Þjóðviljinn - 27.02.1963, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 27 febrúar 1963
ÞJÓÐVILJINN
SlÐA 1
A síðasta fundi borgarstjórn-
ar Reykjavíkur flutti Guðmund-
ur Vigfússon, borgarfulltrúi
Alþýðubandalagsins, svohljóð-
andi tillögu, sem íhaldið vísaði
til borgarráðs:
„Borgarstjórnin ákveður að
hefja imdirbúning að því að
reist verði Listasafn Reykja-
víkur, er verði minnisvarði
um stofnun lýðveldis á lslandi
17. júní 1944.
1 þessu skyni verði skipuð 7
manna byggingarnefnd og skulu
5 nefndarmanna kjörnir af
borgarstjórn, en 2 skipaðir sam-
kvæmt tilnefningu Bandalags
íslenzkra listamanna.
Hlutverk byggingarnefndar sé
að gera tiliögur til borgarstjórn-
ar um staðsetn'ingu listasafns-
ins og fyrirkomulag byggingar-
innar í meginatriðum, en gert
cr ráð fyrir að efnt verði tii
opinberrar samkeppni um upp-
drætti að Iistasafninu.
1 listasafninu skal m.a. gerl
ráð fyrir sýningarsölum til al-
mennra sýninga á verkum
listamanna.
Til bygglngarframkvæmda
skal varið þeim sjóði sem
myndazt hefur af merkjasölu
17. júní og væntanlegum ágóða
af henni á næstu árum, ásami
þeim framlögum, sem borgar-
stjórn ákveður hverju sinni i
fjárhagsáætlun. Borgarstjórnin
vill stefna að því, að horn-
steinn listasafnsbyggingarinnar
verði lagður á 20 ára afmæli
íslenzka lýðveldisins 17. júní
1964 og að vísla safnsins geti
farið fram eigi síðar en á ald-
arfjórðungsafmæli lýðvcldis-
stofnunarinnar 17. júní 1969“.
Framsöguræða flutningsmanns
við umræðuna um tillöguna
birtist hér á síðunni.
Miimisvarði lýSveldisstofnunarinnar:
Það er ekki ótítt að merkra
timamóta eða atburða í lífi
þjóða sé á lofti haldjð eða þeirra
minnzt með því að ráðast í
mannvirki eöa reisa minnis-
merki sem tengt sé viðkomandi
merkisatburði. Þetta gerir þjóð-
félagið ' sjálft, einstakir lands-
hlutar, eða byggðarlög, allt eft-
ir möguleikum, áhuga eða að-
stæðum. Þjóðin öll, íbúar lands-
hlutans eða byggðarlagsins telja
þá viðkomandi tímamót eða
merkisatburð þess virði að á
loftj sé haldið og hans minnzt
á veglegan hátt. Með slíku ei
verki brautryðjenda og sigur-
sælli baráttu sýndur verðugur
sómi og ókomnar kynslóðir
minntar á eftirminnilegan hátt
á það sem vannst.
Lýðveldisstofnunin 1944 er án
alls efa merkasti atburðurinn,
sem gerzt hefur í lífi og starfi nú-
lifandi kynslóðar á Islandi og
þótt lengra sé litið. Með lýð-
veldisstofnuninni ]auk langri og
strangri baráttu þjóðarinnar
fyrir því að endurheimta öll
sín mál í eigin hendur eftir
aldalanga áþján og erlend yfir-
ráð. Einhugur og samstaða Is-
lendinga við þennan lokaþátt
hinnar stjórnarfarslegu sjálf-
stæðisbaráttu var óvenjuleg og
til eftirbreytni um hvernig
bregðast þarf við þegar þjóðar-
framtíð, þjóðarheiður og þjóð-
frelsið sjálft er í hættu statt
eða um það barizt. Hefðu íleiri
en gert hafa mátt minnast
þessa á þeim örlagaríku og
hættulegu tímum, sem yfir hið
unga íslenzka lýðveldi hafa
gengið síðan það var stofnað.
Reykjavík er höfuðborg þess
lýðveldis sem stofnað var á
Þingvöllum 17. júní 1944. Það
er mikill heiður, en því fylgja
einnig skyldur, sem ekki verð-
ur undan vjkizt án þess að
kafna undir nafni og bregðast
mikilvægu hlutverki. Höfuð-
borg, jafnvel hins minnsta rík-
is, verður ekki sízt dæmd eftir
því hvernig hún rækir sit1
menningarlega hlutverk, hvern
hlut hún á að því að efla listir
og menningu. g'æða áhugann.
blúa að vorgróðrinum, sýna við-
urkenndum meis'.urum þann
sóma, sem þeir hafa til unnið
og gera nautn listarinnar og
menningarinnar að almennings-
eign.
Við eigum hér í Reykjavík
enn ekkert opinbert listasafn.
Lítil einkasöfn eru allt og sumt
og svokallað Listasafn ríkisins
á ekki einu sinni þak yfir höf-
uðið og verður að hafast við i
húsakynnum annars safns.
Þjóðminjasafnsins, og stendur
það starfsemi þess og vexti fyr-
ir þrifum. Við búum skammar-
lega illa að málurum okkar og
myndlistarmönnum. Ljósustu
dæmin eru Ásmundur Sveins-
son og Sigurjón Ólafsson. Ás-
mundur hefur orðið að eyða
dýrmætum tíma og starfsorku
frá listsköpun sinni til að
byggja með eigin höndum yfir
sig og verk sín. Og Sigurjón
hefur lengst af mátt hýrast
heilsuveill í bragganum í Laug-
arnesi og unnið þar við hin
erfiðustu skilýrði. Svipað mætti
segja um ýmsa aðra, þótt þessi
dæmi séu skörpust, af þv£ að
hér eiga í hlut óven.julega hæf-
ir og skapandi listamenn,
En þó sleppt sé vlnnuaðstöðu
og kjörum hvers ei.nstaks lista-
manns, er fæst við málaralist
eða höggmyndagerð. og hins
vegar hugsað um aðstöðu þeirra
iy.v.'.NvX-.v.y. .-v.\-.vvl-.
iííiíií
Mllljw

:i;. :i:;i::: :

y - ' 1 ~
íwSíiWiW:
Listamannaskálinn við Kirkjustræti cr eina almenna húsið tll sýninga, sem myndlistarmenn eiga völ á. Þetta cr gamall og
nötrandi hjallur, sem aldrei var byggður til frambúðar og er fyrir löngu gjörsamlega óhæfur til sýninga. — (Ljósm. Þjóðv. A. K.).
almennt til að koma list sinni
á framfæri og gefa alþýðu í
henni eðlilega hlutdeild, þá
tekur sízt betra við. Lista-
mannaskálinn við Kirkjustræti
er eina almenna húsnæðið til
sýninga, seni myndlistarmen/,
ejga völ á. Þetta er gamajl og
nötrandi hjallur, sem aldrei
var byggður til frambúðar cg
er fyrir iöngu orðinn gjörsam-
lega óhæfur til sýnjnga.
Enda er nú svo komið uð
myndlistarmenn okkar treysta
sér ekki til að efna til sýninga
í þessu ónýta húsnæði, a.m.k
alls ekki að vetrarlagi.
Þannig getum við ekki öllu
lengur búið að myndlistarmönn-
um eða myndlistarunnendum
hér í höfuðborginni. Óbreytt á-
stand hlýtur að leiða til stöðn
unar og ^a.m.k. að einangrs
myndlistina frá fólkinu. öllum
almenningi
Ég er þeirrar skoðunar að hér
þurfi Reykjavikurborg að koma
til liðsinnis við lístamennina
og almenning. Það þarf að
breyta til batnaðar því óviðun-
andi ástandi, sem nú ríkir '
þessum efnum.
Borgin á að hafa forgöngo
um að koma upp sýningarsöl-
um, sem eru samboðnir skap-
andi og fjölbreyttri myndlist
höfuðstaðarins. Borgin á að
aðstoða íbúa sína til að nálgasl
þá list og fegurð sem á bcð-
stólum er á hverjum tima á
þessu sviði og til að kynnast
þejrri grósku og þeim hrærjng-
um sem eru að gerast hverju
sinni á sviði myndlistar.
Reykjavík á ekkert borgar-
listasafn. Er ekki kominn tími
til að það risi af grunni og
verði snar þáttur í menningar-
og listalífi borgarinnar?
Það hefur nokkuð verið um
rætt til hvers nota skyldi þanr>
sjóð, sem orðið hefur til af
merkjasölu 17. júní allt frá
1954. Ég veit ekki annað en all
ir hafi verið sammála um að
honum skyldi varið til að reisa
einhverskonar minnismerki um
stofnun lýðveldis á Islandi 17
júní 1944. Og jjannig er sjóður-
inn skráður í reikningum borg-
arinnar, og nam í árslok 1961
504 þús. kr.
Mér sýnist einsætt að ekki
sé unnt að reisa neitt hæfilegra
minnismerki um þann merka
atburð sem lýðveldisstofnunin
er í lífi þessarar þjóðar, en
einhverja þá menningarstofnun.
sem vöntun er á og getur ef vel
tekst til orðið til að gera lif
fólksins fegurra og ríkara
innihaldi.
Og ég held að um það verð)
ekki deilt að borgarlistasafn 1
Reykjavík sé menningarstofnun
sem þörf er á að rísi af grunni
og hafi þessu hlutverki að
gegna. Bygging hennar og
hæfilegur búnaður væri verð-
ugur minnisvarði um lýðveldis
stofnunina af hálfu borgarinn-
ar.
öllum er að sjálfsögðu ljós’
að sjóður sá, er myndast ai
merkjasölu 17. júní hrekkur
einn saman skammt til bygg
ingar borgarlistasafns. Hann ei
aðeins skemmtilegur stofn að
listasafninu en til viðbótar og
sem aðaltekjur byggingarinnai
yrðu að koma framlög borgar-
innar ár hvert meðan á fram-
kvæmdum stendur. sem æski-
legt er að ekki þurfi að taka
langan tíma.
Eins og fram kemur í tillög-
unni legg ég til að borgar-
stjórnin stefni að því að geta
lagt hornstein að listasafns-
byggingunni á 20 ára afmæb
lýðveldisstofnunarinnar 17. júm
1964 og að vígsla safnsins geti
farið fram eigi síðar en á ald-
arfjórðungsafmæli lýðveldis-
stofnunarinnar 1969.
Eigi þetta að takast má ekki
verða dráttur á afgreiðslu og
undirbúningi málsins. Og vissu-
lega má þá heldur ekki standa
á nauðsynlegum fjárframlögum
Tillagan gerir ráð fyrir aö
skipuð verði sérstök byggingar-
nefnd til að hafa undirbúning
og framkvæmdir með höndum.
að sjálfsögðu undir yfirstjórn
og umsjón borgarstjórnarinn
ar. Ég tel rétt, að auk kjörinna
fulltrúa borgarstjórnar í nefnd-
ina eigi þar einnig sæti 2 full-
trúar frá Bandalagi íslenzkra
listamanna. Slík skipan á að
tryggja að viðhorí og sjónarmið
listamanna komi fram í nefnd-
inni og við allan undirbúning
málsins.
Rétt og skylt er að það komi
fram, að það er ekki í fyrsta
skjpti í dag, sem rætt er um
stofnun listasafns Reykjavíkur
Stofnun listasafns hefur nokkr-
um sinnum á undanförnum ár-
um verið rædd meðal bæjar-
ráðs og borgarráðsmanna. Og
meðan listaverkanefnd Rvíkur
starfaði var hugmyndin einnig
bar til umræðu og um tíma var
alvarlega um það rætt að setja
listasafn á stofn í Hðfða. eftii
að bærinn hafði keypt þá eign
og fengið umráð hennar að
fullu í hendur. Frá þvi var þó
horfið, þar eð betta veglega
timburhús taldist að athuguðu
máli, tæplega nógu traustui
geymslustaður dýrmætra iista-
verka. Húsið þótti þó hafa til
þessa ýmsa kosti, en öllum var
ljóst að slíkt gæti ekki orðið
nema ráðstöfun til bráðabirgða
Þann 12. marz 1959 skrifaði
þáverandi borgarstjóri. Gunnai
Thoroddsen, listaverkanefn f
Reykjavíkur bréf, og leitaði á-
lits nefndarinnar um hvort ekki
væri rétt að setja á stofn Lista-
safn Reykjavíkur, hver skoðun
nefndarinnar væri á að slíku
safni yrði valinn framtíðarstað-
ur á opnu svæði á Laugarási oe
að safninu verði komið fyrir
fyrst í stað í Höfða við Höfða-
tún.
Með bréfi til bæjarráðs dags
4. maí 1959 svaraði listaverka-
nefnd erindi borgarstjóra og
sendi álit sitt um málið. Kvaðsi
nefndin því fylgjandi að safn-
ið yrði sett á stofn og mælt'
með því að það yrði til bráða-
birgða staðsett i Höfða „unz
sérstök listasafnsbygging hefur
verið reist á vegum bæjarins“
Þá lýsti listaverkanefnd því yf.
ir í þessu bréfi sínu til pæjar-
ráðs, „að hún telur ekki annar>
stað ákjósanlegri fyrir framtíð-
arlistasafn en þann, sem nefnd-
ur er í 2. lið“ þ.e. á opna svæð-
inu í Laugarásnum.
Þar sem einhverjir kynnu að
varpa þeirri spurningu fram
hvort stofnun og rekstur Lista
safns Reykjavikur yrði ekki
borgarsjóði fjárhagslega erfit'
fyrirtæki, meðal annars vegn >
umfangsmikilli kaupa á lista-
verkum sem safnið þyrfti að
prýða, þá álít ég rétt að vitna
hér í álitsgerð listaverkanefnd-
ar um þetta atriði, ekki sízt
fyrir þá sök að ég fyrir mitt
leyti er hugmyndum hennar
um uppbyggingu og rekstur
slíks borgarlistasafns í meginat-
riðum sammála.
Listaverkanefnd segir í upp-
hafi greinargerðar sinnar:
„Alllangt er síðan Listaverka-
nefnd Reykjavíkur tók að ræða
þá hugmynd, að Reykjavíkur-
bær ltæmi upp safni nútímalist-
ar, er væri í náinni snertingu
við bæjarlífið og síferskur vett-
vangur nýrrar listar í höfuð-
staðnum. Hugmyndin hefur
þannig falið það í sér þegar
frá upphafi, að hér yrði ekki
um að ræða listasafn í þeim
gamla skilningi, að myndir séa
hengdar upp til , ævinlegrar
veru, umluktar klassiskri frið-
helgi, heldur væri þar jafnan
að sjá það, sem bæri í sér líf
og umbrot líðandj stundar. Því
var þegar ljóst að safnrými
þurfti ekki — og niætti raunar
ekki — vera mjög :$fóri;> en yrði
helzt að liggja þannig við, að
engum bæjarbúa væri um of
úrleiðis“.
Síðan ræðir listaverkanefnd
um kosti og ókosti Höfða,
spm bráðabirgðahúsnæðis fyrir
listasafn. Sé ég ekki ástæðu ti!
að rekja þann hluta greinar-
gerðar nefndarinnar, en eins
og áður getur mælti nefndin
með Höfða í þessu skyni.
1 Síðari hluta greinargerðar-
innar kemur listaverkanefnd
inn á uppbyggingu og grund-
völl listasafnsins og segir:
„Þá hefur nefndjn einnig at-
hugað. hvernig megi koma upp
slíku safni og reka það án
óhóflegs rekstrarfjár og stofn-
kostnaðar.
Nefndin telur eigi hyggilegt
að flýta kaupum á listaverk-
um í því skyni að fylla safn-
ið sem fyrst. Safn sem þetta
ætti að smávaxa, líkt og fag-
urt heimili verður til af ein-
stökum hlutum og á mörgum
árum. Raunar á Reykjavíkur-
bær þegar ýmsar myndir, sem
til greina kæmu þegar í upp-
hafi. En væri þá hægt að opna
safnið fyrr en seint og síðar
meir? 1 þvi sambandi leyfir
nefndin sér að setja fram hug-
mynd. sem hún telur að gæti
leyst þetta hvorutveggja án
þess að iþyngja bæjarfélaginu
um of fjárhagslega. Er hug-
myndin í stutfcu máli þessi:
Bærinn veiti árlega ákveðna
upphasð til listaverkakaupa í
safnið. Síðan leitar safnið til
listamanna og falar af þeim
úrvalsmyndir til sýningar í
safninu ákveðinn tíma og end-
urgjaldslaust, t.d. 6—8 mánuði
eða ár, enda rnættu þeir jafn-
framt vænta þess, að af mynd-
unum verði árlega keypt fyr-
ir þá ákveðnu fjárhæð, sem
bærinn legði fram í því skyni.
Listamenn fá þannig kynningu
á verkum sínurn og um leið
möguleika á því, að safnið
kaupi af þeim verk. Með þessu
móti má opna safnið, um leið
og húsakynni eru fyrir hendi,
og jafnframt gæfist nægur
tíma til að meta verkin við
góð skilyrði. Eftir umsaminn
tíma er myndunum skilað
nema þeim, sem safnjð kýs að
eignasv, og síðan er aft-
ur farið á fjörurnar á sama
hátt Þannig bætast safninu
smám saman verk, valin eftir
vandlega athugun og á löng-
um tíma. en í engu óðagoti,
eins og oft hefur viljað brenna
Framhald á 10. síðu