Þjóðviljinn - 31.01.1963, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 31. janúar 1963
ÞJÓÐVILJINN
SlÐA
Barizt um sjálfstæði
og bjóðfrelsi á Borneó
Hinn 18. janúar samþykkti
framkvæmdaráð Alþjóðasam-
bands verkalýðsfélaganna eftir-
farandi ávarp til alls verkalýðs
og samtaka hans um samstöðu
með alþýðu Norður-Kalimant-
an:
Með fjöldauppreisn sinni
hinn 8. desember 1962 gegn ný-
lenduyfirráðum Breta lýstu í-
búar Norður-Kalimantan (Bom-
eo) þeirri hetjulegu ákvörðun
sinni að heimta frelsi sitt og
viðurkenningu á sjálfstæði sínu.
Barátta þeirra skapar þeim
viðurkenningu á hinum sjálf-
sagða rétti þeirra til sjálfsá-
kvörðunar um að byggja upp
frjálst og sjálfstætt þjóðfélag.
Þrátt fyrir hvers konar kúgun-
araðgerðir standa þeir einhuga
gegn nýkóloníalisma Breta og
útþenslustefnu ríkisstjómar
Malajaríkisins, sem reynir að
innlima Norður-Kalimantan i
hið fyrirhugaða Malajaríkja-
samband.
Fyrir hönd hinna 120 milljón
meðlima sinna lýsir Alþjóða-
Fundur Kvenréttindafélagsins:
Ættleiðingar
varhugaverðar
Þriðjudaginn 15. janúar s.l
flutti Hákon Guðmundsson
hæstaréttarritari erindi um
aettleiðingu á fundi Kvenrétt-
indafélags íslands. Svo sem
vænta mátti var erindið mjög
fróðlegt, og fjallaði það bæði
um sögulega og lagalega hlið
máisins. Enn fremur um ætt-
leiðingar í reynd og gaf Hákon
upplýsingar um það, hversu
mjög ættleiðingum hefur fjölg-
að undanfarið.
Að erindi loknu urðu mikl-
ar umræður og var mörgum
fyrispurnum beint til fyrirles-
ara, sem gaf við þeim greið
svör. Allar ræðukonur voru á
einu máli um það, að draga
bæri mjög úr ættleiðingum, þar
sem þær væru varhugaverðar
af ýmsum ástæðum, en aftur
á móti ætti að stuðla að því,
að fósturforeldrum og fóstur-
bömum væri tryggður meiri
réttur að lögum. Brýn nauðsyn
var tálin að breyta ættleiðing-
arlögum og þá alveg sérstak-
lega þvi ákvæði. að aðeins
þarf samþykki annars foreldr-
is til ættleiðingar, þess sem
forræði bamsins hefur. Eins og
nú er, getur ógift móðir ráð-
stafað barni sínu að vild, þar
sem hún hefur foreldravaldið
að lögum. Sama er að segja
um það fráskilinna hjóna, sem
forræði barnanna hefur fengið
við skilnaðinn. Stjúpfeður ætt-
leiða þannig oft böm eigin-
kvenna sinna, án samþykkis
eða vilja föðurins. Töldu kon-
ur slíkt hina mestu óhæfu.
önnur helztu atriði, sem
komu fram í umræðunum. voru
þessi:
a) Öleyfilegt ætti að vera
að ráðstafa ófæddu bami til
ættleiðingar
b) Nauðsynlegt þarf að vera,
að foreldrar geri sér fulla grein
fyrir þvi, áður en þeir sam-
Framhald á 10 síðu.
SkóUganga stúlkna
þrámtur í götu
hjánabandsins "
„Skólamenntun eyðileggur
stúlkurnar og gerir þær upp-
reisnargjarnar gagnvart mynd-
ugleika væntanlegs eiginmanns
og foreldranna.“ „Skólaganga
er þrándur í götu hjónabahds-
ins, sem er hátindurinn í lífi
hverrar stúlku.“ „Stúlkurnar
stofna sér í hættur á leið til
skólans."
Þessi þrenn ummæli frá Tógó,
Indlandi og Hondúras eru
dæmi um þá erfiðleika, ,sem
fyrir hendi eru víða í heimin-
um i sambandi við skólagöngu
stúlkubama. Þau eru nefnd í
skýrslu, sem Menningar- og
vísindastofnun Sameinuðu þjóð-
anna (UNESCO) hefur samið
eftir víðtæka rannsókn um
heim allan.
Svör bárust frá um það bil
90 löndum og landsvæðura
Yfirleitt eru svörin neikvæð.
Lagalegir tálmar fyrir skóla-
göngu stúlkna eru ekki fyrir
hendi. Auk þess sækir álitlegur
fjöldi stúlkna skóla. 1 50 lönd-
um eru tölurnar nokkurn veg-
inn hinar sömu fyrir pilta og
stúlkur. Þróunin stefnir tví-
mælalaust í átt til aukinnar
skólagöngu stúlkna. UNESCO
leyfir sér því að draga þá á-
lyktun, að hlutfallslegur fjöldi
ólæsra kvenna muni minnka
verulega á næstu tíu árum.
En f mörgum löndum er á-
standið óviðunandi. Er í þvi
sambandi um tvenns konar mis-
ræmi að ræða. Annars vegar
nær skólamenntun til mjög ó-
verulegs hluta þeirra stúlkna
sem í landinu eru eða til hlut-
fallslega miklu færri stúlknaen
pilta (í Pakistan eru þær t. d.
10 af hundraði skólabama).
Hins vegar er sá fjöldi stúlkna,
sem hættir skólagöngu, alvar-
legt vandamál (70 — 90 af
hundraði í Tsjad).
Dæmin sem nefnd voru hér
að framan mætti margfalda —
ástandið er svipað í öllum
þróunarlöndunum — og hægt
væri að benda á ýmsar félags-
legar og menningarlegar aðstæð-
ur, sem valda erfiðleikum:
hjónabönd á unga aldri, þörf-
ina á aðstoð stúlknanna við
heimilisstörf, trúarlegar mót-
bárur eða óbeit stúlknanna á
að menntast(I), eins og komizt
er að orði í einu svari frá
Nígeríu.
Skýrslan greinir frá því, að f
nokkrum löndum hafi vevið
gerðar ráðstafanir til að jafna
metin milli skólagöngu stúlkna
og pilta. I þeirri viðleitni er m.
a. beitt sálfræðilegum röksemd-
um.
(Frá SÞ)
Vitnin sjö
11
sambandið fullum stuðningi við
hina réttlátu kröfu alþýðunnar
i Norður-Kalimantan, um lausn
undan nýlenduokinu.
Þúsundir verkamanna, verka-
lýðsleiðtoga, bænda, blaða-
manna og kennara hafa verið
fangelsaðar, en baráttan heldur
áfram engu að síður.
Alþjóðasambandið fordæmir
þessa glæpsamlegu kúgun
brezku heimsvaldasinnanna
gegn alþýðu Norður-Kalimant-
an og krefst þess að ríkisstjóm
Bretlands hætti kúgunaraðgerð-
um sínum tafarlaust, og fari
með her sinn úr landinu. Sam-
bandið krefst þess einnig að
lögreglulið Malajasambandsins
verði tafarlaust á brott.
Alþjóðasambandið fagnar
beim samúðaraðgerðum, sem
verkalýðssamtök margra landa
hafa þegar hafið. Það skorar á
önnur samtök að sýna virka
samúð sína með verkalýð og
alþýðu Norður-Kalimantan í
baráttu þeirra gegn brezku
heimsvaldadrottnuninni og fyr-
ir sjálfstæði, og krefjast þess að
allur erlendur herafli verði á
brott úr landinu. Þjóðin verð-
ur sjálf að ákveða framtíð
sína.
Alþjóðasambandið er þess
fullvíst, að með virkum stuðn-
ingi heimsverkalýðsins muni
alþýða Norður-Kalimantan
leiða frelsisbaráttu sína til sig-
ursælla lykta og styðja með bví
að varðveizlu friðarins í Suð-
austur-Asíu og þar með í öll-
um heiminum.
Á síðustu kvikmyndahátíð í Cannes í Frakklandi vakti ný sovézk
mynd .Vitnin sjö“ mikla athygli og umtal. Með aðalhlutverkið í
kvikmynd þessari fóru þau Viadimír Tíhonof og L. Lusjína, sem
sjást hér á myndinni.
Strangarí lög til
að hindra thal-
idomid- harmleiki
Hinar bcrmulegu afleiðingar
af notkun thalidomid-lyf ja (tal-
ið er að um 10.000 börn hafi
fæðzt vansköpuð af völdum
þeirra) hafa spillt trausti al-
mennings á núverandi eftirliti
með nýjum lyf jum, segir í tíma-
riti Alþjóðaheilbrigðisstofnunar-
innar, „WHO Chronicle“. A
Minningarorð
Guðmundur Axel Björnsson
vélsmiður
Hinn 21. janúar sl. lézt hér í
bænum einn af frumherjum
verkalýðshreyfingarinnar á Is-
landi, Guðmundur Axel Björns-
son.
Axel var fæddur 15. júní
1899 að Hlöðutúni í Stafholts-
tungum. Foreldrar hans voru
hjónin Þórunn Guðmundsdóttir
og Björn Jóhannsson. Böm
þeirra, auk Axels voru: Jóhann,
vélstjóri í Reykjavík, Ingvi,
fórst með Skúla fógeta og Ásta,
búsett f Reykjavík.
Þau fluttust árið 1900 til
Reykjavíkur, en settust að á
Akranesi þremur árum síðar.
Þar ólst Axel upp til 10 ára
aldurs, eor þá fliuttust foreldrar
hans aftur til Reykjavíkur.
Björn gerðist þegar félagi í
Verkamannafélaginu Dagsbrún.
Mun hugur Axels fljótlega hafa
mótazt af þeirri hörðu baráttu,
sem verkalýðshreyfingin háði á
uppvaxtarárum hans. Hann tók
virkan þátt í baráttu alþýð-
unnar strax og aldur leyfði.
Axel vann ýmsa vinnu, en fékk
snemma áhuga á vélum. Var
hann vélstjóri á bátum og um
skeið bílstjóri. Ennfremur vann
hann við bílaviðgerðir og járn-
smíði.
Hann kvæntist árið 1921 eft-
irlifandi konu sinni Júlíönu
Magnúsdóttur, frá Bæ á Rauða-
sandi. Eignuðust þau fimm
böm, sem öll eru á lífi. Þau
eru: Bergljót, skrifstofustúlka,
Björn vélvirki, Einar, vélvirki.
Gunnlaug, búsett í Kanada og
Þórunn, verzlunarmær.
Árið 1932 starfaði Axel í
Keflavík. Gekkst hann þá á-
samt öðrum, fyrir stofnun
verkalýðsfélags þar á staðnum
og var kosinn fyrsti formaður
þess. Varð saga þeirrar félags-
stofnunar fræg á sínum tíma
og hefur oft verið rifjuð upp
síðan, sem dæmi um það hat-
ur og þann ofsa, sem róttækir
verkalýðsleiðtogar áttu þá að
mæta. Hópur manna, sem and-
vígir voru stofnun félagsins,
réðlist að næturþeli inn á heim-
ili, þar sem Axel svaf og flutti
hann nauðugan til Reykjavíkur.
Axel tók eftir þetta mikinn
hverju ári eru tekin í notkun
nokkur hundruð ný lyf, og hef-
ur það í för með sér talsverða
áhættu, einkanlega þar eð oft
líður mjög skammur tími frá
þvi að framleiðsla hinna nýju
lyfja hefst þar til þau eru tek-
in í notkun.
Nauðsynlegt er að vemda
® neytendurna með tilhögun, sem
geri kleift að ganga úr skugga
um áhrif lyfjanna strax í upp-
hafi.
Þetta síðastnefnda eru um-
mæli rannsóknarnefndar sem
WHO skipaði til að kanna þessi
mál. Tímaritið skýrir einnig
frá rannsókn á gildandi lögum
í nokkmm löndum að því er
snertir eftirlit með nýjum lyfj-
um. Kemur á daginn, að á-
kvæðin eru ótrúlega sundurleit
frá einu landi til annars. Mynd-
in er nánast ruglingsleg, segir
tímaritið. 1 ákveðnum löndum
er eftirlitið mjög tilviljunar-
kennt (sem stafar af mörgum
ejnstökum reglugerðum á löngu
tímabili) og svo flókið, að hægt
er að selja ýmis lyf án þess
að eftirlit yfirvaldanna komi tiL
(Frá SÞ)
og góðan þátt 1 starfi Félags
jámiðnaðarmanna 1 Reykjavík.
Var hann í trúnaðarráði félags-
ins um skeið og ritari þess ár-
ið 1942.
Eftir að Axel hóf eigin at-
vinnurekstur, hætti hann beinni
þátttöku í starfi verkalýðsfélag-
anna. Hann var samt alltaf ó-
hvikull málsvari verkalýðsins
og fór aldrei dult með það.
Ekkert var honum fjær skapi,
en að láta skeika að sköpuðu
í málum alþýðunnar.
Axel var mjög sérstæður per-
sónuleiki. Hann var hæglátur
maður og íhugull, en skapríkur.
Þó held ég að hann hafi verið
einna orðvarastur allra manna,
sem ég kynntist. Hann var mik-
ill alvörumaður, en hafði þó
oftast spaugsyrði eða stökur á
takteinum. Enda var hann vel
hagmæltur og hafði mikið yndi
af kvæðum. Hann unni mjög
íslenzkri tungu og vandaði mál
far sitt, svo ,að minnistætt
verður. Það er öllum mikill á-
vinningur að hafa kynnzt slík-
um manni.
Þegar ég nú kveð þennan
góða vin og trausta samherja,
er mér ríkast í huga, að við
geymum minningu haps í starfi
okkar og bai’áttu.
Helgi Jónsson.
Náttúru-
fegurð
í háfí
Fallegum stöðum og náttúru-
fyrirbærum er ógnað af fram-
rás siðmenningarinnar. 1 bæj-
um og á þéttbýlum svæðum
hefur lóðabrask og umfangs-
miklar byggingaframkvæmdir í
för með sér hættu fyrir fagur-
fræðileg verðmæti. Bæði Sam-
einuðu þjóðimar og UNESCO
hafa tekið þessi mál til athug-
unar og lagt til við aðildarrík-
in, að komið verði á löggjöf til
að koma í veg fyrir frekari
eyðileggingu.
Ráðstefna UNESCO sam-
þykkti ályktun, sem minnir hin
113 aðildarríki stofnunarinnar
á, að sérlega falleg og sérkenni-
leg svæði, bæði nálægt borgum
og þéttbýlum stöðum, séu mik-
ilvægur partur af tilveru manns-
ins og auk þess álitlegur þáttur
í efnahagslegu og félagslegu
lífi hverrar þjóðar.
Ályktunin leggur áherzlu á
þörfina fyrir strangt eftirlit með
byggingaframkvæmdum, lagn-
ingu vega og flugvalla, bygg-
ingu benzínstöðva og flóðgarða,
staðsetningu auglýsingaspjalda,
skógarhöggi, jarðraski í sam-
bandi við námur og grjótnám
og heimildum til að gera tjald-
búðastæði.
Ráðstafanir, sem mælt ermeð
í ályktuninni, eru stöðugt eftir-
lit með öllum útþensluáætlun-
um, myndun þjóðgarða og frið-
aðra svæða ásamt sífelldri við-
leitni ríkis og bæjarfélaga við
að eignast slík svæði.
Þessar ráðstafanir geta samt
því aðeins borið tilætlaðan ár-
angur, að þær eigi að bakhjarli
áhuga og skilning almennings á
hinum fagurfræðilegu verðmæt-
um sem varðveita ber. Þess
vegna er nauðsynlegt að hefja
víðtækt upplýsingarstarf bæði
meðal almennings og skólaæsk-
unnar, segir í ályktuninni.
Ályktun UNESCO hlaut ein-
róma stuðning Allsherjarþings
Sameinuðu þjóðanna, sem lagði
sérstaka áherzlu á mikilvægi
slíkrar viðleitni í þróunarlönd-
unum. Mannkynið er komið inn
í geim-öldina, og þess verður
ekki langt að bíða að menn
fari að ferðast til annarra
hnatta, sagði fulltrúi Sovétrfkj-
anna á Allsherjarþinginu. En
maðurinn mun halda áfram að
lifa á jörðinni, og þess vegna
verðum við að varðveita nátt-
úruna.
(Frá SÞ)
Spilið I dag kom fyrir í
síðustu umferð hjá Bridge-
félagi Reykjavíkur milli
sveita Einars Þorfinnssonar
og Benedikts Jóhannssonar.
Leiknum lyktaði með yfir-
burðasigri Einars. Staðan var
a—v á hættu, suður gaf.
Norður
A Á-G-9-5-4
y 10-9
♦ 7-6
A G-6-5-3
Vestur Austur
A 7 A K-D-2
V Á-D-3 V K-7-4-2
♦ K-D-G-2 ♦ Á-9
A Á-K-D-10-2 A 9-8-7-4
Suður
A 10-8-6-3
V G-8-6-5
♦ 10-8-5-4-3
A ekkert
Á borði 1 þar sem Einar
og Gunnar sátu a—v voru
sagnir eftirfarandi: V: 1 lauf
— A: 1 Grand — V: 2 tiglar
— A: 3 lauf — V: 4 grönd
A: 5 tiglar — V: 6 lauf.
Á borði 2, þar sem Jón og
Vilhjáhnur siátu v—a gengu
sagnir: V: 1 lauf — A: 1
grand — V: 3 lauf — A:' 3
grönd — V: 4 grönd — A: 6
lauf.
Eins og við sjóum hlaut
bessj samningur ill örlög ð
báðum borðum. bví ónei+an
lega er þetta góð slemma.
Við nánari athugun kemur
í ljós, að sex grönd eru pott-
þétt á spiiin. Ekki skal hér
lagður dómur á hvort sá
samningur á rétt á sér, hins
vtegar bent á þá þvingun sem
norður kemst í.
Við skulum gera ráð fyrir
þvi að norður spili út hjarta-
tíu í sex gröndum. Sagnhafi
drepur á ásdnn, tekur einu
sinni lauf og þá kemur legan
í Ijós. Nú spilar hann spaða
á hjónin í borði. norður
verður að gefa og sJðan eru
teknir fjórir slagir á tígul og
tveir á hjarta. Norður á nú
eftir spaðaásinn einspil og
gosann þriðja } laufi. Honum
er nú spilað inn á spaðaás
og verður að spila upp í lauf-
ið. „Já, ég heyri mótmælin“.
Ef suður er nú klókindapúki,
sem hefur gefið spaðann,
þótt hann ætti ásinn. Því er
til að svara, að hafi hann
verið svo klókur á hann skíl-
ið að græða á því. Hitt er
syo annað mál, að þá er ó-
sennilegt. að tapist á spiíinu,
því sennilega eru andstæð-
ingar okkar í sex laufum sem
einnig tapast.
Staðan í mótinu er nú
þannig, að sveit Einars Þor-
finnssonar hefur 27 stig. sveit
Ólafs Þorsteinssonar 26 stig,
veit Þóris Sigurðssonar 22
stig, sveit Halls Sknonarson-
ar 17 stig og sveit Eggrúnar
Arnórsdótti.ir 16 stiw
Næs+i Skáta-
heimilinu kvöld kl. 20.