Þjóðviljinn - 21.04.1963, Qupperneq 7

1
Sunnudagur 21. aPríl 1963
HÓÐVIUINN
FRIDSAMLEG SPASSERING
SlÐA ^
að vera þú sjálfur. Neina lík-
amlega: þú vinnur minnst tíu
stundir ó dag, en oftar tólf eða
fjórtán. Og ert sæll og glað-
ur og fyrirlítur Pólverja eða
Ungverja fyrir að eiga fáa
einkabíla.
Það er ró qg næði út á
Bergi. Hér getur þú geng-
ið um og hugsað: skyldu ís-
lenzkir menntamenn vera eins
lélegir og af er látið?
Bergið er varla fallegt. En
við verðum að muna, að Kefla-
vík er þannig í sveit sett, að
þar gefast ekki margir mögu-
leikar til spásseringa. Allt i
kring er fátækleg slétt heiði
og langt til fjalla. Vatnsnesið
er þaulsetið stassjónum at-
vinnulífsins. Njarðvíkurbændur
loka veginum til austurs án
alla miskunn. Fyrir ofan blik-
ar á flugvélaskýli kanans.
Jafnvel kirkjugarðurinn, sem
áður var svo óralangt í burtu,
er nú umkringdur húsum og
steypuverki. Bergið er eitt eft-
ír.
Yzt á berginu er hægt að
liggja í leyni og skjóta fugla
sem fljúga innfyrir. Á svipuð-
um slóðum voru stúlkur kysst-
ar á þeim tímum þegar menn
nenntu að leggja á sig göngu-
för fyrir ástina. Það er mjög
leiðinlegt þegar ástin verður
bílakandi. Nær bænum verður
bergið flókið og margbreytilegt
og eru þar turnar og rústir og
annað merkilegt. Þar var barizt
með vönduðum eikarsverðum,
léttum, sveigjanlegum, hertum í
eldi. Þeir sem nú hafa safnað
skeggi og lífsreynslu stukku þá
milii steina með glæsilegu her-
ópi og rauðri skikkju yfir öxl-
um með Gretti, d’Artagnan og
Peter Blood innanbrjósts —
alla í senn. Þetta .var á mikl-
um umbrotatímum í. þjóðfélag-
inu og bókmenntunum. Skamm-'-
byssan var að koma til sögu..
Menn voru ,að læra að segja
stick ’em up á tíu skrefa færi.
Þeir elztu af stríðsmönnunum
höfðu þegar verið upp á Velli
og spilað billjarð og drukkið
eitthvað úr dósum og séð un-
aðslegar kvikmyndir.
Ofan af bergi er gengið
fyrir Grófina og hoppaö
yfir slitna víra Dráttarbrautar-
innar. Þar taka við þau hús
sem öðrum fremur hafa gefið
bænum svip — gömul hús og
síðskeggjuð mörg hver, þökin
bikuð. gaflarnir yfirleitt rauðir
— ennfremur háifbrotin
bryggja, hór og glæsilega hlað-
inn steinveggur, trillubátar í
fjöru og sumir ónýtir. Hér
stóð ríki „konunga kotunganna"
Cins og segir í kvæði. Þetta
MlOBRyUMH -
tkidiíkúlo, I?SÍ
Veröld caltskúranna, geymsluskúranna, bárujárn sins svartbikaðra síðra þaka, trillubátanna. Veröld
sem er að hverfa. — Teikning þessi mun vera þrettán ára gömul.
En í öðrum enda hússins —
salur til fiskþvotts; í þessum
sal kynntust foreldrar okkar
kynslóðar Chapljn og Mary
Pickford, og jtrákamir í Vest-
urbænum voru vissir um að
upp yfirhonum hefði amma
hans Duus hengt sig, og gengi
siðan aftur. Það hefðu þótt
merkileg tíðindi ef út breidd-
ist, þvi Keflvíkingar hafa
satt að segja ekki haft rænu
á því að koma sér upp ál-
„yarlegwrp-JÍraufi*, sgni avíðð ,g?eti
borið hróður plassins.
Aþessu svæði eru einnig
þeir ágætu saltskúrar þar
sem kaupmaðurinn sneri til
sin guðs blessun með því að
bjóða börnum á jólatrés-
skemmtun einu sinni á ári —
og bauð jafnvel Njarðvíkingum
lika eins og svo skemmtilega
er tiltekið í prentuðum endur-
minningum. Skammt frá þessu
gleðihúsi fornaldar stendur
glaumhús nútímans, Ungó, að
vísu fornlegt hús oS fremur
lítið en engu að síður eina
samkomuhús þessa stóra bæjar
(fyrir utan kvikmyndahúsin
auðvitað). Þetta hlýzt af því
að vera í nábýli við stórveldi
eins og Njarðvíkinga. í þessu
húsi hafa mörg orð ver-
Vesturbærinn er að sjálf-
sögðu miklu sögulegri
en austurbærjnn, þótt þar risi
að vísu barnaskólinn gamli,
steyptur 1911 af grjótmuln-
ingi sem afar okkar muldp
með sleggjum oní tunnur,
barnaskólinn sem hefur séð
frægan pörupilt ríða hesti inn
gang og berja að dyrum og
heilsa skólastjóranum virðulega
af hestbaki. Og margt fleira
hefur þetta hús séð. En Vest-
, urþærinn — það er Þorpið
með dönskum kaupmannshús-
um, með bálum í fjörunni,
með sandkolafiskiríi af bryggj-
um. með skylmingum í fjöru-
grjótinu, með litlum bárujáms-
húsum og óteljandi skúrum íyr-
ir aftan, geymsluskúrum, smfða-
skúrum, hænsnaskúrum, með
takmarkalausri afhafnasemi
krakka og unglinga, fjölmenn-
um ■ og endalausum' leikjum,
með vertíðarfylliríi og reiptogi
á sjómannadaginn. Allt á þétta
heima í Vesturbænum fyrst og
fremst.
En margt af þessu er auð-
vitað horfið, hús eða sið-
ir eða leikir, Keflavík hætti að
vera Þorpið, Víkin, Óseyrin.
Keflavík varð gullgi’afarabær.
Menn þyrptust á völlinn að
austan og vestan og norðan.
Þá gerðust undur óg stórmerki
risin stór þyrping af heimsku-
legustu húsum heimsins og köll-
uð smáíbúðahverfi. Enda hefur
vitur maður sagt, að smáíbúða-
hverfin hafi verið eitthvert
kænlegasta bragð íhaldsins til
að villa um fyrir almenningi
í þjóðmálum.
Ibúatala tvöfaldaðist.
Arkitektúr hinna nýrri húsa
er sérkennilegur.' Þau eru yf-
irleitt ekki stór en samt er
eins og það sé ofvöxtur í þeim
öllum Hvílikt himnaríki ‘kvista
og útskota og viðbygginga! Og
það er alltaf verið að bæta
við nýjum kvistum og viðbygg-
ingum. Útkoman verður næsta
óglæsileg. Og ekki bætir það
úr skák, að það er mikill sið-
ur í bænum að mála heilan út-
vegg á stærri byggingum með
einhverju skræpóttu skilliríi
með glæsilegum fyrirheitum
um það, hvaða stofnun eða fyr-
irtæki sé þaraa til húsa. Kefla-
vík er eins og unglingur, full-
ur af lífsorku, sem hann veit
ekki hvað hann á að gera við.
Og leitar þá lífsorkan inn á
skrýtnar brautir.
Unglingur, já. Hvaða fréttir
skyldi vera hægt að segja
af unglingum?
Ætli þeir séu ekki líkir sín-
um bæ. Ekki vantar lífsorkuna
ræða. Svo gerist mikill vöxtur j,
— en hann skortir samræmi,
eins og reyndar vöxt bæjarins.
Þessi kynlóð fær líkamlegt
sjálfstæði og fjárhagslegt sjálf-
stæði fyrr en varir. En sálin
blessuð, hvað verður af henni?
Það veit víst enginn. Það eru
klippt nokkur ár aftan af
bernsku manna, þessi kynslóð
lítvr. njöur á , allan .barnaskap.
Og það kemur víst ekkert í
staðinn. Kannske íer sálin í
merkilegasta bar landsins, stað-
settan í miðbænum. kannske
fer hún í Krossinn, hver veit?
Kannske fer hún í sjónvarpið.
En: „senn fer sólinaðskína
á sjóinn, á vélbáta mína“.
segir Kristinn Eeyr, enn yrkja
menn vísur og kviðlinga í blað-
ið Faxa, enn kemur mál-
fundafélagið saman og ræðir til-
veru guðdómsins og örlög skáld-
skaparins, enn gerast sögur.
Harðvítugur verndari laga og
jurtagróðurs mætir merkum
Framsóknarmanni og deilir við
hann um frelsi einstaklingsins
og búpening og segir: Mér
finnst að í byggðalagi þar sem
ekki finnst gras ættu hvorki
að vera sauðkindur né Fram-
sóknarmenn. Guðmundur spari-
sjóðsstjóri mætir Helga S. Jóns-
syni heilbrigðisfulltrúa reiðhjól-
andi á götu og segir: Hvað er
að sjá til þín! Aldrei getur
þú verið eins og maður. Og
þegar heilbrigðisfulltrúinn hvá-
ir og hefur áhyggjur af sín-
um víxlum þá bætir spari-
sjóðsstjórinn við: Já, þegar all-
ir alminnilegir menn eru komn-
ir á bíl, þá ert þú á hjóli.
Himininn eys snjó yfir þetta
pláss sem vill bráðum kallast
borg og sjónvarpskrakkar sem
sjónvarpslausir steypa sér á
hausinn í sama skafl. Loðn-
an glitrar við bryggjumar og
rennilegir þorskar glápa aula-
lega á forystmenn framleiðsl-
unnar. Net eru greidd á bryggj-
um og skarkóli spriklar á snær-
isspotta. Mávar garga yfir
ströndinni.
Hver sagði að tilveran væri
leiðinleg, hver hélt því fram?
Það er hægt að telja mörg
sjónvarpsloftnet í þessum
bæ. Það má búast við því að
þeir sem hafa sjónvarp. séu á-
nægðir með sitt hlutskipti. Og
þeir sem hafa það ekki. þeir
segja gjarna: Það er nú ýmis-
legt í þessu. Þó finnst þeim leið-
inlegt að koma á sjónvarps-
héimili: þér er boðið inn i stofu
og þar skaltu sitja fyrir fram-
an tækið og allar samræður
eru útilokaðar. Þannig komast
Keflvíkingar fyrstir manna hér-
lendis í snertingu við nýleg
alþjóðleg vandamál. Svona er
þróun heimsins merkileg —
hún tekur af þér hið frjósama
erfiði einverunnar og sendir þig
I
! OrSsending
! frá
| Þjóðleikhúsi
■ Frá Þjóðleikhúsinu hefur
" Þjóðviljanum borizt eftir-
farandi:
Út af ummælum í blöð-
C um í skrifum um sýningu
■ Þjóðleikhússins á leikritinu
C ANDORRA, að tími hefði
■ verið til kominn fyrir Þjóð-
K. leikhúsið að fá erlendan
8 leikstjóra og sýna eitthvert
k nýstárlegt verk, vill Þjóð-
^ leikhúsið benda á eftirfar-
andi staðreyndir.

,. >’
Í '
Erlendir leikstjórar hafa
verið sem hér segir:
Simon Edwardsen, Stokk-
hólmi 1950, 1952. 1953, 1954,
1955, 1960.
Tore Segelcke, Osló, 1952.
Walter Hudd, London,
1955, 1957.
Sven Age Larsen. Kaup-
mannahöfn. 1956, 1957,
1958, 1962.
Gerd Grieg, Oslo. 1954.
Walter Firner, Vín, 1957.
1963.
!
I
nefnum við Duushús. Þar ar
tvilyft hús og hefur verið mjög
glæsilegt —■ í því er merkileg
vörulyfta. Um þetta hús hefur
Kristinn Reyr ort:
Og forðum var faktor
hjá firma Duus
hann byggði á bjargi
eitt bjálkahús
tveggja tasiu
til þess að njóta
útsýnis yfir
Asiu.
ið látjn falla — bindindissöm.
sportmennskuleg og pólitísk.
Hvergi hefur Ólafur Thors
leikið híutverk sjtt af öðrum
eins glæsibrag og einmitt hér.
Mætið mér i Kefiavík ef þið
þorið, hefur hann sagt. En nú
er langt síðan Ólafur hefur
sézt á sviðinu og það hefur
verið spilað bingó í húsinu >
allan vetur og aðalvinningur-
inn hefur alltaf verið .sjónvarp-
kannske það sé alltaf sama
sjónvarpið, ég veit það satt að
segja ekki.
i húsnæðismálum og það alls
ekki skemmtileg. Furðulegustu
skúmaskot og allt að því salt-
skúrar • voru fylltir af kojum
og leigðir út fyrir það verð
sem fjárglöggt ímyndunarafl
stakk upp á. Þetta er gömul
saga og hefur víða gerzt og
er ekki beinlínis lofsamieg fyr-
ir mannkindina. En svo var
farið að byggja. Steypuvélarn-
ar öskruðu fram á nótt. Túnin
sem við höfðum hent slori á
á vorin, voru allt í einu horf-
in, kýmar voru horfn-
ar úr lífi plássins, en upp var
maður lifandi! Sá sem hefur
labbað sig inn á barnasýning-
ar í kvikmyndahúsum plássins,
hann veit upp frá því hvað
fullkomlega óbeizluð lífsorka
er. Og áður en þessi unga
kynslóð er hætt að sækja þess-
ar þrjúsýningar hefur hún þeg-
ar hafizt handa f framleiðsl-
unni — tíu — tólf ára krakkar
viiina takmarkalausan vinnu-
tíma í frystihúsum og engum
finnst það neltt undarlegt.
Enginn virðist láta sér detta
í hug, að hér er um ákveðna
þjóðfélagslega geðbilun að
Austurbærinn — nýtt hverfi
íbúðarhúsa, nýtt athafnasvæði,
söguminna og ópersónulegra en
Vesturhlutinn. Myndin er ekki
gömul, en hún er nú þegar úr-
elt.
inn á einhvern skemmtistað
gleymskunnar. Og síðan er
verkið kórónað með því að bú
færð alla skemmtistaði vestur-
landa inn í stofu til þín, og
bar rrieð er tekið af þér það
persónulega erfiði að tala við
náungann. Þú hefur bókstaflega
enga fyrirhöfn af því lengur
Holger Boland. Kaup-
L mannahöfn. 1957.
" Thyge Thygesen, Kaup-
k mannahöfn, 1958. 1960.
" Adolf Rott, Vín. 1959.
Hans Dahlin, Stokkhólmi.
1961.
Soini Wallenius. Gauta-
borg, 1961.
Gerda Ring, Osló. 1962.
Nýstárleg nútímaverk.
sem sýnd hafa verið <
Þjóðleikhúsinu á síðustu
árum:
Horft af brúnni, 1957
höfundur Artihur Miller.
Horfðu reiður um öxl.
höfundur John Osbome.
Nashyrningamir. 1961,
höfundur Eugene lonesco.
Húsvörðurinn. 1962, höf-
undur Harold Pinter.
Andorra, 1963. höfundur
Max Frisch.
I
!
I