoðirnar undir
hinum góða árangri Dana i
fiskeldi. Sem fiskfóður noU
Danir smáfisk að mestu og eru
smásíld og lýsa uppistaðan í
fóðrinu. Fyrir 10 árum komu
Danir á fót tilraunaeldisstöð i
Bröns á Jótlandi. Hefur stöðin
unnið silungseldi í Danmör cu
mikið gagn, þó að hún eigi ekki
langan starfsferil að baki.
NOREGUR
Eldistjarair í sjóeldisstöðinni í Hvitsten við Oslófjörð.
sem ala á upp um 600 þúsund
gönguseiði á ári.
tJtbúnaður allur í hinum
sænsku eldisstöðvum er mjög
fullkominjn og er allur frágang-
ur þeirra hinn vandaðasti, enda
er ekkert til sparað að gera
þær vel úr garði. Áætlað er,
að kostnaður við byggingu eld-
isstöðvar fyrir 100 þúsund
gönguseiði sé ein milljón
sænskra króna (8,3 milljómr
ísl. króna) og er þó ekki reikn-
aður með kostnaður við að fá
afnot af landi og vatni, og
leiðslu á vatni að stöðvunum
sem er tiltölulega mjög lítill
Ibúðarhús fyrir starfsfólk er
heldur ekki tekið með í ofan-
nefndri áætlun Svíar ala upr-
um eina milljón gönguseiða, sem
sleppt er í ár þar í Jandi og
lætur því nærri, að um fjóröi
hver lax, sem gengur út úr ám
i Svíþjóð hafi hlotið uppeldi
sitt í eldisstöðvum.
1 Noregi hefúr fiskeldi auk-
izt mikið á árunum eftir heims-
styrjöldina, enda hefur eftir-
spurn eftir aliseiðum farið mjög
vaxandi. M. a. hafa sleppiseiði
verið notuð til þess að bæ’a
fyrir tjón, sem rafvirkjamr
bafa valdið á lax- og silungs-
stofnunum. Hafa margar, litlar
eldisstöðvar verið byggðar í
Noregi til þess að ala upp
sleppifisk.
1 meira en hálfa öld hefur
verið reynt að ala regnbo'ja-
silung upp í neyzluhæfa stæið,
en slíkt eldi hefur ekki borið
sig. Nú síðustu árin hefur kom-
ið upp áhugi að nýju fyrir að
ala upp regnbogasilung og lax
í sjóblöndu og sjó upp í neyzlu-
hæfa stærð, enda er sjávarh-ti
í Vestur-Noregi hagkvæmur
með tilliti til örs vaxtar lax-
fiska. 1 Noregi er deilt um,
hvort regnbogaeldi í sjóblöndu
og sjó geti staðið undir sér fjár-
hagslega. Starfstími hinna nær
50 sjóeldisstöðva er svo stuttur.
að ótímabært er að fullyröa
nokkuð um fjárhagslega af-
komumöguleika þeirra enn ssm
komið er.
Af viðræð.um við fiskifræð-
inga, eldisstöðvas#|B«»dur «f|
Ilringtjarnir tilraunacldisstöðinni í Slvkarlcby í Svíþjóð.
I baksýn sjást húsakyn.ii rannsóknarstofu fyrir fisksjúkdóma.
LAXA
ELDI
--------------------- SlÐA 1
starfsfölk þeirra, kom greinl-
lega í ljós, að rétt væri aðgséta.
varfærni við sjóeldi og aðgæ'.a
gaumgæfilega allar aðstæður
áður en hafizt yrði handa um
byggingu slíkra stöðva. Eldi á
laxi upp í neyzluhæfa stærð,
hefur lítillega verið reynt i
eldisstöðinni í Sykkálven, en
órangur ekki orðið í samræmi
við vonir stöðvareigenda, og
liggur þessi starfsemi því niðri
að mestu eins og er.
Norsku eldisstöðvarnar sem
nota sjó eru með tvennu móti.
Annarsvegar eru eldisstöðvarn-
ar á sjávarbakkanum. Tjamirn-
ar eru grafnar út á landi og
er sjó dælt upp í þær. Hins-
vegar eru afkróuð svæði í sjó.
Netgirðingum er komið fyrir í
sjónum á skýldum svæðum,
annaðhvort í sundum eða í
vogum. Fyrrnefnda gerðin er
kostnaðarsöm í byggingu og
töluverður kostnaður er við að
dæla sjó upp í tjamimar.
Byggingarkostnaður við síðar-
nefndu gerðina er minni, en
hætta er á, að slíkar stöðvar
eyðileggist í sjávargangi.
Hvar sem farið var í Dai-
mörku, Noregi og Svíþjóð varð
vart við mikinn áhuga á fisk-
eldi. Á undanfömum árum
hafa framfarir orðið miklar á
þessu sviði,- bæði tæknilega og
fiskifræðilega. Rannsóknarstai'f-
semi varðandi fiskeldi hefur
cukizt mjög mikið og hefur hún
gefið af sér góðan arð, þó að
slík starfsemi hafi verið til-
iölulega lítil þar til nú síðuslu
árin. Rík áherzla er lögð á að
bæta aðbúnað og vinnuskilyrði
i eldisstöðvum og lækka eldis-
kostnað. Svíar hafa t. d. tekið
upp vélræna fóðrun í flestum
nýrri eldisstöðvunum.
Síðustu árin hefur þurrfóðar
verið reynt við eldið og hefur
það gefið allgóða raun. Nú er
unnið að því að bæta það, og
vonast menn til, að það taki að
mestu eða öllu leyti við af
blautfóðri, þegar fram í sækir.
Þurrfóður hefur marga kosti
fram yfir blautfóður svo sem,
að það er kostnaðarminna í
flutningi og geymslu og þæai-
legra til fóðrunar. Uppistaðan
í þurrfóðri er fiskimjöl og virð-
ast möguleikar hér á landi fyr-
ir að framleiða þurrfóður fynr
alifisk og reyndar fyrir hús-
dýr.
Á ferðalaginu skoðuðu þeir
félagar einnig laxastiga. Guð-
mundur hefur kynnt sér fisk-
\ egagerð að undanfömu, og hef-
ur teiknað og gert áætlanir um
nokkra laxastiga hér á landi,
m. a. teiknaði hann ásamt
Jósepi Reynis, arkitekt, laxa-
stiga í Skuggafossi í Langá,
sem byggður var síðastliðið
sumar.
Svo sem kunnugt er, fer lax-
veiði í Noregi, Svíþjóð og Dan-
mörku fram aðallega í sjó, c.g
r.ær þannig aðeins 10—15% af
laxastofnunum að ganga í árn-
ar. Virðist því Dönum og Norð-
mönnum lítil ástæða til þess
að sleppa gönguseiðum í árnar,
þar sem svo lítið kemur aftur
til þeirra, sem sleppa seiðunum.
1 Svíþjóð er laxveiði í sjó mik-
ilvæg atvinnugrein og hefur
löggjafinn því ákveðið að raf-
veiturnar haldi við laxastofnun-
um í ánum. Þeir ala því laxa-
seiði upp í göngustærð og sleppa
í árnar, enda er það árangurs-
ríkasta aðferð til að viðhalda
laxastofnunum. Hér á landi er
laxveiðum á annan veg farið,
þar sem bannað er að veiða
lax í sjó. Getum við því sleppt
gönguseiðum í ámar og fengið
fullorðnu laxana upp í þær
aftur, þannig að þeir njóti, sem
sleppt hafa gönguseiðum í árn-
ar. Þetta er mikilvægt atriöi
fyrir laxarækt á íslandi og
opnar möguleika, sem ekki eru
fyrir hendi á hinum Norður-
löndunum, bæði með tilliti til
reksturs laxabúa og til stór-
aukningar laxastofnanna í an-
um, sögðu þeir Þór cg Guð-
mundur að lokum.
•»
í»
Í *