Þjóðviljinn - 06.03.1963, Blaðsíða 5

Míðvikudagur 6. marz 1963
- ÞJÓÐVILJINN
Saga um hund
og elskulega
fíugfreyju
Einn morgun fyrir skemmstu
voru við að spígspora úti á
Reykjavíkurflugvelli og hittum
morgunfríða og elskulega flug-
freyju og var hún nýstigin út
úr Loftleiðaflugvél frá Lúxem-
borg, — austurbæjarstúlka að
uppruna og heitir Ema Guð-
mundsdóttir.
Það var skínandi gott veður
og morguninn verður alltaf
ferskur, þegar maður hittir fal-
legar stúlkur og eitthvað hríf-
andi, þegar stúlkan er líka i
hálfgerðri klípu.
Roskinn kerling frá Vestur-
Þýzkalandi hafði setzt í stól út
á flugvellinum í einskonar mót-
mæliskyni og masaði hratt og
titrandi yfir hundinum sínum
og skildi ekki hundalög borgar-
innar, þar sem hún mátti ekki
taka þetta eftirlætiskvikindi
sitt niður í Tjamarcafé.
Dóttir þessarar bálreiðu konu
stóð skammt frá og var innund-
ir sig og einmana í öllum þess-
um látum móður sinnar og
voru þær mæðgur á leiðinni
vestur um haf í frelsið og
sennilega í leit að guðhræddum
eiginmanni. Gamla konan tók
nú að baða út höndunum og
sækja í sig veðrið og ótai
hrukkur stríkkuðu í lífsreyndu
andliti og það stimdi á gamia.
-4>
Nýjar bœkur
frá Almenna
tJt eru komnar hjá Almenna
bókafélaginu bækur mánaðarins
fyrir febrúar og marz þetta ár.
Febrúarþókin er skáldsaga
eftir enskan höfund, Constan-
tine Fitz Gibbon. Nefnist hún.
Það gerðizt aldrei hér (á
frummálinu When the kissing
had to stop) og hefur Hersteinn
Pálsson þýtt bókina. Segir i
fréttatilkynningu að sagan sé
„ástarsaga fléttuð inn í viðsjái
veðrabrigði dagsins i dag“.
Bók þessi kom fyrst út árið
1960.
Marzþókin er Japan eftir Ed-
ward Seidensticker og ritstjóra
tímaritsins Life, þýðandi er
Gísli Ólafsson. Þetta er fimmta
bókin í bókaflokki A.B. Lönd
og þjóðir. Höfundur þókarinnar
Edward Seidensticker hefur
dvalizt í Japan um 13 ára skeið
og var m.a. kennari í japanskri
menningarsögu við háskólann í
Tokíó.
Bókin um Japan er um 160
blaðsíður í stóru bx'oti og eru
í henni hátt á annað hundrað
mynda. Textinn er prentaður i
Prentsmiðjunni Oddi. en mynd-
imar á Ítalíu.
Sœnskur
styrkur til hó-
prússneska glóð í augum . yfir
þessari hörkulöggjöf, reykvískra
ráðamanna og allt reyndi þetta
á þolrifin í flugfreyju okkar,
sem reyndi svolítið að blíðka
ásýnd heimsins fyrir gömlu
konunni.
En gamla konan steytti hnef-
an að Esjunni og bölvaði
landinu og prísaði frelsið vest-
kosti hunda og hefði skilning
á fínum tilfinningum gamallar
konu frá Hamborg.
Hinsvegar sat kjölturakkinn
pent á bossanum og horfði af
svo átakanlegu sakleysi og písl-
arvætti upp á matmóður sína,
og maður fór að efast um vizku
reykvískra fyrirmanna í þess-
um málum.
„Mikið krefst flugfreyjustarf-
ið diplómatiskra átaka“.
Flugfreyjan varð kímileit og
gætti sín þó í hvívetna.
„Um daginn fóru með okkur
skozk hjón í níunda skiptið yf-
ir hafið. Þau voru að heim-
sækja dóttur sína og það var
dásamlegt samræmi og ró. sem
hvíldi yfir þessum gömlu hjón-
um."
En við bætum hér innan
sviga og okkur kemur það ekki
á óvart, að Loftleiðir eru auð-
vitað vinsælasta flugfélagið í
Skotlandi og eru á hraðri leið
inn í skotasögur og allt það.
Annars hefur verið skrítið að
fylgjast með viðbrögðum far-
þega með viðkomu hér frá Evr-
ópu til Ameríku undanfarnar
vikur.
Frosthörkur hafa geisað und-
anfarið í Evrópu og Ameríki;
og eru kannski undarlegar f
augum okkar Islendinga vegna
hins kalda hljóms í nafngift
okkar og hefur eyjan verið
Erna Guðmarsdóttir.
einskonar vin í kulda heimsins
umhverfis okkur.
Við tilkynnum alltaf farþeg-
um okkar næsta áfangastað og
það fer hrollur um þá, þegar
land kennt við ís hefur verið
nefnt á nafn og þeir sveipa
loðkápum og teppum þéttar að
sér í stætunum, og svo þegar
þeir stíga út úr' flugvélinni í 1
sólskinsdaga og snjóladst land j
hlýja stjömubjarta nótt, þá
halda þeir stundum, að þeir
hafi farið upp í vitlausa flug-
vél og séu komnir langt suð-
ur á bóginn. Þá er gaman að
vera íslendingur, segir flug-
freyjan hlæjandi að lokum.
Bíll á loftpúða
| Tækni og vísindi
!
i

Samkvæmt tilkynningu frá
xænska sendiráðinu i Reykjavík-
hafa sænsk stjórnarvöld ákveð-
ið að veita Islendingi styrk t'i
náms í Svíþjóð skólaárið 1963-
1964. Styrkurinn miðast við 3
mánaða námsdvöl og nemur
5.200,— sænskum krónum.1 þ. e.
650,— kr. á mánuði. Ef styrk-
begi stundar nám sitt í Stokk-
hólmi getur hann fengið sér-
staka staðaruppbót á stvrkinn
Ek'ki er skilyrði. að styrkþegi sé
innritaður til náms í háskóla
meðan hann dvelst í Sviþjóð.
en ætlazt er til, að hann verji
styrknum til frekara náms f
sambandi við eða að afloknu
háskólanámi á Islandi.

Sovézkir vísindamenn era
nú að vinna eins og vísinda-
menn í fleiri löndum, að til-
raunum með fljúgandi bíl.
Hann er svo gerður, að tvær
gríðarmiklar lyftur þrýsta
lofti undir bílinn, og mynd-
ast þar allþéttur loftpúði, tug-
ir fermetra að flatarmáli.
Gasstraumur, sem beint er
niður úr jöðrum botnsins lok-
ar loftpúðann inni. En litlir
hreyflar reka bílinn áfram.
Hér í Þjóðviljanum hefur
áður verið greint nokkuð frá
tilraunum, sem Bretar og
Bandríkjamenn hafa gert á
undanförnum misserum m'eð
farartæki af þessari gerð, en
það sem sagt var hér að
framan og það sem á eftir
fer er byggt á upplýsingum
sem sovézk blöð og tímarit
hafa látið uppi um þennan
„loftpúðabíl" þeirra Rúss-
anna.
Loftbíll sem þessi verður
mesta þing þegar hann er
fullgerður; — hann mun fara
þar sem önnur farartæki
munu hika og stöðvast — yf-
ir snjó mýrar, fjörur. Og á
höfum og ám mun bíll þessi
brana fram úr hraðskreiðustu
bátum og skipum. Á vatni
mun slíkur farkostur ná 100
— 200 kílómetra hraða á
klukkustund, á malarvegum
150 km. B£ll á lofpúða mundi
notaður á fullkomnum veg-
leysum, til baráttu við skað-
lég skorkvikindi, á vötnum og
ám — sem farþegaskip og
spítalaskip.
Þeir sem reyna bíl þennan
eru sagðir þurfa að leggja á
sig allmikla einbeitingu og
hrísekrum, við sefslátt ogaðra
landbúnaðarvinnu. Hefur ver-
ið reiknað út, að aukaleg
orkueyðsla vegna loftpúðans
verði ekki veruleg. En sér-
fræðingar bæta því ennfremur
við að enn sé mikið ógert

erfiði — hann lætur nefm-
lega fremur illa að stjórn enn
sem komið er. Hann getur
beygt út af réttri stefnu i
halla og í roki þar eð hann
er alveg við jörðu. Verkfræð-
ingar hafa lagt til að farinn
verði nokkurskonar milliveg-
ur í þessu máli — þá rnuni
loftpúðinn ekki lyfta bílnum
fullkomlega frá jörðu heldur
taka á sig meirihluta þunga
hans — en hjól munu nema
við jörðu. Þá yrði úr bílnum
nokkurskonar traktor sem
kæmi að góðu haldi á vorin
á mjúkri jörð. sömuleiðis á
í þessum efnum.
Samt branar nú einn slíkur
bíll um flugvöll í nánd við
Moskvu og heitir „Þyrill".
Af myndum að dæma er
þetta heldur ljót maskína út-
lits, minnir einna helzt á
risastóra pöddu með gífurlega
stór augu. En vera má að
hún fái á sig snyrtibrag síð-
ar, þegar nær því dregxlr að
hún komizt í gagnið.
Sovézkir eigna frummynd-
ina að slíkum bíl rússneska
vísindamanninum Tsíolkolskí
sem oft hefur verið nefndur
í sambandi við geimferðir.
i
i
----------------- SlÐA g
Kla nýju passíu-
sálmalög
Hr. Sigurður Þórðarson söng-
stjóri Karlakórs Reykjavíkur og
skrifstofustjóri Ríkisútvarpsins,
hefur sennilega þótzt vinna
mikinn og happasælan sigur,
þegar hann kom því þrekvirki
í gegn að útþurrka öll gömlu
passíusálmalögin, sem passíu-
sálmamir eru ortir undir og
sem þjóðin söng frá tilvera
þeirra öld eftir öld með ein-
lægri tilfinningu og bljúgri trú
á píningarsögu mannsins frá
Nasaret. — Já — svo var nú
það. En söngstjóranum var vit-
anlega létt um að smella öðrum
lögum á sálmana og gerði sig
um leið frægan að eindæmi.
1 fyrstu hugði ég að sjálfur
söngstjórinn væri höfundur
þessara nýju sönglaga, en svo
virðist ekki vera. Ég spurði
hann persónulega um það i
vinsamlegu símtali, hver væri
höfundur þessara nýju laga. Þá
skýrðist það, að það var ekki
hann. Höfundur eða jafnvel
höfundar laganna væru öllum
ókunnir, sagði hann mér. 1
þessu samtali gat söngstjórinn
þess til, að lögin hefðu þannig
skapazt manna á meðal, að er
raddmiklir og söngvinir karlar
hér fyrr á tímum sungu passíu-
sálmana, hafi sönglistin og fjör-
ið svellað svo í æðum þeirra,
að þeir hafi í bili gleymt stund-
um hinu rétta lagi og bjuggu
þá til allskonar slaufur, hnykki
og rykki og útúrdúra, og þann-
ig hafi þessi nýju sönglög smátt
og smátt verið að myndast og
fullkomnast, að sögn söngstjór-
ans, og stóðu loks uppi höf-
undalaus f einstæðingsskap. —
Þegar söngstjórinn sá sér leik
á borði og lagði blessun sína
yfir þau, með þvi að slíta
sundur passíusálmana og gömiu
lögin, sem þeim höfðu fylgt
frá fyrstu tíð og engin lög geta
farið þeim betur og verið sam-
grónari efnl sálmanna en ein-
mitt þessi lög sem Hallgrímur
Pétursson orti sálmana undir.
Sennilega hafa þau lög verið
þýzk og einhver kannski sænsk.
Það skiptir minnstu máli. Eg
hygg — það er kannski vit-
leysa — að þessi lög sem sálm-
amir era ortir undir séu eldri
en þau sönglög sem tónskáldið
hefur verið að rótast í undan-
farin ár og smellt þeim nú með
blíðu brosi yfir sjálft meistara-
verkið. Sé þetta rétt ályktað
má ekki kalla þessi lög „gömlu
lögin“ heldur nýju lögin; —
þó kannski gömul séu. Þá eru
þau, eftir sögn söngstjórans,
einskonar afleiðsla frá lögun-
um, sem sálmamir era ortir
undir. Sennilega á það að vera
helzta málsbót þessara laga-
skipta á passíusálmunum, að
þessi lög teljist íslenzkt, en hin
gömlu útlend og verði þvi að
víkja. Þá er mér spurn —
hvað eru mörg útlend sálmalög
í sálmabókinni okkar? Og
þyríti þá ekki að afmá þau svo
allt sé heiðarlega íslenzkt og
eitthvað fyrir íslenzku tón-
skáldin að gera, meira en að
ráðast á gömlu passíusálmalög-
in?
Hér er aðeins hálfnuð saga.
Söngstjórinn sagði mér frá
erfiði sínu við að tina saman
þessi undursamlegu lög, sem
fáum vora kunn. Fyrst hitti
hann tvö systkini austur í
Landssveit, sem eitthvað gátu
hjálpað upp á sakimar. En sér-
staklega var það gamall maður
á Norðfirði, sem var vel að sér.
að mér skildist. Þaðan lá svo
leið hans til Vestfjarða, heim á
fomar slóðir. Þar fundust
gömul hjón, sem eitthvað rám-
uðu í þessi sérstæðu lög. En
mestan frama og hróður hygg
ég að söngstjórinn hafi samt
haft með því að leita £ fóram
séra Bjarna Þorsteinssonar frá
Siglufirði. — Því fáir á hans
tíma (1860—1938) hafa af hon-
um tekið, að semja og gefa út
allskonar sönglög, þjóðlög eða
sálmalög. Og mér skildist
að í sönglagasafni séra Bjarna
hefðu fundizt ein 13 lög, sem
hæfðu þessu sönglagasafni, sem
um ræðir. — En gátu þessi
fimm gamalmenni nokkuð að
ráði leyst úr jafn vandasömu
erindi, eins og því. sem hér er
eftir leitað? Ekki hafa þau nú
kunnað eða munað lög við 50
sálma? Ekki hafa þessir frægu
sönglagameistarar, sem sköpuðu
þessi einkennilegu sönglög ver-
ið á hverju heimili í landinu
þar sem passiusálmasöngur fór
fram? — Svn er það afar ó-
sennilegt, að enda þótt ein-
hverjir gárangar hefðu skemmt
sér við að afskræma eða breyta
einstaka lagi, að þeim hefði
tekizt að breyta 50 sönglögum
svo snilldarlega, að þjóðin hefði
orðið yfir sig hrifin og tekið
þau í skyndi fram yfir gömlu
lögin, sem Hallgrímur P. orti
sálma sína undir.
Ég sem þetta skrifa ólst upp
í Norðurlandi, — nánar — S.-
Þingeyjarsýslu. Á mínu
bemskuheimili vora passíu-
sálmarnir sungnir vetur eftir
vetur með sínum gömlu lög-
um — ekki þessum sem nú er
verið að klína á þá. Ég heyrði
þau lög þá aldrei orðuð. Nú
skrifar tónsnillingurinn Áskell
Snoirason í Þjóðviljann feikna
Iof um þessi einkennilegu höf-
undalausu lög og vildi ég mega
fræðast af honum, af því við
erum samsýslungar, um það,
hvort passísálmasöngur hafi
verið viðhafður á bemskuheim-
ilum hans örnólfsstöðum og
Þverá — og hvort hann hafi
þá orðið var við þessi nýju
lög sem ég svo kalla? Ég hugsa
mér að þessi höfundalausu lög
hafi hvergi verið sungin í Þing-
eyjarsýslu og fáum verið kunn
og allra sízt í sambandi við
passíusálmana. Kynning mín af
passíusálmunum frá fyrstu tíð
og þeim lögum sem ég lærði
ungur við hvem sálm. hefur
sennilega vcrið eða orðið með
einhverskonar guðlegum inn-
blæstri, þannig að ég get ekki
látið mér alveg á sama standa
hvemig nútíma þróunin mis-
notar þetta virðulega meistara-
verk eins og það oft hefur
veríð nefnt. Ég hafði lengi
haldið að sálmamir og lögin
við þá vaara óaðskiljanleg hug-
tök, sem aldrei yrðu sundur
skilin.
Það eru leyndar ástæður, sem
þó væri gaman að vita frá.
hverju stöfuðu, að lagaskiptin
era svo fast sótt. Mátti ekki
safna lögunum og raddsetja
þau og geyma þau svo í bili,
lofa passíusálmaverkinu að
halda sig sér?
Nei, ónei. Það var ómögulegt!
Þegar þessum nýju lögum er
klínt á passíusálmana virðast
margar hendur á lofti ekki af
óæðri endanum. Kannski hafa
prestar og biskupinn yfir Is-
landi stutt það mál? Og var
það ekki hið hlutlausa útvarps-
ráð, sem þá rauk til óg upp-
dubbaði margraddaðan söngkór,
sem hér þekktist ekki fyrr síð-
an Ríkisútvarpið tók passíu-
sálmana undir sína vemd? —
Hvað greiðir Ríkisútvarpið
söngkórnum háa upphæð fyrir
kveldið eða 50 kveld? Kemur
þessi nýskipaði söngflokkur hér
fram „hrakhólalögum" til feg-
urðarauka eða vinsælda við
sjálfa passíusálmana? Hve mik-
ið borgar útvarpið fyrir þessi
nýju lög — og hvert renna þeir
peningar þegar enginn finnst
höfundur að beim? Frá mínum
bæjardyram séð er það skrif-
stofustjóri Rikisútvarpsins, sem
langmest hefur til matarins
unnið með hlaupum sínum
þvert og endilangt um landið,
og leitað uppi hin undraljúfu
lög, sem vora týnd en eru nú
aftur fundin! Lof sé duglegum
mönnum!
Hvað er það, sem Áskell
Snorrason meinar með þessum
orðum í Þjóðviljagreininni frá
26. febr. s.l.; „Enginn getur nú
gert sér hugmynd um bað
hversu mikils þjóðin hefir far-
Framhald á 8 síðu.