Þjóðviljinn - 17.03.1963, Blaðsíða 7

Sun-nudagur 17. marz 1963
M6ÐVIUINN
SÍ3A 1
m.
I
rAWA
\
\
| Sáttfýsi
Þá hefur útvarpið stuðlað
að Idví að tugþúsundir Is-
lendinga eru þessa daganá
ákaflega vel að sér í spá-
dómum Gamlatestamentisins
og geta haldið uppi kappræð-
um um það í kaffitímum
hversdagsleiksins hvort þeir
hafi rætzt eða ekki. Og var
gaman að fylgjast með því
hvernig guðfræðingarnir máttu
hafa sig alla við gegn fróð-
leik Hendriks Ottósonar. og
5/77 AF
HVERJ UM
UTVARPIÐ
Sing Biily, sing BiIIy, Billysing, Bilysing æpa táningarnár til
hetju sinnar og átrúnaðargoðs. Billy dægurlagakóngur og
skemmtimeistari er ættaður úr þröngri götu í snauðu hverfi en
hefur hafizt til mikils auðs vcgna þess að hann þekkti vel ósk-
ir og drauma umhverí'is síns og kunni að hagnýta sér þá: rciði
fólksins er óþekkur strákur scm vill rífa eitthvað í sig — og
við sjáum um að hann fái það sem ekki skiptir neinu máli upp
í hendurnar, segir hann. Um þctta og fleiri þýðingarmikla hluti
var rætt í þeim útdrætti úr Táningsástum sem við heyrðum
í útvarpinu næstsíðasta laugardag. Á myndinni sést Henning
Moritzen sem við mikinn orðstír hefur leikið hlutverk Billys
á Konunglega leikhúsinu í vetur.
sannaðist það sem fyrr að
lúterskir mega vara sig á
evangelískri fátækt f heim-
speki.
En það vár1 ekki ætlunin
að taka þátt í þessum um-
ræðum. Hitt skiptir meira
rnáli að það er alls ekki alltaf
að við finnum hjá okkur hvöt
til að fara reiðilegum orð-
um um útvarpið. Kannske
að slík reiði sé að tölverðu
leyti illur ávani. Það er t.d.
áreiðanlega mikill misskining-
ur að gagnrýna báttinn um
daginn og veginn, það má
að vísu vera, að þar spretti
afskaplega lágur andlegur
gróður, en það hefur víst
aldrei annað staðið til. Á hitt
ber að líta að ef hlustað er
á þennan þátt með réttu hug-
fari, þá birtast okkur í hon-
um einstaklega hreinskilnar
persónulýsingar — á þeim
sem flytja hann hverju sinni.
Og það kemur töluvert oft
fyrir að útvarpið flytur eitt-
hvað gott, eða að minnsta
kosti forvitnilegt.
Glataður sonur
Eitt laugardagskvöldið var
flutt leikrit eftir sovézkan
höfund Arbúzof, og hét það
Glataði sonurinn og hefur
mörgum sjálfsagt þótt for-
vitnilegt. Arbúzof hefur verið
kallaður lýrískur leikritahöf-
undur og oftast glímir hann
við mannlega sambúð. sið-
ferðileg vandamái. Þetta
leikrit var alls ekki galla-
laust. Arbúzof er einn af
þeim mönnum sem er í hættu
fyrir tilfinningasemi, og það
er einhverskonar agaleysi og
ofhlæði í byggingu vei’ks-
ins. En hann er að
mörgu leyti aðlaðandi mað-
ur, Arbúzof, hann er frá-
bærlega rússneskur og sovézk-
ur og óviðbúnum áhorfanda
finnst hann vafalaust kom-
inn inn í nýjan heim. Það
var í þessu leikriti mikið
talað um ást og aðrar hlýjar
tilfinningar, og starf, og það
voru gerðar afdráttarlausar
kröfur um heiðarleik, og það
á að byrja nýtt líf þó seint
sé. og kannske verður farið
< lansferð undir bláum segl-
um, og margt fleira kemur
fyrir sem menn kannast við
frá Tsjékhof og Grín og
mörgum öðrum seinni höfund-
um, stórum og smáum. Taki
menn einnig eftir því. að
allt skiptir miklu máli, það
fordæmanlegasta er talið
hunzkt kæruleysi. Jafnvel
skálkurinn verður að taka
tillit til þessa og sýna ein-
hvern lit, þótt falskur sé að
sjálfsögðu. og er hér bent
á hættulega hlið þessa hugar-
fars.
Allt um það — þarna fengu
menn nokkra innsýn inn í
mjög sérkennilegan heim,
heim, sem hefur hin óvænt-
ustu áhrif á utanaðkomandi
menn; Kremlfræðingnum
Crankshaw finnst að vísu
Sovétríkin séu nokkurskonar
pólitískt fangelsi, en frá
mannlegu sjónarmiði finnst
honum fangelsið standa á
Vesturlöndum. (Sjá Morgun-
blaðið 8. marz). Og mætti
lengi ræða þessa staðhæfingu
og komast að merkilegum
niðurstöðum.
Datinn
Og það var ekki margt að
því að fá söguna af
dátanum, eftir Strav-
inskí og Ramuz í góðri þýð-
ingu Þorsteins Valdimarsson-
ar og flutningi, sem bersýni-
lega hefði verið vandað til:
þarna kom þjóðsagan marsér-
andi inn í nútímann undir
hressilegri tónlist Stravinskís
og hafði meðferðis marga þá
vizku sem ekki verður auð-
veldlega sögð á annan hátt —
bað eru ekki mörg tákn sem
geta jafnazt á við Kölska,
enda hefur hann verið not-
aður með miklum árangri af
nútímamönnum. Svo er þvi
heldur ekki að neita, að sög-
una af dátanum má með
miklum rétti, ka.lla sögu fyrir
kaupmenn, og vár því vel til
fallið að hún birtist síðar í
Lesbók Morgunblaðsins: „Og
bókin! — af speki og spá-
vísi full, spjaldanna á milli.
Bodil Kjer söng hlutvcrk
Maggie og vann frægan sigur.
breytir í gull, í seðla og verð-
bréf og sæmdir æ meiri á
svipstundu hverjum kopar-
eyri. . .“
Leiðin til frama
Og við vorum iíka kynnt
fyrir Táningaástum, Teenager-
love, sem haldið hafa Dön-
um vakandi í heilan vetur.
Þetta hefur verið góður flutn-
ingur í Konunglega leikhús-
inu og verður Þjóðleikhúsið
í miklum vanda statt þegar
það tekur verkið til sýningar.
Sterkur var leikur Bpdil
Kjer í hlutverki Maggie, kohu
dægurlagakóngsins, sem hafði
fylgzt með í hringekju sýn-
ingarmennskunnar án þess
að eiga þar beinlínis heima.
Hún varðveitti margt gott frá
þeim „óspilltu" dögum þegar
hún mætti ást sinni í reið-
hjólakjallara. Og fróðlegt var
það ótrúlega samtal milli
plastkóngsins Smiths og
skemmtanakóngsins Billy um
bað hve þeir eru nauðsynleg-
ir hvor öðrum. Skemmtana-
iðnaðaurinn verður að íor-
heimska fólkið, virkjá drauma
þess til að það gleyrpi
áhyggjum sínum — og þessi
ráðagerð um lævíslegan fjöt-
ur á fót hvers manns, sem
enginn tekur eftir, fær hratt
og espandi undirspil og inn
milli hefja glottandi blásar-
ar upphafið á Merselljasin-
um, ja þvlíkt grín og háð:
„Billy: Við komum báðir úr
þeim djúpa brunni, þaðan
sem fólkið kemur. Við þekkj-
um báðir hættur sem ólga þar
niðri, þar sem hatrið svarta
hefur sigið til botns? —

Smith: Já ég þekki það ... ^
Hinn svarti alþýðumaður er |
enn til ! Billy: En ehginn J
trúir því. Það er okkar styrk- ■
ur að við vitum það. Al- J
menningi virðist hann nokk- n
urskonar fátækur bróðir sem J
varð eftir þar niðri, en við
munum hann. Þér munið víst
eftir honum forstjóri? — B
Smith: Ójá, ég man hann. —
Billy: Það er hann sem við 1
lifum af. Hann er kallaður w
hversdagsmaður, en á bak 1
við snyrtilegt og velrakað U
velferðaryfirborðið lifir áfram Q
hin djúpa, myrka reiði ...
Þessi reiði er illa innrættur
strákur, sem þarf eitthvað k
að hrifsa í. Og við verðum J
að sjá um að hann fái eitt- ■
hvað sem skiptir ekki máli.
Annars gæti einn hinn venju-
legi maður orðið hættulegur J
maður. Og því verðum við
að hagnýta okkur forheimsk- J
unina! Smith: Forheimskun, er B
mjög leiðinlegt orð! — Billy: w
Nei, ekki vina á mili!! — H
Smith: Milli vina er það L
gott“. —
Við sögðum ótrúlegt sam- B
tal, ekki af því, að menn k
eins og Billy og Pastik-Smith H
geti ekki verið hreinskilnir fc.
— heldur af því að menn B
gera sér ekki grein fyrir því
hvaða hlutverki þeir hafa að
gegna. Aðstaða manna er oft
með þeim hætti, að þeir haga
sér eins og þeir séu á grímu-
dansleik og eru innilega og J
hjartaniega sannfærðir um að ■
allt sé í lagi. Mönnum gengur w
jafnvel enn betur að telja B
sjálfum sér trú um eigin U
göfugmennsku en eigin klók- 9
indi. k
Og þá er gott að það kem- *
ur rithöfundur, mjög hik- b
laus í fasi og næsta ósvífinn B
í orðbragði og spillir grímu- te
ballinu.
Það má búast við því að te
framsýnir fulltrúar borgara- . J
legrar stéttar sjái í leikritinu g
Táningaástir kænlegt og vel ?
útfært laumukommaspil. Að ■
rriinnsta kosti sakar ekki að
getá þess hér. að Berlinske ■
Tidende, sem er Morgun- J
blaðsins bestimor eins og B
kunnugt er, hefur komizt svo k
að orði um nýútgefna hæg- ^
genga plötu sem geymir út-
drátt úr leiknum:
„Hún er ljót og viðbjóðs-
leg og geld og köld, ég er
ekki viss um að hún verði
mín uppáhaldsplata, en ég er
viss um að það á að fela k
hana svo að börnin nái ekki J!
í hana, og ég mun ekki hafa te
hana uppi þegar gestir koma“. J
A. B.
!
Baldur Óskarsson:
DAGBLAÐ. — Bóka-
útgifan Fróði Reykja.
Vik. 1963.
Blaðamönnum hefur nú um
hríð verið gefinn allmikill
gaumur aí rithöfundum. Matt-
hías Johannessen skrifaði leik-
rit sem gerist á ritstjórnarskrif-
stofu. Ólafur Jóhann las blaða-
mennsku strangan pistil í
Gangvirkinu. Gísli Ástbórsson
skorstældi blaðaskrif í Brauð-
inu og ástinni. Og nú hefur
Baldur Óskarsson skrifað stutta
skáldsögu um blaöamennsku oa
ást og reyndar margt fleira.
Þessi saga er mjög einföld •
byggingu. svið hennar afmarl
að í tíma 'og rúmi af tölverf
um aga, lesarinn er strax set'
ur á mitt sviðið án allra málr
lenginga og þar verður hanr
Ungur blaðamaður, Þorgeir
segir sögpna — það ljðr
nokkrir daáar með sínu hvers-
dagslegu starfi og amstri: kaffi
er drukkið, prófarkir lesnar,
skrifaðir eindálkar á ritvélina.
hlutlausa og óseðjandi; það eru
tekin viðtöl og það berast frétt-
ir sem skipta engu máli —
og líka þær sem skipta óend-
anlega miklu máli fyrir ein-
hvern en segja öðrum ekki
neitt nema vekja augnabliks-
samúð vegna þess að Dagblaö
er stórt, og þar eru margir dálk-
ar um alla skapaða hluti. En
auk þessa alls er Ásrún, sem
kom að austan fyrir þrem ár-
um og er orðin þreytt á þessu
öllu hér syðra og vill fara
heim aftur þar sem f.iallið er
og áin. Þau hittast hún og
Þorgeir.
Sagan er sögð í fyrstu per-
sónu, og mætti kannske bú-
ast við löngum og innilegum
Eerðalögum um sálarlíf sögu-
manns. Svo er þó ekki. Aðferð
höfundar mætti með nokkr-
um réttj kalla andstæðu við
ofhlæði í sálarlífslýsingum.
vanstillta sálfræðiséringu. í
þessari bók ríkir staðreyndin.
Það er mikill gaumur gefinn
smáatriðum dagsins, útlínum
hans, hreyfingum: „Bíllinn
flautaði á götunni fyrir utan.
Ljósmyndarinn axlaði vélina.
Við gengum fram og niður
stigann. Bíllinn stóð við dyrn-
ar. Hann var blár með löng-
um stélbörðum og kaldur
glampi á málmhúðuninni að
framan. Bílstjórinn seildist til
að opna. Ég sagði honum hvert
hann ætti að fara. Hann tók
um skiptistöngina. Bíllinn rann
af stað. Við hölluðum okkur
í aftursætinu. Ljósmyndarinn
skrúfaði rúðuna niður", Og
eru þessar staðreyndir oft
næsta hversdagslegar það er
augljóst að þær eru ekki i
bókina komnar vegna þess að
það skipti svo miklu máli að
af þeim sé vitað, heldur er
beim ætlað annað hlutverk
Þetta tekst misjafnlega vel
Stundum virðast þær utanveltu.
óþarfar og til leiðinnda. Annars
staðar eru þær f góðum tengsl-
um við það sem segja
þarf: „Það var Ijós bjett-
Baldur Óskarsson.
ur á veggnum þar sem speg-
illinn hafði verið. Nagli fyrir
ofan. Hornið þar sem skápur-
inn stóð var autt og gólfdúk-
urinn var þar með öðrum lit.
Bekkurinn var einn eftir hús-
muna. Hann hafði verið sviptur
ábreiðunni líkt og stórgripur
sem hefur verið fleginn. æð-
ar og taugar sýnilegar eftir
endilöngu bakinu." — Þetta er
upphaf þess kafla sem lýsir
skilnaði Þorgeirs og Ásrúnar
Þorgeir skiptir mestu máli 1
þessari bók, það er hann sem
sér staðreyndir dagsins. Þetta
er þreyttur maður, glíma hans
við veruleikann hefur mistek-
izt, hann er í vörn. Hann seg-
ir: Fortíðin er blöff og fram-
tíðin skiptir ekki mála. Það
sem er skiptir máli. Það skipt-
ir máli að vera í góðu skapi,
Að éta skiptir máli, éta drekka
og vinna. Hann segir: I raun-
inni var ekkert, sem skipti
máli, gott eða illt. Og
enn segir hann: Maður verður
að horfa á veruleikann án þess
að láta beiskjuna fara oní sig.
Hér er Þorgeir kominn mest-
allur. Þannig Iifir hann og
vinnur við Dagblað. Þaðermeð
hans augum að horft er á
heiminn — og því verður ekki
neitað að okkur finnst sjón
hans næsta fátækleg oft, ekki
skörp, einbeitt, sterk, og það
er fráleitt að hann geti sprengt
upp keðju smáatvika dagsins
og skeytt þeim saman aftur,
fundið ný tengsli af nokkrum
persónulegum þrótti. Verður
höfundurinn sakaður um þennan
vanmátt persónu sinnar? Því
er ekki gott að svara. En
hitt er svo annað mál
höfundur hlýtur að glíma við
áhuga lesenda. Hann verður að
velta því fyrir sér hvort ekki
hafi slæðzt með ýmislegur ó-
barfi sem ekki bætir neinu við
mynd Þorgeirs, en veikir and-
rúmsloft bókarinnar Það er
of mikið gert af því að nefna
hluti á nafn án bess að gera
beim skil, gefa þeim líf, Eink
um verður þessa vart, þegar
Iýst er sambúð Þorgeirs og Dag-
blaðs. Það er vakið máls á
ýmsum vanda Þorgeirs í blaða-
mennsku („við gerum það bara
nógu flatt svo að það móðgi
engan" segir Þorgeir í einum
stað) — en það verður ekki
sagt að uppvaktri forvitni sé
fullnægt.
Betur tekst Baldri Ósk-
arssyni að beita aðferð sinni
þegar kemur að sambandi Þor-
eirs og Ásrúnar. Þau höfðu
hitzt á Borginni og það var
dans og drykkur og skyndileg-
ur blossi. Daginn eftir, sunnu-
dag, fara þau í stutta ferð til
Hvalfjarðar. Það er margt gott
við þann kafla. Þetta er dap-
urleg ferð. „Ég hallaði mér út-
að glugganum. Það voru endur
á sundi í flæðarmálinu. Strák-
arnir skrúfuðu niður rúðu og
hentu flöskunni, Hún sundr-
aðist í grjóti langt fyrir neðan
vagninn. Endurnar hófu sig og
flugu lengra út“. Það er ekki
sagt of rnikið en bó alveg nógu
mikið. Þau eru innanum kjarr-
ið, vatnið og fjöllin, en það er
auðn og tóm yfir öllu — bað
er víst ekki hægt að gera
annað en setjast niður og éta
nestið. Komdu með mér uppá
fjallið, segir Ásrún. Það er líkt
fjallinu heima. Mér líður nrýði-
lega hér niðri, segir hann. Svo
varð það ekki meira, ekki einu
sinni breyttur ástaleikur. Þau
stóðu upp og drukku kaffi og
fóru heim,
Þetta er mjög dapurlegt og
satt, því miður. Sunnudagur-
inn er horfinn, ekki sunnudag-
ur prestsins heldur sunnudagur
fjallsins, sá tími Honar við er-
um ein með «i""
Framhald á bls. 5.
i